Πέμπτη, 3 Μαρτίου 2011
ΜΑΝΟΥΣΟΣ ΠΟΡΤΑΛΙΟΣ: Κορυφαίος της αντίστασης βρήκε το
θάνατο από χέρι «αδελφικό»,
Ένα ακόμα θύμα των πέτρινων χρόνων
Θα συνεχίσουμε σήμερα το οδοιπορικό ιστορικής μνήμης με επόμενο σταθμό την Παντάνασσα. Οι ιδιαίτεροι συναισθηματικοί λόγοι που μας συνδέουν με το χωριό, δεν θα μας εμποδίσουν να εξάρουμε το ήθος των κατοίκων, από το φόβο ότι θα μας χρεωθεί υποκειμενική άποψη.
Σε κάθε σελίδα της ιστορίας οι κάτοικοι δηλώνουν παρουσία. Αλλά σεμνή και διακριτική. Είναι από τα λίγα χωριά που τυχαίες αναφορές αποδεικνύουν την ενεργό συμμετοχή των κατοίκων σε κάθε αγώνα για τη λευτεριά. Ανήκουν όμως στο σπάνιο εκείνο είδος των ανθρώπων, που δεν εξαργύρωσαν με περγαμηνές τη δράση τους αυτή, έχοντας πλήρη την αίσθηση του χρέους στα ιδανικά της φυλής μας.
Η πατρίδα ευγνωμονούσα για τη συμβολή τους στους αγώνες, έδωσε τα ονόματά τους στους δρόμους του
Ρεθύμνου.
Από τυχαία εξιστόρηση μάθαμε, πριν από χρόνια, τη λεπτομέρεια εκείνη που δίνει και άλλες ιστορικές παραμέτρους στο δράμα της Λαμπινής. Ήταν μια μαρτυρία του κ. Νίκου Καραγιάννη, που εξετάζεται σοβαρά τώρα από τους ιστορικούς, η οποία αποδεικνύει ότι η Μηλιώ Μουζουράκη, η διασωθείσα από την ευσπλαχνία μιας γυναίκας όταν οι αιχμάλωτοι της Λαμπινής εσύροντο μετά την τραγωδία στους δρόμους του Ρεθύμνου, έτυχε αργότερα της προστασίας του Καπετάν Πορτάλιου, ο οποίος και την παντρεύτηκε.
Με τα χρήματα μάλιστα που της είχε δώσει η φιλεύσπλαχνη υπηρέτρια του αγά, όταν την αποχαιρετούσε μετά τη φιλοξενία που προσέφερε στην ίδια και στα παιδιά της, αγοράστηκαν τα οπωροφόρα δέντρα που υπάρχουν ακόμα στην περιουσία των απογόνων.
Εκεί στην Παντάνασσα υπάρχει ακόμα το σπίτι του καπετάν Μανόλη Πορτάλιου, άριστα διατηρημένο από την οικογένεια Νίκου Πολιτάκη, για να θυμίζει εσαεί, χάρις και στην επιγραφή που υπάρχει, τον ηρωικό αγωνιστή που διακρίθηκε στους Κρητικούς Αγώνες.
Εγγονός του οπλαρχηγού αυτού ήταν ο Μανούσος Πορτάλιος που θα τιμήσουμε σήμερα σ’ αυτό το αφιέρωμα. Γεννήθηκε το 1914. Μετά τις σπουδές του στο Γυμνάσιο Ρεθύμνου, φοίτησε στη Γεωργική Σχολή Ασωμάτων και διακρίθηκε για τις επιδόσεις του, αλλά κυρίως για τον εξαίρετο χαρακτήρα του και τις θαυμάσιες ικανότητές του. Όταν πήρε το δίπλωμά του, με άριστα, διορίστηκε στην μετέπειτα Υπηρεσία Γεωργίας Ρεθύμνου ως γεωπόνος.
Στη θέση αυτή τον βρήκε η γερμανική Κατοχή. Ήταν από τους πρώτους που μυήθηκε στην Εθνική Αντίσταση
και μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ ανέπτυξε την πολύμορφη δράση του κατά των κατακτητών.
Αρχικά κινήθηκε μέσα στην πόλη, αναλαμβάνοντας διάφορες αποστολές κι όταν απέδειξε την γενναιότητα και τη συνέπεια του, τον χρησιμοποιούσαν πια σε εξαιρετικά εμπιστευτικές και επικίνδυνες αποστολές. Μια από τις ευθύνες του ήταν και η διαφύλαξη του παράνομου τυπογραφείου.
Ο Μανούσος Πορτάλιος ήταν μέλος και της πρώτης πεντάδας του ΚΚΕ που ιδρύθηκε μετά την Κατοχή στο
Ρέθυμνο.
Αν και εκτελούσε με απόλυτη ακρίβεια και ψυχραιμία τις εντολές της αντιστασιακής ομάδας που ανήκε, δεν άργησε να γίνει αντιληπτός από τους κατακτητές. Και μια μέρα ισχυρή δύναμη Γερμανών κύκλωσε το τετράγωνο του σπιτιού του, στην οδό Τρικούπη 13, για να τον συλλάβει.
Η θαυμαστή του ψυχραιμία τον έσωσε για μια ακόμα φορά. Χωρίς να χάσει καιρό, μόλις αντιλήφθηκε το μπλόκο, σκαρφάλωσε σαν αίλουρος στην ταράτσα του σπιτιού και από οροφή σε οροφή κατάφερε να διαφύγει και να φθάσει στο Βρύσινα. Εκεί στο βουνό συνέχιζε να προσφέρει τις υπηρεσίες του σαν ανώτερο στέλεχος πια, στην πολιτική οργάνωση και καθοδήγηση των εαμικών οργανώσεων. Όταν το απαιτούσαν οι περιστάσεις έπιανε και πάλι το τουφέκι για να δώσει τη μάχη στήθος με στήθος με τον εχθρό. Κι ήρθε η πολυπόθητη μέρα της λευτεριάς.
Έλαμπε ολόκληρος όταν μπήκε μαζί με τους άλλους καπεταναίους στο ελεύθερο πια από το ναζιστικό ζυγό
Ρέθυμνο.
Δεν πρόλαβε όμως να χαρεί την ελευθερία για την οποία και τόσο είχε μοχθήσει.
Ακολούθησαν τα γεγονότα, τα υποκινούμενα, ως συνήθως, από τις ξένες δυνάμεις που είχαν σαν στόχο να διχάσουν το λαό.
Στη λίστα των «ανεπιθύμητων» που απειλούσαν τα σκοτεινά τους σχέδια, είχαν συμπεριλάβει και τον Μανούσο Πορτάλιο.
Και μια βροχερή μέρα του 1945, εκεί στους στρατώνες του Ρεθύμνου που βρισκόταν με τους ομοϊδεάτες του,
δέχτηκαν την επίθεση, από τους στρατευμένους στην αντίπερα όχθη, και χάθηκαν πολλοί. Ακόμα μια φορά ο Μανούσος κατάφερε να σωθεί ξεγλιστρώντας μέσα από το δολοφονικό κλοιό.
Η γραμμή όμως είχε δοθεί να μη μείνει κανένας ζωντανός όπου κι αν τον πετύχουν.
Κι ήρθε το τέλος για τον Μανούσο Πορτάλιο, εκεί στην τοποθεσία Σαραζίνα της περιφέρειας Κοξαρές, στις 18
του Γενάρη 1945. Λίγα μέτρα πιο πέρα σκοτώθηκε και ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ ο καπετάν Λεμονιάς.
Κάποιοι πήραν το άψυχο κορμί του Μανούσου, το φόρτωσαν σ’ ένα γαϊδουράκι, που βρήκαν στο Αμπελάκι και τον μετέφεραν στο χωριό του.
Εκεί ρίγησε ο κόσμος που παραβρέθηκε στην κηδεία του από το μοιρολόι της αδελφής του Ουρανίας. Και δεν έμεινε μάτι αδάκρυτο για το αδικοχαμένο παλικάρι.
Όπως αναφέρει ο Νίκος Περακάκης, στο βιβλίο του «Εθνικό Συναξάρι» όπου κάνει εκτενές αφιέρωμα στον Μανούσο Πορτάλιο, ο Παντανασιώτης αυτός ήρωας που ήταν θύμα της μισαλλοδοξίας μιας ταραγμένης
εποχής, είχε μπει στο στόχαστρο των υποκινητών του εμφυλίου, επειδή είχε όλες τις προϋποθέσεις ν’ αναδειχθεί σε εξαίρετο λαϊκό ηγέτη.
Ακόμα και σήμερα θ’ ακούσεις για τον Μανούσο Πορτάλιο από τους χωριανούς του.
Θα σου πουν πόσο ατρόμητος και λεοντόκαρδος υπήρξε και καυχώνται όταν αναφέρονται στη μεγάλη του
αντιστασιακή δράση, για την αποτίναξη του γερμανικού ζυγού, που έφερε τόσα δεινά στο πολύπαθο νησί μας.
Σημαντική ήταν η δράση και του αδελφού του Γιώργου που σήμερα ζει στην Αθήνα.
Εύα Λαδιά (ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕA)