Η Καλλιρρόη Σιγανού Πάρρεν

Tης Ιωάννας Βαλαρή*

Ήταν η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος και η πρώτη Ελληνίδα που αγωνίστηκε συστηματικά και με πάθος για τη χειραφέτηση της Ελληνίδας. Μεγάλη μορφή του υγιούς φεμινισμού για πολλά χρόνια καθοδηγούσε τη γυναίκα με γνώμονα την ισοτιμία των δύο φύλων σε όλες τις εμφανίσεις της ζωής αλλά με απόλυτο σεβασμό στο θεσμό της οικογένειας, του στυλοβάτης της Ελληνικής Κοινωνίας. Πίστευε ότι “το μεγαλείο της Πατρίδας έγκειται στο μεγαλείο των θυγατέρων” της και δίκαια χαρακτηρίστηκε “Μάνα της νεώτερης Ελληνίδος”.
Γεννήθηκε στα Πλατάνια Αμαρίου του Ρεθύμνου της Κρήτης το 1859 την Πρωτομαγιά και έζησε σε μία αρχοντική με πλούσια πνευματική παράδοση οικογένεια. Μετά το μεγάλο ξεσηκωμό της Κρήτης και το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, οκτώ χρονών κοριτσάκι άφησε την Κρήτη και όλη η οικογένεια του Σπυρίδωνα Σιγανού εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Οι γονείς της έκαναν το παν για να της δώσουν μια ολοκληρωμένη μόρφωση. Αρχικά φοίτησε στην Σχολή Σουρμελή στον Πειραιά, μετά στη Γαλλική Σχολή Καλογραιών όπου διακρίθηκε για τη φιλομάθεια και την εξυπνάδα της και τελικά στο Αρσάκειο, την περίφημη σχολή εκπαίδευσης παιδαγωγών, απ΄ όπου έλαβε το δίπλωμα της δασκάλας με “άριστα”, το 1878, πριν κλείσει το 20 χρόνια της. Αμέσως διορίστηκε στην Οδησσό της Ρωσίας και διηύθυνε το Ροδοκανάκειο Παρθεναγωγείο της Ελληνικής Κοινότητας Οδησσού και μετά 5 χρόνια ήρθε στην Ανδριανούπολη και εργάστηκε ως Διευθύντρια στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο. Επί 9 περίπου χρόνια εργάστηκε σαν “Ιεραπόστολος της γλώσσας, της θρησκείας, και των πατροπαράδοτων ηθών και εθίμων”
Τελικά άφησε την έδρα της διδασκαλίας και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Τότε παντρεύτηκε και τον φιλέλληνα δημοσιογράφο Ιωάννη Παρρέν (από πατέρα Γάλλο και μητέρα Αγγλίδα), ο οποίος ήταν ιδρυτής του “Αθηναϊκού Πρακτορείου”.
Ο άνδρας της είχε πολλή εμπιστοσύνη στην κρίση της και συζητούσε πάντα μαζί της όλες τις υποθέσεις του. Ποτέ δεν της έδειξε ότι τη θεωρούσε κατώτερη του. Έτσι η σχέση της με τον διακεκριμένο δημοσιογράφο Παρρέν και η συναναστροφή της με αξιόλογους πνευματικούς ανθρώπους που την ενημέρωναν για όλα τα πνευματικά, πολιτικά και κοινωνικά ρεύματα της εποχής, βγάζουν στην επιφάνεια, ενθαρρύνουν και ωριμάζουν την ιδέα να γίνει δημοσιογράφος. Να γράφει όχι μόνο για τον εαυτό της αλλά και για τους άλλους. Έτσι έκανε το πρώτο βήμα, πρωτόγνωρο για την εποχή της. Έκδωσε την “Εφημερίδα των Κυριών”, την πρώτη γυναικεία εφημερίδα στην Ελλάδα που το πρώτο της φύλλο τυπώθηκε στις 9 Μαρτίου 1887. Γεννήθηκε έτσι η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος.
Η Καλλιρρόη Σιγανού -Παρρέν, διευθύνει την εφημερίδα την οποία στην αρχή συντάσσει εξ ολοκλήρου μόνη της. Αργότερα συνεργάζεται με εξαίρετες κυρίες που έχουν μορφωθεί στο εξωτερικό και συμμερίζονται τον πρωτοπόρο αγώνα της για να βελτιώσει τη θέση της γυναίκας που ζει παραγκωνισμένη, χωρίς οράματα και εμπιστοσύνη στις ικανότητες της, χωρίς δικαίωμα ανώτερης μόρφωσης, χωρίς ασφάλεια στην εργασία της, με το ελάχιστο ημερομίσθιο, το εξαντλητικό ωράριο (από 6 το πρωί μέχρι 11 το βράδύ), τις άθλιες συνθήκες εργασίας, την παντελή έλλειψη πρόνοιας, κ.λ.π., κ.λ.π.

