ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ 1922
Ο κ. Μιχ. Κοζύρης Ανθυπολοχαγός του 87ου Συν/τος αιχμάλωτος δε του Γκαϊρλιτς, ως εξής αφηγείται τα της ζωής των Ελλήνων αιχμαλώτων εν Γερμανία.
Είναι γνωστόν, λέγει ο κ. Κοζύρης, ότι η 5η Μεραρχία απεκλείσθη εν Δράμα λόγω της κακής Διοικήσεως και ως εκ τουτου ηναγκάσθη ολόκληρος να ακολουθήσει το Σωμα εις Γερμανίαν μη εξαιρουμένων και των Βενιζελικών αξιωματικών. Μετά την άφιξιν μας εις Γκαίρλιτς οι Βασιλικοί αξιωματικοί ήρχησαν τα πρωτόκολλά εναντίον ολων των Βενιζελικών αξιωματικών ζητούντες την φυλάκισήν μας και ει δυνατόν τον τουφεκισμόν μας, διοτι κατ’ αυτούς ήτο φοβερόν να υπάρχωσιν ακόμη και εν Γερμανία προδόταιΈλληνες αξιωματικοί.
Υπο τοιούτον διωγμόν διετελέσαμεν εκ μέρους των Ελλήνων κυρίως βασιλοδούλων αξιωματικών έως ότου παρετήθει ο τέως οπότε ούτοι εξήφθησαν ακόμη περισσότερο εναντίον μας διοτι μας εθεώρουν επικίνδυνους ει την ενεργουμένην Βασιλικήν εξ Ελβετίας προπαγάνδαν οπόθεν πλέον εδιοικείτο ολόκληρον το Σωμα.
Αιφνιδίως την 30 Δεκεμβρίου 1917 συνελήφθησαν 23 Βενιζελικοί αξιωματικοί και εστάλησαν εις τα φυλακάς. Μετά δύο ημέρας από της φυλακίσεως των έφθασεν ο υπασπιστής του εκπτώτου Παπαρηγόπουλος κομίζων διαταγάς δια το Σώμα.
Κατά τας εορτάς ομίλησε προς τους στρατιώτας συνιστών εις αυτούς να μείνουν πιστοί εις τον Βασιλέα των, όστις εξηναγκάσθη παρά της Αντάντ να φύγει εκ της Ελλάδος χωρίς όμως και να παραιτηθεί, και τον οποίον πρόκειται ως έλεγε, να επαναφέρουν θριαμβευτικώς εις τον θρόνον του αι σιδηραίγερμανικαίστρατιαί του Μάκενσεν. Ο Παπαρηγόπουλοςεβεβαίου ακόμη ότι το αιχμαλωτισθέν Σώμα θα απετέλει την τιμητικήν φρουράν του Βασιλέως και ότι αυτό θα απελευθέρου τον Ελληνικόν λαόν από τον Ανταρτικόν ζυγόν. Μεταξύ των δοθεισών υποσχέσεων ελέχθηακόμη υπο του υπασπιστού ότι το Σώμα θα έφερεν ιδιαιτέραν στολήν εις τας Αθήνας ως ιδιαιτέρα τιμητική φρουρά τους Ανακτος.
Συγχρόνως προς τας ενεργείας ταύτας εκλήθησαν οι αξιωματικοί εις την Λέσχην δια να τοις ανακοινωθούν αι διαταγαί του Βασιλέως. Εις την προσκλησιν ταύτην εγώ δεν υπήκουσα και δεν παρέστην. Κατόπιν έμαθα ότι εις την συγκέντρωσιν ταύτην ο Παπαρηγόπουλος συνέστησεν εις του αξιωματικούς να ομονοήσωσι και να συνασπισθώσι περι τον Βασιλέαν λησμονούντες τους 23 φυλακισμένους συναδέλφους των.
Κατόπιν ωμίλησεν ο αποθανών Σωματάρχης Χατζόπουλος, παρακαλέσας τον υπασπιστήν να βεβαιώση τον Βασιλέα Κύριον τον δια την πίστιν και αφοσίωσιν των αξιωματικών και οπλιτών οι οποίοι ηνωμένοι είναι έτοιμοι να χύσωσι και την τελευταίαν ρανίδα του αίματός των υπέρ Αυτού.
Μετα τας δηλώσεις ταύτας 13 έτεροι αξιωματικοί μεταξύ των οποίων και εγώ εκάμαμεν αναφοράς εις το Σώμα διαμαρτυρόμενοι δια την προδοτικήν στάσιν του, καθ’ ην στιγμήν η Πατρίς ετέθη εις το πλευρόν της μιας των διαμαχομένων ομάδων, δηλούντες συγχρόνως ότι αρνούμεθα να γίνωμεν συνεργοί της στάσεως ταύτης παραμένοντες εις το Σώμα.
