ΝΟΜΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΕΣ ΑΠΟ ΤΟ 1899 ΕΩΣ ΤΟ 2010
 |
01/01/2016 του Λευτέρη Κρυοβρυσανάκη 
Το κτίριο της Νομαρχίας-Αντιπεριφέρειας Ρεθύμνου, κτίστηκε από το 1845-1847, δυτικά της πόλης και στη θέση «Μικρά Χασίλια», σε βακουφικό οικόπεδο (δηλαδή είχε παραχωρηθεί για κοινωφελή σκοπό) από το Εφκάφιο (ευαγές ίδρυμα) της Μουσουλμανικής Δημογεροντίας.
Ο διοικητής του Ρεθύμνου Νουρή Πασάς (αλβανικής καταγωγής), μόλις ανέλαβε καθήκοντα και βλέποντας την ανάγκη ύπαρξης διοικητηρίου, αλλά και στρατώνα, υπέβαλε αίτημα στο σουλτάνο Μετζήτ στην Κωνσταντινούπολη. Έχοντας καλές σχέσεις με την κεντρική διοίκηση και επειδή ήταν αγαπητός, το αίτημά του έγινε αμέσως δεκτό.
Ο σουλτάνος τον Απρίλιο του 1845 έστειλε τον αρχιτέκτονα Μεχμέτ Ζεκή με 18 τεχνίτες, ένα ειδικό για κλιβάνους του στρατού, έναν αξιωματικό και έναν Αρμένιο εργολάβο, τον Δαβίτ.
Μαζί τους έφθασαν και υλικά από ξυλεία και προκαταβολή 10.000 χρυσές οθωμανικές λίρες.
Οι διαδικασίες παραχώρησης έγιναν αμέσως και ανατέθηκε στον έμπιστο μεγαλέμπορο Μουσταφά Σκουμπεντεδάκη, που ολοκλήρωσε μ’ επιτυχία το έργο τον Νοέμβριο του 1847.
Από το 1847-1850 ο στρατώνας
Μόλις ολοκληρώθηκε το διοικητήριο, άρχισε το κτίσιμο και του Στρατώνα στη θέση «ΑΚ Σαράι», επίσης σε βακουφικό οικόπεδο.
Κατά τη διάρκεια οικοδόμησης των δυο κτιρίων ο Σουλτάνος έστειλε άλλες 50.000 χρυσές οθωμανικές λίρες (σύνολο 60.000), ενώ για την επίπλωση των δυο κτιρίων δαπανήθηκαν συνολικά 500.000 χρυσές λίρες (οι 200.000 από το Δημόσιο Ταμείο Ρεθύμνου και οι 300.000 των Χανίων), από δημευθείσες περιουσίες χριστιανών.
Μ’ επισημότητα έγιναν τα εγκαίνια των δυο κτιρίων, με το Νουρή Πασά να θυσιάζει ένα βόδι στην είσοδο, σύμφωνα με το μπαϊράμι. Ο πασάς βγήκε στον εξώστη γεμάτος χαρά για το αίσιο τέλος του έργου, εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του και ακολούθησε ο επίσκοπος Καλλίνικος Νικολετάκης που επαίνεσε τον πασά, αποκαλώντας τον «ενάρετον και δίκαιον».
Οθωμανικό διοικητήριο της πόλης από το 1847-1878
Το πρώτο κτίριο έγινε Διοικητήριο και ονομάστηκε «Μαρμαρόπορτα», από τα άριστης ποιότητας μάρμαρά του, αλλά και τους κίονες που υποβάσταζαν τον εξώστη ή από τη δυτική ενετική πύλη.
Το κτίριο στέγασε το διοικητή Νουρή Πασά, ενώ ήταν και κατοικία του, με το ισόγειο να είναι 1.000 τ.μ., ο πρώτος όροφος 950 τ.μ. και ο δεύτερος 1.040 τ.μ.
Δίπλα στο Διοικητήριο υπήρχαν από τότε οι φυλακές «Λεμονέ» (σήμερα Αστυνομική Διεύθυνση), τις οποίες επισκεύασε ο Νουρή Πασάς.
Στον αύλειο χώρο κτίστηκε σιντριβάνι με εντυπωσιακές γούρνες, που είχαν μεταφερθεί από το «Αθάνατο Νερό», κλάπησαν όμως το 1910.
Κάθε Παρασκευή απόγευμα, έπαιζε η στρατιωτική μουσική.
Ο Στρατώνας ήταν το μεγαλύτερο κτίριο της πόλης, ήταν τούρκικος Στρατώνας, όμως το 1898 εγκαταστάθηκαν εκεί οι Ρώσοι στρατιώτες, για τον λόγο αυτό πήραν το όνομα «Ρωσικός Στρατώνας», στη συνέχεια ήταν η έδρα του 44ου Συντάγματος, το 1949 κατεδαφίστηκαν, γιατί είχαν πάθει ζημιές από τους Γερμανούς το 1941.
Από το 1978 έδρα Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Μέχρι το 1878 το κτίριο ήταν έδρα Οθωμανικής Αυτοδιοίκησης, ακολούθησε μέχρι το 1889 η έδρα τη θεσμοθετημένης Αυτοδιοίκησης την περίοδο της Χαλέπας.
Το 1898 χρησιμοποιήθηκε ως έκτακτη κατοικία του Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης, για τον λόγο αυτό ονομάστηκε και «Ανάκτορο του πρίγκιπα Γεωργίου».
Από το 1908-2010 Νομαρχία Ρεθύμνου
Από το 1908 λειτουργεί ως Νομαρχία και μέχρι το 1980 φιλοξενεί και τα Δικαστήρια.
Από το 2011 είναι έδρα Αντιπεριφέρειας, σύμφωνα με τον «νέο Καποδίστρια».
Συνολικά από το 1899-2010 πέρασαν από το κτίριο αυτό 55 νομάρχες και μία αντιπεριφερειάρχης από το 2011 έως σήμερα 2016, αυτοί είναι:
Νομάρχες από το 1899-2010 και αντιπεριφερειάρχες Ρεθύμνου
1. Βορεάδης Αντώνιος 1899-1901
2. Μαρής Γεώργιος 1901-1906
3. Σκαμνάκης Νικ. 1907
4. Μοάτσος Σ.Ε. 1908
5. Σήφακας Α.Γ. 1908-1909
6. Ξανθουδίδης Μ.Α. 1909
7. Φωτάκις Στυλιανός 1910-1912
8. Δοκουμετζίδης Γεώργιος 1912-1914
9. Βιστάκης Γεώργιος 1915
10. Αισωπίδης Αγν. (;) 1916
11. Ζαχαράκης Εμμανουήλ 1916
12. Καπετανάκης Ηλίας 1917
13. Σέργιος Νικόλαος 1918
14. Ασκούτσης Νικόλαος 1918-1919
15. Γαλάκης Γ. 1920-1922
16. Παπαδάκης Χαρ. 1922-1923
17. Φανουράκης Γ. 1924-1925
18. Σειραδάκης Εμμανουήλ 1925
19. Μαραγκουδάκης Ιωάννης 1927
20. Μάρκελλος Ανδρέας 1928
21. Σταματίου Σταμάτιος 1929
22. Κρεβατάς Κωνσταντίνος 1939
23. Παπαθανασίου Αθανάσιος 1939-1941
24. Τσαγρής Γεώργιος 1941
25. Μαρκιανός Στυλιανός 1941
26. Τζιφάκης Χρήστος 1945-1946
27. Δερμιτζάκης Στυλιανός 1946-1947
28. Παϊτάκης Εμμανουήλ 1947-1948
29. Μπιράκης Νικόλαος 1948-1949
30. Πρωτόπαπας Εμμανουήλ 1949
31. Σαμπατάκης Δημ. 1949
32. Χατζηγάκης Αλέξανδρος 1949-1954
33. Ζάκκας Αλέξανδρος 1954-1955
34. Σταματιάδης Σωτήρης 1955-1957
35. Λυγεράκης Γεώργιος 1957-1959
36. Παϊτάκης Εμμανουήλ 1959-1961
37. Καμπάνης Γεώργιος 1962-1967
38. Κουβόπουλος Σωτήρης 1967-1969
39. Μπιστάκης Χρίστος 1969-1970
40. Καμπάνης Γεώργιος 1970
41. Νικούλης Νικόλαος 1970-1972
42. Δημόπουλος Παναγιώτης 1972-1974
43. Τζουγκαράκης Ζαχαρίας 1974-1975
44. Σπυρόπουλος Αθανάσιος 1976-1979
45. Αθηναίος Ανδρέας 1980
46. Κουφογιάννης Πέτρος 1981-1982
47. Χαμπίμπης Θάνος (Αθανάσιος) 1982-1983
48. Μερεντίτης Θωμάς 1983-1985
49. Μόσιαλου Βασιλική 1985-1989
50. Γρηγοράκης Αντώνιος 1989-1990
51. Κλάδος Παναγιώτης 1990-1993
52. Τσίφτης Σέργιος 1993
53. Φωτάκης Γιάννης 1993-1995
Αιρετοί
54. Λίτινας Μανώλης 1995-2002
55. Παπαδάκης Γεώργιος 2003-2010
Αντιπεριφερειάρχης
56. Λιονή Μαρία 2010 έως σήμερα
Νομαρχιακές εκλογές
16-10-1994
α) Μαν. Λίτινας 50,22%
β) Ν. Παρασύρης 29,97%
11-10-1998
α) Μαν. Λίτινας 50,01%
β) Ι. Φωτάκης 40,70%
13-10-2002
α) Μ. Όθωνας 36,05%
β) Γ. Παπαδάκης 34,63%
γ) Μ. Μαλλιαρός 25,87%
20-10-2002 (επαναληπτικές)
α) Γ. Παπαδάκης 56,11%
β) Μ. Όθωνας 43,89%
2006
α) Γ. Παπαδάκης 59,34%
β) Κ. Μαθιουδάκης 30,47%
7-10-2010
α) Μ. Λιονή 46,60%
β) Ν. Μαλλιαρός 20,50%
18-5-2014
α) Μ. Λιονή 41,10%
β) Κ. Δανδουλάκης 26,20%
25-5-2014 (επαναληπτικές)
α) Μ. Λιονή 63%
β) Κ. Δανδουλάκης 37,4%
O Νομός Ρεθύμνου με 280 χωριά -οικισμούς
Ο Νομός Ρεθύμνου σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 85.609 κατοίκους, με 5 Δήμους και 280 περίπου χωριά οικισμούς. Ο πληθυσμός στους τέσσερις Νομούς της Κρήτης, έχει ως εξής:
Νομός 2011 2001
Χανίων 156.220 150.387
Ρεθύμνου 85.609 81.936
Ηρακλείου 304.270 292.489
Λασιθίου 76.319 76.319
Κρήτη 621.440 601.131
Ο Νομός Ρεθύμνου παρουσίασε αύξηση κατά 3.673 κατά δηλαδή 4,5%, όμως η αύξηση αυτή προέρχεται μόνο από το Δ. Ρεθύμνου κατά 19% ενώ υπήρχε μείωση και στους τέσσερις άλλους δήμους.
Οι μεγαλύτερες πληθυσμιακές αυξομειώσεις
Στο Ν. Ρεθύμνου μεγάλες αυξήσεις πληθυσμού πάνω από 50% παρουσιάζουν τα προάστια της πόλης και συγκεκριμένα Μαρουλάς 153%, Παγκαλοχώρι 150%, Σφακάκι 132%, Ατσιπόπουλο 103% και ακολουθούν Γάλλου, Ρουσσοσπίτι.
Τα πρωτεία όμως στην ύπαιθρο κατέχει το Μαριού, Αγ. Βασίλειου με αύξηση κοντά στο 40%. Σ’ αντίποδα στις μειώσεις, στις πρώτες θέσεις είναι: Χώνος 95%, Αρολίθι 85%, Ορνέ 75%, και ακολουθούν πάνω από 50% Καβούσι, Χάρκια, Αμάρι, Μουρτζανά, Αξός, Γαράζο κ.α.
Αναλυτικά στοιχεία κάθε Δήμου
• Δήμος Ρεθύμνου (Ρέθυμνο 32.468 κάτοικοι)
Μεγαλύτεροι οικισμοί-χωριά: 1) Ατσιπόπουλο 4.947 κ., 2) Άδελε 1.415, 3) Γάλλου 922, 4) Πρινές 851, 5) Γεράνι 821, 6) Σφακάκι 792, 7) Σταυρωμένος 678, 8) Επισκοπή 618, 9) Ρουσσοσπίτι 569, 10) Μαρουλάς 486.
Μικρότερα χωριά: 1) Καψαλιανά 1 κ., 2) Αρολίθι 9, 3) Καβούσι 16, 4) Ρουμπάδο 17, 5) Καπεδιανά 25.
Ψηλότεροι Οικισμοί: 1) Αρολίθι 550μ., 2) Χάρκια-Καβούσι 540μ.
Αυξομείωση: Μαρουλάς + 153%, Αρολίθι – 85%.
• Δήμος Αγ. Βασιλείου (Σπήλι 564 κ.)
Μεγαλύτερα χωριά: 1) Αγία Γαλήνη 604, 2) Μέλαμπες 511, 3) Σπήλι 564, 4) Ακούμια 344, 5) Σελλιά 316, 6) Μαριού 303, 7) Λευκόγεια 283, 8) Ασώματος 230.
Μικρότερα Χωριά: 1) Ορνέ 20, 2) Ατσιπάδες 31, 3) Άρδακτος 32, 4) Δρίμισκος 32, 5) Βάτος 34.
Ψηλότερα Χωριά: 1) Ακτούντα- Βάτος 640 μ., 2) Άρδακτος -Κισσός 630 μ.
Αυξομειώση: Μαριού + 40%, Ορνέ – 75%.
• Δήμος Αμαρίου (Αγ. Φωτεινή 90 – Φουρφουράς 605)
Μεγαλύτερα Χωριά: 1) Φουρφουράς 605 κ., 2) Πλάτανος 501, 3) Νίθαυρη 405, 4) Μέρωνας 318, 5) Γερακάρι 309, 6) Πατσός 271, 7) Παντάνασσα 268, 8) Αποδούλου 256, 9) Λοχριά 247, 10) Κουρούτες 210.
Μικρότερα Χωριά: 1) Σάτα 3, 2) Ρίξικας 6, 3) Βαθιακό 8, 4) Χορδάκι 9, 5) Κλησίδι 24.
Ψηλότερα Χωριά: 1) Γερακάρι 700 μ., 2) Μεσονήσια 660μ.
Αυξομείωση: Αποδούλου + 50%, Αμάρι – Οψιγιάς – 50%.
• Δήμος Ανωγείων (Ανώγεια 2.319 κ.)
Υψόμετρο: Ανώγεια 790 μ., Σίσαρχα 640 μ.
• Δήμος Μυλοποτάμου (Πέραμα 1.545 κ.)
Μεγαλύτερα Χωριά: 1) Πέραμα 1.545, 2) Λιβάδια 1.481, 3) Ζωνιανά 1.117, 4) Πάνορμο 628, 5) Σίσσες 584, 6) Αγγελιανά 577, 7) Μελιδόνι 573, 8) Ρουμελή 519, 9) Μπαλί 402, 10) Αξός 385.
Μικρότερα Χωριά: 1) Φαράτσι Γαράζου 3, 2) Βεργιανά Μαργαριτών 9, 3) Ομάλα Γαράζου 10, 4) Καλανδαρέ 16, 5) Σολοχιανά 17.
Ψηλότερα Χωριά: 1) Ζωνιανά 630 μ., 2) Κράνα 610 μ.
Αυξομείωση: Μελιδόνι + 46%, Χώνος – 95%.
Πληθυσμός Δήμων Ν. Ρεθύμνου
Δήμος 2011 2001 + ή – οικισμοί
Ρεθύμνου 55.525 46.558 + 19% 82
Αγ. Βασιλείου 7.427 10.079 -26% 65
Αμαρίου 5.915 6.215 -5% 40
Ανωγείων 2.379 2.507 -5% 2
Μυλοποτάμου 14.363 16.577 -13,5% 81
Σύνολο νομού 85.609 81.936 +4,5% 280
Πηγές: Λευτέρης Κρυοβρυσανάκης «Πανόραμα Ρεθύμνου» 2006, Μιχ. Τρούλη «Νομαρχία Ρεθύμνου» 2010.