ύλος της Αγίας Αναστασίας στο χωριό Γωνιά Νικηφόρου Φωκά Ρε
Πάντα από μικρός μου άρεσε να κάθομαι κοντά σε μερακλήδες λεβέντες στοχαστικούς ηλικιωμένους χωριανούς μου και να τους ακούω .
Και αυτοί με όλη τη φλόγα της ψυχής τους μου έλεγαν ιστορίες από τα παλιά χρόνια τότε που το χωριό μου στα μάτια της παιδικής μου ψυχής δεν το κατοικούσαν άνθρωποι, αλλά ήρωες γενναιοι ατρομητοι και πολύ δυνατοι .
O θρύλος της Αγίας Αναστασίας στο χωριό Γωνιά Νικηφόρου Φωκά Ρε
Ας γράψουμε λοιπόν αυτούς τους θρύλους τα παραμύθια τις ιστορίες πρoτού η προφορική παράδοση χαθεί στη λήθη των γενεών . Γιατί όταν φύγει και η τελευταία γενιά αυτών που γαλουχηθήκαν με ιστορίες θρύλους παραδόσεις παραμύθια (πριν η λαίλαπα της σύγχρονης εποχής απομονώσει τους ανθρώπους τον ένα από τον άλλο και κυρίως τις γενιές μεταξύ τους ) τότε ένα ανεκτίμητο κομμάτι της ταυτότητας μας θα έχει χαθεί για πάντα
Η Αγιά Αναστασιά είναι μια όμορφη τοποθεσία του χωριού μου οπού παλιότερα υπήρχε το ομώνυμο γυναικείο μοναστήρι .Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι υπήρχε και μικρός οικισμός εκει .
Ένας αγαπημενος μου και πολύ ομορφος θρυλος , ίσως ο πιο ομορφος του χωριου μου είναι αυτος λοιπόν της Αγιάς Αναστασιάς του μεγαλου και πλούσιου μοναστηριού με το περίτεχνο καμπαναριό και την τεράστια καμπάνα που λίγες τόσο μεγάλες υπήρχαν στη Κρήτη .
Και ήταν τόσο πλούσιο το μοναστήρι λέει η παράδοση που ήταν χρυσά τα ιερά σκευή του .
Το μοναστήρι προμηθευόταν νερό από μια μεγάλη φλεγάδικη θολωτή στέρνα τόσο μεγάλη που είχε δυο καμάρες σταυρωτές ο θολός της .
Αλλά τα τέλη του δέκατου ενάτου αιώνα επαναστάσεις ξεσπούσαν στη Κρήτη από άκρη σε άκρη και το μοναστήρι ήταν κέντρο επαναστατικό και συνάμα στόχος των κατακτητών .
Ακούστηκε μια μέρα ότι ασκέρι αλλοθρήσκων από το Ρέθυμνο και γειτονικά τουρκοχώρια κατευθυνόταν στο μοναστήρι να το καταστρέψει.
Η μεγάλη τεράστια καμπάνα οπού ο ήχος της ακουγόταν σε όλα τα γυροχώρια και τα χρυσά ιερά σκεύη ήταν τα πιο πολύτιμα αντικείμενα που είχε το μοναστήρι και δεν έπρεπε να πέσουν στα χέρια των αλλοθρήσκων .
Αλλά που θα έκρυβαν την τεράστια καμπάνα και τα χρυσά ιερά σκέλη ;
Και ποιος θα σήκωνε τη βαριά τεράστια καμπάνα ;
Ένας χριστιανός Γωνιώτης ο Ηρακλής (Σπανουδάκης) με τεράστια δύναμη όσο οι άλλοι μαχόταν τους Τούρκους να μην πλησιάσουν στο μοναστήρι σήκωσε μόνος του την βαριά καμπάνα στα χέρια του και την έκρυψε στη θολωτή δικάμαρη στέρνα .
Πήρε και τα ιερά σκεύη , τις εικόνες και ότι πολύτιμο είχε το μοναστήρι καO θρύλος της Αγίας Αναστασίας στο χωριό Γωνιά Νικηφόρου Φωκά Ρεθυμνηςι τα έκρυψε και αυτά μέσα έπειτα σκέπασε με χώμα τη στέρνα ώστε να μη φαίνεται .
