Ο ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΧΟΝΤΑΚΗΣ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ ΤΟΥ ΤΕΑΜ FM ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΕΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ
• Μεγαλειώδης η συσπείρωση της κοινωνίας και η προσφορά του Βαρδή Βαρδινογιάννη για το Πανεπιστήμιο

Το Πανεπιστήμιο Κρήτης με έδρα το Ρέθυμνο αποτελεί μια πραγματικότητα, ένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο λειτουργεί τέσσερις δεκαετίες και αποτελεί ένα κύτταρο προαγωγής της επιστήμης και της γνώσης ενώ έχει συμβάλει καθοριστικά στην διαμόρφωση της σημερινής κοινωνίας του Ρεθύμνου, που χωρίς το εκπαιδευτικό ίδρυμα ενδέχεται να ήταν πολύ διαφορετική.

Με αφορμή την πρόσφατη εκδήλωση για τον εορτασμό των 40 χρόνων λειτουργίας του Πανεπιστημίου Κρήτης αλλά και την παρουσίαση του επετειακού τόμου με τίτλο «Πανεπιστήμιο Κρήτης, η Γέννηση και η Πορεία» από τον συγγραφέα και ομότιμο καθηγητή του Π.Κ Ιωάννη Πυργιωτάκη, όπου περιγράφεται όλη η πορεία από την «γέννησή» του, βγήκαν στο «φως» μοναδικά ιστορικά στοιχεία για όλα όσα συνέβησαν τη δεκαετία του ’70, μια δεκαετία που έβαλε τα θεμέλια με τη συνδρομή και την προσπάθεια σύσσωμης της κοινωνίας που έσπευσε να συνδράμει στην υλοποίηση ενός οράματος.

Ο άνθρωπος που σκέφτηκε τότε πως ήταν πιθανό το Ρέθυμνο να διεκδικήσει κάτι καλύτερο από μια σχολή του Πανεπιστημίου και ο οποίος στο πλαίσιο ενός αναπτυξιακού προγράμματος για την πόλη που βασιζόταν στους άξονες «τουρισμός, πανεπιστήμιο και παλιά πόλη», ανέδειξε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του Ρεθύμνου, αλλά και τους λόγους για τους οποίους θα μπορούσε το Ρέθυμνο να αποτελέσει την έδρα του Πανεπιστήμιου, παρ’ όλο που τα «προγνωστικά» μόνο ευνοϊκά δεν ήταν.

Ο λόγος για τον πρώην Δήμαρχο Ρεθύμνης Δημήτρη Αρχοντάκη, ο οποίος παραχώρησε συνέντευξη στο ραδιόφωνο του TEAM FM με αφορμή την επέτειο των 40 χρόνων λειτουργίας του Πανεπιστημίου και αναφέρθηκε στο χρονικό ίδρυσης και τη λειτουργίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, την διεκδίκηση της έδρας του, αλλά και το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα που επικράτησε την δεκαετία αυτή. Ιδιαίτερα στάθηκε μάλιστα στο πνεύμα συλλογικότητας και τη συσπείρωση των Ρεθυμνιωτών που ήταν πρωτοφανής και εντέλει, μετά από 40 χρόνια απέδειξε πως ήταν καθοριστική για την διαμόρφωση της πρόσφατης ιστορίας όχι μόνο του ιδρύματος αλλά και της τοπικής κοινωνίας.

Η ΙΔΕΑ

Νεαρός φιλόλογος που μόλις είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του και τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις ο κος Αρχοντάκης θυμάται ότι η ιδέα για τον ίδιο είχε ξεκινήσει πολύ πριν την ίδρυση του ιδρύματος το 1973. «Στην πραγματικότητα για εμένα η ιδέα ξεκίνησε το 1965 πολύ νωρίτερα μόλις που είχα τελειώσει το πανεπιστήμιο και το στρατιωτικό μου. Τότε ο Γιώργος Παπανδρέου είχε καταθέσει μια εισηγητική έκθεση για ένα νομοσχέδιο στη Βουλή όπου προανήγγειλε την ίδρυση Πανεπιστημίου Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο. Εγώ, τότε, νεαρός φιλόλογος θρεμμένος πνευματικά με τα Ελληνικά γράμματα αλλά και με την Κρητική σχολή την οποία θαύμαζα, θαυμάζω και αγαπώ, έχοντας υπόψιν μου τον αρχαιολογικό χαρακτήρα του Ρεθύμνου και συνδυάζοντάς το με την παράδοση των γραμμάτων ένιωσα πάρα πολύ άσχημα και θεώρησα ότι δεν είναι σωστή η εξαγγελία αυτή. Καταλληλότερο λίκνο για ένα νεογέννητο πανεπιστήμιο έβρισκα ότι είναι το Ρέθυμνο ακριβώς εξαιτίας της πνευματικής του παράδοσης και του αρχαιολογικού του χαρακτήρα που του δίνει μια γενικότερη πνευματικότητα» υπογράμμισε.

«ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΟΥΤΟΠΙΑ»

Δεδομένης της εικόνας που είχε το Ρέθυμνο εκείνη την εποχή, αλλά και τις εξαγγελίες που τοποθετούσαν ως έδρα του Πανεπιστημίου Κρήτης το Ηράκλειο, η ιδέα του Πανεπιστημίου στο Ρέθυμνου αποτελούσε «ουτοπία», όπως επεσήμανε ο κος Αρχοντάκης και πρόσθεσε: «Δεν τόλμησα να το πω, πώς να το πω και ποιος να με άκουγε, έναν νεαρό πτυχιούχο της φιλοσοφικής. Άλλωστε σχηματίστηκε μια επιτροπή με τους τέσσερις δημάρχους των πόλεων της Κρήτης υπό την προεδρεία του Αρχιεπισκόπου η οποία πίεζε για την ίδρυση του πανεπιστημίου εκεί όπου είχε εξαγγελθεί, δηλαδή στο Ηράκλειο. Όλη η Κρήτη είχε αποδεχτεί την ιδέα της ίδρυσης του πανεπιστημίου στο Ηράκλειο. Άλλωστε το πρώτο Κρητολογικό συνέδριο που έγινε και που έθετε επισήμως το θέμα της ίδρυσης του Πανεπιστημίου ξεκαθάρισε ότι το τοποθετούσε στο Ηράκλειο.

Το δεύτερο Κρητολογικό και διάφορα σωματεία, η Εταιρεία Ιστορικών Μελετών στο Ηράκλειο και ο καθηγητής Τωμαδάκης ακόμη και ο συμπατριώτης μας Γιώργος Κουρμούλης και ονομαστοί συμπατριώτες μας, θεωρούσαν δεδομένη την τοποθέτησή του στο Ηράκλειο. Δεν μίλησα καθόλου. Μου έμεινε όμως αυτό και όταν αργότερα οι ιστορικές τύχες και η ρευστότητα των πολιτικών πραγμάτων με έφερε δήμαρχο διατεταγμένο, διότι ως έφεδρος αξιωματικός επιστρατεύτηκα στη θέση του δημάρχου, είχα μέσα μου αυτό το βίωμα και του έδωσα την πρέπουσα θέση στο συνολικό πρόγραμμα το οποίο σχημάτισα για την πόλη και τον Δήμο. Το θεωρούσα ακρογωνιαίο λίθο στο αναπτυξιακό πρόγραμμα του Δήμου».

Από το 1965 έως και το 1973 τα δεδομένα σχετικά με την εξαγγελία ίδρυσης του Πανεπιστημίου Κρήτης παρέμειναν αμετάβλητα για το Ρέθυμνο, που, όπως επεσήμανε ο κος Αρχοντάκης, ζήτησε μια πανεπιστημιακή σχολή και πρόσθεσε: «Όλες οι φιλοδοξίες του Ρεθύμνου ήταν να γίνει μια πανεπιστημιακή σχολή στο Ρέθυμνο». Παράλληλα, υπογράμμισε: «Τεράστια αρθρογραφία ανέπτυξε ο μακαρίτης ο καθηγητής μου Δημήτρης Δαφέρμος στην Κρητική Επιθεώρηση. Έκανε τεράστια αρθρογραφία στην Κρητική Επιθεώρηση. Όπως επίσης ο ονομαστός Ρεθύμνιος ο μακαρίτης Πολύβιος Τσάκωνας».

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ ΣΕ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ

Ωστόσο, το όραμα του τότε δημάρχου κου Αρχοντάκη μπαίνει σταδιακά αλλά διακριτικά στο επίκεντρο του προγραμματισμού του για το Ρέθυμνο, καθώς όπως εξήγησε: «θεώρησα ότι σε αυτή τη δύσκολη ώρα της χώρας που ήταν ένα στρατιωτικό καθεστώς ήταν τουλάχιστον καλή τύχη που υπήρχε ένα ισχυρό στέλεχος ο Παττακός και φρόντισα να εκμεταλλευτεί το Ρέθυμνο την ύπαρξη αυτού το ανθρώπου. Εκεί βασίστηκε όλος μου ο προγραμματισμός και για το Πανεπιστήμιο και τα θέματα της πόλης».

«ΕΠΡΕΠΕ Ο,ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ, ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΤΣΙ ΚΙΝΗΘΗΚΑ»

Το 1971, όπως εξήγησε ο κος Αρχοντάκης, έχοντας ήδη διανύσει τρία χρόνια στη θέση του Δημάρχου της πόλης, ο ίδιος συνέταξε μελέτη στο πλαίσιο έκθεσης σχετικά με τις προοπτικές του Ρεθύμνου, η οποία εκδόθηκε στο τυπογραφείο της Κρητικής Επιθεώρηση, επεσήμανε ο ίδιος και εξήγησε: «Ανέλυσα μια προς μια τις δυνατότητες ανάπτυξης του Ρεθύμνου τις οποίες έβρισκα ισχνές έως μηδαμινές. Εκεί για πρώτη φορά έθετα το θέμα του Πανεπιστημίου χωρίς να αναφέρω καν τη λέξη Πανεπιστήμιο. Όλη η διαδικασία για το Πανεπιστήμιο έγινε εν κρυπτώ και παραβύστω. Το Ρέθυμνο δεν είχε παρουσία όταν κυριαρχούσε στην Κρήτη η ιδέα το Πανεπιστήμιο να γίνει στο Ηράκλειο, δεν μπορούσα εγώ να βγω και να το πω ξεκάθαρα. Όταν δεξιά και αριστερά τα Χανιά και το Ηράκλειο είχαν ισχυρούς παράγοντες και μάλιστα στο Ηράκλειο ο Αρχιεπίσκοπός Κρήτης ήταν επικεφαλής της κίνησης και στα Χανιά το διεκδικούσε με πείσμα ο επίσης αξιομνημόνευτος Ειρηναίο. Έπρεπε ό,τι είναι να γίνει, να γίνει μυστικά και έτσι κινήθηκα».

«ΑΡΧΙΣΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΚΑ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΣΣΩ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ»

Αναλύοντας τα βήματα που ακολούθησαν ο κος Αρχοντάκης μίλησε για το χρονικό της διεκδίκησης αλλά και την δυσπιστία με την οποία αντιμετώπισε ο Παττακός, το ζήτημα όταν του τέθηκε, ενώ εκτενώς αναφέρθηκε στα βήματα και την επιχειρηματολογία που «έπεισε» τελικά και αποτέλεσε την πρώτη θετική εξέλιξη για όσα θα ακολουθούσαν με την ίδρυση του Πανεπιστημίου. Ο κος Αρχοντάκης διηγήθηκε το χρονικό: «Ανέπτυξα την αναγκαιότητα και τις δυνατότητες αναφέροντας μόνο για ανώτατη εκπαιδευτική δραστηριότητα, δεν ανέφερα τη λέξη πανεπιστήμιο. Τα έθεσα αυτά υπόψιν του Παττακού ο οποίος τα είδε με πολλή δυσπιστία. Δίδοντάς του ένα αντίτυπο της μελέτης χέρι με χέρι, του έθεσα καθαρά το θέμα του πανεπιστήμιου. «Μα στο Ρεθεμνάκι πανεπιστήμιο; Είναι δυνατόν»; μου είπε. Άρχισα συστηματικά και μεθοδικά να του αναπτύσσω την επιχειρηματολογία. Με άκουγε και δεν έκανε κανένα σχόλιο. Πέρασε ένας χρόνος και το φθινόπωρο του 1972 μου είπε σε μια από αυτές τις αναλύσεις που του έκανα, «αυτά που μου λες μπορείς να μου τα γράψεις»; Μέσα σε τρεις νύχτες συνέταξα ένα υπόμνημα. Θεωρώ και σήμερα ακόμη ότι το υπόμνημα αυτό υπήρξε η αποφασιστική κίνηση που τον έπεισε.

Από εκείνη την ώρα άρχισε μια στενή συνεργασία με στόχο την προώθηση του θέματος, το οποίο δεν ήθελε κανείς. Ούτε ο πολιτικός κόσμος, ούτε ο Παπαδόπουλος ο επικεφαλής της στρατιωτικής κυβέρνησης. Σε ένα δημοσίευμα το 1966 αν δεν κάνω λάθος ο αείμνηστος Μητσοτάκης ως υπουργός Συντονισμού απαντώντας στις πιέσεις Ρεθυμνιωτών έκανε μια δήλωση προς την Κρητική Επιθέωρηση -και πρέπει να πω ότι η Κρητική Επιθεώρηση έκανε αγώνα για το θέμα αυτό όλη εκείνη την περίοδο- είπε λοιπόν ότι «συναντώ τεράστια αντίδραση από τα άλλα πνευματικά ιδρύματα της χώρας». Το καθηγητικό κατεστημένο δεν ήθελε πανεπιστήμιο στην Κρήτη. Ο δε Παπαδόπουλος ήταν ρητά και κατηγορηματικά αντίθετος με την ίδρυση άλλων πανεπιστημίων γενικά. Εντέλει στο τέλος συγκατατέθηκε και μίλησε για πανεπιστήμιο στην Κρήτη, τοποθετώντας το και αυτός στο Ηράκλειο. Γι’ αυτό η μεθόδευση που ακολουθήθηκε από τον Παττακό και από εμένα υπήρξε μυστική μέχρι την τελευταία στιγμή όπου σε μια δραστική κίνηση και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μπορέσαμε να περάσουμε το διάταγμα αυτό».

1973: Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΕΔΡΑ ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

Το πρώτο διάταγμα που εκδόθηκε για ίδρυση του Πανεπιστημίου στην Κρήτη δεν δήλωνε την έδρα του ιδρύματος, ωστόσο στις 27 Σεπτεμβρίου του 1973 εκδόθηκε το διάταγμα το οποίο καθόρισε ως έδρα του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Ρέθυμνο, απόφαση που ελήφθη στη διάρκεια του τελευταίου Υπουργικού Συμβουλίου την εποχή εκείνη, όπως επεσήμανε ο κος Αρχοντάκης και παράλληλα ανέφερε: «Πιστεύω ότι αν δεν ήταν ενόψει της αλλαγής του καθεστώτος, ο Παπαδόπουλος δεν θα το επέτρεπε ποτέ. Δεν έμαθα με ποιο τρόπο πήρε την υπογραφή του ο Παττακός. Γεγονός είναι ότι στις 26 του μήνα έγινε η συνεδρίαση και το βράδυ εκείνο ή το πρωί της 27ης πάρθηκε η υπογραφή του. Το παρέλαβα το πήγα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως για να δημοσιευτεί στο ΦΕΚ και να υπάρξει μια κατοχύρωση».

ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ «ΣΤΟΙΧΗΜΑ» Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΩΝ

Παρά την θετική αυτή εξέλιξη, ένα ακόμη ζήτημα απασχολούσε τον κ. Αρχοντάκη, και δεν ήταν άλλο από την κατανομή των σχολών του Πανεπιστημίου στους νομούς της Κρήτης, σύμφωνα με την πρόταση του Γ. Παπανδρέου, όπως εξήγησε, την οποία από τότε που ήταν νεαρός καθηγητής επισημαίνει: «Δεν μου έδωσε την εντύπωση ότι είχε επιστημονική βάση». Συγκεκριμένα, η πρόταση περιελάμβανε το Πανεπιστήμιο με έδρα το Ηράκλειο, τη Μαθηματική Σχολή στα Χανιά και τη Γεωπονική Σχολή στο Ρέθυμνο. «Μάλλον μου φάνηκε κατακερματισμός, καλόπιασμα του μεγαλύτερου μέρους των ψηφοφόρων στο Ηράκλειο και ένα κόκκαλο στους υπόλοιπους για να μην φωνάζουν».

Όπως πρόσθεσε ο πρώην Δήμαρχος Ρεθύμνου τα στοιχεία που βρήκε ο ίδιος από την στατιστική υπηρεσία και τα οποία παρουσίασε στον Παττακό, καταθέτοντας μια νέα πρόταση για την κατανομή των σχολών, ήταν όπως τόνισε «δραματικά εις βάρος του Ρεθύμνου», γεγονός που αποδείκνυε πως η Γεωπονική Σχολή δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα σε μια πόλη που οι αντίστοιχες προϋποθέσεις ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. «Η πρόταση που έκανα, στήριξα και εγώ αποδέχτηκε ο Παττακός και η διοικούσα επιτροπή του Πανεπιστημίου ήταν στα Χανιά Πολυτεχνείο αυτοτελές, στο Ρέθυμνο Πανεπιστήμιο αυτοτελές, στο Ηράκλειο ιατρικές σχολές και Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και στο Λασίθι τουριστικές σχολές. Αυτό θεωρούσα ότι ήταν ουσιαστική παρέμβαση στο πνευματικό πεδίο της Κρήτης».

Οι αντιδράσεις από την πλευρά του Ηρακλείου ήταν έντονες, όπως επεσήμανε ο ίδιος, αφού ακολούθησε από το Ηράκλειο προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά του διατάγματος που απερρίφθη αφού κρίθηκε πως ήταν «επαρκώς αιτιολογημένο». Εκείνη την εποχή συντάχθηκαν με τον Δήμαρχο Ρεθύμνου, όπως τόνισε ο κος Αρχοντάκης ο Δήμος Χανίων και Ανωγείων. «Όμως μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το Ηράκλειο δεν έπαψε ποτέ να είναι το Ηράκλειο με τη μεγαλύτερη πολιτική ισχύ σε επίπεδο Κρήτης. Το Ηράκλειο άσκησε σοβαρές πιέσεις για την ανατροπή του καθεστώτος που είχε ήδη θεσμοθετηθεί και επιβεβαιωθεί από το ΣτΕ . Η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, πιστεύω ότι αναγκάστηκε και έκανε μια νέα κατανομή και αφαίρεσε από το Ρέθυμνο τις σχολές θετικής κατεύθυνσης και τις πρόσθεσε στο Ηράκλειο. Εκεί δόθηκε ένας πολύ μεγάλος αγώνας, κράτησα ενήμερο τον μακαρίτη τον Γιάννη Κεφαλογιάννη ο οποίος έδωσε μια πολύ σκληρή μάχη τότε για να μείνει το πανεπιστήμιο στο Ρέθυμνο και δεν μπόρεσε να κρατήσει το σύνολο των σχολών».

Η απόφαση αυτή όπως εξήγησε ο κος Αρχοντάκης εξαγγέλθηκε ως απόφαση της κυβέρνησης επί Δημοκρατίας και αποτέλεσε μια προσπάθεια, όπως εκτίμησε ο ίδιος, να κατευναστούν τα πνεύματα αφού οι αντιδράσεις από πλευράς του Ηρακλείου ήταν έντονες και οδήγησαν ακόμη και σε παραιτήσεις δημάρχων και δημοτικών συμβούλων. Ο κος Αρχοντάκης πρόσθεσε: «Στην πραγματικότητα το Ρέθυμνο δεν απέσπασε ποτέ το πανεπιστήμιο από το Ηράκλειο. Το Ηράκλειο δεν είχε ποτέ το πανεπιστήμιο, είχε μια πολιτική εξαγγελία, όπως ένα σωρό πολιτικές εξαγγελίες που κάνουν οι κυβερνήσεις. Το πανεπιστήμιο στο Ρέθυμνο ήταν θεσμοθετημένο και επιβεβαιωμένο με απόφαση του ΣΤΕ. Το Ηράκλειο απέσπασε από το Ρέθυμνο τις σχολές θετικής κατεύθυνσης».

«ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ ΕΙΧΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΝΑΓΚΗ»

Μάλιστα δημοσιεύματα της εποχής στο Ηράκλειο, όπως τόνισε ο κος Αρχοντάκης έκαναν λόγω για την ίδρυση πανεπιστημίου σε μια «φθίνουσα πόλη» δηλαδή το Ρέθυμνο. Ο ίδιος εξήγησε μάλιστα: «Το βασικό επιχείρημα το οποίο αναδείκνυα με το υπόμνημα που είχα κάνει το 1972 έκρινε όλες τις πλευρές του πανεπιστήμιου την πολιτική, την κοινωνική και την λειτουργική στο Ρέθυμνο. Αλλά το βαθύτερο νόημά του ήταν ότι μετατόπιζε το θέμα από το πολιτικό πεδίο όπου πλεονεκτούσε το Ηράκλειο στο κοινωνικό πεδίο όπου πλεονεκτούσε το Ρέθυμνο. Το Ρέθυμνο είχε τη μεγαλύτερη ανάγκη. Ήταν η μόνη πρωτεύουσα νομού που είχε μείωση του πληθυσμού τη δεκαετία 1961-71 ενώ τα Χανιά είχαν 5% αύξηση, το Ηράκλειο 21% και ο Άγιος Νικόλαος 34% αύξηση. Η μείωση του συνολικού πληθυσμού στο Ρέθυμνο ήταν η μεγαλύτερη απ’ όλους τους νομούς της Κρήτης».

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

Η «επόμενη ημέρα» για το Πανεπιστήμιο στο Ρέθυμνο που διήρκησε συνολικά πέντε χρόνια από την ίδρυσή του, αφού λειτούργησε το ακαδημαϊκό έτος 1977-1978 έκρυβε νέες προκλήσεις και ξεκίνησε, όπως ανέφερε ο κ. Αρχοντάκης, από το μηδέν. Αρχικά και ως προσωρινή λύση λειτούργησε στην τεχνική σχολή στα Περιβόλια, η οποία βρισκόταν στη φάση της ολοκλήρωσης, ωστόσο οι στοχεύσεις επικεντρώνονταν στην περιοχή του Γάλλου. Μάλιστα, την περίοδο της λειτουργίας του όπως εξήγησε ο κος Αρχοντάκης «έδωσε ζωή» στην περιοχή των Περιβολίων, αφενός το Πανεπιστήμιο, αφετέρου δε η δημιουργία του παραλιακού δρόμου και ο τουρισμός. Όμως υπήρχαν και διαφορετικές φωνές σε σχέση με την στέγαση του Πανεπιστημίου.

Ο κος Αρχοντάκης επεσήμανε: «Μια ομάδα ρομαντικών και καλοπροαίρετων καθηγητών αλλά όχι ρεαλιστών ήθελε να γίνουν οι εγκαταστάσεις στο πανεπιστήμιο στην παλιά πόλη. Μάλιστα είχα βάλει τον μακαρίτη Ρεθυμνιώτη Αντώνη Λαμπάκη, έναν βραβευμένο αρχιτέκτονα και είχε κάνει μια σειρά σχεδίων στην οδό Βερνάρδου που τοποθετούσε εκεί τις εγκαταστάσεις, διασκεύαζε υπάρχοντα κτήρια σε εγκαταστάσεις πανεπιστήμιου. Δεν την θεώρησα καλή ιδέα. Ένα Πανεπιστήμιο δεν μπορεί να κλειστεί σε ένα σταθερό και νομοθετικά δεσμευμένο κέλυφος όπως το ιστορικό κέντρο. Θέλει τόπο να αναπτυχθεί στο μέλλον. Έβλεπα όμως την κατοικία των φοιτητών στην παλιά πόλη. Η βασική σκέψη για την αλλαγή της ζωής στο Ρέθυμνο ήταν το πέρασμα στον τριτογενή τομέα, να δουλεύει η πολιτεία το χειμώνα με φοιτητές και το καλοκαίρι με τουρίστες».

Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΓΑΛΛΟΥ

Η δημιουργία των εγκαταστάσεων του πανεπιστημίου στου Γάλλου που ήταν η επικρατέστερη, αφού στις σκέψεις υπήρχε και η περιοχή στα Τρία Μοναστήρια, έγινε λόγω των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και πλέον η προσπάθεια εστίαζε στην εξεύρεση πόρων και στρεμμάτων γης, ένα σκέλος που μέχρι και σήμερα παραμένει ιστορικής σημασίας σε σχέση με την ανταπόκριση των πολιτών.

Η ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Σε μια εποχή που η γη ήταν η μοναδική πηγή εσόδων αλλά και ζωής των κατοίκων, η συσπείρωση και η προθυμία των κατοίκων της περιοχής να παραχωρήσουν ή να διαθέσουν έναντι συμβολικού ποσού την περιουσία τους ήταν πρωτοφανής. Το θέμα τέθηκε στους κατοίκους της περιοχής του Γάλλου και όπως εξήγησε ο κος Αρχοντάκης: «Στην κρισιμότερη φάση του αγώνα για τη διεκδίκηση του πανεπιστημίου ετέθη θέμα πού θα γίνει το πανεπιστήμιο στην Κρήτη, σε ποια θέση. Είχαν γίνει δύο επιτροπές, μια από διευθυντές των τεσσάρων Νομαρχιών και η διοικούσα επιτροπή του Πανεπιστημίου. Θεσμικά οι δύο αυτές θα έκαναν προτάσεις. Η κοινότητα Αρχανών στο Ηράκλειο είχε προσφέρει τεράστιο χώρο. Αυτό ήταν τεράστιο πλεονέκτημα. Αρχαιολόγοι όμως, είχα διαβάσει, ότι είχαν εκφράσει σχεδόν τη βεβαιότητα ότι στις εκτάσεις που πρόσφεραν οι Αρχάνες υπήρχαν αρχαιολογικά ευρήματα.

Πρότεινα την περιοχή του Γάλλου και πήρα τηλέφωνο τότε τον μακαρίτη Κώστα Χαμαράκη που ήταν πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου για να κρίνουν το θέμα αυτό και να προσφέρουμε και εμείς χώρο. Μου είπε λοιπόν «προχώρα και ο θεός βοηθός, κανείς δεν λέει όχι αλλά όλοι λένε πού θα βρούμε τα λεφτά». Έκανα λοιπόν μια επιστολή προς τον Κουρμούλη και αντίγραφό της έδωσα στον Παττακό, ότι προσφέρουμε δηλαδή 1500 στρέμματα και ό,τι χρειαστεί. Ούτε ένα στρέμμα δεν είχαμε αλλά αναλάβαμε να τα αποκτήσουμε. Ζήτησα να μαζευτούν οι κάτοικοι στο σχολείο στου Γάλλου να συζητήσουμε το θέμα».

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΓΑΛΛΟΥ

Η συνάντηση που ακολούθησε με τους κατοίκους της περιοχής του Γάλλου αποδείχθηκε ιστορικής σημασίας, αφού η ανταπόκρισή τους ήταν εντυπωσιακή, παρά τις επιφυλάξεις που είχαν και εύλογα, αφού το ζήτημα έθεσε στο επίκεντρο το μοναδικό εισόδημά τους την εποχή εκείνη. «Ο κόσμος περίμενε με μεγάλη ένταση, όλοι οι Γαλλιανοί. Έγινε μια πολύ έντονη συζήτηση. Τέθηκαν όλα τα ζητήματα και υπήρξε έντονη αντίδραση για τις περιουσίες που είχαν οι άνθρωποι τότε και εξέφρασαν την αγωνία τους για τα χωράφια που είχαν και από τα οποία έβγαζαν τα προς το ζειν. Υπήρχε και μια άλλη αντίστροφη αντίδραση ισχυρή. Ο μακαρίτης ο παπα Νικολής ο Δασκαλάκης, η Μαρία Φραΐδάκη η δασκάλα, ο Μάρκος Ψαθάκης, ο Μανώλης Βόλακας που είχε το καφενείο και άλλοι ακόμη πολλοί άνθρωποι οι οποίοι σηκώθηκαν με θάρρος και είπαν ότι θα αλλάξει η ζωή του τόπου. Είπαν ότι και εμείς θα ωφεληθούμε και τα παιδιά μας. Ξημερώματα έληξε η θυελλώδης συνεδρίαση και εξουσιοδοτήθηκα να πω ότι ναι θα κάνουμε το πανεπιστήμιο στου Γάλλου. Έκανα την προσφορά γυρίζοντας στην Αθήνα και έπιασε τόπο.

Υπήρξε ένας γενικός ενθουσιασμός στο Ρέθυμνο που ποτέ δεν ήταν πιο μονιασμένο και γεμάτο ελπίδες» ανέφερε ο κος Αρχοντάκης και πρόσθεσε: «Είχα αποκτήσει τον υπομηχανικό Δημήτρη Φοβάκη και ο Φραγκιαδάκης από του Γάλλου, φτιάξαμε δύο συνεργεία και τοπογραφήσαμε ένα προς ένα τα αγροτεμάχια. Φτιάξαμε ειδική λεπτομερέστατη καρτέλα. Έφυγε τότε το θέμα φυσικά από τη μυστικότητα και έφτιαξα μια τεράστια επιτροπή, έβαλα όλο τον κόσμο μέσα και εξέχοντα μέλη του κοινωνικού συνόλου και κάναμε εκστρατεία να μαζέψουμε χρήματα».

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Η προσπάθεια εξασφάλισης χρημάτων και εκτάσεων γης για την χωροθέτηση του Πανεπιστημίου στην περιοχή του Γάλλου ήταν μια δύσκολη υπόθεση, που όμως έγινε πραγματικότητα, όπως επεσήμανε ο κος Αρχοντάκης, χάρη στην συσπείρωση και τη γενναιοδωρία των πολιτών που συμμερίστηκαν και έκαναν κοινό το όραμα. Καθοριστική ήταν η συμβολή της οικογένειας Βαρδινογιάννη που διέθεσε ένα πολύ μεγάλο ποσό την εποχή εκείνη και καθοριστικό για την συνέχιση της προσπάθειας.

Ο πρώην Δήμαρχος Ρεθύμνης εξήγησε πως το ποσό συγκεντρώθηκε στο πλαίσιο της προσπάθειας που ξεκίνησε για την δημιουργία των κτηρίων του πανεπιστημίου στου Γάλλου ήταν 8 εκ. δραχμών, ωστόσο όπως τόνισε ο κος Αρχοντάκης η εκτίμηση των αγροτεμαχίων ήταν διπλάσια και ανέρχονταν στο ποσό των 16 εκ δραχμών.

«Εκεί έπαιξαν ρόλο οι αδελφοί Βαρδινογιάννη, όταν τα πράγματα έφτασαν σε ένα σημείο όπου δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε άλλο. Εκεί ο Βαρδής Βαρδινογιάννης πλήρωσε 8 εκατομμύρια και ξεπληρώσαμε τα χρέη, τα προσύμφωνα που κάναμε. Παλιότερα με τον Κώστα Χαμαράκη είχαμε επισκεφτεί τους αδελφούς Βαρδινογιάννη, ζούσε τότε ο Παύλος και είχαμε ζητήσει τη βοήθειά τους κατά κάποιο τρόπο, παρά την απαγόρευση, διότι η στρατιωτική κυβέρνηση δεν ήθελε την ανάμειξη πολιτικών προσώπων. Παλαιότερα ο Νίκος Βαρδινογιάννης είχε κάνει μια τεράστια προσφορά 150 εκ. για το Πανεπιστήμιο Κρήτης και δεν είχε γίνει δεκτή. Πήγαμε λοιπόν και τον βρήκαμε, αλλά όταν εξαντλήθηκε η χρηματοδοτική μας ικανότητα συμπλήρωσε η οικογένεια Βαρδινογιάννη το ποσό. Ήταν τεράστια η προσφορά της οικογένειας Βαρδινογιάννη και των ανθρώπων που παραχωρούσαν την περιουσία τους».

1.200 ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕ Ο ΔΗΜΟΣ

Μάλιστα, όπως πρόσθεσε ο κος Αρχοντάκης ο όγκος εργασίας που προέκυψε στη συνέχεια ήταν πολύ μεγάλος σε σχέση με την παραχώρηση στρεμμάτων και μια κοινωνία που τότε είχε μεγάλη προθυμία να συνδράμει για την δημιουργία δομών του Πανεπιστημίου: «Ο μακαρίτης Κώστας Αντωνάκης, νομικός σύμβουλος του δήμου σε συνεργασία που είχαμε με το σύλλογο συμβολαιογράφων του δήμου μοίρασαν μεταξύ τους τη δουλειά. Εγώ υπέγραψα 108 συμβόλαια. Ως δήμος παραχωρήσαμε 1200 περίπου στρέμματα. Μέσα ήταν διάφορες νησίδες. Οι Γαλλιανοί δέχτηκαν όλοι, ήταν όμως και κάποιοι που δεν ήταν από εκεί και δεν δέχτηκαν να δώσουν στρέμματα. Αργότερα έγιναν απαλλοτριώσεις».

ΤΟ 10% ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ ΓΗΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕ Ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ

Ενδεικτικό της σημαντικής προσφοράς και της διάθεσης των πολιτών να συνδράμουν για την δημιουργία δομών του πανεπιστημίου ήταν αυτή του Θανάση Γιακουμάκη. «Τη μεγαλύτερη έκταση έδωσε ο Θανάσης Γιακουμάκης που παραχώρησε πάνω από το 10% της συνολικής έκτασης από την δική του περιουσία» ανέφερε ο κος Αρχοντάκης.

40 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ…

Τέσσερις δεκαετίες αργότερα , εν έτη 2018 το Πανεπιστήμιο Κρήτης βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία, διαθέτει ένα πλούσιο ερευνητικό έργο και βρίσκεται σταθερά υψηλά στην κατάταξη με τα καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο. Ερωτηθείς για το όραμα που είδε να γίνεται πραγματικότητα και να εξελίσσεται χρόνο με το χρόνο ο κος Αρχοντάκης σχολίασε: «Ήταν από τους τομείς που επέτρεψα στο Ρέθυμνο να κάνει ένα τεράστιο άλμα εκσυγχρονισμού που ήταν ανάμεσα στους άξονες που είχα οραματιστεί για την ανάπτυξη του Ρεθύμνου. Θεωρώ σημαντικό ότι μόνο τώρα με αφορμή τα 40 χρόνια λειτουργίας, άνοιξα το αρχείο μου και μίλησα γι αυτό το θέμα. Έκανα σκληρούς εκλογικούς αγώνες και ποτέ δεν χρησιμοποίησα το Πανεπιστήμιο, γιατί θεωρούσα και θεωρώ ότι το θέμα αυτό είναι ιερό για το Ρέθυμνο και δεν ήθελα να διασυρθεί στον κονιορτό των προεκλογικών αναμετρήσεων. Αισθάνομαι ικανοποίηση γιατί ένα όνειρο που φαινόταν ουτοπικό και ευφάνταστο, ενός νεαρού δημάρχου έγινε πραγματικότητα και άλλαξε τη ζωή αυτού του τόπου».

ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Σε ό,τι αφορά την επόμενη ημέρα μετά από 40 χρόνια ο κος Αρχοντάκης παραμένει οραματιστής και «βλέπει» την ανάγκη οι σχολές του Ρεθύμνου, που επικεντρώνονται στις ανθρωπιστικές επιστήμες να στρέψουν το βλέμμα πως την δημιουργία σχολών που θα έχουν ως επίκεντρο την υψηλή τεχνολογία.

«Επειδή το πνεύμα της εποχής σήμερα δεν φαίνεται να ευνοεί τις ανθρωπιστικές σπουδές που είναι στο Ρέθυμνο και περισσότερο στρέφεται το ενδιέφεραν προς τις θετικές κατευθύνσεις που βρίσκονται στο Ηράκλειο, δεν μπορώ να κρύψω την ανησυχία μου και εκφράζω την ευχή το πανεπιστήμιο στο Ρέθυμνο να επιδιώξει στην επόμενη φάση να στραφεί σε κατευθύνσεις προηγμένης τεχνολογίας. Δεν το θεωρώ εύκολο και ίσως να είναι και αυτή μια ουτοπία αλλά ως ουτοπία ξεκίνησε μέσα μου η ιδέα του πανεπιστήμιο κι όμως έγινε».

Στο ερώτημα πάντως αν αισθάνεται πως έχει λάβει μια επιβράβευση των προσπαθειών του, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της επετειακής εκδήλωσης του Πανεπιστημίου, ο κος Αρχοντάκης επισημαίνει πως αισθάνθηκε ικανοποίηση και συγκίνηση και πρόσθεσε: «την επιβράβευση των προσπαθειών μου την πήρα από τους συμπατριώτες μου τους Ρεθυμνιώτες οι οποίοι πέντε φορές επιδοκίμασαν την δράση μου στον δήμο Ρεθύμνου»

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΛΑΨΙΝΟΥ