Προεπαναστατικαί σκέψεις και ενέργειαι

 

Δευτέρα Συνέλευσις (15 /4/21) Κήρυξις Επαναστάσεως

Δια την Δευτέρα Συνέλευσιν, ήτις έγινε την 15^ην Απριλίου εις Λουτρόν Σφακίων  γράφει ότι οι αντιπρόσωποι των Σφακίων επεκύρωσαν την προηγουμένην απόφασιν των Γερόντων και εγένετο έρανος..και παραλείπει ν’ αναφερθεί ότι εις την συνέλευσιν αυτήν έλαβον μέρος και αντιπρόσωποι και άλλων επαρχιών και ο έρανος προβάλλεται, ως γενόμενος μεταξύ των Σφακιανών και μόνον. Ασφαλώς ο συντάκτης της ανακοινώσεως του Δ.Σ των Σ..ειχε  υπ’όψει του μόνον την ίστορίαν  του Παπαδοπετράκη, διότι εάν συνεβουλεύετο εις την Ψιλάκη και Κριάρη θα επληροφορείτο ότι εις την σύσκεψιν ούτην έλαβον μέρος και άλλοι πρόκριτοι, πλην των Σφακιανών, τους οποίους ούτοι αναφέρουσιν ονομαστικώς.

Αλλ’ ακόμη και εκ της προσεκτικής μελέτης της ιστορίας του Παπαδοπετράκη θα διαπιστώσωμεν ότι έλαβον μέρος και πρόκριτοι και εκ των άλλων Επαρχιών, διοτι γράφει δια την συνέλευσιν ούτη ότι οι γέροντες δεν  ηγνοούν ότι και οι λοιποί Κρήτες και αν  ησπάζοντο τον αγώνα ήσαν πάντες γυμνοί και άοπλοι», χωρίς να δικαιολογεί πως ούτοι εβεβαιώθησον ότι και οι άλλοι επαρχίοι θα  εξεγερθούν και δεν ανησυχούν πλέον δια την απομονώσιν, την οποίαν εντόνως αναφέρει ότι εφόβουν το κατά την προηγουμένην σύσκεψιν αυτήν παρευρέθησον και οι αντιπρόσωπο τους οποίους αναφέρει ο ψιλλάκις και απεδέχθησαν και αυτοί να εξεγερθούν αι επαρχίαι των , αλλα προέβαλλον την κατάστασιν αυτών από απόψεως οπλισμού.

Ακόμη ο Παπαδοπετράκης μόλις τελειώνει την εξιστόρησιν της συσκέψεως γράφει εις την επομένην παράγραφον ότι ο ηγούμενος Τσουδερός «πρότεινε εις τους Σφακιανούς, ίνα προσπαθήσωσι, όπως αναπτύξωσι μεταξύ αυτών (δηλαδή των Αμπαδιωτών Τούρκων) και των λοιπών Τούρκων την διαίρεσιν..».

Δια να κάμη αυτάς όμως τας προτάσεις ο Τσουδερός θα ήτο πραρών εις την συνέλευσιν.

Ώστε δεν πρέπει να γεννάται καμία αμφιβολία ότι η Δευτέρα συνέλευσις απετελέσθη από τους προκρίτους των Σφακίων και εκ προκρίτων  και εκ των αλλων Επαρχιών.

Κατά την σύσκεψιν αυτήν ενηργήθη και έρανος εις χρήμα και είδη και το προϊόν του εράνου παρεδόθη εις τους πλοιάρχους, οίτινες ανεχώρησαν δια την Μάλταν, την αγοράν οπλισμού.

Δυστυχώς ο Παπαδοπετράκης δια τον έρανον μνημονεύει και μάλιστα ονομαστικώς μόνον Σφακιανούς και παραλείπει ν’αναφέρει τον εξ’ άλλων Επαρχιών προσέφερον μικρόν ή μέγα ποσόν. Αντιθέτως όμως ο Ψιλάκις εξιστορών τα του γενομένου εράνου μεταξύ των άλλων γράφει: «Προσήνεγκον δε κοι άλλοι εκ των εκεί όντων και συνελθόντων λογάδων Κρητών, ως ο αμίμητος πατριώτης Κουρμούλης  ότι εναποταμίευσε πάντοτε προς ιδίαν χρήσιν.. και ο αεικίνητος και δραστήριος του Θερίσσου πρόκριτος και αρματωλός Β. Χάλης ότι είχε προβλέψει..
Κατά τον Ψιλάκιν όμως (σελ. 212) ως θ’αναφέρωμεν και εις το τέλος της παρούσης μελέτης τα γεγνότα της Σφαγής του Πρέβελη, και της μάχης εις τα Τσιλίβδικα, επετάχυναν την κήρυξιν της Επαναστάσεως.

Ασφαλώς και ολοι οι άλλοι προσέφερον, αλλα και δεν αναφέρονται, όπως μάλιστα είναι γνωστόν η εισφορά του Πρέβελη, δια του Μελχισεδεκ, υπήρξε πλουσιωτάτη διοτι ακόμη και τα χρυσά σκεύη της Μονής προσέφερε, ως χρήματα και λοιπά εφόδια. Τούτο είναι γνωστόν εις την Μονήν και τους περιοίκους αυτής. Αλλωστε δύο μόλις γεννεαί μας χωρίζουν από την γεννεάν των αγωνιστών του 21.

Ο Παπαδοπετράκης εις την σελίδα 173 γράφει ότι ο ηγούμενος Μελχισεδέκ απέστειλε ετησίως δώρα εις του προκρίτους των Σφακίων (έλαιο, ελαίας, σαπούνια). Επομένως δεν είναι δυνατόν να παραδεχθώμεν ότι δεν εσυνεισέφερε πλουσίαν μερίδα εις τον Ερανον δια τοσον ιερόν και άγιον αυτόν σκοπόν, αφού ήτο τόσο γενναιόδωρος εις τους προκρίτους των Σφακίων.

Δυστυχώς ουδείς εκ των ιστορικών μας αναφέρει τι έγινε μετά το πέρας της συσκέψεως, ίσως διότι εθεώρησαν τούτο πλεονασμόν, αλλ’ ημείς δυνάμεθα να εξαγάγωμεν το συμπέρασμα ότι διελύθησον και επανήλθοι μη διωκόμενοι εις τας επαρχίας των, εν αναμονή της επανόδου των πλοιάρχων εκ Μάλτας.

ΕΚΛΟΓΗ ΚΑΓΚΕΛΛΑΡΙΑΣ 12-5-21

Η είδησις των  σφαγών των Χανίων και του απαγχονισμού του Επισκόπου Κισάμου Μελχισεδέκ εξήγειραν τα πνεύματα και «οι (Λευκορείται εγένοντο πλέον άκρατοι και αδυσώπητοι»έτοιμοι δια την κάθοδον εις τον αγώνα, αλλ’άνευ αρχηγών άνευ ουδεμίας ανωτάτης πολιτικής ή στρατιωτικής αρχής, ‘ήτις να διευθύνει τα πάντα και να φροντίζει υπέρ όλων.»

Κατόπιν συμβουλής του ευρισκόμενου εκεί ιερέως Δαμασκηνού συνήλθον και εξέλεξαν Επαναστατικήν Επιτροπήν εξαμελή (Καγκελαρίαν και με ένα γραμματέα).

Κατά την σύσκεψιν αυτήν (ως αναφέρεται μόνον ο Κριάρης σελ 217) απεφασίσθη η Επανάστασις να κηρυχθεί μετα 8 ημέρας ότε πλέον θα είχον φθάσει κι από την Μάλταν τα απσταλέντα πλοία δια να φέρουν οπλισμόν.

 

 

 

3^ον

Δ΄ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ 29/5/21 ΕΚΛΟΓΗ ΑΡΧΗΓΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΚΗΡΥΞΙΣ ΕΝΟΠΛΟΥ ΑΓΩΝΟΣ

 

Την 29^ηνΜαΐου συνήλθον εις την παναγίαν την Θυμιανήν οι πρόκριτοι και εξέλεξαν τους αρχηγούς των ενόπλων σωμάτων και εκηρύχθη πλέον φανερά ο ένοπλος αγών.

Δια την χρονολογίαν της συνόδου αυτής έχομεν να παρατηρήσωμεν ότι ο Παπαδοπετράκης και ο Μουρέλος αναφέρουν την 29^ηνΜαΐου ο δε Ψιλάκις και ο Δ. Κοκκίνος την 27^ηνΜαΐου (ημέραν Κυριακήν)

Η 27^η όμως Μαίου του 1821 δεν ήτο Κυριακή, αλλά η 29^η του αυτού  μηνός συνεπώς την 29^ην Μαίου εγένετο η συνέλευσις αυτή.

Αντιθέτως ο Κριάρης αναφέρει ότι την 27^ην συνήλθον και εξέλεξαν τους αρχηγούς των Ενόπλων Σωμάτων και την 29^ην εκηρύχθει «αναφονδόν» πλέον η Επανάστασις και κατενεμήθησαν οι απόστολαί. Ασφαλώς ο συγγραφεύς ούτος ακριβολογεί περισσότερον και πρέπει να δεχθώμεν ότι η εκλογή των αρχηγών δεν έγινε εις μίαν συγκέντρωσιν ολίγης ώρας. Αλλα διήρκησε από 27 έως 29 του μηνός διότι δεν ήτο ζήτημα πολύ απλούν. Αλλωστε τούτο επιβεβαιούται από τον Ψιλάκιν όστις γράφει επ’ αυτού: «και ηγέρθη μεν εν αρχή φιλονικεία τις μεταξύ των Σφακιανών και των άλλων»’.

Η δυσκολία ήτο πως θα  ικανοποιηθούν αι φιλοδοξίαι όλων και ιδιαιτέρως των Σφακιανών, οίτινες ως φαίνεται διεξεδίκων πάντες αρχηγίαν.

Ο Παπαδοπετράκης μέμφεται ακόμη τους προκρίτους των άλλων Επαρχιών διοτι τάχα ηρνούντο να εκλέξωσι μεταξύ των τους αρχηγούς των επαρχιών των (Παπαδοπετράκης σελ. 189). Τούτο όμως δέονθα θεωρηθεί υπερβολή του συγγραφέως τούτου και όσον καυστικά και αν μέμφεται τούτον ο Μουρέλλος δεν ευρίσκεται εν αδίκω.

Ο Ψιλάκις όμως όπως είδομεν αναφέρει διαφωνίας και φιλονικίας και τελικώς «επρυτάνευσε Θεία συνάρσει η προς τας περιστάσεις φρόνησις» (Ψιλάκης σελίς 347). Ο δε Κριτοβουλίδης γράφει επί του θέματος αυτού της Εκλογής των Αρχηγών «είναι αληθές ότι τα Σφακιά εξ αρχής εθεωρήθησαν το κέντρον της Επαναστάσεως και δια την οχυράν θέσιν, οι δε Κρήτες υπεχώρησαν  ένεκα των φυσικών τούτων πλεονεκτημάτων εις τους κατοίκους αυτών. Αλλ’ όμως ήθελον επιδείξει μεγάλης φρονήσεως έργον και καθαρόν πατριωτισμού αίσθημα οι πρόκριτοι των Σφακίων, εάν ανταπέδιδον  και ούτοι σέβας εις τα δικαιώματα απαντων  των συναδέλφων και συμπολεμιστών Κρητών» (Απομν. Κρητοβουλίδου σελ. 18).

Επομένως κατά τον Ψιλάκη όχι μόνον δεν ηρνούντο ν’αναλάβωσιν την αρχηγίαν των επαρχιών των αλλα εφιλονίκησαν και με τους Σφακιανούς, διότι οι Σφακιανοί διεκδικούν την αρχηγίαν και των άλλων επαρχιών απ’ αρχής, καθ’ ολην την διάρκειαν του αγώνος. Και κατά τον ίδιον συγγραφέα επήλθε συμφωνία θεία συνάρσει, αλλα κατά τον Κρητοβουλίδην κατόπιν υποχωρήσεως των άλλων Κρητών , διότι μόνον από τα Σφακιά ήτο δυνατόν να ξεκινήσει η Επανάστασις και τα δύο τρίτα του οπλισμού ανήκουν εις τους Σφακιανούς.

Κατόπιν της συμφωνίας εξελέγησαν δέκα αρχηγοί Σφακιανοί και εννέα εκτ ων άλλων Επαρχιών, οίτινες και αναφέρονται ονομαστικώς υπο του Ψιλάκη (Σελ 348), αλλα όπως φαίνεται οι Σφακιανοί εκράτησαν δι’ εαυτούς τους ανωτάτους βαθμούς εις δε των αλλων επαρχιών άφηκαν τους κατωτέρους και ίσως μόνον δια τον Τσουδερόν και τον Σήφακαν ανεγνώρισαν αρχηγίαν εις τας επαρχίας των. Εκ των ανωτέρω εξηγείται επαρκώς το αναφερόμενον υπο της ανακοινώσεως ότι εξελέγησαν 10 Σφακιανοί αρχηγοί και μόνον δύο εκ των άλλων επαρχιών.

Δυστυχώς ο εγωισμός και η φιλοπρωτεία επρυτάνευε εις τα σκέψεις και ενεργείας γενικώς των αγωνιστών του 21, αλλ’ ιδιαιτέρως των Σφακιανών ήτο ακράτητος . παρά ταύτα ο Παπαδοπετράκης φροντίζει να συγκαλύψει τα ελαττώματα αυτά και γράφει εις την σελίδα 191 «Δέον να ομολογήσωμεν ότι ουδέποτε άλλοτε ο πατριωτισμός περιεβλήθει εν Κρήτη αγνότερον χαρακτήρα, ουδέ διέλαμψεν η ομοφροσύνη και αυταπάρνησις, όσον εν εκείνη την ενδόξω  συνελεύσει. Η αποσκοράκισις της φιλαρχίας ήτο ανυπόκριτος και πραγματική. Ουδείς υπέρ εαυτού η υπέρ των φίλων ελάλει. Αλλά οι ύμνοι αυτοί του Παπαδοπετράκη δια την αυταπάρνησιν και ταπεινοφροσύνην των Σφακιανών διαψεύδονται υπ’ ούτου του ίδιου με όσα γράφει εις την σελίδα 190.

«και δια μεν τα Σφακιά ουδένα ανέδειξαν γενικόν αρχηγόν, ως εποίησαν το 1770, αλλ’ εκήρυξαν αυτά, ως το γενικόν Στρατηγείον της Κρήτης του οποίου ανώτερος άρχων ήτο η φωνή της Πατρίδος».  Και εν συνεχεία γράφει: « Ένεκα του τοιούτου παραδόξου διοργανισμού οι ανώτατοι ούτοι οπλαρχηγοί ήσαν όλως απ’αλλήλων ανεξάρτητοι και εις μόνην την ρηθείσαν αφηρημένην αρχήν ωφειλον να υπακούωσι άπαντες μετά πάσης προθυμίας..»

Με λίγα λόγια έκαστος αρχηγός θα έκανε  ο,τι έκοβε το κεφάλι του, άνευ συνεργασίας μετα των άλλων και θα υπήκουον όλοι εις μη υπάρχοντα Ανώτατον Αρχηγόν, αφού ούτος ήτο αφηρημένη έννοια.

Ο Ψιλάκης σχολιάζων τούτα γράφει: «Τούτο ήτο λυπηρό και ατυχές, διότι διεσπάτο η ενότης της ενέργειας εκείνης..»

Δεν αναφέρων ταύτα δια να κακίσω τους αειμνήστους  εκείνους αγωνιστάς, διότι οφείλομεν πάντες να θαυμάζομεν αυτούς δια τον άφθαστον ηρωισμόν και αυτοθυσίαν , αφ’ ου οι πλείστοι έπεσον εις τον πεδίον της Μάχης κατά την διάρκειαν του αγώνος, αλλά πρέπει να λυπούμεθα δια τα ελαττώματα αυτών, τα οποία παρέχουν εις ημάς σήμερον μέγα δίδαγμα περί των ολεθρίων συνεπειών των διχόνοιας, την οποίαν θεμελιώνουν ο εγωισμός, η φιλοπρωτεία, ήτις εξημίωσε τον αγώνα της Κρήτης, αλλα και της Ηπειρωτικής Ελλάδος.  Και εξακολουθεί μέχρι σήμερον ν’ αποτελεί τον υπ’ αριθ. 1 επάρατον εχθρόν  του Έθνους μας.

 

 

4^ον

ΣΥΣΚΕΨΙΣ ΕΙΣ ΑΣΚΥΦΟΥ

Μετά το πέρας της Συγκεντρώσεως εις την Παναγίαν την Θυμιανήν οι εκλεγέντες ως αρχηγοί ανήλθον εις τον Ασκύφου και συνεκρότησαν πολεμικόν συμβούλιον. Κατά τούτο οργανώθησαν εις τέσσερα σώματα και εις έκαστον σώμα καθωρίσθει το Στρατόπεδον. Τοιαύτα στρατόπεδα ωρίσθησαν:

1. Η Καλή Συκιά εναντίων εις Κουσελιανά και Αγ. Ιωάννην Τούρκων,
2. Η Αργυρούπολις έναντι των εις Αγ. Γεωργίου και Ζουρίδη Τούρκων,
3. Το Εμπρόσνερον έναντι των Τούρκων των εις Πύργον Αληδάκι,
4. Η Μαλάξα.

 

Επίσης καθωρίσθη και κινητόν απόσπασμα δια της Ρίζας Κυδωνιών (Παπαδοπετράκης σελ. 192)

Η αρχική στάσις κατά του εχθρού καθωρίσθη αμυντική. Δυστυχώς ακριβή χρονολογίαν δεν έχομεν της συσκέψεως ούτης ή μαλλον του πολεμικού Συμβουλίου του Ασκύφου, αλλ’ αφού ως αναφέρει ο Παπαδοπετράκης συνεκροτήθη μετα την Συνέλευσιν εις την Παναγίαν τη Θυμιανήν, πρέπει να υποθέσωμεν χωρίς να αποστώμεν της ακριβείας ότι συνεκροτήθει την 30 Μαίου δηλαδή αμέσως την επομένην.

 

ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΜΕΣΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

 

Ο Παπαδοπετράκης ανα (σελ. 193) ότι κατασύσκεψιν  εις το Ασκύφου κατεμετρήθη ο οπλισμός και  ευρέθησαν 713 όπλα Σφακιανά και 138 των άλλων Επαρχιών, εκ των οποίων τα περισσότερα ανήκον εις το Τσουδερόν και τους Ριζακυδωνιάτας.

Ο Κριτοβουλίδης, ο Ψιλάκης και Μουρέλος αναφέρουν ότι ήσαν 1200 εξ ων 800 Σφακιανοί και τα άλλα των άλλων επαρχιών.

Ο Κριάρης αναβιβάζει αυτά εις 1600.

Μάλλον ο αριθμός τον οποίον αναφέρουν οι Κριτοβουλίδης κλ. Των 1200 είναι ο πραγματικός αριθμός των όπλων κατά την Εξέργεσιν του΄21 της Κρήτης.

 

ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΤΙΝΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Εκτός των συναθροίσεων ούτων συνέβησαν προεπαναστατικώς και γεγονότα τινά κατά τους μήνας Απρίλιον και Μάϊον, τα οποία είναι αλληλένδετα μεθ’ ολων των περοεπαναστατικών συνελεύσεων και πρέπει ταυτοχρόνως να εξετασθώσιν και αυτά, δια να γίνει νοητή η κατά τας παραμονάς της Επαναστάσεως κατάστασις.

 

 

 

ΑΦΙΞΙΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟ ΣΕΛΙΝΟΝ

Υπό του Κριάρη αναφέρεται (σελ 202-202) ότι η πρώτη σύγκρουσις των Χριστιανών με τους Τούρκους έγινε αρχάς Μαίου ότε εφθασε ένα «Σπετσιώτικο καράβι» με οπλισμόν εις την ακτήν Τρυπητής παρά την Σούγιαν και έφερε οπλισμόν. Εκ του οπλισμού αυτού άφηκε ένα μέρος δια τους Σελινιώτας και με το υπόλοιπον φορτίον κατευθύνθει εις το Λουτρόν Σφακίων. Δεν αναφέρει  όμως πόσα όπλα άφηκε δια το Σέλινον. Επι του πλοίου επέβαινε και ο εκ Ρεθύμνης ιερομόναχος του Αγ. Ορους φιλικός Γρηγόριος Καλλονάς, όστις είχεν εντολήν λέγειν ίνα περιέρχεται στους τας νήσους  και διδάσκει το της ελευθερίας και βοηθείας εις το γένος απαραίτητον χρέος».

Τα εκφορτωθέντα όπλα παρέλαβον οι Σεληνιώται με τόσην χαράν, ώστε επηροβόλουν ασκόπως εκ του ενθουσιασμού των. Εκ των πυροβολισμών όμως εξηγέρθησαν οι Τούρκοι του Χωρίου Μονής και ο αρχιγενίτσαρος του χωριού Ισμαήλ Βεντούρης έσπευσε έφιππος μετά τινών ακολούθων εις Κάνδανον και εξήγειρε τους Κανδανιώτας Τούρκους, οίτινες ετέθησαν εις καταδίωξιν των Χριστιανών. Οι κάτοικοι των Χωρίων Αγ. Ειρήνης, απανοχώρι, Κουστογεράκου, Λειβαδά και Λάκκου Ζωγράφου κατέφυγον εις την φάλαγγα Αγ. Ειρήνης, καλυπτώμενοι από τους ολίγους οπλοφόρους.

Οι Τούρκοι κατέφθασαν τινάς των βραδυπορούντων άοπλων τους οποίους και κατέσφαξαν μεταξύ δεν αυτών ήτο ο Κων/νος Φραγγέδος. Εις το στενόν όμως της Φρυγού ανεχαιτίσθησαν υπό των ενόπλων Χριστιανών, συνήφθη σκληρά συμπλοκή κατά την οποίαν έπεσον τινές εκ των Τούρκων και εκ των Χριστιανών ο Ιων. Μαραγκάκης και ο Ματθαίος Πεντάρης.

 

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΕ ΩΣ ΑΜΠΑΔΙΟΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

Το επεισόδιον τούτο περιγράφεται υπο του Ψιλάκη αμέσως μετα την περιγραφήν της συνελεύσεως της 29^ηςΜαΐου, ως και υπο του Κόκκινου, όστις πιστώς ακολουθεί τον Ψιλάκιν και ούτω μένει η  εντύπωσις ότι τούτο συνέβη μετάτην 29^ην ΜαΪου, αφ’ ου μάλιστα δεν αναφέρεται και χρονολογία τούτου. Ο Παπαδοπετράκης όμως περιγράφει τούτο μετά την σύσκεψιν  της 15^ης Απριλίου αλλά χωρίς ν΄ αναφέρει και αυτός χρονολογίαν.

Κατά την γνώμην μου δεν χρειάζεται μεγάλος κόπος δια να εξακριβωθεί ότι τοιαύτη ενέργεια δεν ήτο να γίνει μετα την κήρυξιν της Επαναστάσεως δηλαδή μετά την 29^ηνΜαΐου. Επομένως τούτο συνέβη αμέσως μετά την απόφασις της 15 Απριλίου κατά την οποίαν κατόπιν εισηγήσεως του ηγουμένου Μελχισεδέκ Τσουδερού απεφασίσθει η αποστολή Πρεσβείας εις του Τούρκους της Αμπαδιάς δια να προσελκύσουν ούτους εις συμμαχίαν ή τουλάχιστον θέσωσιν ούτους εις ουδετερότητα (Παπαδοπετράκης σελ 174).

Η Πρεσβεία απετελέσθη εκ των Αναγ. Μανουσέλη και Σήφη Δασκαλάκη, ήτις μετέβη εις την Αμπαδιάν.

Οι Αμπαδιώται Τούρκοι προσεποιήθησαν ότι ήκουσον ευχαρίστως τας προτάσεις, αλλα προέβαλλον ως απόφασιν την έλλειψιν όπλων και λοιπών πολεμοφοδίων, πιθανώς διότι ήθελον να εξακριβώσουν, εάν οι Σφακιανοί είχον τοιαύτα. Σημειωτέον ότι οι Σφακιανοί υπεσχέθησαν να εφοδιάσουν αυτούς με 10 βαρέλια πυρίτιδος αρκεί ν’ απέστελον δια την παραλαβήν αυτών.

Οι Αμπαδιώται παρά τους όρκους τους οποίους έδωκαν ειδοποίησαν περί τουτου τον πασάν του Ρεθύμνου. Το γεγονός τούτο αναφέρεται υφ’όλων των Ιστορικών πλην του Κριτοβουλίδου άνευ όμως χρονολογίας. Επειδή όμως συνέβη μετα την 15^ην Απριλίου το λογικόν  συμπέρασμα, είναι ότι τούτο έγινε το τρίτον δεκαήμερον Απριλίου.

 

5^ον

ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΣΤΡΕΤΕΥΜΑΤΩΝ

Αι μεταδοθείσαι εις τον Πασάν πληροφορίαι υπο των Τούρκων της Αμπαδιάς, επεβεβαιώσαν τας εξ’ ακριτομυθιων πληροφορίας περι της προπαρασκευαζομένης επαναστάσεως εις τα Σφακιά.

Τότε ο Σερίφ πασάς του Ηρακλείου διέταξε στρατό εξ Ηρακλείου και Ρεθύμνου να συγκεντρωθεί εις το χωριόν Αγκουσελιανά, με την ετοιμότητα εισβολής εις τα Σφακιά, δια βίαιον αφοπλισμόν, εις ην περιπτώσιν οι Σφακιανοί δεν παραδόσουν τούτον οικιοθελώς.

Τα Τουρκικά στρατεύματα εκινήθησον εξ Ηρακλείου υπο τον Σερασκέρη Ντελή Μουσταφά και έφθασαν εις Αγκουσελιανά με απόσπασμα μέχρι Μύρθιου.

Εκ δε των Χανίων του Αλή Σοφιάν εις τον χωρίον Καλύβες Αποκορώνου (ιστορία Κρητης Κριάρη σελ. 213).  Αι κινήσεις ούτοι των Τουρκιών Στρατευμάτων εφ’ όσον επηκολούθησαν των συνομιλιών με τους Αμπαδιώτας, οίτινες συνέβησαν το τρίτον δεκαήμερον Μαίου.

 

 

ΠΡΟΣΚΛΗΣΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ ΟΠΛΩΝ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ

Υπό του Σερίφ Πασά απεστάλησαν τρεις αξιωμαντικοί αγάδες εις τα Σφακιά και εζήτησαν να παραδόσουν οι Σφακιανοί  τα όπλα (Κριάρης σελ 189). Διεβίβασε δε εις αυτούς και απειλήν ότι εάν βλάψουν τους τρεις απεσταλμένους θα φονεύση τριάκοντα Χριστιανούς.  Οι Σφακιανοί όμως απήντησαν ότι «Δεν είναι τση τιμής μας να σκοτώνωμεν καθώς εσείς τους μαντατοφόρους (Παπαδοπετράκης σελ. 179) Παρ ότι ούτοι παρέμειναν επί ημέρας τινάς δεν επέτυχον τελικώς να πείσουν τους Σφακιανούς να συμμορφωθούν με την διαταγήν ούτην.

Ταυτοχρόνως ο Σερίφ Πασάς εξεβίασε και τον Μητροπολίτην Κρήτης και έγραψε επιστολήν εις τους Σφακιανούς και εκάλει αυτούς να παραδόσουν τα όπλα (Ψιλάκης σελ. 351 και Κριάρης 190).

Οι Σφακιανοί όμως οι οποίοι κατάλαβαν υπο ποίας συνθήκας έγραψε ο Μητροπολίτης απήντησαν δια του κομιστού της επιστολής Ιεροδιακόνου Ζαχαρία Πατρικίδου ότι δέχονται τας ευχάς του αλλα τας κατάρας στέλλουν πίσω και συνιστούσαν και εις εκείνον να φύγει διότι οι Τούρκοι ζητούν αφορμήν να τον σφάξουν ως αρνί.

Δια τα γεγονότα αυτά δεν αναφέρονται χρονολογίαι υπο των ιστορικών, αλλ’ όμως πρεπει να τοποθετήσωμεν προς της 17 Μαΐου δηλαδή προ των Σφαγών των Χανίων και του απαγχονισμού του Επισκόπου Μελχισεδέκ διότι ο Ψιλάκης (σελ. 353) αρχόμενος της εξιστορήσεως του απαγχονισμού του Επισκόπου γράφει: «Η τελειωτική δε και οριστική άρνησις παραδόσεως των όπλων εξήψε την θηριωδίαν των Τούρκων..’ «Συνεπώς αι ενέργειαι αυταί του Σερί πασά συνέβησαν το πρώτον δεκαπενθήμερον Μαΐου.

 

 

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΙΣΜΑΗΛ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ Ή ΨΑΣΜΑΗΛΗ (ΚΡΙΑΡΗ 189) ΕΙΣ ΣΦΑΚΙΑ

Μετά την άρνησιν των Σφακιανών να παραδώσουν τα όπλα (Παπαδοπετράκης σελ. 176) ο διαβόητος δια την ωμότητα του Ψαροσμαήλης απεστάλη επι κεφαλής 200 Αμπαδιωτών Τούρκων από του Μεχμέτ πασά (κατά τον Παπαδοπετράκιν εζήτησε ούτος αυτοβούλως ν’ αποσταλεί εις τα Σφακιά και εκβιάσει την παράδοσιν των όπλων.  Κατά δε τον Κριάρην ( 189) συνεστήθει τούτο υπο του Πασά, ίνα εκφοβίσει τους Σφακιανούς  να παραδώσουν τα όπλα. Ουτος έφθασε εως το Φραγκοκάστελλον και εις τους παρουσιασθέντας 10 πρόκριτους ομίλησε με ύβρεις και απειλάς.

Του γεγονότος αυτού δεν αναφέρεται από κανένα ιστορικόν χρονολογία. Αφ’ ου όμως τούτο έγινε μετα την άρνησιν των Σφακιανών να παραδώσουν τα όπλα έπεται ότι θα συνέβη μεταξύ 15-20 Μαίου.

 

 

 

 

 

 

ΣΦΑΓΗ ΠΡΕΒΕΛΗ

Μετά την αποτυχίαν της εις Σφακιά αποστολής του Ισμαήλ Κουντούρη η Ψαροσμαήλ ο Μεχμέτ πασάς (βιογ. Τσουδερών Γούδα σε. 55) απέστειλε τούτον να συλλάβει τον ηγούμενον και τους καλογήρους, διοτι η ενεργός ανάμιξις της Μονής εις τα προεπαναστατικάς προπαρασκευάς είχε γίνει πλέον γνωστή εις τους Τούρκους.

Πράγματι ούτος μετέβη εις του Πρέβελη επί κεφαλής 300 ομοίων του και προσεποιήθει ότι μετέβη δια την καταγραφήν των όπλων και εζήτησε από τον ηγούμενον να δώσει το καλό παράδειγμα (ιστορία Κριάρη σελ 214).

Ο ηγούμενος Μελχισεδεκ Τσουδερός εδήλωσε ότι εχει 15 όπλα και προσεποιήθει τον ατάραχον. Κατά την συνήθειαν της Μονής διέταξε να ετοιμασθεί δείπνον.

Ο Ισμαήλ δια να επιτύχει πλήρως η αποστολή του απεφάσισε να προβεί εις τα συλλήψεις τα ξημερώματα, ώστε να μην διαφύγει ουδείς των καλογήρων διότι την ώραν αυτή θα ήσαν όλοι εις τα κελιά των. Αφού παρετέθει το δείπνον εις του άνδρας του Ψαροσμαήλ ο ηγούμενος απεσύρθει εις το κελί του δια να διαβάσει το απόδειπνον.

Ο αντίζηλος όμως του Ισμαήλ Αλή Ατζέμ ειδοποίησε τον ηγούμενον περί των προθέσεων του Ισμαήλ. Ευθύς αμέσως ο Μελχισεδέκ απέστειλε αγγελιοφόρον ασφαλώς από το κάτω Μοναστήρι ειςτο Πίσω (δηλαδή το παραθαλάσσιο) και εφόρτωσαν εις εξ  ημιόνους τα όπλα εκ των παραθαλάσσιων κρυψώνων και κατευθύνθησαν εις τον Κουρκουλόν του Ροδακίνου, τον οποίον ο ηγούμενος καθόρισε σημείον συναντήσεως.

Ωσαύτως δι’ετέρου αγγελιοφόρου ειδοποίησε τους αδελφούς του εις το χωρίον Ασώματον Γεώργιον και Ιωάννη να απελθωσι και αυτοί δια τον Κουρκουλόν, ο ίδιος δε μετά των νέων καλογήρων ανεχώρησαν δια νυκτός. Οι αδελφοί του κατά την διαδρομήν από τα ενδιάμεσα χωριά παρέλαβον και τους μεμυημένους.

Το σύνολον των συγκεντρωθέντων εις τον Κουρκουλόν ήσαν περί τους 200.

Την επόμενην βεβαίως αντελήφθη την αποτυχίαν των σχεδίων του ο Ψαροσμαήλης, αλλ’ ήτο πλέον αργά.

Κατ’αρχήν προσεποιήθει τον ατάρραχον και εζήτει να ειδοποιήσει ο ηγούμενος ότι αδικα εφοβήθει και ας γυρίσει πίσω διοτι αυτός δεν είχε καμμία κακή προθεσιν εναντίον του. Δυστυχώς όμως δι’ αυτόν ο ηγούμενος δεν ήτο δυνατόν πλέον ουτε να ειδοποιηθεί ούτε και να γυρίσει διότι ευρίσκετο ήδη εις το Ροδάκινον.

Ο Ψαροσμαήλης  ο οποίος  δια δευτέραν φορά εγελοιοποιείτο κατελήφθει υπο τόσης οργής, ώστε διέταξε την σφαγήν  των εναπομείναντων εις την Μονήν και την γενικήν λεηλασίαν αυτής.

 

 

6^ον

1. Η ανωτέρω περιγραφή της Επιδρομής του Ισμαήλ κατά της Μονής παρελήφθη εκ της Ιστορίας της Κρήτης Κριάρη (σελίς 214) και εκ της Βιογραφίας των Τσουδερών Γούδα (σελ. 55). Δεν αναφέρω τον Μουρέλλον, διότι αυτό το Δ.Σ των Σφακιανών δια της ανακοινώσεώς του αποκαλεί ούτον φαιδρόν μυθογράφον.
2. Ο Κριάρης δεν αναφέρει περί σφαγών, αλλά περί λεηλασίας μόνον της Μονής, ως φαίνεται όμως και σφαγαί έγιναν. Διότι αναφέρονται εις την επιστολήν της 4 Ιουνίου προς προκρίτους της Υδρας (ιστορία Ελλην. Επαναστ. Κόκκινου, Τόμος 3^ος σελ. 16).

Απο την επιστολήν ούτην ακόμη προκύπτει ότι ο Ψαροσμαήλης δεν είχε εντολήν να συλλάβει μόνον τον ηγούμενο, αλλα και τους καλογήρους. Εκεί όρμισαν  οι τρισκατάρατοι δια να πιάσωσι τον ηγούμενον και τους καλογήρους».

3. Εάν ο συντάκτης της Ανακοινώσεως των Σ..επρόσεχε την επιστολήν αυτην την οποίαν μάλιστα δημοσιεύει εις την ανακοίνωσιν του θα διεπίστωνε ότι ο Ψαροσμαήλης είχε εντολήν να συλλάβει και τους καλογήρους και δεν θα εξέφραζε την απορίαν διότι ο Ψαροσμαήλης «συναισθανόμενος την ευθύνην της εντολής του ή μη εκτέλεσις της οποίας θα είχε συνέπειες και δι’ ούτην την ζωην του δεν έδρασε κεραυνοβόλως να συλάβει τον ηγούμενον..»

Υστερα από την αδιάσειστον αυτήν απόδειξιν της αποστολής του Ισμαήλ δικαιολογείται ο τρόπος ενέργειας τούτου όστις και θα επετύγχανε απολύτως εάν δεν επροδίδετο. Εφ’ όσον λοιπόν ως αναφέρει ο Γούδας και ο Κριάρης  και ως προκύπτει και εκ της επιστολής της 4^η Ιουνίου προς τους Προκρίτους της Υδρας η αποστολή του Ισμαήλ ήτο η σύλληψις του ηγουμένου και των καλογήρων, δεν πρεπει να μας φαίνεται παράδοξον και απίθανον το σχέδιον τούτου να προβεί εις τας συλλήψεις τα ξημερώματα, ότε δια ταυτοχρόνου αιφνιδιασμού προς όλα τα κελιά θα συνελάμβανε πάντας.

4. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται απίθανος η απόδρασις του ηγούμενου και των καλογήρων, ως και η μεταφορά των εξ φορτίων όπλων καθ’ον χρόνον εις την Μονήν ήσαν 300 γενίτσαροι. Δι’οσους όμως γνωρίζουν την περιοχήν της Μονής και τας συνθήκας διαβιώσεως εις αυτήν τα γεγονότα είναι ευεξήγητα.

Η Μονή είναι ιδρυμένη εις δύο σημεία. Η κύρια Μονή ευρίσκεται εις την Νοτιον βροχώδη ακτήν και εις πολλά σημεία είναι απρόσιτος. Συνεπώς η αποκάλυψις υλικού εις ουτην είναι ευχερής. Εις την Μονήν αυτή διαμενουσιν κυρίως οι απομαχοι καλόγηροι. Η περίξ δε αυτής περιοχή είναι ξηρά και άγονος. Την Μονήν αυτήν καλούν «πίσω Μοναστήρι’. Εκτός όμως αυτής υπάρχει και άλλη εις απόστασιν περίπου μιας ώρα Β.Α της πρώτης  η οποία ονομάζεται «Κάτω Μοναστήρι» και  ήτις είναι εντός της ευφόρου περιοχής της Μονής και αποτελεί παράρτημα της πρώτης. Επειδή δε εις το παράρτημα αυτό είναι το σύνολον των εργασιών τόσο ο ηγούμενος όσο  και όλοι οι νέοι καλόγηροι ευρίσκονται εις τούτο, και μόνον κατά τας εορτάς μεταβαίνουσι εις την Κύριον Μονήν «Πίσω Μοναστήρι». Ο δύσπιστος ας ζητήσει επαλήθευσίν των ανωτέρω.

Δυστυχώς ουδείς από τους ιστορικούς μας αναφέρει εις τοιούτα  τα δύο Μοναστήρια επήγε ο Ισμαήλ δια να συλλάβει τον ηγούμενον και τους καλογήρους. Αλλα’ αφού είναι βέβαιον ότι ο ηγούμενος και οι νέοι καλόγηροι ευρίσκοντο σχεδόν εν τω συνόλω εις το «κάτω Μοναστήρι» είναι λογικόν να δεχθώμεν ότι εις ούτε μετέβη και ο Ψαροσμαήλης.

Ο Παπαδοπετράκης δεν φαίνεται ακριβής εις την εξιστόρησιν της επιδρομής αυτούς, διοτι παραλείπει ν’αναφέρει ότι ο Ψαροσμαήλης είχε αποστολήν να συλάβει εκτός του ηγουμένου και τους καλογήρους και ετσι παρέσυρε και τον συτνάκτη της εξιστορήσεως του Δ/κου Συμβουλίου των Σφακιανών να εκφράζει απορίας διοτι ο Ψαροσμαήλης δεν ενήργησε αμέσως την σύλληψίν του ηγουμένου.

5) Εκ της ασαφούς ούτης εξιστορήσεως του Παπαδοπετράκη του Ψιλάκη όστις πιστώς παρακολουθεί τον πρώτον εις το κεφάλαιο ούτο, παρασύρε και το Δ.Σ των Σφακιανών και δια της ανακοινώσεως υσχιρίζεται ότι ο ηγούμενος μετα των δύο αδελφών εδραπέτευσον και έσπευσον εις τον Καλλικράτην δια να σωθούν.

Κατ’ αρχήν δεν είναι δυνατόν να παραδεχθώμεν ότι ο ηγούμενος θα εφρόντισε μόνον δια  την σωτηρίαν του και των αδελφών του και έφυγε αδιαφορώντας δια την τύχη των αδελφών της Μονής, οίτινες ως απεδέιξαμεν επρόκειτο και ουτοι να συλληφθούν. Τούτο είναι μέγιστη υβρις της μεγάλης αυτής φυσιογνωμίας  του αγώνος του 21 της Κρήτης.

Αλλ’ ακόμη ότι δεν εφυγεν μόνον μετά των αδελφών του, αλλα και μετά των καλογήρων και ικανού αριθμού νέων εκ των χωρίων δεν θα επικαλεσθώμεν ούτε τον Κριάρη, ούτε τον Γούδον , ουτε βέβαια και τον Μουρέλλον, αλλ’αυτόν τουτον τον Παπαδοπετράκιν, όστις εις σελ. 194 γράφει δια την σύσκεψιν εις το Ασκύφου:».. οι δεν περευρεθέντες μη Σφακιανοί υπελόγησον ούτων (δηλαδή όπλο) 138, εξ ων τα πλείστα ανήλθον εις τους υπο τον Τσουδερόν και τους Ριζοκυδωνιάτας».  Πως είναι λοιπόν δυνατόν να παραδεχθώμεν ότι οι τρεις αδελφοί Τσουδεροί εδραπέτευσον μόνοι και άοπλοι και εζήτησον σωτηρίαν εις τον Καλλικράτην αφ’ ου ουτοι ευρέθησον μετά πέντε ημέρας εις το Ασκύφου με σώμα του οποίου τα πλείστα εκ των 137 όπλων ήσαν ιδικά των .

 

 

 

 

 

 

 

 

7^ον

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΝ, ΚΑΤΑΔΙΩΞΙΣ ΨΑΡΟΣΜΑΗΛΗ ΕΙΣ ΤΣΙΛΙΒΔΙΚΑ

Ο Παπαδοπετράκης αναφέρει ότι μετά την δραπέτευσιν των οι Τσουδεροί κατέφυγαν εις τον Καλλικράτη εις τους εκει συγγενείς των. «οι δε Καλλικράτιανοι πληροφορηθέντες εκ τούτων τα εν τη Μονή εκκίνησαν άπαντες εν οργή» και κατερχόμενοι συνήντησαν εις τα Τσιλίβδικα τους ανερχόμενους Τούρκους και κατεδίωξαν αυτούς.

Αντιθέτως ο Κριάρης και ο Γούδας αναφέρουν  ότι οι Τσουδεροί με το σώμα συνεκεντρώθησαν εις τον Κουρκουλόν, ύψωσαν την σημαίαν της επαναστάσεως και εκείθεν έφυγαν δια το Ασκύφου.

Δυστυχώς υποπίπτουν όλοι ει σφάλματα τα οποία γίνονται ακόμη μεγαλύτερα εκ της ασαφούς υπ’ου των εξιστορήσεως των γεγονότων και εκ της συγχήσεως εις την οποίαν υποπίπτουν κατ’ ουτήν.

Επι του θέματος τούτου θα περιοριστώ εις τίνος παρατηρήσεις οι οποίαι ασφαλώς θα βοηθήσουν δια την αποσαφήνησιν του γεγονότος τούτου.

• Πολύ ορθώς παρατηρεί η ανακοίνωσις του Δ.Σ των Σφακιανών ότι δεν ήτο δυνατόν ο Μελχισεδεκ επειδή κατεδιώχθει να κηρύξει την Επανάστασιν εις τον Κουρκουλόν και του το διότι εγνώριζε ότι η Επανάστασις θα εκηρύσσετο την 29 Μαίου κατόπιν της αποφάσεως της συσκέψεως της 21 Μαίου Ιστορία Κριάρη σελ. 217) και οποία αναμφισβητήτως θα είχε κοινοποιηθεί εις τούτον.
• Ορθωτάτη ακόμη η παρατήρησις ότι δεν είχε κανένα σκοπόν η μετάβασις των Τσουδερών εις Ασκύφου
• Εξ ίσου όμως δυνάμεθα να παρατηρήσωμε οτι και η μετάβασις τούτων εις τον Καλλικράτην δεν είχε κανένα σκοπόν, αφ’ ου ούτοι μετέβαινον εις τον Λουτρόν  διότι εκεί εγένετο η Επαναστατική συγκέντρωσις και εις αυτό ήτο η Καγκελαρία. Επομένως τόσον ο Καλλικράτης πολύ δεν περισσότερον το Ασκύφου ήσαν εκτός του δρόμολογίου των .
• Ο Κουρκουλός όμως ευρίσκετο επί του δρομολογίου και εκεί ήτο φυσικόν να σταματήσει δι’ ανάπαυσιν, αλλα κυρίως δια την συγκέντρωσιν των διαφυγόντων εκ της Μονής και των ειδοποιηθέντων εκ των χωρίων.
• Η φυσική ενέργεια του Ψαροσμαήλη ευθύς ως διεπίστωσε την απόδρασιν του ηγουμένου και των καλογήρων ήτο η καταδίωξις τούτων. Επειδή δε εγνώριζε καλώς ότι εις τα Τσιλίβδικα ήσαν τα ποιμνιοστάσια της Μονής υποπτεύεται ότι ο ηγούμενος θα κατέφυγε εκεί. Συνεπώς έσπευσε προς τα Τσιλίβδικα εις τα οποία αν δεν θα συνελάμβανε τον ηγούμενον θα εύρισκε πλούσιαν λείαν τας χιλιάδας των προβάτων.
• Η είδησις της προς τα Τσιλίβδικα επιδρομής του Ψαροσμαήλη μετεδόθη εις τον Τσουδερόν ευρίσκόμενου ακόμη εις τον Κουρκουλόν.
• Καθήκον πλέον επιβεβλημένον να μην αδρανήσει, αλλα να προστατεύσει την περιουσίαν της Μονής και έσπευσε εις καταδίωξιν των επιδρομέων με ο σώμα του, το οποιον ήδη είχε οπλισθεί με τα εξ φορτία των οπλων εν όλων η εν μέρει.
• Εις την κρίσιμον αυτήν στιγμήν εζήτησε και την συνδρομήν των Καλλικρατιανών, οι οποίοι ασφάλώς ευρίσκοντο πολύ κοντά εις τον Κουρκουλόν, διοτι κατά το τρίτο δεκαήμερον του Μαίου την ατμόσφαιρα των Σφακίων διέσχιζον επαναστατικαί αστραπαί. Η πληροφορία μάλιστα της προελάσεως πρότινων ημερών του Ψαροσμαήλη μέχρι Φραγκοκάστελου θα είχε θέσει εν συναγερμώ τα χωριά των Σφακίων και ιδιαιτέρως τον Καλλικράτην  την προφυλακήν της  Επαρχίας ούτης από Ανατολών. Οι Καλλικρατιανοί τας ημέρας εκείνας και ιδιαιτέρως οι ένοπλοι θα διενυκτέρευαν εν προφυλακαίς εις τα σύνορα της Επαρχίας και συνεπώς εγγυς του Κουρκουλού. Εκεινος όστις θα τολμήσει να ισχυρισθεί ότι οι Καλλικρατιανοί τα ημέρας εκείνας εκοιμώντο μακαρίως εις τα «σπίτια’ των και εκεί έφθασαν οι τρεις δραπέται Τσουδεροί η δεν  εγνώρισε ποτέ Σφακιανούς ή  από κακότητα θέλει να μειώσει  ούτους.
• Ο Τσουδερός δεν είναι παράδοξον ότι ύψωσε σημαίαν και επεκαλέσθει και την Θείαν βοήθειαν πριν εξορμήσει προς Τσιλίβδικα. Αφού επορεύετο προς μάχην η ύψωσις της σημαίας ήτο φυσική συνέπεια.
• Οι Τούρκοι κατεδιώχθησον και τα ποίμνια απελευθερώθησαν αλλα ωδηγήθησαν ακολούθως εις τον Καλλικράτην, διοτιδεν ήσαν πλεον ασφαλή εις τα Τσιλίβδικα.
• Ο Παπαδοπετράκης όστις έχει την αδυναμίαν να προβάλει τα πάντα ότι έγιναν κατά το 21 από τους Σφακιανούς, δεν ήτο δυνατόν την δόξαν της ενέργειας αυτής να μην μοιραστεί με άλλους μάλιστα κατωμερίτας, έστω κι αν ήσαν οι Τσουδεροί τους οποίους όλως ιδιαιτέρως τιμά.
• Και ακόμη δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τον αλλον αυτόν ολον αυτόν ο οποίος ήτο ο πρώτος εις την Κρήτην το 21 θα διηγούντο ως έργον των Καλλικρατιανών και συνεπώς και ο Παπαδοπετράκης και εάν παρεμέριζε τον πειρασμόν οι ομοχώριοι του δεν έδωκαν εις αυτόν πληροφορίας και περί άλλων συναθλητών, δι’ ο και γράφει τούτον ως άθλον των Καλλικρατιανών και μόνον.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8^ον

Παραλείπει δε ακόμη ν’αναφέρει και την συμμετοχήν έστω και αυτών των τριών Τσουδερών εις την καταδίωξιν.

Αλλ’ ούτε λίγο ούτε πολύ από τη μελέτη της εξιστορήσεως του Παπαδοπετράκη προκύπτει ότι ο ηγούμενος ανέμενε εις τον Καλλικράτην να του φέρουν τα πρόβατα.

13) Ο Κριάρης, Μουρέλλος και Γούδας αναφέρουν ότι από τον Κουρκουλόν κατέφυγον εις Ασκύφου, αλλα τούτο κατά την γνώμην μου δεν φαίνεται πολύ πιθανόν πως οι Τσουδεροί δια να εξορμήσουν κατά των Τούρκων εις τα Τσιλίβδικα εζήτησαν την ενίσχυσην των εγγύς χωρίων των Σφακίων και μέχρι του Ασκύφου, ενδεχομένως δε και κάποιος από τους Τσουδερούς μετέβη μέχρι του χωρίου τούτου δια να ζητήσει την ενίσχυσην ούτου.

14) Υπο  του Κριάρη και Γούδα αναφέρεται ως χρονολογία της σφαγής του Πρέβελη και της καταδρομής του Ψαροσμήλη εις τα Τσιλίβδικα η 24^η Μαίου και φαίνεται η χρονολογία αυτή ορθή, διότι τα γεγονότα ούτα συνέβησαν μετά την επάνοδον τούτου από τα Σφακιά, δηλαδή μετά την 20 Μαίου.

Αλλά και ακόμη υπάρχει και η επιστολή της 25^ηςΜαΐου προς τους προκρίτους της Υδρας εις την οποίαν δεν αναφέρουν ουδέν περί των γεγονότων ούτων. Επομένως δεν είχον λάβει γνώσιν ακόμη τούτων εις το Λουτρόν. Ενώ περιγράφωνται τα γεγονότα αυτά εις την επιστολήν της 4 Ιουνίου προς την Υδραν (ιστορία Ελλην. Επανάστ. Κοκκινου τομ. 3 σελ. 16), αλλα δυστυχώς δεν αναφέρεται πότε έγιναν.

 

15)  Το Δ.Σ της Ενώσεως των Σ. δια να αποδείξει ότι δεν θα υψωθεί σημαία εις τον Κουρκουλόν, μεταξύ των άλλων επιχειρημάτων επικαλείται και την επιστολήν αυτήν ότι δεν αναφέρει περί σημαίας. δια πάντα καλής πίστεως είναι αρκετόν ότι γράφουν ότι έγινε η Σφαγή του Πρέβελη και η καταδρομή δια την αρπαγήν των προβάτων και εν συνεχεία η καταδίωξις των Τούρκων, ήτις απαραιτήτως θα είχε και το «μπαϊράκι». Βέβαια δεν αναφέρει ούτε περι Κουρκουλού αλλ’ όμως δεν λέγει και περι Καλλικράτους. Ακόμη δε δεν γράφει ότι έφυγε μόνον ο ηγούμενος με τους δύο αδελφούς του, αλλα «Μερικοί» είναι νομίζω  και τούτο ένα στοιχείον ότι δεν πρόκειται περι τριών φυγάδων, αλλα περι αριθμού σοβαροτέρου περί του οποίου αναφέραμεν προηγουμένως

16) Τέλος η συγκέντρωσις εις τον Κουρκουλόν και η ύψωσις της σημαίας δια την καταδίωξιν των Τούρκων εις τα Τσιλίβδικα δεν έχει την έννοιαν της κηρύξεως της Επαναστάσεως, απλώς πρόκειται περί τοπικού γεγονότος, το οποίον επεβλήθη εκ της ανάγκης των πραγμάτων και προ της 29 Μαΐου οτε είχε καθωρισθεί η ημέρα της τελικής συνελεύσεως και κηρύξεως αυτής.

Δι’ ο και αμέσως μετα τα γεγονότα αυτά οι πρόκριτοι των Σφακίων υπέβαλον αναφοράν προς τον Μεχμέτ Πασάν εις την οποία με ταπεινότητα εκθέτουν τα της συμπλοκής και προσπαθούν να δικαιολογήσουν ταύτα, αποδίδοντες την ευθύνην ει τας ληστρικάς διαθέσεις του ισμαήλ (Ιστορία Παπαδοπετράκη σελ. 179).

Δυστυχώς η επιστολή αυτή δεν έχει χρονολογίαν, αλλα πάντως θα εγράφη προ της 29 Μαΐου διότι μετά την κήρυξιν της Επαναστάσεως δεν υπήρχε λόγος πλέον υποβολής παρομοίας επιστολής.

17) Εξ όλων των ανωτέρων όσον και αν διίστανται αι απόψεις εις τα λεπτομερείας, προκύπτει αναμφισβήτητον γεγονός ότι η πρώτη νικηφόρος μάχη κατά την Επανάστασιν του 21 της Κρήτης εδόθη προ της κηρύξεως αυτής εις τα Τσιλίβδικα υπο του σώματος των Τσουδερών μετα των Καλλικρατιανών ήτις μάλιστα κατά τον Ψιλάκιν επετάχυνε την κήρυξιν αυτής. Επ’ ουτου γράφει εις σελ. 212 «ίσως δ’ ήθελον αναβλήθη επι το χρονικόν διάστημα η έναρξις και εν Κρήτη της επαναστάσεως ένεκα της παντελούς ελλείψεως εφοδίων εάν οι εξ Αμπαδιάς και Αμαρίου τοιούτοι Γενίτσαροι και εσπέχιδες υπο τον Ψαροσμαήλην, δεν κατηφάνιζον την Μονήν Πρέβελη και δεν κατεκρεούργουν τους εν αυτή μοναχούς, διαπράξαντας και εν τοις περιξ φρικτά κακουργήματα και όργια, εξ ων προαχθέντες και δη εκ της δολίας των κακούργων τούτων οντων επιθέσεως, οι Σφακιανοί και οι αδελφοί του ηγουμένου Μελχισεδέκ Γ. και Ι. Τσουδεροί υπέπεσον κατά του δήθεν αστυνομικού εκείνου σώματος, του προς επιτήρισιν των Σφακιανών απεσταλέντος και ούτω εδόθη αφορμή να επισπεφθώσιν αι εχθροπραξίαι.

Ασφαλώς εάν ο συντάκτης της Ανακοινώσεως των Σφακιανών είχε υπ’όψει του την ανωτέρω παράγραφον του Ψιλάκη θα ήτο περισσότερον συγκρατημένος εις την διαπίστωσιν των απόψεων του δι’ων ζημίοι την σοβαρότητα ενός καθ’ όλα τ’ άλλα σοβαρού και σεβαστού μου συμβουλίου.

Τέλος την επέτειον αυτήν της πρώτης νίκης, ήτις προηγήθη της κηρύξεως της Επαναστάσεως, ας εορτάζωμεν εις τον Κουρκουλόν του Ροδακίνου και νομίζω ότι μ’ αυτόν δεν χάνουν το πρωτόλειο οι Σφακιανοί, οίτινες αναμφισβητήτως κατά την επανάστασιν του 21 υπήρξον οι πρωτεργάται και πρωταθληταί του εν νέο έτους εκείνου αγώνος.

Ίσως δυνατοί να χαρακτηρισθεί ατυχής η πρότασις του Δ.Σ των Σ. ν’ακυρώθει το Διάταγμα το οποίον καθωρίζει τον εορτασμόν εις τον Κουρκουλόν.

Αντι τοιούτων προτάσεων θα ήτο οθρώτερον να προβή εις τα αναλόγους ενέργειας συνεπικουρούμενον από την Παγκρήτιον Ένωσιν ως και τας τοπικάς αρχάς της Κρήτης δια την έκδοσιν διατάγματος δια του οποίου καθορίζεται ο εορτασμός της 29 Μαΐου ως ημέρα κηρύξεως της Επαναστάσεως  της Κρήτης, ήτις μάλιστα συμπίπτει με τη Μάχην της Κρήτης   και επομένως  δια του Διατάγματος να καθορίζεται ο εορτασμός αμφοτέρων.

ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ

ΣΑΒΒΑΤΟΝ 20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1960