37 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ 8 ΧΩΡΙΩΝ
Του (+) Α. Κουμάντου
Ξημέρωμα της 22 Αυγούστου 1944. Μηδέν για τα χωριά του Κέδρους,
Γερακάρι, Ανω Μέρος, Βρύσες, Σμιλέ, Καρδάκι, Γουργούθοι, Δρυγιές,
Κρύα Βρύση- και τα 8 χωριά γνωρίσαν τη ναζιστική θηριωδία στο
αποκορύφωμα της . Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής σκότωσαν,
γκρέμισαν, ρήμαξαν ολόκληρη την περιοχή σε μια ύστατη προσπάθεια
να κάμψουν το αντιστασιακό φρόνημα του Κρητικού λαού, να
εκδικηθούν για τα χτυπήματα που είχαν δεχτεί. Οχτώ χωριά
βουτήχτηκαν στο αίμα. Τα γερμανικά πολυβόλα θέρισαν σε λίγη ώρα
164 αντρικά κορμιά. Οι αποδέλοιποι κάτοικοι (άντρες, γυναίκες,
παιδιά,) κλείστηκαν αιχμάλωτοι στα «σύρματα».
Αλλα το αίμα δεν κόρεσε τη ναζιστική θηριωδία. Μετα τη σφαγή
ακολούθησε η καταστροφή των 8 χωριώ. Σπίτια κι εκκλησίες και
σχολεία γκρεμίστηκαν. Περιουσίες καταστράφηκαν. Η φωτιά
αποτελείωσε το έργο των κατακτητών. Ο Ναζισμός ισοπέδωσε τα
πάντα, έπνιξε στο αίμα για να «τιμωρήσει» τους πατριώτες που με
κάθε τρόπο συμμετείχαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Τα χωριά
του Κέδρους πλήρωσαν ακριβά το τίμημα του αγώνα για τη λευτεριά.
Μα μέσα από το αίμα, τα χαλάσματα και τ’ αποκαΐδια, μέσα απ’ τους
τάφους και την καταστροφή και τον πόνο, δεν άργησε το δέντρο της
λευτεριάς να ξεπεταχτεί…
ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ
Τα χωριά του Κέδρους, όπως και όλα τα χωριά του Ρεθύμνου είχαν
διαδραματίσει αξιόλογο ρόλο στην Αντίσταση κατά των Γερμανών. Σε
πολλά από αυτά είχαν φυγαδευτεί κι είχαν βρει περίθαλψη πολλοί
αντάρτες και Άγγλοι στρατιώτες. Γι’ αυτό κι είχαν κυκλωθεί κάμποσες
φορές από τα στρατεύματα κατοχής, είχαν συλληφθεί αρκετοί
πατριώτες .
Δεν έμειναν αμέτοχοι οι κάτοικοι τους ούτε στη προσπάθεια
φυγάδευσης του στρατηγού Κράϊπε- του Γερμανού Στρατιωτικού
Διοικητή Κρήτης. Η απαγωγή του έγινε στις 27 Απρίλη. Η αντάρτικη
ομάδα που τον απήγαγε διασχίζοντας τα βουνά για να τον φυγαδεύσει
πέρασε κι απ’ τα χωριά του Κέδρους. Οι κάτοικοι πρόσφεραν τη
βοήθειά τους. Στου Γερακάρι η αντάρτικη ομάδα με τον Κράϊπε
κρύφτηκε για λίγες μέρες.
Οι Γερμανοί κατάστρωναν σχέδιο αντεκδίκησης. Εφαρμόζουν τη γνωστή
μέθοδο των αντιποίνων: ομαδικές εκτελέσεις και καταστροφές. Στις 13
Αυγούστου 1944 γίνεται το ολοκαύτωμα των Ανωγείων. Σε λίγες μέρες
ακολουθεί το ολοκαύτωμα των χωριών του Κέδρους…
Την νύχτα της 21-22/8/1944 ομάδες γερμανικού στρατού κυκλώνουν τα
χωριά Βρύσες, Σμιλέ, Καρδάκι, Γουργούθους, Δρυγιές, Ανω Μέρος,
Γερακάρι και Κρύα Βρύση.