Στα δύο πρώτα φύλλα υπογράφει αναγραμματίζοντας το επίθετο της. Το άρθρο της υπογράφει η Εύα Πρενάρ. Η εφημερίδα των Κυριών ήταν η πρώτη ελληνική εφημερίδα που συντάκτες της είναι μόνο γυναίκες. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε σε 3.000 αντίτυπα που έγιναν ανάρπαστα και ανατυπώθηκε σε 7.000 που πουλήθηκαν την ίδια μέρα σε μια Αθήνα με πληθυσμό 65.000 κατοίκων από τους οποίους πολλοί ήταν αναλφάβητοι.
Τα πρώτα σχόλια ήταν ειρωνικά, υβριστικά, απειλητικά εναντίον της αναρχικής ΠΡΕΝΑΡ.

“Θα την συντρίψω διότι μαστροπεύει τας γυναίκας. Έχω και μάννα και αδελφήν άγαμον”, δήλωνε ο διευθυντής της εφημερίδας ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ, ενώ ο άλλος της ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ συμπλήρωνε “Αι γυναίκες είναι πετεινόμυαλαι και ελαφραί. Δεν αξίζει τον κόπον να ασχοληθώμεν” και ο μισογύνης Εμμανουήλ Ροϊδης έλεγε: “Δύο επαγγέλματα αρμόζουν εις τας γυναίκας. Εκείνα της νοικοκυράς και της εταίρας.”.
Γρήγορα όμως τα ειρωνικά σχόλια μεταβλήθηκαν σε θαυμασμό για το θάρρος με το οποίο επέβαλε και υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των γυναικών, την χειραφέτηση τους, την πνευματική και κοινωνική τους εξύψωση. Δίπλα της στάθηκε ο Ξενόπουλος που δήλωσε δημόσια: “Η συντροφιά σου είναι πολύτιμη. Το ήθος σου , η τόλμη και η γραφή σου θαύμα. Εύγε σου Δέσποινα της φιλαλληλίας και της προόδου. Στηρίζω τους αγώνες σου, των γυναικών τους αγώνες με όλη μου τη δύναμη”. Ο μεγάλος Παλαμάς, ο εθνικός μας ποιητής όταν διάβασε την εφημερίδα της Κ.Π. μαγεύτηκε κυριολεκτικά και της αφιέρωσε το ποίημα:
“Χαίρε γυναίκα της Αθήνας, Μαρία, Ελένη, Εύα. Να η ώρα σου. Τα ωραία σου φτερά δοκίμασε και ανέβα και καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβα προς τη μελλούμενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβα και ετοίμασε τη νέα ζωή, μιας νέας χαράς υφάντρα και ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί τον άντρα.”. Έτσι στο τρίτο φύλλο η Εύα Πρενάρ αποκαλύφθηκε και η Καλλιρρόη Παρρέν συνέχισε την έκδοση της εφημερίδας της, μια φορά την εβδομάδα, για 31 χρόνια για να σταματήσει το 1918 όταν εξορίζεται στην Ύδρα για τα πολιτικά της φρονήματα.

Η εφημερίδα των Κυριών ήταν από τα μακροβιότερα γυναικεία έντυπα της χώρας μας. Η επιτυχία της Παρρέν έγκειται στο ότι δεν αμφισβήτησε τη γυναικεία φύση, αλλά εν ονόματι της γυναικείας φύσης διεκδίκησε την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού των γυναικών και πρόβαλε το δικαίωμα τους να μορφώνονται και να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους σε βιοποριστικό επάγγελμα. Δεν ζήτησε να τις απομακρύνει από το σπίτι και τα ιδιαίτερα καθήκοντα τους και τόνωσε την πίστη στα πάτρια ήθη και έθιμα.
Τη βοηθούσε στο δύσκολο έργο της, που ήταν αντίθετο στις αντιλήψεις και πεποιθήσεις εκείνης της εποχής, η έμφυτη δύναμη του λόγου και της πέννας της. Με τη συναρπαστική ευγλωττία της ασκούσε μεγάλη γοητεία στο ακροατήριο της.


Πρόπλασμα προτομής που φιλοτέχνησε ο Μάρκος Γεωργιλάκης κατά παραγγελία του Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνου.

Με σοφές διαλέξεις και κατάλληλα άρθρα διαφώτιζε την κοινή γνώμη και οδηγούσε σε μία λογική χειραφέτηση που εμπνεόταν από τα ιδανικά του Έθνους. Ενέπνευσε στις γυναίκες αυτοπεποίθηση και στους άνδρες εμπιστοσύνη στις γυναικείες ικανότητες. Στηρίχτηκε το πρόγραμμα της στις ακλόνητες βάσεις της Ιστορίας και των παραδόσεων και υποστήριξε συγκεκριμένες πρωτοπόρες θέσεις για τη γυναίκα. Άνοιξε τις πόρτες των Ανώτάτων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και σαν συνέπεια άνοιξαν οι πόρτες των δημοσίων υπηρεσιών. Κατοχύρωσε νομικά τη μείωση των ωρών εργασίας και πέτυχε την αύξηση του ημερομισθίου, τη βελτίωση των όρων εργασίας και την αναγνώριση της προσφορά της στην οικογένεια ως νοικοκυρά, συντρόφου, μητέρας, παιδαγωγού. Προετοίμασε το έδαφος για το δικαίωμα της ψήφου, του εκλέγειν στην αρχή και αργότερα του εκλέγεσθαι.
Και παράλληλα με μηνιαίο παράρτημα στην Εφημερίδα με τίτλο “Οικιακή Εφημερίς” έδινε πρακτικές οδηγίες κοπτικής, ραπτικής, μαγειρικής, υγιεινής διατροφής, οικιακής οικονομίας, καλής συμπεριφοράς και εθιμοτυπίας. Και επειδή, εκείνη την εποχή, το μόνο δικαίωμα δράσεως που αναγνωριζόταν στη γυναίκα έξω από το σπίτι ήταν η φιλανθρωπία οργάνωσε χώρους εξάσκησης αυτής της φιλανθρωπίας με τη σωστή της έννοια. Ίδρυσε δηλαδή με δική της πρωτοβουλία και σε συνεργασία με άλλες αξιόλογες κυρίες διάφορα εναγή ιδρύματα και οργανώσεις καθώς και Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.
Το 1890 ίδρυσε το πρώτο Κυριακό Σχολείο όπου διδάσκονταν γραφή και ανάγνωση εργάτριες και υπηρέτριες.
Το 1895 Το Άσυλο της Αγίας Αικατερίνης για ανύπαντρες μητέρες και για προστασία από μύριους κινδύνους εργατριών και άλλων κοριτσιών. Έδωσε στην λέξη Άσυλο την πραγματική της σημασία. Άσυλο είναι ο χώρος ο απαραβίαστος ακόμα και από το βλέμμα των περαστικών. Δεν είναι τόπος οδύνης καταδικασμένων ανθρώπων ή κοινωνικών αποβρασμάτων. Είναι ιερό, στοργικό, προστατευτικό καταφύγιο. Το 1896 ίδρυσε το Άσυλο Ανιάτων με τη βοήθεια 20 άλλων κυριών, χωρίς κρατική επιδότηση μόνο με προσφορές φιλάνθρωπων, που έγινε “φωτεινός φάρος της ανθρώπινης αλληλεγγύης”.
Το 1896 ίδρυσε τη Μεγάλη Ένωση των Ελληνίδων από τα τμήματα της οποίας το 1900 έγινε Σχολή Επαγγελματικής και Οικοκυρικής και Σχολές Νοσηλείας που στάθηκαν πολύτιμες στους τότε πολέμους του 1897,1912,1922. Ακόμα και πλωτά νοσοκομεία οργάνωσε η Καλλιρρόη Παρρέν και τότε το κράτος αναγνώρισε την αξία της προσφοράς των Σχολών Νοσηλείας που ο καρπερός νους της μεγάλης Κρητικιάς εμπνεύστηκε. Το 1911 ίδρυσε το Λύκειο των Ελληνίδων, το αποκορύφωμα του έργου της.
Βλέποντας τη ξενομανία της εποχής της σκέφτηκε πως ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσουμε την ταυτότητα μας είναι να κρατήσουμε ζωντανή την ελληνική παράδοση, τις ρίζες μας, τα ήθη και έθιμά μας. Και παράδοση είναι μαζί με το χορό και η γλώσσα και η ιστορία και οι διάφορες αξίες, η ελευθερία, η πίστη στην ορθοδοξία και το θεσμό της οικογένειας, ο σεβασμός των ηλικιωμένων, η τιμή στα εθνικά σύμβολα. Κι όλα αυτά τα έθεσε ως σκοπούς στο Λύκειο των Ελληνίδων που μέχρι σήμερα με τα 45 παραρτήματα του και τα 20 γραφεία του σ’ όλο τον κόσμο συνεχίζει με θέρμη τον αγώνα για τη διατήρηση της ελληνικής μας ταυτότητας.
Ακούγεται ολοζώντανη η φωνή της Καλλιρρόης Παρρέν να φωνάζει με πάθος: “Έλληνες πολίτες κρατείστε ότι είναι ελληνικό. Είναι δουλικότητα, ξιπασιά, αμάθεια η ξενομανία. Είναι πιθηκισμός. Έχουμε τα πάντα ελληνικά, είναι πιο όμορφα από κάθε τι ξένο”.
Η Καλλιρρόη Παρρέν είχε εξέχουσα θέση στην Αθηναϊκή κοινωνία με την πολύμορφη, επιβλητική προσωπικότητα της. Ήταν πανέξυπνη , λόγια, γλωσσομαθής, προικισμένη, με αφάνταστες ικανότητες και συγγραφικό-λογοτεχνικό ταλέντο. Έγραψε άρθρα, δοκίμια, μυθιστορήματα και θεατρικά έργα:
§ Η ιστορία της γυναικός (3 τόμοι)
§ Η ζωή ενός έτους
§ Επιστολαί Αθηναίας προς Παρισινήν
§ Η χειραφετημένη (μυθιστόρημα) -Παίχθηκε στο θέατρο Κυβέλης
§ Τα βιβλία της αυγής (3 μυθιστορήματα)
§ Το νέο συμβόλαιο
§ Η νέα γυναίκα (τρίπρακτο δράμα, παίχθηκε στο θέατρο Μαρίκας Κοτοπούλη)
§ Ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τη Ρωσία, την Αμερική, τη Σουηδία
Είναι η πρώτη Ελληνίδα που εκπροσώπησε την Ελλάδα σε Διεθνή Συνέδρια . Τρεις φορές στο Παρίσι, στο Λονδίνο και το 1896 στο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών στο Σικάγο όπου η γηραιά πρωταγωνίστρια του φεμινισμού στην Αμερική όταν έμαθε τον αγώνα της Κ.Π. υπέρ της Ελληνίδας γυναίκας ήλθε κοντά της και αρπάζοντας τα δύο της χέρια τα φίλησε λέγοντας “Εύγε σου κόρη μου. Άφησε να φιλήσω αυτά τα χέρια που ανοίγουν εκεί κάτω το δρόμο που άνοιξα εγώ στην Αμερική”.

