Με τα μέχρι σήμερο ιστορικά στοιχεία δεν υπήρξε μπορετό να ξεκαθαρισθεί ποιοι συνέλαβαν αιχμάλωτο τον Πτέραρχο Άλφρεντ Στουρμ, Διοικητή των αλεξιπτωτιστών καταδρομέων που έπεσαν για να καταλάβουν το Ρέθυμνο, το απόγευμα της 20ης Μαΐου 1941. Οι Αυστραλοί ή οι Έλληνες.
Ύστερα από 54 χρόνια παρουσιάζω αξιόπιστη μαρτυρία από το πλέον κατάλληλο πρόσωπο, που μαρτυρεί περί της αληθείας. Είναι ο Ταγματάρχης Τζον Φορντ, σύνδεσμος των ελληνικών και αυστραλιανών δυνάμεων του στρατιωτικού τομέα Ρεθύμνου, προ και κατά τη διάρκεια της μάχης, το Μάη του 1941. Μετά τη μάχη περιεπλανάτο κρυπτόμενος και φιλοξενούμενος στα χωριά του Αμαρίου μέχρι που διέφυγε προς την ελευθερία από τη λίμνη του Πρέβελη με το Υ/Π/ ΤΟΡΜΠΕΗ 1.
Ο Τζον Φορντ ζει στο Λονδίνο, είναι ένας σώφρων και μετρημένος, υψηλός άντρας, με τον οποίο διατηρώ αδελφική φιλία πολλών δεκαετιών. Τρέφει θαυμασμό και αγάπη προς τους Κρητικούς και μνημονεύει πολλές φορές τους κατοίκους των χωριών Πηγής και Σταυρωμένου, με τους οποίους είχε ζήσει φοβερές και δύσκολες, αλλά και επικές μέρες την εποχή εκείνη2.
προ κάμποσα χρόνια είχε έλθει στο Ρέθυμνο και άντλησα απ΄ αυτόν πολλά χρήσιμα ντοκουμέντα της μάχης, για τον Α΄ τόμο του βιβλίου μου. Επισκεφθήκαμε μαζί το πεδίο της μάχης, αλλά η συγκινητικότερη σκηνή ήταν όταν συναντήθηκε με το συμπολεμιστή του Νίκο Κατσιράκη κι έσκυψε για ν΄ αγκαλιασθούν δυο γενναίες καρδιές που είχαν συνεργασθεί και αλληλοεκτιμηθεί στο πεδίο της μάχης του Ρεθύμνου.
Για το περιστατικό της αιχμαλωσίας του Γερμανού Διοικητή, αναφέρω δυο εκδοχές στον Α΄ τόμο του βιβλίου μου, στη σελ. 158:
«Πριν από την αυγή οι αυστραλιανές περίπολοι γύρισαν πίσω στο λόφο με μια καλάδα από 50 αιχμαλώτους. Μέσα σ΄ αυτούς και ο Γερμανός Διοικητής των δυνάμεων του Ρεθύμνου Άλφρεντ Στουρμ. Είχε επάνω του, ακόμα, τις διαταγές επιχειρήσεων. Τον συνέλαβε ο στρατιώτης Frairf (Φαίιρ)».
___________________
1) Δες η Μάχη της Κρήτης στο Ρέθυμνο (Η χαμένη νίκη) τομ.Β΄, σ.76, Μ.Γ.Πολιουδάκης, 1993
2) Δες η Μάχη της Κρήτης στο Ρέθυμνο (Η χαμένη νίκη) τομ.Β΄, σ.76, Μ.Γ.Πολιουδάκης, 1993
Η αυγή είναι της 21ης Μαΐου, ύστερα από τη γενική επίθεση των Αστραλών του 2/11 Τάγματος που κατείχαν το λόφο «Αγρουλίδα» μέχρι το χωριό Τσεσμέ. Την πληροφορία για τον Αυστραλό στρατιώτη Φαίιρ μου την έδωσαν διασταυρούμενη δυο Αυστραλοί βετεράνοι του 2/11 Τάγματος στο Ρέθυμνο.
Στη σελ. 160 γράφω τι αναφέρει ο Ταγματάρχης Στυλιανός Καλλονάς:
«Το δυτικόν απόσπασμα με επικεφαλής τον έφεδρον εκ μονίμων λογαχόν Λιόδην εκινήθη επί του άξονος Μαρουλά – Πλατανέ με πλήρην επιτυχίαν. Συνέλαβε αιχμαλώτους τους ολίγους άνδρας,οίτινες είχον απομείνει από την προηγουμένη, ως και τον Διοικητήν του Συντ/τος Συντ/ρχην Στουρμ».
Κατέγραψα λοιπόν, το 1983, τις δυο αντικρουόμενες πληροφορίες που είχα τότε για την αιχμαλωσία του Άλφρεντ Στουρμ, χωρίς να είμαι σε θέση να πάρω θέση για τη μια ή για την άλλην εκδοχήν.
Στην αναφορά του, πιο πάνω, ο Ταγματάρχης Στυλιανός Καλλονάς, δε μας δίδει, όπως θα περίμενε κανείς, λεπτομέρειες για το αξοσημείωτο αυτό γεγονός. Με ποιο τρόπο θα περίμενε συνελήφθη, ποιος ο πλησιέστερος που τον συνέλαβε, ποια ήταν η ψυχολογική και η εν γένει στρατιωτική κατάσταση του Διοικητή των αλεξιπτωτιστών και των Επιτελών του, μιας μεγάλης Μονάδας κρούσης και μάλιστα επίλεκτης, εναντίον ολόκληρου στρατιωτικού Διαμερίσματος. Ούτε αναφέρει τι απέγινε μετά την αιχμαλωσία του.