Με το ξημέρωμα της 22 Αυγούστου οι κάτοικοι βρίσκονται σε
ασφυκτικό κλοιό. Οι Γερμανοί τους μάζευαν, διαλέγουν αυτούς που
θέλουν να εκτελέσουν και ακολουθεί η σφαγή και η καταστροφή.
ΣΤΟΝ ΚΛΟΙΟ
Με το χάραμα της 22-8-1944 οι Γερμανοί ξεκινούν πεζοί από το
Μέρωνα για το Γερακάρι. Τα ξημερώματα το χωριό είναι τελειωτικά
κυκλωμένο. Ελάχιστοι χωρικοί που αντιλήφθηκαν την τελευταία στιγμή
τί συνέβαινε κατάφεραν κι έφυγαν. Οι Γερμανοί σκότωσαν τον Νικόλαο
Γ. Ταταράκη στη προσπάθειά του να διαφύγει.
Μπαίνουν μέσα στο χωριό. Με τα ντουφέκια βγάζουν τους χωρικούς
από τα σπίτια και τους συγκεντρώνουν στο «Κατωχώρι» στην πλατεία.
Εκεί διαχωρίζουν άνδρες από γυναίκες. Τους πρώτους τους κλείνουν σε
διπλανό ακατοίκητο σπίτι. Κείνη την ώρα στο χώρο της συγκέντρωσης
έρχεται ένας γερμανός οδηγώντας με το πιστόλι δύο νεαρούς
Γερακαριανούς. Μπροστά στα μάτια όλων τους πυροβολεί από πίσω
και τους σκοτώνει, προφανώς για να τρομοκρατηθούν οι υπόλοιποι.
Οι Γερακαριανοί ψυχανεμίζονται τί τους περιμένει.
Ένας Γερμανός αξιωματικός τους μιλεί σε άπταιστη ελληνική. «Όταν οι
Εγγλέζοι με τους δικούς σας αιχμαλώτισαν τον Στρατηγό Κράϊπε οι
Γερμανικές αρχές ειδοποίησαν με προκηρύξεις και ανακοινώσεις τους
Κρητικούς να βοηθήσουν στην απελευθέρωση του. Εσείς εδώ στο
χωριό σας παραγνωρίσατε τις διαταγές του γερμανικού στρατού και
από εξακριβωμένες πληροφορίες υποθάλψατε τους απαγωγείς και
χλευάσατε τον αιχμάλωτο στρατηγό μας.
Για όλα αυτά θα τιμωρηθείτε αυστηρά. Θα κάψουμε το χωριό σας, θα
σκοτώσουμε τους άντρες σας και όλους τους αίτιους…»
Δεν πέρασε πολύ ώρα κι οι Γερακαριανοί διαπίστωσα πως οι απειλές
των Ναζί ότι «Θα σκοτώσουν» και θα «κάψουν’ δεν ήταν ψεύτικες. Μα
μπροστά στη ναζιστική θηριωδία αυτοί πρόταξαν την περηφάνεια του
πατριώτη που δεν φοβάται τις συνέπειες αφού έχει κάνει το καθήκον
του.
Ήδη είχε αρχίσει η εξακρίβωση των στοιχείων των ανδρών που είχαν
ξεχωρίσει. Οι Γερμανοί ζητούσαν να εκτελέσουν συγκεκριμένα άτομα.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί την εύλογη υπόνοια ότι οι Γερμανοί είχαν
συντάξει καταλόγους ατόμων που επρόκειτο να εκτελεστούν και στα 8
χωριά, το πιθανότερο είναι να συντάχθηκαν με τη βοήθεια δοσίλογων
και συνεργατών τους.
