Πού οφείλεται η δημιουργική    ανανέωση της δημοτικής Μουσικής της Κρήτης.

Μια ενδιαφέρουσα ανάλυση

Της Ειρήνης Μπριλλάκη

Όπως δεν έχουν βγει καινούριοι σκοποί σούστας η πεντοζάλη η πηδηχτού, που αιώνες τώρα συνεχίζουν να τέρπουν με τις ίδιες πάντα κοντυλιές τους παθιασμένους Κρητικούς, χωρίς ποτέ να τους βαριούνται. Έχουν βγει ωστόσο αρκετοί σκοποί, στο του καλαματιανού, που αν και δεν είναι καθαρά ντόπιος χορός, όμως στο πανελλήνιο έχει και στην Κρήτη πολύ μεγάλη απήχηση. Και οι μελωδίες αυτές έχουν ξετρελλάνει πολλές φορές κι έχουν ξεσηκώσει θύελλα ενθουσιασμού στο Κρητικό κόσμο, μέσα κι έξω από την Κρήτη. Κι ας μη ξεχνούμε τον θρυλικό, για την επιτυχία του « Πραματευ τή» του Κώστα Μουντάκη, που τον καθιέρωσε στη ψυχή του Κρητικού λαού. Όπως κι άλλα τέτοια του ίδιου, αλλά και του Θανάση Σκορδαλού την «Κρητικοπούλα» η του αξέχαστου Νίκο Ξυλούρη.

Κι είναι αυτού του είδους τα Κρητικά καλαματιανά, που δεν γίνηκαν ασφαλώς με αυτεσχεδιασμούς πάνω στο πανηγύρι ή τη διασκέδαση, αλλά μετά από έμπνευση και αρκετή συνθετική προσπάθεια περιορισμένης μερίδας λαϊκών οργανοπαικτών μας, επώνυμων και όχι ανώνυμων, αλλά με γνήσια τη σφραγίδα της παράδοσης. Κι είναι κάτι το απίστευτο θαυμάσιο, αν σκεφτούμε πως είναι ζήτημα σ’ όλη την άλλη Ελλάδα, που η συνθετική δημιουργία των λαϊκών μουσικών της έχει αποκλειστικά περιοριστεί στην αναπαραγωγή με βάση ανατολίτικα μουσικά πρότυπα τσιφτετέλια σκοποί συρτού χορού, αν έχει συντεθεί έστω και ένας νεώτερος καλαματιανός σκοπός.

Όπως δεν έχουν συντεθεί νέοι σκοποί Ριζίτικων τραγουδιών αλλά ωστόσο φούντωσαν οι παλιοί, οι περιφρονημένοι ακόμη κι ως πριν 10 11 χρόνια, τότε που ελάχιστοι από τους λυράρηδες μας ήξεραν να τους χαράζουν στις χορδές της λύρας των. Όχι μόνο γιατί, δημιούργημα των Λευκών Ορέων, των Χανιώτικων, ριζίτικων χωριών κυρίως, συνηθίζονταν να τραγουδιούνται μόνο κι όχι και να παίζονται στα όργανα, αλλά και γιατί οι λυράρηδες μας δεν έδειχναν καμιά προθυμία να τους μάθουν.

Ωστόσο δεν πέρασε καιρός και το θαύμα έγινε Μεσούσης ακόμη της δικτατορίας τα πηρε στο στόμα του ο αξέχαστος Κρητικός μας τροβαδούρος, ο λυράρης κι ο αγαπημένος τραγουδιστής του πανελλήνιου ο λεβέντης ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ και σε μια ρωμαλέα προσπάθειά του, μαζί με τον συνθέτη και μαέστρο ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΚΟ-ΠΟΥΛΟ τα ανέσυραν από τη λησμονιά και ταρακούνησαν το πανελλήνιο. Και πριν’ απ’ όλα την Κρητική Νεολαία, που για πρώτη φορά σχεδόν έφταναν στ’ αυτιά της, προ πάντων των ανατολικών περιοχών μας οι συναρπάστηκες μελωδίες τούτων των τραγουδιών μας. Κι από τότε πια κι’ ύστερα, όχι μόνο έγιναν κτήμα όλου του Κρητικού λαού, όχι μόνο έμαθαν να τα παίζουν και να τα καλοταΐζουν μάλιστα και να τα τραγουδούν οι λυράρηδες μας, μα και το σπουδαιότερο έφτασαν να τραγουδιούνται σαν θούρια πια, από κάτω την Κύπρο ως τον Έβρο, ΤΟ ΠΟΤΕ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΞΑΣΤΕΡΙΑ τα θρυλικά ΑΓΡΙΜΑΚΙΑ, ο περήφανος ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΑΗΤΟΣ,, ο μερακλωμένος ΜΥΡΙΟΛΗΣ  και πολλά άλλα τραγουδιούνται με πλήρη άνεση μέσα κι έξω από το νησί μας, από Κρητικούς και μη Κρητικούς.

Πολλοί λοιπόν και ποικοίλοι παράγοντες συνέβαλαν στην ενθουσιαστική ανανέω- ση, την άνθιση και την επικράτηση της λαϊκής μας μουσικής, πάνω σε μια πολύν κρίσιμη, μάλιστα ώρα  Όταν τα υποπροϊόντα της νεότερης μουσικής κουλτούρας ορμούσαν ακάθηκτα και κυρίευαν  την ελληνική νεολαία, που χωρίς διάκριση άρχισαν να τν κάνουν να μαϊμουδίζει με τους έξαλλους ρυθμούς των, χωρίς να καταλαβαίνουν μήτε λόγια, μήτε να ευφραίνονται από ευγενικό μουσικό άκουσμα. Αλλά όμς προκειμένου για την Κρητική νεολαία τα πράγματα στάθηκαν διαφορετικά. Συνεπαρμένη από τα απίθανα μεράκια του μάγου της Κρητικής λύρας και μοξναδικού συνθέτη των συρτών σκοπών, του ΘΑΝΑΣΗ ΣΚΟΡΔΑΛΟΥ. Από τις περίτεχνες δοξαριές και τις συνθέσεις του δεξιοτέχνη λυράρη ΚΩΣΤΑ ΜΟΥΝΤΑΚΗ, όπως και των άλλων οργανοπαικτών μας. Και μπολιασμένη από τα ριζίτικα του λεβέντη ΝΙΚΟΥ ΞΥΛΟΥΡΗ, που στάθηκε πρότυπο στη νεολαία μας, που δηψούσε για ανανέωση χωρίς να ξεφύγει απ’ τις ρίζες της, βρέθηκε να κολυμπά στα όμορφα Κρητικά μουσικά νερά της. Και τώρα, με τη σειρά της κι αυτή ανταποδίδει όσα της έδωσαν, με την αμέριστη αγάπη και την προτίμηση της στην ντόπια μουσική.

Κι έχομε φτάσει στο σημείο σήμερα, νέοι με ανώτερες σπουδές, να σταδιοδρομούν ευχαρίστως σαν λυράρηδες τη στιγμή που η μουσική της άλλης Ελλάδος έχει αφεθεί έρμαιη στα χέρια ψυχρών επαγγελματιών, που δεν έχουν μουσική πατρίδα, ούτε ιδιαίτερη μόρφωση. Τα παιδιά της Κρήτης ξέρουν να τιμούν τον πανάρχαιο πολιτισμό των 50 τόσων αιώνων που σέρνουν πίσω τους. Εύγε τους!!!

(Αρχείο  Σπύρου Καβακόπουλου)