Νικηθήκαν τελικά οι χριστιανοί το μοναστήρι έπεσε κάηκε ξεθεμελιωθήκανε οι αποθήκες οι στάβλοι τα μαγειρεία η εκκλησιά , η περιουσία του μοιράστηκε στους αλλόθρησκους .
Όμως τη μεγάλη ονομαστή καμπάνα και τα πολύτιμα χρυσά ιερά σκεύη δεν τα βρήκαν .
Ακόμα μέχρι και σήμερα εκεί είναι θαμμένα στη θολωτή στέρνα με τις δυο σταυρωτές καμάρες .
Αυτά περίπου λέει ο θρυλος η προφορική παράδοση όπως την άκουσα από ηλικιωμένους στο χωριό μου.
Είναι ένας θρυλος που πρέπει να διαμορφώθηκε ,όπως μεταφέρετε σήμερα, στις ψυχές και στις συνειδήσεις των χωριανών μου το τελευταίο μισό του δέκατου ένατου αιώνα
Τότε που η Κρήτη καιγόταν από άκρη σε άκρη στις φλόγες του Αρκαδιού.
Αλλά σίγουρα είναι παλιότερος θρυλος αφού το μοναστήρι κατά μαρτυρίες καταστράφηκε από τους Τούρκους στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770 και πιθανόν δεν ξανακτίστηκε .
Χαρακτηριστική του κλίματος κείνης της εποχής είναι η μαρτυρία που βρήκα στο βιβλίο του Γιάννη Γρυντάκη σελίδα 77 οπού περιγράφει μια επιδρομή αρματωμένων Οθωμανών στη Γωνιά .
Αυτό το γεγονός που έλαβε χώρα περίπου τον Αύγουστο του 1890 .
Ο Λ. Κρυοβρυσανάκης αναφέρει ότι το χωριό κάηκε δυο φορές την περίοδο εκείνη το 1866 και το 1897 από τους Τούρκους
Μπερδεύεται ο θρυλος με τη ιστορική πραγματικότητα , το παραμύθι με τα γεγονότα , οι υπερβολές με τις πραγματικές διαστάσεις κάθε γεγονότος .
Το μοναστήρι της Αγιάς Αναστασιάς υπήρχε αδιαμφισβήτητα όπως και η πολυπαινεμένη από το θρύλο θολωτή στέρνα .
Αναφέρει ο Λ. Κρυοβρυσανάκης στο βιβλίο του Ρέθυμνο 1989. για το χωριό Γωνιά και το μοναστήρι της Αγιάς Αναστασιάς: ……. επί τουρκοκρατίας ήταν το μοναδικό χριστιανικό χωριό της περιοχής γι αυτό οι Τούρκοι το έκαψαν τέσσερις φορές ( 1770,1821,1866,1897 ) …..υπήρχαν δυο κοινόβια μοναστήρια της Αγιάς Ειρήνης (15ου αιώνα ) και της Αγιάς Αναστασιάς αλλά οι Τούρκοι το 1770 τα καταστρέψανε και σκότωσαν τις καλόγριες γιατί βοηθούσαν τους επαναστάτες ……..η Αγιά Αναστασιά είναι (πλέον) ερειπωμένη .
Ο πρωταγωνιστής ο Ηρακλης Σπανουδάκης ήταν επίσης πρόσωπο υπαρκτό αδιαμφισβήτητο (τα εγγόνια του και τα δισεγγόνια του ζουν στο χωριό ).
Είναι θρύλος τοπικός του χωριού μου , δεν έχω διαβάσει παρόμοιους σε άλλα χωριά όπως συμβαίνει με άλλους θρύλους του χωριού μου που (παρόμοιους) έχω διαβάσει και για άλλα χωριά της Κρήτης .
Όπως κάθε θρυλος είχε αλληγορική έννοια και εξυπηρετούσε ανάγκες της τότε εποχής .Αποσκοπούσε να αφυπνίσει τη εθνική και θρησκευτική συνείδηση στα δύσκολα κείνα χρόνια έδωσε κουράγιο πίστη και πεποίθηση στους καταδυναστευόμενους τότε χριστιανούς Γωνιώτες
Η τεράστια καμπάνα που ακουγόταν μέχρι τις Μαδάρες σαφώς ήταν η συνείδηση εθνική και θρησκευτική των κατοίκων του χωριού μου τότε .
Τα ιερά σκεύη ,χρυσά , πολύτιμα , ανεκτίμητα , ήταν τα ιδανικά της ελευθερίας της δημοκρατίας , της αξιοπρέπειας του σεβασμού του ανθρώπου και της θρησκείας , είναι ιδανικά ανεκτίμητα πολύτιμα πανάρχαια πανελλήνια που αντανακλούν την ταυτότητα του έθνους μας
Η τεράστια θολωτή σταυρωτή στέρνα η τόσο παινεμένη που προκαλούσε θαυμασμό και ήταν ευλογημένη , αφήνει η προφορική παράδοση να φανεί ότι ίσως είναι θεόκτιστη και γι αυτό αθάνατη , μικρή πηγή (φλέβα ) την τροφοδοτούσε νερό όλο το χρόνο αντιπροσώπευε στον θρυλο την ίδια την ψυχή του ελληνισμού (συνυφασμένη και άρεικτα δεμένη με τη ελληνική γη) που παρόλες τις δυσκολίες τις καταστροφές την σκλαβιά είναι πάντα τόσο μεγάλη και αναλλοίωτη .
Ο θρυλος εκφράζει λοιπόν όλη την πίστη και τη πεποίθηση των υπόδουλων κατατρεγμένων χωριανών μου τότε ότι ακόμα και αν οι Τούρκοι κατεστρεφαν τις περιουσίες τις εκκλησίες όμως την συνείδηση τους (η μεγάλη καμπάνα ) και τα ιερά και όσια τα ιδανικά τους (τα χρυσά ιερά σκεύη ) δεν μπορούσαν να τα καταστρέψουν διότι ήταν κρυμμένα βαθιά ασφαλή σε μια τεράστια θολωτή σταυρωτή στέρνα (στην ψυχή τους ). ( Σ.σ δική μου ερμηνεία )
Και πάντα βρισκόταν ένας Έλληνας ένας Ηρακλης (σαφώς η επιλογή του ονόματος στο θρυλο δεν είναι τυχαία ) με τεράστια δύναμη ( ο Ηρακλης Σπανουδακης στην ιστορία μας ) που σήκωνε με σιγουριά όλο το βάρος της ταυτότητας των Ελλήνων .
Σημειώσεις
1. Για τον Ηρακλή Σπανουδακη θα γράψω μόλις βρω επιπλέον πληροφορίες γι αυτόν .μια χαρακτηριστική μαρτυρία γι αυτόν αναφέρει ότι στη μάχη της Καστελοχαλλεπας το 1897 όπου έλαβαν μέρος όλοι οι άνδρες του χωριου μου άρπαξε από τους Τούρκους τον Ασιγωνιώτη παπά που τον είχαν σκοτώσει και τον μετέφερε στους ώμους του στο χωριό για να μην σκυλεψουν οι Τούρκοι το σώμα του .( διήγηση Πέτρου Ανδρουλιδακη Νοέμβριος 2006)
2. Η προφορική παράδοση στο χωριό μου αφήνει να φανεί ότι η στέρνα δεν έχει ακόμα ανοιχτεί από τότε και τα ιερά κειμήλια είναι ακόμα θαμμένα μέσα της .
3. Από το εκκλησιά της Αγιάς Αναστασιάς είχαν μείνει οι τοίχοι και το ιερό όρθιοι όμως την δεκαετία του 1980 ο ιδιοκτήτης του χωραφιού τα γκρέμισε με μπουλντόζα . Σήμερα υπάρχουν μια τσιμεντένια πλάκα στο πάτωμα με σκουριασμένα μπετοσίδερα να προεξέχουν στις γωνιές και ένα μικρό προσκυνητάρι που θυμίζει ότι κάποτε υπήρχε σε αυτό το τόπο μοναστήρι .
Θα χαρώ πολύ και θα παρακαλούσα όποιος έχει επιπλέον πληροφορίες η διαφορετικές εκδοχές γι αυτόν τον θρυλο να επικοινωνήσει μαζί μου και
Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους σχεδόν τους χωριανούς μου ( που είναι και οι πραγματικοί συγγραφείς αυτού του κειμένου ) που πρόθυμα μου εξιστορούν ότι ξερόυν η ότι θυμούνται από τις παλιές ιστορίες και θρύλους του χωριου μου .
για τη συγγραφή αυτού του κειμένου
Χρήστος Φραγκιαδάκης
οικονομολόγος