Το βέβαιο είναι ότι ο συγγραφέας Στυλιανός Καλλονάς, άντλησε γενική και αόριστη πληροφορία, την οποία κατέγραψε μετά, στο ιστορικό πόνημά του. Το βράδυ της 20ης προς 21ην Μαΐου και την 21η Μαΐου αυτός βρισκόταν μεταξύ Πηγής – Άδελε και Αγίος Τριάδος. Συνεπώς, δεν είχε ιδίαν αντίληψη, αλλά και δεν το απασχόλησε η λεπτομερής καταγραφή ενός βαρυσήμαντου γεγονότος, στη στρατιωτική τέχνη, όπως είναι η αιχμαλωσία του Ανώτερου Διοικητή και του Επιτελείου του, σε μια αποφασιστική και ιδιόρρυθμη μάχη επίλεκτων Μονάδων. Αποδείχτηκε μετά, η αρνητική επίπτωση για τους Γερμανούς που είχε η αιχμαλωσία του Διοικητή τους στην όλη εξέλιξη της μάχης. Περίπτωση άμεσης αντικατάστασης ισόβαθμου τουλάχιστον διοικητή, σ΄ αυτού του πρωτόφαντους είδους μάχης, δεν ήταν δυνατή. Αλλά και η έλλειψη πληροφοριών την Ανώτατης Διοίκησης του Στούτεντ στο ξενοδοχείο της Μ. Βρετανίας στην Αθήνα από τις μαχόμενες Μονάδες του Ρεθύμνου υπήρξε απαγορευτική. Οι ασύρματοι σύνδεσης περισυνελέγησαν λάφυρα στο Σταυρωμένο από το 2ο Ελληνικό Λόχο του Υπολ/γού Νίκου Κατσιράκη.
Με την έλλειψη Διοίκησης που θα συντόνιζε τον αγώνα των δύο ομάδων κρούσης, ανατολικά και δυτικά, για την επίτευξη των δύο αντικειμενικών σκοπών του γερμανικού σχεδίου επιθεσέως «ΑΡΗΣ», κατά του Στρατιωτικού Διαμερίσματος Ρεθύμνης, αναγκάστηκαν οι διοικήσεις των δύο ομάδων να αναπτύξουν δική τους πρωτοβουλία:
– Στον ανατολικό τομέα, ο Γερμανός Ταγματάρχης Hans Kroh (Χανς Κροχ) είχε ανεξάρτητη διοίκηση και δράση στις περιοχές Λατζιμά – Σταυρωμένου – αεροδρόμιο με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψή του και τη χρησιμοποίησή του (αεροδρομίου) από αεραγήματα που θα προσγειώνονταν μετά την εξασφάλισή του.
– Δυτικά ο Λοχαγός Όσκαρ Βίντεμαν ανέπτυξε την πρωτοβουλία για την κατάληψη της πόλης του Ρεθύμνου και, βάσει του σχεδίου, την εξασφάλιση του λιμανιού του για την εν μέρει χρησιμοποίησή του από το 1ο αποβατικό κλιμάκιο των ιστιοφόρων. Μετά την αποτυχία του να καταλάβει την πόλη, χάρη στην αντίσταση των πολιτών και των χωροφυλάκων, οπισθοχώρησε και οχυρώθηκε στο ύψωμα του Αγίου Γεωργίου Περιβολίων μέχρι τη θάλασσα. Ενισχύθηκε από ανατολικά με τα διασωθέντα υπολείμματα του Λόχου Διοικήσεως του Συντάγματος, μετά την αιχμαλωσία του Στουρμ, που οδηγήθηκαν στον Άγιο Γεώργιο από τον Ταγματάρχη Schulz (Σχιουλζ). Ο επιτελικός αυτός αξιωματικός, αποφάσισε να αναλάβει τη διοίκηση του 2ου Συντάγματος αλεξιπτωτιστών, καθώς και τη διοίκηση του 7ου Τάγματος Περιβολίων, στο δυτικό τομέα, ύστερα από την αιχμαλωσία του Διοικητή Στουρμ.
Όμως , η μη προβλεπόμενη από το σχέδιο προσκόλλησή του στην 3η πολεμική ομάδα, του Βίντεμαν έφερε αναστάτωση στη διοίκηση και σύγχυση στην έκδοση διαταγών.
Οι Γερμανοί την πρώτη νύχτα κατείχαν στην παραλιακή έκταση το Λατζιμά, Σταυρωμένο και το μισό αεροδρόμιο μαζί με τον επίμαχο λόφο Α΄ ή «Κεφάλα». Στο δυτικό τομέα κατείχαν τον Πλατανέ – Μισίρια – Περιβόλια.
Από την άλλη πλευρά, τον λόφων, ας δούμε τη σύλληψη και εκτέλεση του σχεδίου δράσης και επικράτησης του Διοικητή των Ελληνοαυστραλιανών Δυνάμεων Αντισ/ρχη Ian R Combell (Ίαν Κάμπελ). Ήταν ένα δυνατό, καθαρό και γρήγορο σχέδιο. Ο άμεσος ξεσηκωμός των πάντων, όλων των Δυνάμεών του, για να ξεπαστρέψουν τους αλεξιπτωτιστές και να τους εμποδίσουν να σταθεροποιηθούν.
Πράγματι, το σχέδιο αυτό στέφθηκε από επιτυχία και έδωσε τη Συμμαχική Νίκη στο Ρέθυμνο. Υπήρξε το σχέδιο που, ύστερα από τη μελέτη των γεγονότων, χαρακτηρίστηκε σαν παράδειγμα αντιμετώπισης αεραγημάτων. Αν το σχέδιο εφάρμοζαν και οι Ανώτατες Διοικήσεις των Συμμάχων στην περιοχή Χανίων, η Κρήτη δε θα ΄πεφτε στα νύχια των γερμανικών ορνέων.
Ας δούμε περιληπτικά το σχέδιο Κάμπελ, γιατί μέσα σ΄ αυτό εντάχθηκε εκ των πραγμάτων, χωρίς να προβλέπεται, η αιχμαλωσία του Γερμανού Διοικητή των αλεξιπτωτιστών Άλφρεντ Στουρμ.
Το πρώτο βράδυ, μετά που η φονική νύχτα άπλωσε τις σκιές της πάνω στους σκοτωμένους και τους αβοήθητους τραυματισμένους, στις 9 η ώρα ο Κάμπελ σε σύσκεψη όλων των διοικητών στο χωριό Πηγή, έδωσε τις διαταγές του: (Τόμος Α΄ Κεφ. 66).
1). Στο ζωτικό λόφο ΑΛΦΑ (Κεφάλα) ολόκληρο το 2/1 Τάγμα να αποβάλει τον εχθρό, με συνεχείς επιθέσεις. Ο 1ος λόχος θα υποστηρίζεται από δύο (2) διμοιρίες του 4ου λόχου και δυο (2) διμοιρίες του 2ου λόχου. Επίσης οι μεταγωγικοί, οι διαβιβαστέ, οι ολμιστές και οι λοιποί βοηθητικοί, που έγιναν οπλοφόροι, θα ενισχύσουν την επίθεση. Ώρα επιθέσεως η 05.28.
2). Στο λόφο ΒΗΤΑ (Αγρουλίδα) το 2/11 αυστραλιανό Τάγμα με γενική επίθεσή του την 05.28 Ω να σαρώσει τους Γερμανούς στην πεδινή έκταση μέχρι τη θάλασσα και να στραφεί δυτικά στο μέτωπο των Περιβολίων.
3). Το 4ο ελληνικό Τάγμα, την ίδια ώρα με επιθέσεις του, να ξεκαθαρίσει τα υπολείμματα των αλεξιπτωτιστών μπροστά από τον τομέα του μέχρι τη θάλασσα και στο δυτικό μέρος του αεροδρομίου.
4). Στον τομέα Ρεθύμνης, το έμπεδο και η ρωμαλέα δύναμη των 800 χωροφυλάκων (Σχολή Χωροφυλακής) να πιέζουν από δυτικά τους Γερμανούς των Περιβολίων.
5) Στο 5ο ελληνικό Τάγμα, που βρισκόταν στην περιοχή Πηγής σε εφεδρεία, έγινε σύσκεψη τη νύχτα, όπου ο Ταγματάρχης Φορντ διαβίβασε τις διαταγές του Κάμπελ.
Ο Ταγματάρχης Στ. Καλλονάς με παρόντες τους διοικητές των λόχων, καθόρισε τη διάταξη, τον τομέα και την αποστολή καθενός:
– Στο 2ο λόχο (υπολ/γός Νικ. Κατσιράκης), ανατέθηκε η εντολή να καταλάβει τη Βιράν Επισκοπή, να προχωρήσει προς Σταυρωμένο και να ρίξει τα αερομετάφερτα στρατεύματα στη θάλασσα.
– Στον 3ο λόχο (υπολ/γός Γ. Σαλούστρος) δόθηκε η εντολή να βαδίσει προς Αστέρι – Χαμαλεύρι – Σταυρωμένο και να ξεκαθαρίσει την περιοχή από τους αλεξιπτωτιστές.
– Στον 1ο λόχο (λοχαγός Γεώργ. Λιόδης) δόθηκε η διαταγή να βαδίσει προς Άδελε – Τσεσμέ, αν καλύψει το αριστερό των Αυστραλών και να ξεκαθαρίσει την πεδινή έκταση του Πλατανέ.
Καθορίστηκε Σταθμός Επιδέσεως (Παροχή Πρώτων Βοηθειών) αρχικά στο Κόκκινο Μετόχι και μετά στο Χαμαλεύρι.
Σύνδεσμος του δυτικού κλιμακίου ορίστηκε ο Ταγματάρχης Φορντ με διερμηνέα το στρατιώτη Πέτρο Σκέντερ. Στο ανατολικό κλιμάκιο ο Κάμπελ έστειλε σύνδεσμο τον υποδ/τη του, Ταγματάρχη Χούπερ.
6). Υποστήριξη Πυροβολικού από το λόφο Β΄ θα λάβει η δυτική επίθεση. Καθώς ο λόφος Α΄ είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς, δεν υπήρχε Πυροβολικό να υποστηρίξει την επίθεση προς ανατολάς.
7). Τα δύο τανκς να στραφούν εναντίον των Γερμανών του αεροδρομίου.
Τα μεσάνυχτα έφθασαν μαύρα και σκοτεινά. Ο Κάμπελ επήρε ασύρματο μήνυμα από τον Φράιμπεργκ ότι αδυνατεί να του στείλει βοήθεια. Πήρε μόνο την ευχή: Καλή τύχη. Σ΄ αυτές τις τραγικές στιγμές, μόνον οι ευχές δε σώζουν την κατάσταση.
Πριν ο ήλιος φανεί, με το λιγοστό φως της αυγής, όλες γενικώς οι δυνάμεις που υπεράσπιζαν το μεσαίο στρατιωτικό διαμέρισμα της Κρήτης, όλες βρίσκονταν επί ποδός πολέμου, σε μια γενική θυελλώδη εξόρμηση. Οπλισμένοι και άοπλοι παρασύρθηκαν μεταξύ τους, μέσα στη μέθη της μάχης να ξεπαστρέψουν τις γερμανικές φωλιές του θανάτου.
Παντού το επιθετικό πνεύμα που ούρλιαζε τη φωτιά του πολέμου, το γενικό ξεσήκωμα του Ρεθεμνιώτικου λαού, συμπολεμιστές και βοηθοί στους μαχόμενους Αυστραλούς, Έλληνες στρατιώτες και χωροφύλακες.
Οι επιτυχίες διαδέχονταν η μία την άλλη και τα ευχάριστα μηνύματα έφταναν στο Στρατηγείο του Κάμπελ, πάνω στο ύψωμα της «Βίγλας», σε αντίθεση με τα χθεσινοβραδινά απελπιστικά μαντάτα3.
– Το 2/1 αυστραλιανό Τάγμα επιτέθηκε με όλες τις δυνάμεις εναντίον των Γερμανών στο λόφο ΑΛΦΑ. Ο ίδιος ο Κάμπελ οδήγησε τον τελευταίο του λόχο που είχε εφεδρεία και τον έταξε στο άκρο του αεροδρομίου σαν ασπίδα. Μόλις ανέβηκε στο λόφο, διέταξε το λοχαγό Μοριάρτυ να επιτεθεί.
_________________________
3. Τόμος Α΄, κεφ. 67,68,69,70,71,72,73
Οι Γερμανοί τράπηκαν σε φυγή προς τον Σταυρωμένο και άφησαν τον επίμαχο λόφο στα χέρια των Αυστραλών. Ακόμα και οι άνδρες της 4ης πυροβολαρχίας ακολουθούσαν το πεζικό, εφοδιασμένοι με γερμανικά όπλα. Μόλις έφθασαν στις θέσεις των πυροβόλων τους, ανέσυραν τις βελόνες των κλείστρων από τις κάλτσες τους. Μετά δέκα λεπτά η 4η πυροβολαρχία έδωσε τη χαριστική βολή στους αλεξιπτωτιστές.
Οι στρατιώτες του 2ου ελληνικού λόχου του Νίκου Κατσιράκη, πλαισιωμένοι από πολλούς πολίτες και εφοδιασμένοι με γερμανικά όπλα και πυρομαχικά, από τη Βιράν Επισκοπή, έτρεψαν τους Γερμανούς σε φυγή προς Σταυρωμένο, και έφθασαν στη θάλασσα. Έτσι διχοτόμησαν τη γερμανική δύναμη και απέκοψαν τον εφοδιασμό της από το Λατζιμά. Η επιτυχία αυτή του 2ου Λόχου ενθουσίασε τους Αυστραλούς, οι οποίοι έστειλαν το πιο κάτω σήμα: «Οι Αυστραλοί είναι υπερήφανοι πολεμώντες παρά το πλευρόν των Ελλήνων και Κρητών, οι οποίοι έδρασαν κατά θαυμάσιον τρόπον. Θερμά συγχαρητήρια δια την λαμπράν επιτυχίαν σας. Αποσπάσατε ένα τον λόχον σας εις το αυστραλιανόν Τάγμα και επιστρέψατε εις τας αρχικάς θέσεις σας».