Όσοι άντρες προορίζονταν για την εκτέλεση κλείνονταν σε παρακείμενο
σπίτι. Οι αποδέλοιποι φρουρούνταν σε περιφραγμένο αμπέλι.
ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ
Σε λίγο άρχισαν οι εκτελέσεις. Λίγους – λίγους τους έβγαζαν έξω και
τους τουφέκιζαν. Υστέρα περίχυσαν τα πτώματα με εύφλεκτες ύλες και
τους έβαλαν φωτιά. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν αδέρφια,
πατέρας και γιος. Ξεκληρίστηκαν ολόκληρες οικογένειες. Συνολικά
εκτελέστηκαν 42 άτομα.
Μετά το μεσημέρι οι Γερμανοί εκκένωσαν το χωριό από τα
γυναικόπαιδα και τους άνδρες που είχαν μείνει, και τους οδήγησαν
αιχμαλώτους στα «Σύρματα» (έτσι έλεγαν το στρατόπεδο
συγκέντρωσης στο Ρέθυμνο, τη Φορτέτζα).
Ακολούθησε η καταστροφή στο Γερακάρι. Οχτώ μέρες έμεινα στο χωριό
γκρεμίζοντας και καίγοντας..
Την ίδια ώρα άλλοι Γερμανοί κατάστρεφαν τους Γουργούθους και
σκότωσαν τους Ευαγ. Μ. Κουκλινό και Στεφ. Ν. Μαρνιέρο.
Η ίδια τύχη περίμενε το χωριό Βρύσες και τους Κατοίκους του. Το
μαύρο πρωινό της 22 Αυγούστου 1944 άλλη ομάδα Γερμανών κύκλωσε
το χωριό μάζεψε τους κατοίκους και το εκτελεστικό απόσπασμα θέρισε
30 κορμιά.
Μετά πυρπόλησαν και κατάστρεψαν το χωριό. 19 άτομα εκτελέστηκαν
από τους διπλανούς οικισμούς Σμιλέ, και Καρδάκι, πριν ισοπεδωθούν.
ΠΡΟΤΙΜΗΣΑΝ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ
Άλλη ομάδα Γερμανών κύκλωσε το χωριό Άνω Μέρος, το ξημέρωμα της
ίδιας ημέρας, συγκέντρωσε τους χωριανούς (ελάχιστοι μπόρεσαν να
ξεφύγουν) διάλεξαν 30 άντρες που τους εκτέλεσαν και μετά έκαψαν το
χωριό.
Μαζί με τους 30 εκτελέστηκαν κι άλλοι 4 άνδρες και 4 γυναίκες που
αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τους δικούς τους και να φύγουν από το
χωριό.
Η Κρύα Βρυση δε γλύτωσε από τη θηριωδία των Γερμανών Ναζί. Το ίδιο
πρωί κυκλώθηκε από άλλο τμήμα του γερμανικού στρατού κι
εκτυλίχτηκε το ίδιο δράμα: εκτέλεση 35 ανδρών και καταστροφή του
χωριού.
Το πιθανότερο είναι πως οι μελλοθάνατοι κλείστηκαν στο νοτικό
γραφείο , όταν το χωριό εκκενωθεί από τους κατοίκους τους οποίους οι
Γερμανοί οδήγησαν αιχμαλώτους, κι εκεί οι ναζί τους ανατίναξαν με
εκρηκτική ύλη. Δεν σώθηκε κανείς..
Πριν 37 χρόνια σαν σήμερα οι ναζί σκέπασαν με μαύρο σάβανο τα 8
χωριά του Κέδρους. Θάνατος, φρίκη, καταστροφή.
Αλλα ύστερα από λίγο καιρό οι αντάρτες του ΕΛΑΣ με την μεγαλειώδη
μάχη των Ποταμών, έπαιρναν εκδίκηση για τον όλεθρο που σκόρπισαν
οι ορδές του Χίτλερ. Η Λευτεριά δεν άργησε ναρθει .