Τα ΣΑΚΤΟΥΡΙΑ είναι χωριό στον ανατολικό Αη – Βασίλη του Ρεθέμνου. Τον παλαιό Δήμο Μελάμπων. Ως υποθέτω, το όνομα του είναι σχετικό με εκείνο τον ομώνυμων πλοίων. Τα πλοία αυτά ήσαν κωπήλατα, ταχύπλοα και οι Άραβες, το δέκατο αιώνα, έφερναν πολλά στην Κρήτη. Οι Υδραίοι στα 1716 κατασκεύασαν απ’ αυτά και τα έλεγαν «σακτούρια» ακριβώς. Είναι πιθανώς πως στην παραλία του στάθμευαν για πολύ ή λίγο καιρό, πλοία από τ’ανωτέρω και εκείθεν η ονομασία του χωριού.
Όπως κι αν έχει το πράγμα τούτο κατοικείται από ανθρώπους φιλότιμούς, φιλόξενους, εργατικούς. Στους εθνικούς αγώνες και τις Κρητικές Επαναστάσεις είχε πάντοτε σημαίνουσα θέση. Έδειχναν κι αυτοί γενναιότητα. Στις επαναστάσεις του 1895-1897, η συμβολή του ήτο πολύ αξιόλογη. Ούτε λίγο ούτε πολύ, αυτό εφοδίασε την επαρχία με πυρίτιδα (μπαρούτι) για αρκετό καιρό.
Είναι γνωστό πως στην επανάσταση αυτή δεν την ήθελε το ελεύθερο Ελληνικό Βασίλειο. Και δεν την βοήθησεγιατί αυτή δεν είχε σκοπό την ένωση, αλλά τη βελτίωση της διοικήσεως μέσα στα πλαίσια της Τουρκικής Αυτοκρατορίας. Αυτά βέβαια, ήταν ένας ελιγμός αυτών που δημιούργησαν την επανάσταση. Γιατίπαρα το ότι επεδίωκαν την Εθνική αποκατάσταση της Κρήτης. Όμως πίστευαν πως τούτο έπρεπε να γίνει σταδιακά.
Την ένωση δεν ήθελε κανείς από τους Μεγάλους της εποχής να την ακούσει. Την απέρριπταν με αντιπάθεια και χωρίς συζήτηση. Τη σκέψη όμως περί αυτονομίας και η Τουρκία ακόμη, ήτο διατεθειμένη να συζητήσει. Γιαυτό η Μεταπολιτευτική Επιτροπή ήθελε την αυτονομία σαν μεταβατικό σταθμό. Και τα πράγματα τη δικαίωσαν.
Δεν εβοήθει λοιπόν την επανάσταση το ελεύθερο – ελληνικό Κράτος. Ιδιώτες όμως από το ελεύθερο Βασίλειο και Οργανισμοί,. Έστειλα στην Κρήτη με πλοιάρια, εφόδια και πολεμικό υλικό. Αυτό διασπούσαν την αυστηρή φρούρηση του Τουρκικού Στόλου, πλησίαζαν σε απόμερους όρμους της νότιας ιδίως παραλίας της και τ’ αφήναν στους πολεμιστές που είχαν πάντα την έγνοια και τα έπαιρναν.
Στη αρχή της επαναστάσεως του 1895, έφτασε στη νότια παραλία της Κρήτης, Κεφαλλονίτικο καράβι με πυρίτιδα (μπαρούτι) για τους επαναστάτες. Ήθελε να το ξεφορτώσει στη Σούγια του Σελίνου. Αλλαμόλις έκαμψε το Ακρωτήρι του Κριού, είδε πολλά τουρκικά πλοία να περιπολούν την περιοχή. Και τράβηξε στ’ανοιχτά της Γαύδου. Ο αυστηρός αποκλεισμός του Τουρκικού Στόλου έφτανε ως τον δρόμο της Λίμνης του Πρέβελη και του Κεραμογαλιά. Ανωτολικότερα, όπως είδε τα πράγματα ο Έλληνας πλοίαρχος μπορούσε, να προσεγγίσει με πολλές βέβαια, προφυλάξεις. Πρωινές ώρες έφτασε στις νησίδες Παξιμάδια και όλη τη μέρα κρύφτηκε εκεί.
Μόλις νύχτωσε, προσέγγισε στη Σακτουριανήγιαλιά, ήλθαν οι χωριανοί, παράλαβαν τα έφόδια και τα μπαρούθια και ύστερα το καράβι εξαφανίστηκε στο σκοτάδι της νύχτας.
Οι Σακτουριανοικατανάλωσανβέβαια τα τρόφιμα . μοιράστηκαν σαν αδέλφια. Χωρίς θόρυβο και συνορισιό. Και τα μπαρούθια φύλαξαν με μυστικότητα σε ασφαλείς κρυψώνες. Σημειώσεις στο Μοναστήρι του Πρέβελη αναφέρει. Πως το μυστικό έμαθεν ο μοναχός Γερμανός Μαρκάκης.
Είναι γνωστο πως στο Μοναστήρι λειτουργούσε συνεργείο υπο τον μοναχό Θεόκλητο Τζαγκαράκη στο απομονωμένοσπηλιάρι«Ξυλοσπηλιος». Αυτό παρασκεύαζε φυσέκια για όπλα οπισθογεμή και τα μοίραζε στους πολεμιστές. Και όταν τελείωσε το μπαρούτι που χρησιμοποίησαν ήλθαν οι επαρχιώτες οπλαρχηγοί στα Σακτούρια με τον Μοναχό Μαρκάκι, συνενοήθηκαν με τους χωριανούς και κείνοι με μεγάλο πατριωτισμό, παράδωσαν ολόκληρη την πολυτιμότατη για την εποχή ποσότητα μπαρουτιού που είχαν κρυμμένη και προφυλαγμένη ‘ώστε να διατηρείται σε άριστη κατάσταση. Και ολη απ’ αυτή εχρησιμοποίησεολη η επαρχία για αρκετό χρονικό διάστημα.
Την ιστορία γνωρίζω από την παράδοση και το αρχείο του Μοναστηριού του Πρέβελη. Και τη συμπεριλαμβάνω στο βιβλίο που εκδίδω όπου εκδίδω τώρα για τούτο το Μοναστήρι. Μου την επιβεβαίωσαν όμως και ο αείμνηστος Παπά Γιάννης Τζαγκαράκης, ο αθώος και άκακος αυτός ιερωμένος και για πολύ διάστημα, δάσκαλος του χωριού. Και ο αλησμόνητος φίλος μουο Νίκος Αποστολάκης, έφεδρος αξιωματικός.
Αυτός στα 1895 ήτο μικρός και δεν ήξερε τα γεγονότα από τη δική του αντίληψη. τα έμαθε όμως με λεπτομέρειες από τον πατέρα του και άλλους μεγαλύτερους του χωριανούς που τα έζησαν. Και μου τα διηγήθη.
Η πατριωτική και έντιμη χειρονομία των παλαιών Σακτουριανών δεν είναι αρκετά γνωστή. Ούτε την αναφέρει καμιά ιστορία ως σήμερα. Και γι’ αυτό θεωρώ πως είμαι υποχρεωμένος να τη φέρω στη δημοσιότητα.
ΜΙΧΑΗΛ Μ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ
Ε. Δικηγόρος
25