– Ο 3ος ελληνικός Λόχος από Κόκκινο Μετόχι – Αστέρι – Χαμαλεύρι έφθασε πάνω από τα υψώματα του Σταυρωμένου και περιέσφιγγε τους Γερμανούς.
– Το 4ο ελληνικό Τάγμα με εξορμήσεις του στην πεδινή έκταση του τομέα του, δυτικά του αεροδρομίου και μέχρι τις θέσεις του 2/11 αυστραλιανού Τάγματος, ξεκαθάρισε την περιοχή και συνέλαβε αρκετούς αιχμαλώτους.
– Το 2/11 αυστραλιανό Τάγμα προχώρησε, από τη συρματοπλεγμένη περιοχή του και με επιθέσεις εφ΄ όπλου λόγχη ξεκαθάρισε τους Γερμανούς και συνέλαβε πολλούς αιχμαλώτους από τους οποίους πήρε τα σήματα συνεννοήσεως αλεξιπτωτιστών και της αεροπορίας των. Ο γερμανομαθής Ταγματάρχης, διοικητής του 2/11 Τάγματος, Ray Sandover, τα μετέφρασε και οι στρατιώτες του τα χρησιμοποίησαν προς όφελός τους. Η γερμανική αεροπορία φάνηκε υπάκουη και βομβάρδισε γερμανικές θέσεις και έριξε τρόφιμα και πολεμοφόδια στους Αυστραλούς. Οι απογευματινές συντονισμένες επιθέσεις των Αυστραλών εξέπληξαν τους αλεξιπτωτιστές, ώστε και οι τελευταίοι επιζώντες να παραδοθούν.
– Το αποτέλεσμα της επίθεσης των δύο τανκς εναντίον του αεροδρομίου δεν υπήρξε αποτελεσματικό, παρά τον τρόμο που η εμφάνισή τους προκάλεσε στους Γερμανούς, διότι έπεσαν μέσα σε απότομα χαντάκια και ακινητοποιήθηκαν.
– Στην περιοχή του Λατζιμά οι αλεξιπτωτιστές είχαν δημιουργήσει σταθμό εφοδιασμού από την αεροπορία τους και οι οποίοι συνεχώς παρενοχλούντο από τους πολίτες και τους χωροφύλακες, αναγκάζοντάς τους να υποστούν τις συνέπειες του κλεφτοπόλεμου. Εκεί δεν υπήρξε καμιά στρατιωτική επέμβαση.
– Στον τομέα της πόλης, οι Γερμανοί δέχτηκαν τη θυελλώδη επίθεση των πολιτών και της Σχολή Χωροφυλακής, ώστε να αναγκασθούν να οπισθοχωρήσουν προς τα Περιβόλια και να οχυρωθούν εκεί με τη βοήθεια δύο λόχων βαρέων όπλων.
– Από τα πιο πάνω εκτεθέντα διαφαίνεται ότι το σχέδιο ενεργείας και η διαταγή μάχης του Διοικητή Κάμπελ ήταν υψηλή έμπνευσης και διορατικότητας έμπειρου διοικητή. Και για ένα άλλο ακόμη λόγο, ότι συμπίπτει, εξ αντιθέτου πλευράς άμυνας – επίθεσης, με το σχέδιο και τη διαταγή μάχης του Γερμανού Διοικητή Άλφρεντ Στουρμ, χωρίς να έχει γνώση του σχεδίου αυτού του αντιπάλου του4, σε αντίθεση με τον αρχιστράτηγο των Δυνάμεων Κρήτης υποστράτηγο Μπέρναντ Φράιμπεργκ, ο οποίος ήταν πλήρως, αναλυτικά και σωστά ενημερωμένος για οτιδήποτε αφορούσε τον αντίπαλό του, ως προς τη δύναμη, τους στόχους και αντικειμενικούς σκοπούς και το χρόνο επίθεσης. Όλα αυτά χάρη στο περίφημο σύστημα αποκρυπτογράφησης των γερμανικών κωδίκων με την ονομασία ΟΥΛΤΡΑ και της συσκευής ΑΙΝΙΓΜΑ5.
Η διαταγή του Στουρμ χώριζε τη γερμανική δύναμη σε τρεις ομίλους. Εδώ θα αναφερθούμε μόνο στα σημεία που αφορούν το 2ο όμιλο και είναι σχετικά με τον ίδιο το Διοικητή Στουρμ.
2ος Όμιλος: Αποτελούμενος από το αρχηγείο του Συνταγματος και την εφεδρεία του θα κατέβουν κάτω μεταξύ του δυτικού άκρου του αεροδρομίου και του ποταμού Πλατανέ. Με αντικειμενικούς σκοπούς:
1). Την εγκατάσταση του αρχηγείου του Συντάγματος και Σταθμού Επικοινωνιών στο τέλος του πράσινου κέντρου. (Είναι η πράσινη μεγάλη πλαγιά του λόφου ΒΗΤΑ).
2) Η εφεδρεία του Συντάγματος να εγκατασταθεί σε μια νότια αμυντική γραμμή στο δρόμο Πλατανέ – Άδελε.
3) Όλο το διαθέσιμο προσωπικό να βοηθήσει στην εκκαθάριση, επάνδρωση και μεγέθυνση του αεροδρομίου του Ρεθύμνου.
4) Ο Λόχος Επιτελείου του 2ου Συντάγματος, με το Διοικητή του Πτέραρχο (συνταγματάρχη) Alfrent Sturm να πέσει μεταξύ των δύο ταγμάτων, στον αδελιανό κάμπο, για να συντονίσει τον αγώνα (200 περίπου άνδρες).
5) Δυο διμοιρίες βαρέων όπλων (13η και 14η ) να ριχθούν στον παραπάνω χώρο για την προστασία του επιτελείου και του Διοικητή Συντάγματος.
6) Απόένας λόχος βαρέων όπλων, πλην μιας διμοιρίας, του 2ου Συντάγματος να ριχθεί στο χώρο κάθε τάγματος για την υποστήριξή του6.
Το Ju-52 που μετέφερε τον Στουρμ με άλλους 11 άνδρες του Επιτελείου του, τους έριξε έξω από την επικίνδυνη περιοχή, ενώ το πλείστο μέρος του Επιτελείου του είχε εκμηδενισθεί. Αυτό ήταν αποτέλεσμα των συνεχών εξορμήσεων των ανδρών του 2/11 Τάγματος κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και τη νύχτα με τη λάμψη της ξιφολόγχης των γενναίων Αυστραλών. Τους περισσότερους από το Λόχο Επιτελείου ξεκαθάρισε ο 3ος Λόχος του Αυστραλού Λοχαγού Ραλφ Χόννερ, που κατείχε τις δυτικές πλαγιές του λόφου «Αγρουλίδα»
____________________________
4. Τόμος Α΄, κεφ. 53
5.Τόμος Β΄, σελ. 100-108
6. Τόμος Α΄ πίνακας γερμανικών δυνάμεων, παράρτημα 32
μέχρι το χωριό Τσεσμέ, απ΄ όπου προωθήθηκε μέχρι τη γέφυρα του Ξεροπόταμου.
Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Volkmar Kuhn7, απ΄ όπου παραθέτω το σχετικό κομμάτι: «Η ομάδα Schulz αποτελούμενη από το Επιτελείο του 7ου Τάγματος Πολυβόλων και τη Διμοιρία Διαβιβάσεων του Συντάγματος, το 2ο Λόχο του 2ου Συντάγματος (FJR 2) και από μία Διμοιρία από τους Λόχους 13ο και 14ο , διατάχθηκε να εκκαθαρίσει την περιοχή δυτικά του αεροδρομίου του Ρεθύμνου. Μετά από αυτό θα εγίνετο η εφεδρεία του Συντάγματος, για να χρησιμοποιηθεί όπου και όταν εχρειάζετο.
Αυτή η ομάδα απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Τανάγρας στις 13.30 και πάνω από το Ρέθυμνο το επικεφαλής αεροπλάνο εισήλθε σε πυκνό αντιαεροπορικό πυρ (σ.σ. κανένα αντιαεροπορικό δεν υπήρχε στην περιοχή του Ρεθύμνου). Ένα JU-52 που μετέφερε άνδρες του 13ου Λόχου συνετρίβη μέσα σε φλόγες και λόγω του έντονου αντιαεροπορικού μπαράζ (ήταν πυρά βαρέων πολυβόλων και μπρεντ) ο 2ος Λόχος δεν μπόρεσε να πηδήξει. Κατά τις 15.50 εντούτοις, το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας είχε πέσει με αλεξίπτωτα στις ορισθείσες ζώνες πτώσεως δυτικά του αεροδρομίου του Ρεθύμνου.
Μετ΄ ολίγον χρόνον ο Ταγματάρχης Schulz κατόρθωσε να συγκεντρώσει τις διασκορπισμένες ομάδες της δυνάμεώς του και, όταν ανεχώρησε για την επί του χάρτου προβλεπόμενη θέση του επιτελείου του Συντάγματος, αρκετοί άνδρες του, έλειπαν. Με την άφιξή του στην υποτιθέμενη τοποθεσία του Επιτελείου του Συντάγματος, βρήκε μερικούς ανένταχτους από τον 1ο Λόχο και τον υπασπιστή του Συντάγματος, ο οποίος είπε στον Schulz ότι το υπόλοιπο επιτελείο του Συντάγματος είχε ριφθεί σε λάθος τοποθεσία, αρκετά μακριά. Την επόμενη μέρα φάνηκε ότι η Διμοιρία Επικοινωνιών του Συντάγματος είχε πέσει 8 χιλιόμετρα ανατολικά, αλλά είχε κατορθώσει να συνενωθεί με το 1ο Τάγμα. Και το υπόλοιπο του Επιτελείου του Συντάγματος, πηδώντας σε περιοχή κατεχόμενη από τον εχθρό, είχε υποστεί τρομερές απώλειες, πριν ακόμη αγγίξει το έδαφος.
Ο Συνταγματάρχης Στουρμ, 52 ετών και ο πλέον ηλικιωμένος αλεξιπτωτιστής στο Σώμα, ευρίσκετο μεταξύ αυτών που ανεφέροντο σαν αγνοούμενοι. Στην πραγματικότητα είχε συλληφθεί αιχμάλωτος και ελευθερώθηκε δέκα μέρες μετά. Φαίνεται ότι είχε πέσει με δέκα άλλους άνδρες σε μια περιοχή έξω από την επικίνδυνη ζώνη, όπου το υπόλοιπο του Επιτελείου του είχε εκμηδενισθεί. Εξαναγκάσθηκε να παραδοθεί το απόγευμα της δεύτερης μέρας, όταν τα πυρομαχικά της ομάδας του εξαντλήθηκαν μετά από αρκετή ώρα μάχης. Αναλαμβάνοντας τη διοίκηση του Συντάγματος, ο Ταγματάρχης Schulz κινήθηκε με τη δύναμή του προς δυτική κατεύθυνση και κατά τη διάρκεια της νύχτας της 21ης Μαΐου έφθασε και συνενώθηκε με τη δύναμη του Wiedemann, κοντά στη γέφυρα του Πλατενέ».
Αφήσαμε τελευταία την επιθετική ενέργεια του 1ου ελληνικού Λόχου του 5ου Τάγματος, για να συνδεθεί με τα πιο πάνω εκτεθέντα γεγονότα. Μια διμοιρία του 1ου Λόχου υπό τον Ανθυπολοχαγό Γκέκα Γεώργιο παρέμεινε στο Μαρουλά, όπου υπήρχε μικρός σταθμός εφοδιασμού και είχε ορισθεί από τον Κάμπελ σαν δεύτερη γραμμή άμυνας.
_______________________________
7. Τόμος Β΄, σ.156 κ.ε.
Το υπόλοιπο του Λόχου υπό τον Λοχαγό Λιόδη Γεώργιο, βάσει της διαταγής του Κάμπελ, εβάδισε τα ξημερώματα της 21ης Μαΐου στο Μαρουλά δρόμο Άδελε – Τσεσμέ – Πλατανέ, για να ξεκαθαρίσει την πεδινή έκταση μέχρι τον Πλατανέ.
Καθ΄ οδόν έπεσε στα πυρά του 3ου αυστραλιανού Λόχου, ευτυχώς δίχως θύματα μέχρι να γίνει η αναγνώριση. Οι Αυστραλοί δεν είχαν ειδοποιηθεί για την κίνηση αυτή του ελληνικού Λόχου. Μετά από το επεισόδιο αυτό συνέχισε το δρόμο του, όπου ξεκαθάρισε μικρές γερμανικές εστίες αντιστάσεως8. Στο σημείο αυτό, δηλαδή προ του Τσεσμέ, οι άνδρες του 1ου Λόχου συνέλαβαν μερικούς αιχμαλώτους, μέσα στους οποίους ήταν και ο Γερμανός διοικητής του 2ου Συντάγματος αλεξιπτωτιστών Άλφρεντ Στουρμ.
Ο Λοχαγός Γ. Λιόδηςς παρέδωσε τους αιχμαλώτους στους Αυστραλούς του 3ου Λόχου, οι οποίοι ήσαν καλύτερα οργανωμένοι και πλησίον της έδρας του 2/11 Τάγματός των. Ο Λοχαγός Λιόδης με τους Έλληνες στρατιώτες του 1ου Λόχου, ως φαίνεται, δεν εγνώριζαν το μέγεθος της επιτυχίας των. Πιθανόν ο Πτέραρχος να μη φορούσε τα διακριτικά του βαθμού του για λόγους ασφαλείας, ή το πιθανότερο να μη φορούσε σακάκι λόγω ζέστης.
Οι θέσεις του επεισοδίου αυτού είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένες. Συμπίπτει και μάλιστα λίγο ανατολικότερα προς την πλαγιά, η περιοχή όπου οι βετεράνοι Αυστραλοί μου υπέδειξαν, ότι είδαν τον Φαΐιερ να οδηγεί τον Στουρμ προς την κορυφή του λόφου. Είναι ακριβώς το κάτω μέρος της δυτικής πλαγιάς του λόφου Β΄ ή «Αγρουλίδα» προς τον ελαιώνα, δηλαδή πάνω στην πορεία του 1ου ελληνικού Λόχου.
Εδώ παραθέτω την από 8 Αυγούστου 1994 επιστολή του Ταγματάρχη Συνδέσμου των αυστραλοελληνικών δυνάμεων του Ρεθύμνου, John Ford. Έκρινα σκόπιμη τη δημοσίευση ολόκληρης της επιστολής, σε μετάφραση, όχι μόνο για την επιβεβαίωση των αναγραφόμενων ανωτέρω, αλλά και για το λόγο ότι περιλαμβάνει και άλλα περιστατικά γνωστά και άγνωστα μέχρι σήμερα από τη μάχη του Ρεθύμνου.
«8 Αυγούστου 1994
Αγαπητέ Μάρκο.
Χάρηκα που έλαβα νέα σου πάλι.
Είναι πολύς καιρός από τότε που επισκέφθηκα την Κρήτη. Ήταν πολύ ενδιαφέρον που έμαθα ότι η Μαρία Φαφαλιού είχε δημοσιεύσει το βιβλίο της. Εκτός του ότι της έδωσα την ιστορία μου για το τι συνέβη, δε νομίζω ότι θα είχε κάτι άλλο να προσθέσει. Υπάρχει κάποια σύγχυση για τη σύλληψη του Συνταγματάρχη Στουρμ και που συνελήφθη αναμφισβήτητα από Έλληνες στρατιώτες και συνέβη με αυτόν τον τρόπο που υπήρξα μάρτυς:
Ήταν προς το βράδυ της πρώτης με΄ρας (σ.σ. είμαι σίγουρος ότι πρόκειται για το βράδυ της δεύτερης μέρας, διότι το πρώτο βράδυ οι αλεξιπτρωτιστές υπό τον Ταγματάρχη Κροχ και το Λοχαγό Βον Ρουν έφθασαν να κατέχουν το μισό αεροδρόμιο προς ανατολάς)9. Παρατηρήθηκαν πέντε ίχνη ερπόντων ανθρώπων να σκιαγραφούνται στην άμμο κατά μήκος της άκρης της ακτής για να εισβάλουν στο αεροδρόμιο, μπροστά από τη θέση του 4ου ελληνικού Τάγματος.
8. Βλέπε και Τομ. Α΄ σ. 199
9. Τόμος Β΄ σ. 173
Ο Ταγματάρχης Ίαν Μπέζελμπράνουν, ο Διοικητής των πυροβόλων επί του λόφου Α (πριν την αιχμαλωσία τους), είχε επίσης δει αυτούς και τους έβαλε κατά διαστήματα μερικές απλές βολές. Σε ένα από τα διαλείμματα μεταξύ των βολών ένας λοχαγός του 5ου ελληνικού Τάγματος οδήγησε το τμήμα του μέσα από τα αμπέλια και τους συνέλαβε. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Συνταγματάρχης Στουρμ.
Ο δεκανέας μου, ανέφερε σε μένα όταν γύρισε, τι είχε συμβεί και ότι το αυστραλιανό 2/11 Τάγμα τον είχε παραλάβει αιχμάλωτο.
Κανένας σχηματισμός του 4ου ελληνικού Τάγματος δεν είχε συμμετοχή ποτέ για επικουρία στο λόφο Α΄ ή Β΄. Αυτό έγινε από το 5ο ελληνικό Τάγμα που ήταν σε εφεδρεία στο Άδελε.
Προηγουμένως στη σύσκεψη που έγινε την πρώτη νύχτα, την οποία αναφέρεις στο βιβλίο σου, ο Διοικητής Κάμπελ και εγώ συζητήσαμε την κατάσταση. Ήταν πολύ ανήσυχος για άφιξη για άφιξη γερμανικών ενισχύσεων με αλεξίπτωτα από τον αέρα, αλλά και από τη θάλασσα. Είχε ως εκ τούτου αποφασίσει ότι εγώ έπρεπε να μείνω με τις ομάδες του 4ου ελληνικού Τάγματος να αποκρούσομε οποιεσδήποτε προσπάθειες ενισχύσεως των Γερμανών και με συνέδεσε με ένα από τους Αυστραλούς αξιωματικούς του με το 5ο ελληνικό Τάγμα για την επίθεση στη Βιράν Επισκοπή. Ο Νίκος Κατσιράκης ήλθε από το 5ο ελληνικό Τάγμα (το 4ο ελληνικό προστάτευε το αεροδρόμιο) με αποστολή να καθαρίσουν τον ελαιώνα από τους Γερμανούς, πάνω από το Σταυρωμένο.
Η αντεπίθεση με το Διοικητή Κάμπελ εναντίον των Γερμανών επί του λόφου Α΄ (τη δεύτερη μέρα) ήταν επιτυχής. Επίσης επιτυχής ήταν και η επίθεση των Ελλήνων από τη Βιράν Επισκοπή και η επιχείρηση καθαρισμού των ελαιώνων πάνω από το εργοστάσιο στο Σταυρωμένο. Όταν όμως επιτέθηκαν στο εργοστάσιο, βρήκαν ισχυρή άμυνα εξαιτίας των βαρέων όπλων και ομαδικών πυρών όπλων. Τους ήταν αδύνατο να διασχίσουν 300-400 γιάρδες ανοιχτού εδάφους και έτσι αποσύρθηκαν στους ελαιώνες απ΄ όπου είχαν θέα το εργοστάσιο. Αργότερα εκείνο το πρωί, ο διοικητής Κάμπελ έστειλε διαταγή σε μένα να πάρω το 5ο ελληνικό Τάγμα να καταλάβομε το εργοστάσιο. Συνάντησα το Νίκο Κατσιράκη, είδα κατά την άποψή μου τις δυσκολίες. Επίσης, συνάντησα τον Αυστραλό αξιωματικό που ενώθηκε με το 5ο ελληνικό Τάγμα. Αυτός είχε ένα μπρεντ και, ενώ εμείς συζητούσαμε τι έπρεπε να γίνει, είδαμε μερικούς Γερμανούς στη μακρινή πλευρά του δρόμου Ρεθύμνης – Ηρακλείου πέρα από το χωριό του Σταυρωμένου. Αυτός αμέσως άνοιξε πυρ και τράπηκαν σε φυγή. Την ίδια ώρα είδα το Διονύσιο (Ψαρουδάκη) με τριάντα άνδρες πολίτες τρέχοντας να συλλάβουν τους Γερμανούς.
Πήγα πίσω στο λόφο Α΄ να προσπαθήσω να επικοινωνήσω με τον Ταγματάρχη Μπέζελ Μπράουν να στρέψει τα πυροβόλα του στο εργοστάσιο εις ενίσχυση οποιασδήποτε επίθεσης, αλλά είχαν βγει εκτός μάχης από τους Γερμανούς. Έτσι γύρισα στο Νίκο Κατσιράκη και του είπα να μείνει στην παρούσα θέση μέχρι νεότερης διαταγής. Τότε ανακοίνωσα την κατάσταση στο Διοικητή Κάμπελ.
Την επόμενη μέρα η επίθεση υποστηρίχθηκε από ένα τανκ, με το οποίο οι Αυστραλοί και ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν το εργοστάσιο στο Σταυρωμένο.
Μακάρι να καταλάβαινα ελληνικά και βεβαίως να γράφω, αλλά είναι μόνο ευκαιριακό ότι μετέφρασα μέρη του βιβλίου σου. Έτσι, αν έχω επαναλάβει μόνον ότι έχεις γράψει, συγχώρησέ με.
Ο Ray Sandover είναι άρρωστος στο Λονδίνο, και τον φροντίζουν στο νοσοκομείο του Richmond, αλλά θα διαβιβάσω το μήνυμά σου στη σύζυγό του, που τον επισκέπτεται κάθε μέρα.
Με όλες τις καλές ευχές μου και τους ευγενέστερους χαιρετισμούς
Δικός σου
JOHN FORD
Ο Σμήναρχος Άλφρεντ Στουρμ ήταν ένας γεροδεμένος υπεροπτικός άνδρας 52 ετών με βαθιά κομμένα μαλλιά και ταύρινο σβέρκο. Είχε πέσει με αλεξίπτωτο στην Ολλανδία και την Κόρινθο, όπου είχε καταγάγει εύκολες νίκες, και ήλπιζε ότι και στο Ρέθυμνο θα είχε μια εντυπωσιακή και μεγάλης αξίας, από στρατιωτική άποψη, νίκη. Ήταν εκνευρισμένος, γιατί πιάστηκε αιχμάλωτος και μάλιστα από Έλληνες. Είδε την αποτυχία του και ήταν πολύ στενοχωρημένος, αλλά και αλαζονικός. Μόλις έφθασε με τη συνοδεία των Αυστραλών στην κορυφή του λόφου Β΄, κτύπησε στο πρόσωπο έναν από αυτούς. Αμέσως ένας γιγαντόσωμος Αυστραλός έπιασε το Γερμανό Διοικητή και του έτριψε τη μύτη του στη σκόνη.
Ο Αυστραλός Ταγματάρχης Διοικητής του 2/11 Τάγματος Ray Sandover σαν γερμανομαθής ανέκρινε τους αιχμαλώτους συμπεριλαμβανομένου και του Διοικητή Στουρμ. Ο ίδιος γράφει ότι ήταν μια δυσάρεστη εμπειρία η συνομιλία του με τον Στουρμ: «Ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος από μένα και δυσαρεστήθηκε όταν έμαθε ότι είχα τα σχέδια επιχειρήσεων του Συντάγματός του, τα οποία έφερε μαζί του ένας αξιωματικός, κατά παράβαση των διαταγών που είχε, να μη φέρουν τέτοια έγγραφα στη μάχη. Ο αξιωματικός αυτός σκοτώθηκε και έτσι τα σχέδια ήλθαν στα χέρια μας»
Ο Στουρμ δεν είχε συναίσθηση ότι ήταν αιχμάλωτος, αλλά ήθελε ανέσεις με νοοτροπία τουρίστα. Στο στρατόπεδο αιχμαλώτων που είχαν οργανώσει οι Αυστραλοί στη βορινή είσοδο του χωριού Πηγή, είχαν ιδιαίτερη θέση για τους αξιωματικούς. Τον Στουρμ, τον έβγαζαν συχνά περίπατο δύο Αυστραλοί αξιωματικοί..
Ο Στουρμ στις 23 Μαΐου ζήτησε να δει το Διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων. Ο Αντισυνταγματάρχης Ίαν Κάμπελ δέχτηκε τη συνάντηση και η συνομιλία, που είχαν οι δύο διοικητές, έγινε μέσω του αγγλομαθή Φύσσερ. «Ο Στουρμ όμως δεν ήταν ένας καλός χαμένος και αρνήθηκε να δώσει το χέρι του στον Κάμπελ. Νομίσαμε ότι προς στιγμή πιθανόν να αισθανόταν την καταισχύνη του πάρα πολύ, αλλά αργότερα μάθαμε ότι μας εναντιώθηκε, γιατί πυροβολούσαμε τους Γερμανού, ενώ αυτοί κατέβαιναν με αλεξίπτωτα».
Ο Στουρμ φαινόταν πολύ λυπημένος, αλλά πίστευε σταθερά ότι μέσα σε δυο μέρες οι όροι θα αντιστραφούν.
Έκαμε τον Κάμπελ τρεις ερωτήσεις. Πήρε τρεις βαριές και σωστές απαντήσεις:
α) – Γιατί δεν περιποιηθήκατε όσο έπρεπε τους Γερμανούς αιχμαλώτους;
– Γιατί δεν μπορούμε να τους προσφέρουμε πέραν των όσων διαθέτομε. Οι άνδρες μου παίρνουν κα΄τω του μισού σιτηρέσιου και εγώ ο ίδιος κοιμάμαι κάτω από μια ελιά.
β) – Δεν μπορώ να ανεχθώ τους Κρητικούς να κρατούν τα γερμανικά όπλα και να πολεμούν τους Γερμανούς.
– Δεν μπορώ να επηρεάσω τη συμπεριφορά των Κρητικών, διότι μετά δυσκολίας μπορώ να ελέγχω και να διοικώ τους δικούς μου στρατιώτες.
γ) – Ζητώ να μεταφερθεί το στρατόπεδο αιχμαλώτων μακριά από το σημείο που βρίσκεται.
– Δεν είναι εφικτό. (Υπήρχε άλλος λόγος. Ο Κάμπελ είχε εγκαταστήσει δίπλα στο στρατόπεδο αιχμαλώτων το σταθμό πολεμοφοδίων για να μην τον βομβαρδίσει η γερμανική αεροπορία).
Ο Στουρμ απελευθερώθηκε από την ταχυκίνητη δύναμη των αλπινιστών του Βίντεμαν, που έφθασε στο Ρέθυμνο το απόγευμα της 29ης Μαΐου από τα Χανιά με επικεφαλής το Στρατηγό Καρλ Στούντεντ για να απελευθερώσει το συντομότερο τους επιζώντες αλεξιπτωτιστές του. Κατέλαβε την έρημη πόλη του Ρεθύμνου, όπου και διενυκτέρευσαν. Την επομένη ενδεκάτη μέρα της μάχης στο Ρέθυμνο, απελευθέρωσαν τους ολίγους επιζώντες στον Άγιο Γεώργιο Περιβολίων. Μετά από μάχη στα Περιβόλια – Πλατανέ με τον 3ο Αυστραλιανό Λόχο του 2/11 Τάγματος υπό το Λοχαγό Χόνερ και την υποχώρησή του υπό την πίεση πυροβολικού και τανκς, οι αλπινιστές χωρίζονται σε δύο κολόνες από τον Πλατανέ.
Η μία μηχανοκίνητη φθάνει στο αεροδρόμιο και, μετά την ανταλλαγή λίγων πυρών, γίνεται η παράδοση των Αυστραλών, πλην ολίγων που δε θέλησαν να παραδοθούν και τράβηξαν προς τα νότια. Η άλλη μηχανοκίνητη δύναμη έσπευσε ολοταχώς από Άδελε προς Πηγή και ελευθέρωσε 500 περίπου αλεξιπτωτιστές τραυματίες στο νοσοκομείο του Άδελε και αιχμαλώτους στο στρατόπεδο της Πηγής. Μέσα σ΄ αυτούς ήταν και ο διοικητής των αλεξιπτωτιστών του Ρεθύμνου Άλφρεντ Στουρμ. Αμέσως η έδρα του Φρουραρχείου Πηγής μετατράπηκε σε έδρα του 2ου Συντάγματος αλεξιπτωτιστών καταδρομέων με Διοικητή τον ίδιο. Αυτός και το επιτελείο του ανέλαβαν αμέσως τη διοίκηση και εγκαταστάθηκαν στα καλύτερα σπίτια του χωριού.
Ο Σμήναρχος Στουρμ, παρόλο που πήρε από το Χίτλερ, μαζί με τους άλλους αξιωματικούς στις 19 Ιουλίου 1941 στο Βερολίνο, το παράσημο «Σταυρό των Ιπποτών», εμφανίζεται μόνο τον Ιούνιο του 1942 στο ρωσικό μέτωπο. Δε φαίνεται μετά να έχει σημαντικό ρόλο στο Σώμα των αλεξιπτωτιστών. Μάλλον εξαφανίστηκε από το στρατιωτικό προσκήνιο, μετά την πανωλεθρία του συντάγματός του στη μάχη του Ρεθύμνου.
Δυστυχώς η περιφανής νίκη στο Ρέθυμνο, έγινε χαμένη νίκη μετά την επικράτηση των Γερμανών στα Χανιά και την κατάληψη του τομέα Ρεθύμνου από τους Γερμανούς αλπινιστές το πρωινό της 30ης Μαΐου 1941.
Οι περισσότεροι Αυστραλοί παρεδόθησαν. Οι ελληνικές μονάδες διαλύθηκαν και όσοι αξιωματικοί και στρατιώτες δεν πιάστηκαν αιχμάλωτοι, διέφυγαν προς τα χωριά. Οι αξιωματικοί δεν έδωσαν αναφορά κι έτσι στερούμαστε πολύτιμα και ακριβή στοιχεία.
Ο Λοχαγός Γεώργιος Λιόδης καταγόταν από τα Χανιά. Κατατάχθηκε το 1922 στο Πεζικό ως ανθυπολοχαγός. Το 1934 είχε φθάσει το βαθμό του λοχαγού. Το 1935 τον βρήκε απότακτο με τη Συντακτική Πράξη της 25-6-1935, η οποί ακυρώθηκε στις 2-9-1939 «περί επαναφοράς αξιωματικών κ.λ.π.». Παραμονές της γερμανικής εισβολής, τοποθετείται ως λοχαγός στο νεοϊδρυμένο 4ο Τάγμα Πεζικού και αναλαμβάνει τον 1ο Λόχο. Το Τάγμα αναπτύχθηκε αμυντικώς στην περιοχή Πηγή – Άδελε – Μαρουλά.
Δεν έχω πληροφορίες αν μετά τη μάχη πιάστηκε αιχμάλωτος ή διέφυγε προς τα Χανιώτικα. Αποστρατεύτηκε, λόγω ορίου ηλικίας, το 1946 και πέθανε στις 12-6-1956 στα Χανιά.
Ας είναι αιωνία η μνήμη του.
ΜΑΡΚΟΣ ΠΟΛΙΟΥΔΑΚΗΣ
(ανάτυπο από την ΕΛΛΩΤΙΑ, τομ. 4 Χανιά 1995)