Η Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν είναι η πρώτη Ελληνίδα που τιμήθηκε με τον Χρυσόν Σταυρό των Ιπποτών του Σωτήρος, το Αργυρούν Μετάλλιον της Ακαδημίας των Αθηνών και το Μετάλλιο τη Πόλεως των Αθηνών.
Το έργο της αναγνωρίστηκε διεθνώς . Η κυβέρνηση της Ελλάδος έκανε το Λύκειο των Ελληνίδων “Εθνικό Ίδρυμα” και δίκαια γιατί υπήρξε το “Σχολείο” που έδωσε Εθνική Αγωγή στις Ελληνίδες και σήμερα αγωνίζεται για την ανεύρεση, συντήρηση και προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Η Καλλιρρόη Σιγανού Παρρέν είναι από τα πιο φωτισμένα μυαλά του τόπου μας τα τελευταία 100 χρόνια, η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος, η εκπληκτική πρωτοπόρος, η τολμηρή αγωνίστρια. Η εμπνευσμένη δημιουργός άφησε αυτόν τον κόσμο στις 16 Ιανουαρίου του 1940, χτυπημένη από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη στο Ά νεκροταφείο Αθηνών όπως οι ήρωες που διακρίνονταν στα πεδία των μαχών. Πολέμησε σκληρά και εκείνη κατά της αμάθειας, των προλήψεων, των σφαλερών ιδεών. Πρόσφερε τον εαυτό της ολόκληρο για την ανύψωση της Ελληνίδας και την πρόοδο της Πατρίδας. “Είχε κλείσει στα μύχια της καρδιάς της την Ελλάδα”
Αποσπάσματα από τον Κόσμο της Ελληνίδος

 

* H Ιωάννα Βαλαρή είναι Πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Ρεθύμνου

Αφήστε μια απάντηση