ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΡΥΛΟΣ
Του Μιχάλη Παπαδάκη
Επιτ. Δικηγόρου
Το ένα από τα δοξασμένα βουνά της Δυτικής Κρήτης, που περιβάλλονται από το θρύλο για την αγάπη των πληθυσμών που κατοικούν τις πλαγιές, τα οροπέδια και τις χαράδρες τους, κυνηγώντας την ελευθερία. Και που καθένα προσβλέπει στον εαυτόν του με δίκαιη υπερηφάνεια και εύλογα διεκδικεί τα πρωτεία:
-Τρία βουνά μαλλώνουσι κι’ είνιε να σκοτωθούσι Το κέντρος και το Σφακιανό , τ’ άλλο-ν- ο Ψηλορείτης!
Ειδικά για το Κέντρος γράφει ο Ρεθυμνιώτης ποιητής του πολέμου της Κρήτης, Μπουνιαλής, για την κατάληψη του από τους Τούρκους:
-Το Κέντροςπούχεν εκατό βρύσες ολόγυρά του παράδεισον ετύχαινε να λέσι τ’ όνομά του. Αγαρηνός το πάτησε κ’ οι τόποι είναι δικοί του τα όρη κι όλα τα χωριά διά ξεφάντωσί του!
Στο θρήνο αυτό του Μπουνιαλή, τη λέξη «Αγαρηνός», που σημαίνει στο προκείμενο Τούρκος, αντικατάστησε , αγαπητέ μου αναγνώστη, με τη λέξη «Γερμανός», πρόσθεσε και μερικές έννοιες φρικαλεότητας , αγριότητας, θηριωδίας και θα ‘χεις μια έννοια από το Κέντρος του καταραμένου Αυγούστου του 1944.
Τότες τα περισσότερα χωριά του Κέντρους και τα ηρωικά Ανώγεια στο Μυλοπόταμο, πέρασαν από την τρομερότερη στη ζωή τους φωτιά και σίδερο. Τινάχτηκαν με δυναμίτες στον αέρα οι εκκλησίες, τα σχολεία , οι κατοικίες, οι αγροικίες και καταστράφηκαν ανυπολόγιστης αξίαςπαραδόσεις και αγαθά που υπήρχαν μέσα. Αλλά το χειρότερο, οι νεώτεροι από τους κατοίκους τους κατά τρόπο απάνθρωπο εκτελέστηκαν, οι οικογένειές τους ορφανεύτηκαν και ο αντίκτυπος αυτής της τραγωδίας φτάνει και ως τις σημερινές ημέρες!
Βέβαια τα χωριά αυτά είχαν πρωτοστατήσει εναντίον των κτηνανθρώπων του Ναζισμού, ήσαν τα Κέντρα συγκεντρώσεων, πληροφοριών για τις κινήσεις και τη δύναμη του εχθρού, φιλοξενίας και αποστολής στον Ελεύθερο Κόσμο συμμάχων στρατιωτών που δεν πιάστηκαν από τον εχθρό ή δραπετεύσαν από τα Γερμανικά Κέντρα αιχμαλώτων και τέλος, επαφής με τους αντιπροσώπους στην Κρήτη του συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Οι τελευταίοι μάλιστα δεν απόκρυπταν πως όταν βρίσκονταν στα χωριά του Κέντρους και ιδιαίτερα στου Γερακάρη, καταλάβαιναν «σαν στα σπίτια τους!»
Οι Γερμανοί όσο κι αν η αντικατασκοπεία τους στην Κρήτη ήταν αξιοθρήνητη , είχαν πληροφορίες και προγράψει τα «Καμμένα» χωριά. Και μόλις δόθηκε η αφορμή της απαγωγής του Κράιπε, ξέσπασε το μίσος και η εκδίκηση εναντίον τους .
Πρωτοφανής στα παγκόσμια χρονικά ήταν η λύσσα που οι αξιολύπητοι αυτοί άνθρωποι, που όμως εκαυχώντο ότι η χώρα τους διαθέτει ογδόντα (80) ! Πανεπιστήμια, αρπούσαν τ’ ανήλικα παιδιά από τις αγκάλες των μητέρων τους και , σε λίγη απόσταση, τα σκότωναν με πυροβολισμούς, για ν’ ακούσουν τη φρίκη οι δυστυχισμένες μανάδες ! Αλήθεια είναι πως οι πόλεμοι δημιουργούν αγριότητες. Αλλά επίσης είναι αλήθεια πως ο Ελληνικός Στρατός στη Μικρά – Ασία, προστάτευε τον εγχώριο πληθυσμό. Και όχι μόνο απόφυγε τις εκτελέσεις αμάχων, αλλά καταδίκασε σε θάνατο και τουφέκισε Έλληνες στρατιώτες που αποδείχτηκε σε δίκη πως κακοποίησαν εντόπιους.!
Τα χωριά του Κέντρους, πάντως, είναι παραδείγματα πατριωτικής εξάρσεως και γενναιότητας σε μια δύσκολη εποχή της Κρήτης. Έχουν και ανάλογη παλαιότερη ιστορία. Γι’ αυτό είναι αξιέπαινοι οι νέοι επιστήμονες απ’ αυτά Σπύρος Μαρνιέρος από το Γερακάρι, Στέργιος Μανουράς, αυτόπτης της καταστροφής του Άνω Μέρους, Γιώργης Κουκλινός από τις Βρύσσες του Αμαρίου και Θεόδωρος Πελαντάκης από την Κρύα Βρύση Αγίου Βασιλείου, που με εμπεριστατωμένα σημειώματά τους, παρουσιάζουν κατά τρόπο εντελώς ανεπίληπτο και γλαφυρό την καταστροφή των χωριών τους από τους Γερμανούς και , όση μπορούν από την παλιότερη ιστορία τους, που είναι δυνατό να συμπεριληφθεί στα πλαίσια των σημειωμάτων αυτών.