Μαρίας Γ. Σεργάκη Λασιθιώτικος Τύπος (1900-2021)

 

του Γιάννη Παπιομύτογλου *

 

Η συμμετοχή μου στο αποψινό πάνελ οφείλεται στο γεγονός ότι ασχολήθηκα πάρα
πολύ στο παρελθόν και εξακολουθώ να ασχολούμαι με τον Τύπο της Κρήτης και
ειδικότερα του Ρεθύμνου. Είναι ένα θέμα που με συγκινεί ιδιαίτερα και έχω
αφιερώσει πολύ χρόνο στην έρευνα και στη μελέτη του.
Ο έντυπος επαρχιακός Τύπος έχει μια σπουδαία αποστολή και επιτελεί ένα
σπουδαίο έργο, παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην εποχή μας,
λόγω του ηλεκτρονικού – ψηφιακού τυφώνα που σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά
του.
Είναι προφανές ότι ο τοπικός Τύπος έχει τεράστια συμβολή στην πρόοδο και
ευημερία ενός τόπου, στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και κατ’ επέκταση στον
προσανατολισμό της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Ιδιαίτερα ο επαρχιακός
τύπος καλείται να παίξει έναν ακόμη ρόλο εξίσου σημαντικό με τον προηγούμενο.
Να αποθησαυρίσει, δηλαδή, όλες εκείνες τις πληροφορίες που συνθέτουν το
κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό πρόσωπο ενός τόπου. Εκεί
αποτυπώνονται οι μεγάλες και μικρές στιγμές της τοπικής κοινωνίας, οι χαρές και
οι συμφορές της, οι αγωνίες και οι πόθοι της. Ακόμη εκεί απαθανατίζονται οι
προσωπικότητες που διαδραμάτισαν μικρό ή μεγάλο ρόλο στα τοπικά πράγματα.
Όλ’ αυτά μαζί αποτελούν πρώτη ύλη ανεκτίμητης αξίας για τον ιστορικό και τον
κοινωνιολόγο, που θα θελήσει να συνθέσει την ταυτότητα ενός τόπου και της
κοινωνίας που τον κατοικεί.
Ο Κρητικός Τύπος δεν αποτελεί εξαίρεση στις παραπάνω διαπιστώσεις. Για πάνω
από 140 χρόνια ακολουθεί την πορεία της μεγαλονήσου μέσα από ταραχώδεις
αλλά και ομαλές περιόδους. Καταγράφει τα γεγονότα και αποθησαυρίζει τις
πληροφορίες, ψέγει ή επαινεί, στηρίζει ή αντιπολιτεύεται πολιτικές παρατάξεις και
πρόσωπα, άλλοτε με νηφαλιότητα και άλλοτε με φανατισμό. Είναι έργο του
ιστορικού μελετητή η συστηματική έρευνα και η κριτική προσέγγιση και τελικά η
αξιολόγηση τόσο του συνόλου του Κρητικού Τύπου όσο και των επί μέρους
εντύπων.
Μέχρι σήμερα έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες προσέγγισης του θέματος,
τουλάχιστον σε επίπεδο καταγραφής των εκδοθέντων εντύπων στις διάφορες

περιοχές του νησιού. Πρώτος διδάξας ο αείμνηστος σοφός κρητολόγος Ελευθέριος
Πλατάκης, που το 1971 δημοσίευσε μια υποδειγματική εργασία του για τον Τύπο
του Νομού Λασιθίου, στην «Αμάλθεια», το εξαίρετο περιοδικό του Νικόλαου
Ζερβογιάνη στον Άγιο Νικόλαο. Αυτή η εργασία αποτέλεσε πρότυπο για νεότερους
ερευνητές, που τη δεκαετία του 1980 με μια ομοβροντία δημοσιευμάτων
παρουσίασαν καταλόγους των κρητικών εντύπων κατά περιοχή.
Την αρχή έκανε ο Ξενοφών Παγκαλιάς, ένας ομογενής της Σουηδίας, ο οποίος
δημοσίευσε το 1980 στο περιοδικό Κρητική Εστία εργασία με τίτλο «Κρητικές
εφημερίδες του περασμένου αιώνα». Ο ίδιος το 1982 και 1983 δημοσίευσε στο
Ρεθεμνιώτικο περιοδικό Προμηθεύς ο Πυρφόρος δυο εργασίες: Η μια για τις
εφημερίδες των Χανίων και η άλλη για τις εφημερίδες του Ηρακλείου.
Το 1980 ο υποφαινόμενος δημοσίευσε στο περιοδικό Προμηθεύς ο Πυρφόρος
εργασία με τίτλο «Τα κρητικά και κρητολογικά περιοδικά», ενώ το 1982 δημοσίευσε
στο ίδιο περιοδικό την εργασία του με τίτλο «Εκατό χρόνια Ρεθεμνιώτικων
εφημερίδων», όπου παρουσιάζονται οι εφημερίδες που εκδόθηκαν στο Ρέθυμνο
κατά την εκατονταετία 1881-1981.
Τέλος την ίδια περίοδο η επί πολλά χρόνια προϊσταμένη του Ιστορικού Αρχείου
Κρήτης στα Χανιά Ζαχαρένια Σημανδηράκη, την τριετία 1982-1984 δημοσίευσε,
επίσης στο περιοδικό Προμηθεύς ο Πυρφόρος, τρεις εργασίες σχετικές με τον
Κρητικό Τύπο με τους τίτλους: «Κρητικές εφημερίδες των Αθηνών» η πρώτη,
«Κρητικός Τύπος (Συμπλήρωμα) η δεύτερη και «Οι Χανιώτικες εφημερίδες μετά το
1950» η τρίτη. Το 1986 η ίδια δημοσίευσε στο περιοδικό Λύκτος εργασία με τίτλο
«Γενικό συμπλήρωμα στον Κρητικό Τύπο».
Περίπου είκοσι χρόνια αργότερα, το 2004, ο αείμνηστος φίλος Μιχάλης
Γρηγοράκης εκδίδει σε κομψό μικρό τόμο κατάλογο των Χανιώτικων εφημερίδων
με τον τίτλο «Χανιώτικος Τύπος (1831-1981)».
Έκτοτε το θέμα του Κρητικού Τύπου δεν απασχόλησε σοβαρά την έρευνα ούτε
συνολικά ούτε κατά περιοχές, μέχρι πρόσφατα που η κ. Μαρία Σεργάκη
δημοσίευσε το βιβλίο της για τον Λασιθιώτικο Τύπο, το οποίο καλύπτει την περίοδο
1900 – 2021. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή έκδοση τόσο ως προς την εμφάνιση
όσο και ως προς το περιεχόμενο.
Περιλαμβάνει όλες τις περιοδικές εκδόσεις (δηλαδή εφημερίδες και περιοδικά) που
έλαβαν χώρα στο Λασίθι από το 1900 και εντεύθεν. Όλη αυτή η μακρά περίοδος

χωρίζεται σε υποπεριόδους, ανάλογα με τα ιστορικά ορόσημα της ελληνικής και
κρητικής ιστορίας, όπως Κρητική Αυτονομία, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και
Μεσοπόλεμος, Κατοχή, μετακατοχική περίοδος, περίοδος δικτατορίας και τέλος
μεταπολίτευση ως σήμερα.
Συνολικά παρουσιάζονται 229 έντυπα, σημαντικός αριθμός αν αναλογιστεί κανείς
ότι το 1971 ο Ελευθέριος Πλατάκης είχε εντοπίσει 57.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου καταλαμβάνουν τα Λασιθιώτικα τυπογραφεία και οι
Λασιθιώτες τυπογράφοι. Τα τυπογραφεία και οι τυπογράφοι είναι ένας τομέας στον
οποίο, όσοι ασχολούνται με το Τύπο, δεν δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Η κ. Σεργάκη
αντιθέτως αφιερώνει σημαντικό μέρος του βιβλίου της σ’ αυτόν και δεν
περιορίζεται στα τυπογραφεία και τους τυπογράφους που έδρασαν μόνο στο νομό
Λασιθίου, αλλά αναφέρεται με πολλές πληροφορίες και σε τυπογράφους και γενικά
σε ανθρώπους του Τύπου με Λασιθιώτικη καταγωγή, οι οποίοι έδρασαν εκτός
Λασιθίου.
Το βιβλίο είναι καρπός μιας μακρόχρονης και επίπονης προσπάθειας κατά τη
διάρκεια της υπηρεσίας της στα ΓΑΚ Νομού Λασιθίου, για τον εντοπισμό
οποιουδήποτε Λασιθιώτικου περιοδικού και εφημερίδας τόσο στα στενά όρια του
νομού Λασιθίου, όσο και εκτός αυτού. Την προσπάθεια καθιστούσε ιδιαίτερα
δύσκολη και το γεγονός ότι ο νομός έχει την ιδιαιτερότητα να διαθέτει τέσσερα
αστικά κέντρα, άρα η προσπάθεια πολλαπλασιάστηκε επί τέσσερα.
Το αποτέλεσμα που έχουμε μπροστά μας σήμερα νομίζω ότι πρέπει να ικανοποιεί
και να δικαιώνει τη συγγραφέα, δεδομένου ότι αποτελεί μια σημαντική συμβολή όχι
μόνο στη Λασιθιώτικη, αλλά και γενικότερα στην Κρητική βιβλιογραφία.
Κλείνοντας αυτήν τη σύντομη παρουσίαση νομίζω ότι πρέπει να γίνει μια
επαινετική αναφορά στην Περιφέρεια Κρήτης, η οποία στήριξε την παρούσα
έκδοση, όπως έχει κάνει και για πολλές άλλες στο παρελθόν.
Κυρίες και Κύριοι,
Ο Ελευθέριος Πλατάκης στο δημοσίευμά του για τον Λασιθιώτικο Τύπο το 1971,
εκφράζει την ευχή να γίνει συγκέντρωση και καταγραφή όλων των εφημερίδων και
περιοδικών του νομού Λασιθίου, αναγνωρίζοντας ότι πρόκειται για δύσκολο έργο.
Είμαι σίγουρος ότι θα ήταν απόλυτα ικανοποιημένος βλέποντας ότι
πραγματοποιήθηκε στο έπακρο η ευχή του με το βιβλίο της κυρίας Σεργάκη.

Να κλείσω και εγώ με την ευχή το βιβλίο της κ. Σεργάκη να αποτελέσει
παράδειγμα προς μίμηση και για τους άλλους νομούς της Κρήτης.

  •  Ήταν η εισήγηση στην παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στο Σπίτι του Πολιτισμού ( Πέμπτη 8 Μαρτίου 2023)

Αφήστε μια απάντηση