Χρίστος Τζιφάκης: Πρόσφερε τα μέγιστα, έλαβε τα ελάχιστα

Κάθε μου έρευνα για πρόσωπα που έδρασαν στην Εθνική Αντίσταση περιλαμβάνει απαραίτητα και το όνομα του Χρίστου Τζιφάκη.

Κι άλλοι διετέλεσαν επιτελικά στελέχη, κι άλλοι διακρίθηκαν για την ανδρεία τους. Δεν υπάρχει όμως αγωνιστής που τον έζησε, σε όποια πλευρά κι αν υπηρέτησε, ό,τι πολιτικό φρόνημα κι αν είχε που να μη συμπληρώνει πλάι στην αναφορά του ονόματος Τζιφάκης, έντιμος, παλικάρι, αλτρουιστής, ΑΝΘΡΩΠΟΣ.

Από εγκυρότατες ιστορικές πηγές εξάλλου συμπεριλαμβανομένης και μια αξιόπιστης μαρτυρίας του κορυφαίου της Αντίστασης Γιώργη Αγγελιδάκη, προκύπτει ότι χάρις και στον Χρίστο Τζιφάκη, το Ρέθυμνο δεν γνώρισε τη φρίκη της μισαλλοδοξίας σε ‘κείνα τα πέτρινα χρόνια που τα πολιτικά πάθη έστρεφαν τον αδελφό εναντίον του αδελφού.

Ποιος ήταν όμως ο ξεχωριστός αυτός άνθρωπος που αποτελεί κεφάλαιο ιδιαίτερης μνήμης και αναφοράς στην τοπική ιστορία, όταν πρόκειται για τη Μάχη της Κρήτης και την Εθνική Αντίσταση.

Γεννήθηκε στον Πρινέ το 1888 ή 89 και ήταν γιος του περίφημου Αετού, υποδηματοποιού στο επάγγελμα αλλά πρωτοπόρου σε κάθε κάλεσμα της πατρίδας. Μητέρα του ήταν η Αργυρή Στυλ. Χαλκιαδάκη από το Ατσιπόπουλο.

Ο Χρίστος από τα πρώτα παιδικά του χρόνια ήξερε για τα ανδραγαθήματα των προγόνων του (δυο αδέλφια του παππού του είχαν σκοτωθεί στην επανάσταση του 1921 στην Πελοπόννησο) αλλά και τις περιπέτειες του πατέρα του που είχε συλληφθεί από τους Τούρκους το 1897, φυλακίστηκε στην Μεσσαμπελιτισσα και ελευθερώθηκε όταν έγινε ανταλλαγή Τούρκων αιχμαλώτων με Κρήτες αγωνιστές.

Θα ήταν περίπου έξι χρόνων ο Χρίστος όταν οι Τούρκοι έκαψαν το σπίτι τους στον Πρινέ και εκείνος ακολουθώντας τη μητέρα του η οποία κρατούσε ένα μωρό στην αγκαλιά την Μαρία και από το χέρι τη Χρυσάνθη ηλικίας τότε 4 χρόνων περπατούσαν στο πουθενά για να βρουν καταφύγιο.

Και το βρήκαν τελικά σε συγγενικά σπίτια στο Γεράνι και στην Καρωτή μέχρι που τέλειωσε η επανάσταση.

Δεν πρόλαβαν να πάρουν ανάσα και ξεσπά νέα. Κατάφερε όμως ο πατέρας του να μεταφέρει την οικογένεια στην Επισκοπή, όπου ο Χρίστος συνήθισε να παίζει και με άλλα προσφυγόπουλα. Και πάλι χάθηκε το σπίτι τους στο χωριό από την μανία των Τούρκων να εκδικούνται με φωτιά την περιουσία κάθε επαναστάτη.

Είχε επομένως αποκτήσει φρικτές εμπειρίες από πολύ μικρός, έτσι που να μπορεί αργότερα με παροιμιώδη ψυχραιμία να διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις σε καιρό πολέμου.

Πρώτος του δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Πρινέ ήταν ο Σπύρος Λίτινας από τη Μικρή Γωνιά.

Αυτός ο δάσκαλος, συγκεκριμένα, με τη βοήθεια του Αετού Τζιφάκη, είχε οργανώσει και νυκτερινό σχολείο για τους Πρινιανούς ενήλικες που είχαν φλόγα για μάθηση αλλά η συμμετοχή τους στις επαναστάσεις τους είχαν αποστερήσει το δικαίωμα της μόρφωσης.

Ο Χρίστος με εξαιρετικές επιδόσεις τέλειωσε το Δημοτικό και αμέσως προχώρησε και τις άλλες βαθμίδες, Σχολαρχείο και Γυμνάσιο.

Να θυμίσουμε ότι εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν οι σημερινές ανέσεις.

Οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να πηγαινοέρχονται πεζοί, ανεξάρτητα αν το επέτρεπε ή όχι ο καιρός για να μη χάσουν μαθήματα.