Το αποτέλεσμα των αναφορών τούτων ήτο να οθώμεν εις τα φυλακάς μετά των αλλων 23 αξιωματικών. Η Φυλακή εις την οποίαν ερρίφθημεν ήτο εν υγρόν σκοτεινόν φρούριον «ΚάϊζερΤρούτς». «δια την προστασίαν του Κάϊζερ» όπως μεταφράζεται. Από εκεί ωδηγήθημεν εις το στρατόπεδον αιχμαλώτων αξιωματικών εις Βέρλ της Βετσφαλίας.
Εις το στρατόπεδον τούτο όπου εκρατούντο και οι αλλοι Πολωνοί αιχμάλωτοι ήρχισαν τα φοβερά βάσανα μας εκ πεινής. Επι εν έτος εζήσαμεν με πατάτες και λαχανόριζας και πολλές φορές από μια σουπώδη μάζαν με αλευρόχωμα. Ημερησίως μας έδιδον 250 γραμμάρια μαύρο ψωμί από ξυλάλευρον πικρόν και αηδέστατον ακατάλληλον προς βρώσιν.
Μένοντες περιορισμένοι εις το στρατόπεδον τούτο καθ’ εκαστην υπεβάλλομεν αναφοράς προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν δια να μας αποστείλη τρόφιμα τα οποία και αν εστάλησαν ουδέποτε μας εδόθησανυπο των Γερμανών εφαρμοζόντων ως έλεγχον αντίποινα εναντίον μας δια τους εν Σκώρω κρατουμένους υπο της Ελληνικής Κυβερνήσεως Γερμανούς.
Ο μισθός των αξιωματικών εν τω στρατοπέδω της αιχμαλωσίας ήτο 10 φράγκα μηνιαίως, καθ’ ην στιγμήν γύρω μας επεκράτει τόση ακρίβεια ώστε το κάθε τσιγάρο ετιμάτο προς 10 λεπτά.
Μας είχεν απαγορευθεί αυστηρώς οιαδήποτε αλληλογραφία. Καθ’ημέραν εξηρχόμεθα κατά τετράδας και υπό επίβλεψιν εις δίωρον περίπατον αφού προηγουμένως εδίδομεν και τον λόγον της τιμής μας ότι δεν θα εφεύγαμεν με απειλήν θανάτου εις εναντίαν περίπτωσιν.
Οι αξιωματικοί και στρατιώται οι παραμείναντες εις Γκαϊρλιτς επέρασαν πολύ καλυτέραν ζωήν, διοτι οι μεν αξιωματικοί επληρώνοντο εις ακέραιον τον μισθόν των και ετροφοδοτούντο επιμελέστερον, οι δε στρατιώται ηδύναντο και να εργάζωνται πολλοί δε εξ αυτών εμπορευόμενοι εκέρδισαν και χρήματα.
Οι Γερμανοί κατά τη άφιξίν μας εις Γκαϊρλιτς μας είδαν με «κακό μάτι» σιγά – σιγά όμως μας εσυνείθισαν εις την συνήθειαν δε αυτήν προηγήθησαν αι γυναίκες των μετά των οποίων αξιωματικοί και στρατιώται μας συνήψαν τρυφερωτάτας σχέσεις. Πολλοί εξ αυτών Γερμανοί την ψυχήν ενυμφεύθησαν γερμανίδας και θα παραμείνουν ασφαλώς εις την εκ κλίσεως πατρίδα των τουτην προδίδοντες ούτω αισχρώς τη φύσι ην πατρίδα ήν δια παντός ηρνήθησαν.
Θα ήμουν άδικος να μην αναμνησθώ την στιγμήν ταύτην δια λογαριασμόν ολων των Ελλήνων αιχμαλώτων πόσων ευεργεσιών ετύχομεν εκ μέρους των γερμανίδων.
Το φρόνημα του στρατού μας ήτο διηρημένον. Οι Κρήτες μας στρατιώταιήσαν Βενιζελικοί, οι εκ της Παλαιάς Ελλάδος κατά το πλείστον Βασιλόφρονες. Η αυτή διαίρεσις ισχύει και δια τους αξιωματικούς πλην ελαχίστων εξαιρέσεων αι οποίαι με τον καιρόν θα έλθουν εις φως.
Ολοι οι Κρήτες αξιωματικοί το έδειξαν και μέσα στη Γερμανία.
Εκ των αιχμαλώτων ελάχιστοι απέθανον εκ της κακής διαίτης και όσοι κυρίως υπέφερον και πρότερον.