«Με άρωμα Κρήτης. Δώδεκα στιγμές, σαν ιστορήματα»

ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

«Με άρωμα Κρήτης. Δώδεκα στιγμές, σαν ιστορήματα»
Από τα πρώτα κείμενα που δημοσίευσε στα «ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ» ο κ. Σπύρος Θεοδωράκης ξεκίνησε να αποκτά το δικό του κοινό. Και ήταν αναμενόμενο να προσεχθούν τα κείμενα αυτά καθώς διαθέτουν το δικό τους ύφος και μια ξεχωριστή φιλοσοφία γραφής.
Από δημοσιογραφικής πλευράς ακολουθούν τη χρυσή οδηγία του κορυφαίου στον χώρο μας Γιώργη Ανδρουλιδάκη που έλεγε πως «ο δημοσιογράφος θα πρέπει να γράφει έτσι ώστε να τον καταλαβαίνει το ίδιο ένας πανεπιστημιακός αλλά και η θεία του στην Καρέ». Από λογοτεχνικής εκείνο τον υπέροχο ρυθμό της παραμυθένιας πλοήγησης στον χώρο του ονείρου. Κι από ιστορικής τηρούν με συνέπεια την ακρίβεια των στοιχείων, έτσι όπως απαιτεί μια καταγραφή που βασίζεται σε γεγονότα με κάποια σημασία.
Ευτυχώς ο κ. Θεοδωράκης πέρασε σύντομα και στο επόμενο βήμα που είναι η συγγραφή και μάς έδωσε πρόσφατα ένα αξιοπρόσεκτο βιβλίο με τον ευρηματικό τίτλο «Με άρωμα Κρήτης. Δώδεκα στιγμές σαν ιστορήματα», μια εξαιρετική έκδοση της «Γραφοτεχνικής».
Η παρουσίαση έγινε το βράδυ της Δευτέρας στον ειδυλλιακό αύλειο χώρο του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου και την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος, οι δήμαρχοι Ρεθύμνου κ. Γιώργος Μαρινάκης και Αγίου Βασιλείου κ. Γιάννης Ταταράκης, ο εκπρόσωπος της περιφερειακής ενότητας κ. Μ. Νικολουδάκης, οι πρόεδροι Λιμενικού Ταμείου κ. Ρένα Κουτσαλεδάκη και ΔΕΥΑΡ κ. Βασίλης Θεοδωράκης, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Ρεθύμνου κ. Τάσος Παπαδουράκης, ο αντιδήμαρχος Αγίου Βασιλείου κ. Αντώνης Τσουρδαλάκης κ.α
Η κ. Κατερίνα Τσακάλη-Δομαζάκη μέλος Δ.Σ του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου συντόνισε με εξαιρετικό τρόπο την εκδήλωση στην οποία μίλησαν η πρόεδρος της ΚΕΔΗΡ κ. Πέπη Μπιρλιράκη και ο πρόεδρος του Συλλόγου Κατοίκων Παλιάς Πόλης κ. Θωμάς Κρεβετζάκης.
Ο δήμαρχος κ. Γιώργος Μαρινάκης στον σύντομο χαιρετισμό του αναφέρθηκε στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του βιβλίου, όπως αυτά αναδεικνύονται ακόμα και με μια πρόχειρη ματιά, όπως είπε, και τόνισε την εντιμότητα του συγγραφέα να προβάλλει τις πηγές του χωρίς να αντιγράφει. Πρόσθεσε επίσης ότι του έκανε άριστη εντύπωση η ενέργεια του συγγραφέα να αφιερώσει το βιβλίο του σε εκείνους που τον οδήγησαν να το γράψει και σε εκείνους που τον βοήθησαν χωρίς να το γνωρίζουν. Όπως επεσήμανε ο δήμαρχος η διατύπωσή του κ. Θεοδωράκη τον ξάφνιασε ευχάριστα.«Όταν άλλοι αφιερώνουν σε οικεία αγαπημένα πρόσωπα, ο Σπύρος Θεοδωράκης αφιερώνει σ’ αυτά που προκάλεσαν την έκδοση. Κι είναι μια σπάνια αναφορά σε καταστάσεις και γεγονότα αλλά και σε ανθρώπους που βοήθησαν χωρίς να συνειδητοποιήσουν πόσο σημαντική ήταν η βοήθειά τους» ανέφερε.
Εκ μέρους της «ΓΡΑΦΟΤΕΧΝΙΚΗΣ» και των «Ρ.Ν.» έκανε μια σύντομη τοποθέτηση ο εκδότης κ. Μανόλης Χαλκιαδάκης εκφράζοντας την ικανοποίησή του για το βιβλίο του Σπύρου Θεοδωράκη, που έδωσε μια ακόμα ευκαιρία να αναδειχθεί η τοπική ιστορία και το πνευματικό και πολιτιστικό άρωμα της Κρήτης που είναι μέσα στις επιδιώξεις του όπως εκφράζονται αυτές και μέσα από τις στήλες της εφημερίδας. Και ευχήθηκε στον συγγραφέα να δοθεί ευκαιρία για παρουσίαση και άλλων βιβλίων του στο μέλλον.
Στην έναρξη της βιβλιοπαρουσίασης η κ. Τσακάλη-Δομαζάκη διάβασε το μήνυμα της προέδρου του Μουσείου κ. Φαλής Βογιατζάκη που λόγω κωλύματος δεν κατάφερε να παραστεί. Η κ. Βογιατζάκη στο μήνυμά της ευχήθηκε τα καλύτερα για το βιβλίο και με αφορμή το γεγονός ότι την έκδοση επιμελήθηκε η «ΓΡΑΦΟΤΕΧΝΙΚΗ» εξέφρασε τη χαρά της που μια φιλία χρόνων μεταξύ του πατέρα της Γιώργου Βογιατζάκη και του Γιάννη Χαλκιαδάκη συνεχίζεται με τη στενή φιλική σχέση που έχει αναπτύξει με τον Μανόλη του και την Αγγελική.
Μιλώντας για το βιβλίο αλλά και για την απόφαση του να προχωρήσει στην έκδοση του ο Σπύρος Θεοδωράκης ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Το βιβλίο έχει μέσα 12 στιγμές με την ευρεία έννοια του χρόνου, δώδεκα ιστορήματα που επικεντρώνονται στο Ρέθυμνο και τα Χανιά. Τα ονομάσαμε έτσι γιατί μυθιστόρημα θα πει διήγημα αλλά εμείς τα ονομάσαμε ιστορήματα γιατί υπάρχει απουσία μυθοπλασίας.
Είναι μια δουλειά σε συνεργασία με τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» που μου έδωσαν βήμα έκφρασης και χώρο. Η συνεργασία αυτή κράτησε τέσσερα χρόνια και τώρα αποφασίσαμε ότι καλό θα ήταν το υλικό αυτό να το κάνουμε ένα βιβλίο.
Πρόκειται για το αποτέλεσμα ιστορικής έρευνας. Αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στον Κρητικό χώρο και χρόνο και επίσης δεν αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Γίνεται αναφορά σε πρόσωπα τόπους και γεγονότα.
Είναι θέματα που μου κέντρισαν το ενδιαφέρον και έκανα ιστορική έρευνα μέσα από πηγές ιστορικές στην προσπάθεια μου να τεκμηριώσω τα γεγονότα. Νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι όταν παίρνεις μια στιγμή, μια λεπτομέρεια της ιστορίας που έχει μεγάλη αξία και όταν την φωτίσεις, την απλώσεις, την προβάλλεις, ουσιαστικά αισθάνεσαι ότι η ιστορία παίρνει ανθρώπινες διαστάσεις.
Η ιστορία δηλαδή είναι οι συμπεριφορές των ίδιων των ανθρώπων των ομάδων, των κοινωνιών. Πως συναναστρέφονται, πως αποδέχονται ή πως αντιμετωπίζουν τα διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω τους. Και πολλές φορές «βγαίνει» ότι με τον ίδιο τρόπο οι κοινωνίες αντιμετώπιζαν τα γεγονότα. Με ενθουσιασμό και πάθος. Αυτό είναι το μεγάλο όφελος στην ιστορία αυτή».
Ο συγγραφέας δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει θερμά τόσο τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» που του έδωσαν χώρο και κίνητρο να δημοσιεύσει για σειρά ετών τα κείμενα του όσο και τη «Γραφοτεχνική» και ιδιαίτερα την κ. Αγγελική Βλαχοπούλου που, όπως είπε, με το προσωπικό της ύφος συνετέλεσε σε μια εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση που τιμά και τον συγγραφέα αλλά και τον εκδοτικό οίκο που εκπροσωπεί καθώς και την κ. Ελένη Αλεβυζάκη για το εμπνευσμένο «στήσιμο» του βιβλίου. Ένα ευχαριστώ απηύθυνε και στη σύζυγο του που του έδωσε κάθε δυνατότητα να ασχοληθεί με τη συγγραφή χωρίς το άχθος της καθημερινότητας.
«Ανάγκη να μοιραστεί έντονα συναισθήματα»
Η πρόεδρος της Κ.Ε.ΔΗ.Ρ, Πέπη Μπιρλιράκη, παρουσίασε πρώτη το βιβλίο με την αμεσότητα που τη διακρίνει αναφέροντας μεταξύ άλλων:

 

Αγαπητοί φίλοι,

Βρίσκομαι εδώ απόψε  ως συγγενής και φίλη  του συγγραφέα, αφού οι ρίζες μας , βαθιές και δυνατές, μας ενώνουν μέσω της ίδιας οικογένειας με την επαρχία Αγ. Βασιλείου και το χωριό μας τον Αι Γιάννη.

Η αναγνωστική μου λοιπόν πρόσληψη επηρεάζεται από την συγγενική και αγαπητική μου σχέση με το συγγραφέα, βρίσκομαι δε στη θέση να μπορώ να καταλάβω κατ’ αρχάς, την ανάγκη του να επικοινωνήσει με τον κόσμο μέσω ενός βιβλίου, δηλαδή ενός εντύπου που είναι σταθερή αναφορά μέσα στο χρόνο, και να μοιραστεί σκέψεις και αναφορές για την αγαπημένη πατρίδα το Ρέθυμνο και  για το αγαπημένο Νησί, την Κρήτη.

Ορμώμενος από την υπερβολική αγάπη της οικογένειάς του για το Ρέθυμνο, έμαθε από παιδί , εκτός από τα δικά του βιώματα που αφορούσαν εικόνες, μυρουδιές, συναισθήματα και  αφηγήσεις να παρακολουθεί από μακριά και τα σημαντικά θέματα του τόπου,  και να μελετά την ιστορία του .

Με την συγκέντρωση και την καταγραφή 12 συγκεκριμένων θεμάτων του Ρεθύμνου & της Κρήτης θέλει να μοιραστεί τα έντονα συναισθήματά του και τις εντυπώσεις που του προκαλούν αυτά με ένα ευρύτερο κοινό και όχι μόνο με μια παρέα.

 

Οι  12 «ΣΤΙΓΜΕΣ» ( όπως τις αποκαλεί) αυτές, ισορροπούν ανάμεσα στο υποκειμενικό στοιχείο και στα αντικειμενικά ιστορικά γεγονότα. Γεγονότα που έχουν επηρεάσει την ταυτότητά του ως Κρητικού, γι’ αυτό και είναι ποικίλα και δεν έχουν ενιαίο άξονα.

 

Ο τρόπος που διάλεξε , είναι, επιτρέψτε μου τον χαρακτηρισμό, γλυκός μα και πολύ σοβαρός συνάμα, πάνω απ’ όλα έντιμος.

 

 

Καταγράφει το καθένα  με την ακρίβεια που χρειάζεται ένα ιστορικό γεγονός : με προσοχή, μετά από συστηματική έρευνα, αλλά ταυτόχρονα τα χρωματίζει με ένα έντονα προσωπικό στοιχείο προλογίζοντάς τα με επίκαιρη ιστοριούλα μυθοπλαστική, που δίνεται με τόση απλότητα, που πλησιάζει την αφέλεια . Ένας τρόπος, που θυμίζει σε μας τους μεγαλύτερους μαθητικές στιγμές και προδιαθέτει θετικά τους νεότερους  για να προχωρήσουν στο διάβασμα .  Απ’ αυτή την άποψη μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως έξυπνο εύρημα του συγγραφέα με παιδαγωγικό χαρακτήρα.

 

Το ενδιαφέρον του βιβλίου, που προκαλεί και έκπληξη στον αναγνώστη, είναι ότι δεν έχει ειδολογική κατάταξη. Είναι πρωτοτυπία –ούτε ιστορία ούτε λογοτεχνία. Όλες οι αφηγήσεις είτε έχουν να κάνουν με τόπους είτε με ανθρώπους, αντιμετωπίζονται από τον συγγραφέα ακριβώς ως Στιγμές, γι αυτό και η κάθε μία είναι ανεξάρτητη από την άλλη.

Η ιστορία της κάθε ΣΤΙΓΜΗΣ σου επιτρέπει να τη συμπληρώσεις με τις δικές σου προσωπικές μνήμες,  και να μεταφέρεσαι εσύ σε άλλα γεγονότα, κρίσεις ή πρόσωπα του χωροχρόνου… Αφορά  γεγονότα, ξεκομμένα μεν μεταξύ τους, αλλά το καθένα με τη δική του σημασία που χάραξε την εποχή του  και έγινε σταθμός  στην κοινωνική, πολιτική, στρατιωτική ιστορία της Κρήτης, και για τα οποία δεν έχουμε συνήθως γνώση από το σχολείο ή από  προσωπικές αναζητήσεις..

 

Συγχρόνως , ο ιστορικός που θα διαβάσει την αναφορά στα  γεγονότα, θα εκπλαγεί ευχάριστα με την σοβαρότητα της κατάθεσης  των ιστορικών  αρχείων και το ξεδίπλωμα κάθε πτυχής τους – πιθανότατα δε να ανακαλύψει νέα στοιχεία για κάποιες απ’ αυτές τις ιστορικές περιπτώσεις.

 

Πάντως, το Άρωμα Κρήτης, είναι στην κυριολεξία ορατό σε κάθε γραμμή των 169 σελίδων οδηγώντας αβίαστα τον αναγνώστη σε συμπεράσματα για τα χαρακτηριστικά του νησιού μας και των ανθρώπων του από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Ο συγγραφέας μας παρουσιάζει διακριτικά την άποψη του συνοδεύοντας το  κάθε ιστόρημα στο επιλογικό του σημείωμα με δικό του προβληματισμό.  :

Στιγμή 3η  :  Τίτλος : Σώστε τη Βασιλεύουσα!  Επίλογος :Τα πρόσιμα

«Σήμερα, στο χωριό Καλλικράτης του Δήμου Σφακίων, μια μαρμάρινη πλάκα σε μια στήλη αποδίδει «Τιμή και Δόξα στον Μανούσο Καλλικράτη που ηγήθηκε της Παγκρήτιας εκστρατείας για τη σωτηρία της Κωνσταντινούπολης» . Όμως, είναι αυτό αρκετό; Αναδεικνύει τα πρόσημα μεγαλοψυχίας και αυταπάρνησης που άγγιζαν αυτούς τους ανθρώπους, καθώς και τα ιδανικά από τα οποία διαπνέονταν; Γιατί, τι είδους συναίσθημα είναι αυτό της αυτοθυσίας, από πού πηγάζει και πώς μετριέται; Σήμερα θα μιλούσαμε για κίνητρα, αλλά ποια τα κίνητρα, τότε, εκείνων των κουζουλών Κρητικών, να αποτολμήσουν μια ναυτική εκστρατεία με αποτέλεσμα σχεδόν προ διαγεγραμμένο; Είναι αυτονόητες οι τόσο ανιδιοτελείς, αυθεντικές και αυθόρμητες συμπεριφορές; Κι αν είναι η πίστη το κίνητρο, αρκεί μόνον αυτή για να τις ερμηνεύσει; Μετά από πεντέμισι αιώνες, πολλά ερωτήματα εξακολουθούν να παραμένουν αναπάντητα. Η μεγαλοψυχία είναι σίγουρα το μελάνι, με το οποίο γράφεται η Ιστορία. Κι η Ιστορία, με τη σειρά της, υποκλίνεται πάντα στους αληθινά μεγαλόψυχους.»

 

Επιτρέψτε μου να μεταφέρω αποσπασματικά μια εικόνα από την αφήγηση της Πέμπτης Στιγμής που προσωπικά με εντυπωσίασε

Σελ. 70 – 71 …ΣΤΙΓΜΗ ΠΕΜΠΤΗ

 

Την τελευταία ώρα πριν το σχόλασµα, τα τµήµατα της Ε ΄και της Στ΄ τάξης συγκεντρώνονται στη µεγάλη αίθουσα των εκδηλώσεων. Ο διευθυντής µπαίνει  φουριόζος. “Κάντε ησυχία”, τους λέει, και, ανεβαίνοντας στην έδρα, βγάζει από την τσέπη του ένα µεγάλο χαρτί. “Θέλω να σας ενηµερώσω ότι το σχολείο µας επιλέχθηκε να εκπροσωπήσει τη χώρα µας στο ευρωπαϊκό πρόγραµµα  Comenius, που έχει στόχο να διευρύνει τους ορίζοντες των παιδιών και να συµβάλει στη διαµόρφωση της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας Το θέµα πάνω στο οποίο θα δουλέψει το δικό µας σχολείο, µαζί µε τέσσερα άλλων χωρών, είναι   Οι Φ ά ρ οι τ η ς Ε υ ρ ώ π η ς.     Ο ι Φ ά ρ οι  µ α ς          ε ν ώ ν ο υ ν .

…. Τα παιδιά της τάξης κουνούν ζωηρά τα χέρια τους και

θέλουν όλα να πουν την πρότασή τους. Η δασκάλα, που τις γράφει µία-µία στον πίνακα, βλέπει κι έναν µαθητή  που έχει σηκώσει δειλά το χέρι του και περιµένει . “Πες µας κι εσύ, Μάρκο, την πρότασή σου”, τον ενθαρρύνει. “Κυρία, εµένα ο πατέρας µου…”, αρχίζει διστακτικά ο µικρός  µαθητής, “πρότεινε ν’ ασχοληθούµε µε την ιστορία ενός πέτρινου φάρου του νησιού µας, που όµως τώρα δεν υπάρχει…” “Μα αφού, βρε Μάρκο, δεν υπάρχει;…” “Κρίµα, όµως, κυρία, να χαθεί η ιστορία του! Είναι…

«Η ιστορία ενός φάρου που έσβησε οριστικά »– ο συγγραφέας παρακάτω περιγράφει με  συνέπεια τα γεγονότα που διαδραματιζόταν στη διάρκεια της ζωής του Φάρου της Γραμβούσας και καταθέτει σειρά από αρχεία που περιγράφουν από μόνα τους  τις ΣΤΙΓΜΕΣ που χάραξαν την περίοδο αυτή :

 

σελίδα 77 η αεροπορική επιδρομή

Η στάση της Ρώμης προς τη χώρα μας ήταν απειλητική ήδη από το 1938. Αρχικά, οι ιταλικές ένοπλες δυνάμεις πραγματοποιούσαν μικρές προκλήσεις, όπως πτήσεις αεροσκαφών πάνω από ελληνικά εδάφη, σε συνδυασμό με ανίχνευση και κατασκόπευση των παράκτιων οχυρώσεων και ορμητηρίων του στόλου, με επίκεντρο τον Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Βασικός στόχος της «αυτοκρατορικής» διπλωματικής πολιτικής της φασιστικής Ιταλίας ήταν να αποδείξει την (υποτιθέμενη) μυστική, ελληνοβρετανική στρατιωτική συνεργασία.

Η πρώτη πραγματικά θερμή πρόκληση εκδηλώνεται στις12 ιουλίου1940, όταν ιταλικά αεροσκάφη επιτίθενται κατά του βοηθητικού πλοίου φαρικών αποστολών ΩΡΙΩΝ ,που βρίσκεται στην περιοχή της Γραμβούσας προς ανεφοδιασμό του φάρου.

Τα ντοκουμέντα που περιλαμβάνονται στη Λευκή Βίβλο του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών (η οποία κυκλοφόρησε στα τέλη του 1940 από τον Ιωάννη Πολίτη, τον Έλληνα πρέσβη στη Ρώμη από το Φεβρουάριο του 1940  μέχρι την κήρυξη του πολέμου) αναδύουν τη στρατηγική όξυνσης που εξελισσόταν και οδηγούσε, σταδιακά, από την εύθραυστη ειρήνη, σ’ έναν ολέθριο πόλεμο. Από το πλούσιο πρωτογενές υλικό της Βίβλου, παρατίθενται εδώ ενδεικτικά:

Ντοκουμέντο ἀριθ. 94 :  Τό ΒασιλικόνΥπουργεῖον τῶν Ἐξωτερικῶν, πρός τήν ἐν Αθήναις Ιταλικήν Πρεσβείαν, 12 ἰουλίου 1940.  Τό Βασιλικόν Υπουργεῖον τῶν Ἐξωτερικῶν ἔχει τήν τιμήν νά φέρη εἰς γνῶσιν τῆς Βασιλικῆς ἰταλικῆς Πρεσβείας ὅτι σήμερον, ὡραν 6:30, τρία βομβαρδιστικά ἰταλικά αεροπλάνα ἔβαλον διά βομβῶν καί μυδραλλιοβόλων ἐναντίον τοῦ βοηθητικοῦ τοῦ Βασιλικοῦ Ναυτικοῦ ΩΡΙΩΝ , τῆς υπηρεσίας φάρων, καθ’ ἡν στιγμήν προέβαινεν εἰς τόν ἀνεφοδιασμόν τοῦ Φάρου τῆς Γραμβούζης, ἐντός τοῦ κόλπου τοῦ Κισσάμου Κρήτης.  Τά ἐν λόγω ἀεροπλάνα ἐπετέθησαν ἐπίσης καί κατά τοῦ ἀντιτορπιλλικοῦ  ΥΔΡΑ , ὅπερ εἶχε λάβη διαταγήν νά σπεύση εἰς βοήθειαν τοῦ ΩΡΙΩΝ .

 

Πιο κάτω στη σελίδα 80

Ο τορπιλισμός του  Έλλη .»»»  Η Ιταλία θα συνεχίσει με μία σειρά σοβαρών προκλήσεων κατά της Ελλάδας, οι οποίες ήσαν κανονικές επιθέσεις κατά των πλοίων του ελληνικού Βασιλικού, τότε, Ναυτικού. Αποκορύφωμα των προκλήσεων αυτών είναι, βέβαια, ο τορπιλισμός του καταδρομικού ΕΛΛΗ στην Τήνο, ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο του  1940. Έτσι, ο κύκλος των θερμών επεισοδίων, που άνοιξε στη Γραμβούσα, θα έκλεινε στην Τήνο με τον χειρότερο τρόπο.

Η ταυτότητα του υποβρυχίου που κτύπησε το ΕΛΛΗ εντοπίζεται αμέσως και ο αρχηγός στόλου διαβιβάζει κατευθείαν, με κρυπτογράφημα, στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν την ιταλική πρόκληση. Σε λιγότερο από είκοσι λεπτά λαμβάνει, όμως, την ακόλουθη απάντηση: «Λόγω ὑψίστων ἐθνικῶν συμφερόντων, ἐπιβάλλεται ἀπόλυτος ἐχεμύθεια σχετικῶς μέ τήν ἐθνικότητα τῶν τορπιλλῶν» . Το έγγραφο που ακολουθεί, προερχόμενο επίσης από τη Λευκή Βίβλο , αποκαλύπτει την επίσημη κυβερνητική θέση . Ντοκουμέντο ἀριθ. 130 « ‘Ο ‘υφυπουργός Τύπου πρός τούς Γενικούς Διοικητάς καί Νομάρχας τοῦ Βασιλείου, 21 αυγούστου 1940.

-Παρακαλοῦμεν ὅπως ἐκδώσητε διαταγάς πρός τούς ἀσκοῦντας τήν ἐποπτείαν τοῦ Τύπου, ἱνα ἀπαγορεύσωσιν ἀπολύτως τήν εἰς τάς ἐφημερίδας καταχώρησιν οἱασδήποτε εἰδήσεως περί τῆς ἐθνικότητος τοῦ υποβρυχίου τοῦ τορπιλλίσαντος τό εὔδρομον ΕΛΛΗ , ὡς καί γενικῶς περί τοῦ τορπιλλισμοῦ. »

Η διπολικότητα στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης της 4 ης Αυγούστου, σε όλο της το μεγαλείο.

 

Τέλος, στο επιλογικό σημείωμά του της 5ης Στιγμής ,το οποίο τιτλοφορεί  η ΚΟΙΝΗ ΜΟΙΡΑ ο Σπύρος Θεοδωράκης  αναφέρει :

 

Η  12η  Ιουλίου 1940 και η εμπλοκή στο θερμό επεισόδιο με την τότε εχθρική Ιταλία, καθόρισαν την κοινή μοίρα του φάρου της Γραμβούσας και του φαρόπλοιου ΩΡΙΩΝ : με τη λήξη του πολέμου, τέσσερα χρόνια αργότερα, και τα δυο βρέθηκαν κατεστραμμένα.

Η αναφορά σ’ αυτά γίνεται για να νικηθεί η λήθη, αλλά κι επειδή οι μικρές, οι επιμέρους «στιγμές» της ιστορίας έχουν τη δική τους σημασία, τη δική τους, ιδιαίτερη αξία.  Τη δική τους, ξεχωριστή γοητεία.

 

Κυρίες και κύριοι, για μας,

 

Και αυτή η στιγμή της παρουσίασης του βιβλίου, έχει τη δική της γοητεία, μιας και ο Σπύρος κάνει αυτό που θέλει πιο πολύ απ’ όλα : το μοιράζεται μαζί μας.

 

Αφού τον ευχαριστήσουμε γι’αυτό και συγχαρούμε όλους τους συντελεστές της έκδοσης, μας μένει μόνο να ευχηθούμε Καλοτάξιδο, και να το προσθέσουμε στη βιβλιοθήκη της καρδιάς μας ..

 

Ευχαριστώ για την προσοχή σας.

 

 

 

«Πρωτότυπα διηγηματικά κείμενα»
Ο κ. Θωμάς Κρεβετζάκης, πρόεδρος του Συλλόγου Κατοίκων Παλιάς Πόλης, μιλώντας για το βιβλίο και την τεχνική του συγγραφέα στα αφηγήματα του, ανέφερε μεταξύ άλλων:

 

Με τον Σπύρο Θεοδωράκη έχουμε γνωριστεί τα τελευταία χρόνια , ή πρώτη αίσθηση που αποκομίζει κάποιος γνωρίζοντας τον είναι η αγάπη του για την γενέθλια πόλη και γενικότερα για την Κρήτη οπότε τι πιο λογικό στο βιβλίο του να κυριαρχεί η Κρήτη  και η ιστορία της από την αρχαιότητα  ως το πρόσφατο παρελθόν. Με άρωμα Κρήτης ,δώδεκα στιγμές, σαν ιστορήματα είναι ο τίτλος και υπότιτλος του βιβλίου , εκδόσεις Γραφοτεχνική , με επιμελήτρια έκδοσης την Αγγελική Βλαχοπούλου . Η επιλογή του τίτλου και του συμπληρωματικού υπότιτλου είναι η σύνοψη , το απόσταγμα μετά από την ανάγνωση του βιβλίου. Ο ίδιος ο συγγραφέας με τον  πρόλογο του μας καθοδηγεί  ως προς τον τρόπο προσέγγισης του:

 

Η Ιστορία, και

οι ιστορίες, έχει πάντα τους μεγάλους

και μικρούς αφηγητές της. Από τον καιρό του Ομήρου,

μέχρι σήμερα. Κάθε Ιστορία, και όλες οι ιστορίες, σχε-

τίζεται με τον αφηγητή της.

Κοινός παρανομαστής όλων, ο άχρονος χρόνος.

Χαραγμένος από γεγονότα, εποχές, καταστάσεις.

Όλα ιδωμένα από πολύ μακριά, αλλά πάντα με επί-

κεντρο τον Άνθρωπο, ικανό για τα μεγάλα και τα μι-

κρά, τα πολύ σπουδαία και τα ασήμαντα.

Στιγμές με άρωμα Κρήτης.

Μικροί μεγεθυντικοί φακοί, που αναδεικνύουν δρά-

σεις και συμπεριφορές ανθρώπων και τόπων, ομάδων

και κοινωνιών. Κι αυτό είναι το ωραίο, το σπουδαίο,

το όμορφο: όταν η Ιστορία παίρνει τις ανθρώπινες δια-

στάσεις της.

Άλλοτε πάθη και αξίες που έπαψαν να είναι «του συρ-

μού», άλλοτε νοσταλγία και συναίσθημα για τόπους

δίπλα μας και χρόνους μακρινούς…

Μια αρμαθιά άρθρα στον κρητικό Τύπο, στην καθημε-

ρινή εφημερίδα «Ρεθεμνιώτικα Νέα», από το 2012 έως

το 2016, βασισμένα σε ιστορικές πηγές, αλλά και σε

προσωπικές μνήμες και βιώματα, που διαβάζονται σαν

ιστορήματα.

 

Σπύρος Μ. Θεοδωράκης

 

Πρόκειται λοιπόν για δώδεκα ιστορήματα , χωρίς χρονολογική συνέχεια, τυπικά αυτόνομα και με διαφορετικές θεματικές.

Γερμανική κατοχή , και  η Μάχη της Κρήτης ως ωδή σε ένα Αυστραλό πολεμιστή  τον Τζεφ Εντουαρντς,  το PREVELI PARK  στην Αυστραλία  με τα κρητικά τοπωνύμια

Το  θρυλικό ατμόπλοιο Αρκάδιον και το μοιραίο ταξίδι  του τον Αύγουστο του 1867 , δύο ολοκαυτώματα στον ίδιο πόλεμο.

Ο Μανούσος Καλλικράτης και η ναυτική εκστρατεία των Κρητών  το 1453  για την σωτηρία της Κωνσταντινούπολης, οι διηγήσεις των Γεωργίου Φραντζή και Νικολό Μπάρμπαρο .

Οι ηγούμενοι της Μονής Αρκαδίου από το 1572.

Ο Φάρος της Γραμβούσας  , ο τορπιλισμός του Έλλη και η παράλληλη μοίρα του με το φαρόπλοιο Ωρίων .

Η ακτοπλοϊκή σύνδεση του Ρεθύμνου από το 1912 έως σήμερα , από την Κρητική Ατμοπλοΐα Κατράκη  ,το υπερωκεάνιο  Πατρίς με τους 2.800 πρόσφυγες  , το Αγγέλικα , τον Εωσφόρο , τον Νέαρχο , το Αρκάδι ,το Πρέβελη , το Έλλη Τ.

Οι Κρήτες οικιστές της Σκοπέλου , Στάφυλος και Πεπάρηθος

Η ιστορία της Γραμβούσας , το κάστρο της , οι διαβόητοι Καλησπέριδες και η πειρατική δημοκρατία .

Ο  Κρητικός Ιερομόναχος  Εμμανουήλ Λουλουδάκης και το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στο λόφο του Λυκαβηττού

Ο αποικισμός των Κρητών στο Τολό  (Δήμος Μινώα) το 1834   και την γειτονική Κάντια , και ο Γεώργιος Σακόρραφος από το χωριό Άγιος Κωνσταντίνος Ρεθύμνου .

Η προβολή της ταινίας  «Στη μάχη της Κρήτης» και η μεταφορά του ελληνικού χρυσού στις 14 Μαΐου 1941 από τον κόλπο της Σούδας.

Και τέλος η σύγχρονη Αργώ ,  η  άγνωστη σε πολλούς επιχείρηση «Χρυσόμαλλο Δέρας» που έλαβε χώρα το 1993.

Αυτά είναι τα δώδεκα ιστορήματα του βιβλίου  όπου το καθένα συνοδεύεται από ένα πρωτότυπο  διηγηματικό κείμενο του συγγραφέα (στιγμές τις ονομάζει)και αποτελεί το ερέθισμα , την αφορμή για την ανάπτυξη του θέματος της κάθε ενότητας. Άλλοτε με την μορφή διαλόγου ,άλλοτε ως περιγραφή μιας ανάμνησης και άλλοτε ως απάντηση σε μια ερώτηση , για να ακολουθήσει η παράθεση  και ανάπτυξη των ιστορικών πηγών . Σε αρκετά ιστορήματα την ολοκλήρωση τους  ακολουθεί μια παράγραφος εν είδει  επιμέτρου.

Ο συγγραφέας χωρίς κατά την άποψη  μου  να είναι γνώστης  της  λογοτεχνικής θεωρίας της διακειμενικότητας , από ένστικτο ορμώμενος, ακολουθεί τις βασικές της αρχές και ανάλογα δομεί το  βιβλίο του.

O όρος «διακειμενικότητα» είναι σχετικά πρόσφατος και αναφέρεται στην ύπαρξη άλλων, προγενέστερων κειμένων, είτε αυτούσιων, είτε απλώς σαν μια αναφορά στα λογοτεχνικά κείμενα. Διακειμενικότητα έχουμε επίσης, όταν ένα λογοτεχνικό κείμενο στηρίζεται εμφανώς σε ένα παλιότερο, ακόμα κι αν δεν το αναφέρει καθόλου. Η διακειμενικότητα δηλαδή, προσδιορίζει το πλέγμα των σχέσεων που αναπτύσσουν διάφορα κείμενα μεταξύ τους, είτε είναι του ίδιου συγγραφέα είτε απέχουν μεταξύ τους χωροχρονικά.

Ο εντοπισμός της διακειμενικότητας μας βοηθάει να νοηματοδοτήσουμε το κείμενο και να το δούμε υπό ακόμα ένα πρίσμα, υπό το πρίσμα δηλαδή του παλιότερου κειμένου, που ο συγγραφέας επέλεξε να συμπεριλάβει με οποιονδήποτε τρόπο στο κείμενό του. Η διακειμενικότητα είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται συχνότερα απ’ ό,τι θα πίστευε κανείς, και γι’ αυτό η θεωρητικοί της λογοτεχνίας μιλούν για «συνομιλία των κειμένων μεταξύ τους».

Έτσι και ο Σπύρος χρησιμοποιεί για να επεξεργαστεί το θέμα του, ιστορικές πηγές , δημοσιογραφικές έρευνες  , ιστορικά άρθρα  και σε συνδυασμό με το εισαγωγικό κειμενο του ,   να του ρίξει φως από ακόμα μία οπτική, να προσανατολίσει τον αναγνώστη του ως προς το μήνυμα που θέλει να του μεταδώσει κλπ.

Το πλέον χαρακτηριστικό ιστόρημα και για μένα προσωπικά ένα απο τα καλύτερα δομημένα κείμενα του βιβλίου  είναι  η «Τρίτη στιγμή» με  το χαρακτηριστικό επακόλουθο ανάπτυγμα «Σώστε τη Βασιλεύουσα». Πιστός στον προσανατολισμό του ,προσεγγίζει το μεγάλο ιστορικό γεγονός της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης , κοιτάζοντας μέσα από τις χαραμάδες της ιστορίας , με  τον μεγεθυντικό του φακό αναδεικνύει  τις μικρές λεπτομέρειες που αποτελούν τα δομικά υλικά του γεγονότος. Στην συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για τη ιστορία του Δρουγγάριου Μανοῦσου Καλλικράτη, μέγα κα-

ραβοκύρη,  ἀρχηγό τῶν Σφακιῶν και  ἄρχοντα τοῦ Σελίνου, ἡλικίας τότες ὀγδόντα χρονῶν ….. και ο οποίος ,  ἐπῆρεν

ἄξαφνα Βασιλικόν μήνυμα, χρυσόβουλον, ὅπου τοῦ ἔλεγε νά ὑπάγη τό ὀγρηγορότερον μέ τά καράβια του καί μέ ὅσους ἐμπόρει περισσότερους ἄντρας εἰς τήν Βασιλεύουσαν, ὅπου ἐκιντύνευε.

Μετά το εισαγωγικό κείμενο της «Στιγμής»

“Πότε έγινε αυτό;” με ρωτάει μ’ απορία.

“Τότε που, στην Κρήτη, ακούστηκε μια κραυγή…”

ακολουθεί η ανάπτυξη του με την αναφορά στο  πολύτιμο χειρόγραφο, το οποίο εντόπισε, το 1919, ο ιστορικός-ερευνητής και ποιητής Ι.Α. Κόντος στη βιβλιοθήκη της Βασιλικής και Πατριαρχικής Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, στο Άγιον Όρος , για να συνεχίσει με τις μαρτυρίες  του Γεώργιου Φραντζή, ή Σφραντζή, που διατέλεσε κρατικός αξιωματούχος και συνεργάτης των τριών τελευταίων βασιλέων του Βυζαντίου και του Βενετού ευπατρίδη Niccolo Barbaro (Νικολό Μπάρμπαρο), που έφτασε στην Κωνσταντινούπολη ως ναυτικός ιατρός σε μια βενετσιάνικη γαλέρα, λίγο πριν αρχίσει η πολιορκία της από τους Οθωμανούς . Για να επανέλθει στο κείμενο του Κόντου και να ακολουθήσει μια συνεχής εναλλαγή ανάμεσα στο Χρονικό του Φραντζή , στο χειρόγραφο  και στο ημερολόγιο του Μπάρμπαρο και με αυτό τον τρόπο ο συγγραφέας να κατορθώσει να παρουσιάσει την εξέλιξη της ιστορίας του αναμειγνύοντας διαφορετικές πηγές.

 

Τελειώνοντας , αφού διαβάσουμε το βιβλίο ,αυτό μου μας μένει εκτος από την γνώση μικρών ιστορικών γεγονότων και την επανατοποθέτηση τους   είναι και η διαπιστωμένη πλέον αγάπη του Σπύρου για την ιστορία , τα πλοία και τα ταξίδια και κυρίως για την Κρήτη .

Αφήστε μια απάντηση