Ο Χρίστος προσπαθούσε χωρίς να δυσανασχετεί να περιοριστεί στα στενά περιθώρια που έβαζε η οικονομική κατάσταση της οικογένειας. Αυτό που δείχνει όμως την ευσέβειά του είναι ότι από τη μοναδική δραχμή, που ήταν το χαρτζιλίκι μιας εβδομάδας, εκείνος φύλαγε και τη δεκάρα για να ανάβει απαραίτητα το κερί του κάθε Κυριακή στην εκκλησία.

Μετά το σχολείο ο Χρίστος υποχρεώθηκε να δείξει και την αγωνιστική πλευρά του χαρακτήρα του, προκειμένου να εξασφαλίσει ανώτερες σπουδές. Μάταια οι γονείς του προσπαθούσαν να τον συμβιβάσουν επαγγελματικά με διορισμό δημοδιδασκάλου στη Μικρή Γωνιά, αλλά και ταχυδρομικού διανομέα. Η άρνησή του ήταν κατηγορηματική. Δεν ήθελε να αδικηθούν τα αδέλφια του αλλά θερμοπαρακαλούσε τους γονείς του να τον βοηθήσουν να ακολουθήσει ανώτερες σπουδές. Ήθελε να γίνει επιστήμονας.

Σαν από μηχανής θεός, το 1909, παρουσιάστηκε στο χωριό κάποιος, δικηγόρος διαχειριστής του κληροδοτήματος Μάρκου Καλούδη.

Για μια στιγμή φάνηκε ότι από το κληροδότημα αυτό θα εκπλήρωνε ο Χρίστος το όνειρό του.

Δυστυχώς δεν έλειψαν κι εδώ οι περιπέτειες. Δίνει εξετάσεις στο Διδασκαλείο Ηρακλείου, αλλά τον ίδιο χρόνο αυτό καταργείται. Με τα πολλά καταφέρνει να εγγραφεί στη Μαράσλειο. Μένει σε ένα μικρό δωμάτιο στο Κολωνάκι -άσημη τότε γειτονιά της Αθήνας -και μοιράζεται το ενοίκιο με τον Στυλιανό Δημητρακάκη.

Ευτυχώς που ο πατέρας του τον είχε εφοδιάσει με μερικά χρήματα, γιατί από το κληροδότημα σπάνια είχε να λαμβάνει.

Υπερασπιστής όμως του δικαίου από νωρίς, διεκδίκησε κάποτε τα χρήματα που του είχαν υποσχεθεί. Κι όταν απελπίστηκε να περιμένει, παίρνοντας στη χάση και στη φέξη το ελάχιστο από αυτό το ποσόν που του αναλογούσε, κατέφυγε σε κάποιον παράγοντα τον Βάρδα Τσόντο για να διαμαρτυρηθεί.

Εκείνος; προθυμοποιήθηκε να του δώσει δικά του χρήματα αλλά ο Χρίστος ούτε που θέλησε να ακούσει, πόσο μάλλον να καταδεχτεί να τα πάρει. Δεν ήταν ζητιάνος.

Οι δυσκολίες αυτές συνεχίστηκαν. Οι γονείς του έκαναν το παν να ανταποκριθούν, αλλά ο φιλότιμος νεαρός Τζιφάκης υπέφερε με την κατάσταση αυτή γιατί δεν ήθελε να σπουδάζει σε βάρος των αδελφών του. Κι όταν η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, χωρίς να πει τίποτα σε κανένα ούτε και στο συγκάτοικό του «ζαλώνεται» τα πράγματά του και κατεβαίνει στον Πειραιά. Επιστρέφει στο Ρέθυμνο με το ατμόπλοιο της γραμμής ταξιδεύοντας κατάστρωμα. Είναι δυστυχισμένος γιατί δεν κατάφερε να εκπληρώσει το όνειρό του. Αποφασίζει όμως να μη συμβιβαστεί με τη μοίρα του.

Συμπτωματικά επιστρέφοντας καλείται να υπηρετήσει. Ενώ έχει όλες τις προϋποθέσεις να απαλλαγεί, εκείνος σπεύδει με λαχτάρα να καταταγεί.

Στο στρατώνα τον επισκέφτηκε ο πατέρας του στον οποίο ο Χρίστος άνοιξε την καρδιά του για τους λόγους που τον ανάγκασαν να διακόψει τις σπουδές του. Κι εκείνος έδειξε κατανόηση αν και το είχε θεωρήσει βέβαιο ότι ο γιος του θα γίνει επιστήμονας. Αυτό που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι στη συνάντηση αυτή ο Χρίστος επέστρεψε στον πατέρα του τα επτά από τα δώδεκα ναπολεόνια που του είχε δώσει για σπουδές. Είχε αδελφή της παντρειάς. Δεν μπορούσε να αδιαφορήσει.

Μετά το στρατό εργάστηκε υπάλληλος και μάλιστα η εργασία του ήταν σκληρή και αρκετές φορές ανάξια των ικανοτήτων του.

Ο Χρίστος όμως και από τα ξημερώματα πήγαινε στο μαγαζί και σακιά κουβάλησε στην πλάτη αδιαφορώντας για τα σχόλια. Μετρούσε γι’ αυτόν η αξιοπρέπεια. Κι ήταν τόσο νέος για να δείχνει τόσο σοφός. Είχε έντονα ανεπτυγμένο το αίσθημα του δικαίου. Πολλές ήταν οι φορές που σήκωσε κεφάλι διεκδικώντας το δίκιο του.

Ο πόλεμος ήρθε να τον απομακρύνει από το Ρέθυμνο και τα επόμενα χρόνια θα τον βρίσκουν στο μέτωπο, καθώς πήρε μέρος σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.

Αναφέρει ο γιος του Αετος Τζιφάκης.

Για την δράση του Χρίστου Τζιφάκι, τόσο κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης, όσο και κατά τη διάρκεια της μετέπειτα Γερμανικής κατοχής του νησιού μας, έχουν γραφτεί δεκάδες Ελληνικών αλλά και Αγγλόφωνων βιβλίων της τότε εποχής.

Ο πόλεμος κάποτε τελείωσε και οι συμπολεμιστές του Χρίστου Τζιφάκι, τόσο στη Μάχη της Κρήτης (τον Μάιο του 1941) όσο και κατά την αντίσταση που επακολούθησε, του Ρεθεμνιώτικου λαού κατά των κατακτητών (1941-1945), έχουν να πουν πόσα του οφείλουν για την προσφορά του στην πατρίδα.

Δεν έχει νόημα να επεκταθούμε σε δράσεις του κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης. Έχουν όλα καταγραφεί από έγκριτους ιστορικούς και ιστοριοδίφες.

Αξίζει μόνο να τονίσουμε πόσο ταπεινός και καταδεκτικός ήταν ο ήρωας αυτός στον ιδιωτικό του βίο. Είχε πανίσχυρη δύναμη και ποτέ δεν την εκμεταλλεύτηκε για να «βολευτεί».

Χαρακτηριστικό είναι ότι έμεινε φτωχός και πέθανε σε πλήρη ένδεια χωρίς ποτέ από αξιοπρέπεια να προκαλέσει τον οίκτο.

Ήταν άρχοντας στην ψυχή και στο ήθος ο μοναδικός αυτός πατριώτης και ευτύχησε να του αναγνωρίσουν και αυτή την αρετή του οι συμπατριώτες του.

Είναι πολλοί που έχουν να πουν ότι ήταν πάντα κοντά στους συναγωνιστές του και πολλές φορές τον είδαν να εκτελεί καθήκοντα που θα μπορούσε να αναθέσει σε άλλον, αλλά δεν ήθελε να τον εκθέσει σε σοβαρό κίνδυνο.

Πόσο πολύτιμος ήταν για τον τόπο φάνηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση και όταν διετέλεσε νομάρχης και υπουργός γενικός Διοικητής Κρήτης. Χωρίς τη δική του σύνεση και μετριοπάθεια, πολλά δεινά θα εύρισκαν τον τόπο.

Πέθανε τον Αύγουστο του 1962. Προς μεγάλη μου έκπληξη δεν βρήκα στον τοπικό Τύπο την έκταση των δημοσιευμάτων που περίμενα, γεγονός που με προβλημάτισε αρκετά γιατί ο σπουδαίος αυτός πατριώτης έγραψε ιστορία και δίδαξε ήθος και συνέπεια.

Στην κηδεία του παραβρέθηκε και ο μεγάλος επίσης συναγωνιστής του Διονύσιος Ψαρουδάκης, ηγούμενος Αρκαδίου.

Το 1969 έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του που τοποθετήθηκε στην τότε πλατεία της Νομαρχίας.

Ο Χρίστος Τζιφάκης είχε την πρόνοια να κρατήσει αρχείο από την πορεία του. Τον γνωρίσαμε χάρις στον αείμνηστο γιατρό Νίκο Κοκονά που έκανε ειδική έκδοση με ένα μέρος από το αρχείο αυτό.

Οι πληροφορίες μας λένε ότι πρόκειται το αρχείο αυτό σύντομα να αξιοποιηθεί. Το ευχόμαστε γιατί θα είναι μια πολύτιμη ιστορική πηγή. Και δεν θα πρέπει να μείνει ανεκμετάλλευτη από τους ιστορικούς ερευνητές.

Χρίστου Τζιφάκη: Αυτοβιογραφία

Γεώργιος Εκκεκάκης: Ρεθεμνιώτες που πέρασαν αφήνοντας ίχνη

Νίκος Κοκονάς «Αρχείο Χρήστου Τζιφάκη» (Αθήνα 1986)

Επιστολή Αετού Χρ. Τζιφάκη στην εφημερίδα «Ρέθεμνος»

Υπάρχει και μια εξαιρετική αναφορά του κ. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη στην εφημερίδα «Ελευθερία» 19/2/2000