ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ 193η ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΠΛΗΛΑΙΟΥ ΜΕΛΙΔΟΝΙΟΥ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ ΜΑΝΟΥΣΟ ΚΛΑΔΟ
“Κυρίες και Κύριοι,
Καθώς βρισκόμαστε μέσα σε αυτό το Σπήλαιο, αναρωτιέμαι, αν υπάρχουν πολλά έθνη στην γη, που τόσες πολλές φορές μέσα στον κύκλο του χρόνου, νιώθουν την ανάγκη να βρεθούν μπροστά σε ένα μνημείο για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους σε εκείνους, που χάρισαν τη ζωή τους στην αιωνιότητα για το ιδανικό της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Δεν είναι ούτε μία, ούτε δύο οι φορές, που σε εθνικό ή σε τοπικό επίπεδο, με λίγες δάφνες, λίγο λιβάνι, και βαθειά συγκίνηση, θα πούμε το ευχαριστώ για τις θυσίες των πατέρων μας, των προγόνων εκείνων, που δεν έσκυψαν το κεφάλι και δεν είπαν «ναι» σε όσους προσπάθησαν να επιβληθούν σε αυτό το λαό και να διαφεντέψουν τη γη του και τη μοίρα του.
Και κάθε φορά είναι σαν να είναι η πρώτη φορά.
Κάθε στιγμή είναι σαν να βιώνεται πρωτόγνωρα.
Είναι σαν να ακούς τον Περικλή να εκφωνεί τον επιτάφιο του και να λέει, πως «ευτυχισμένοι είναι οι ελεύθεροι, και οι ελεύθεροι είναι οι γενναίοι».
Και έρχονται αυτά τα λόγια, νοητά να χαραχτούν μαζί με τις χιλιάδες των επιγραφών, που άφησαν οι επισκέπτες αυτού του σπηλαίου από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Και είναι σαν να ηχεί η φωνή του Περικλή μαζί με τις κραυγές εκείνων, η μνήμη των οποίων μας οδήγησαν και φέτος σε αυτή την οπή, όπου διαδραματίστηκε ένα μαρτύριο αλλόκοτο για τη φύση του ανθρώπου.
Και δημιουργείται άλλο ένα ερώτημα:
Πόσα αλλόκοτα γεγονότα για τη φύση του ανθρώπου μπορεί να έχουν καταγραφεί μαζί σε ένα τόπο;
Πόσες τραγωδίες μοναδικής αγριότητας είναι δυνατόν να αφορούν μια μικρή κουκίδα του παγκόσμιου χάρτη;
Γιατί, μια κουκίδα είναι ο Μυλοπόταμος αλλά μια ολόκληρη θάλασσα μπορεί να αλλάξει χρώμα από το αίμα των μαρτύρων του.
Εδώ στα Ταλέα Όρη τα γυναικόπαιδα του Μελιδονίου βρήκαν απαίσιο θάνατο από τις φωτιές και τους καπνούς του Τούρκου κατακτητή. Απέναντι στον Ψηλορείτη, 120 χρόνια αργότερα, οι Ναζί εκτέλεσαν άλλους ήρωες την ώρα της κηδείας των συντρόφων τους, πράξη, όχι απλά εχθρική, αλλά αδιανόητη, ακόμα και για θεωρούμενες μη πολιτισμένες κοινωνίες.
Στα Ταλέα Όρη το Μελιδόνι. Στον Ψηλορείτη ο Γουρνόλακος.
Το ολοκαύτωμα του Σπηλαίου Μελιδονίου αποτελεί την πιο αποτρόπαια και φρικαλέα πράξη της Οθωμανικής Περιόδου στο νησί μας και αντίστοιχα η εκτέλεση του Γουρνόλακου επί Γερμανικής κατοχής, θεωρείται ως η πιο άνανδρη και απάνθρωπη θηριωδία, από όσες διέπραξαν κατά την τετράχρονη παρουσία τους οι Ναζιστές.
Άλλωστε, είναι πολλοί οι ιστορικοί που θεωρούν, πως η πράξη του Χουσεΐν Πασά το 1824 σε αυτό το σπήλαιο, ήταν που ενέπνευσε αργότερα τον Χίτλερ, για να οργανώσει ολόκληρα στρατόπεδα με θαλάμους και φούρνους, πράττοντας ανάλογα για τους λαούς της Ευρώπης και εναντίον των Εβραίων.
Αλλόκοτες πράξεις εναντίον της ανθρωπότητας, από τον ίδιο τον άνθρωπο και ας καυχάται πως είναι το έλλογο ζώο.
Κυρίες και κύριοι,
Λένε οι θρύλοι, πως μια λάμψη νοητή ενώνει τις κορυφές των δύο οροσειρών. Ένα φως που δένει τα δύο ιερά του Τιμίου Σταυρού από τον Ψηλορείτη στον Κουλούκωνα.
Και ίσως να είναι έτσι. Γιατί στις δύο οροσειρές, της Ήδης και των Ταλέων, άσβεστο παραμένει από ένα κεράκι στην κάθε μία.
Και αυτό το κεράκι, με το ιλαρό του φως, είναι εκεί για να θυμίζει πως «Φτηνά τη Λευτεριά δεν την πουλούν πουθενά. Ούτε και τη χαρίζουνε» όπως έγραψε ο Μενέλαος Λουντέμης, εμπνευσμένος από τους αγώνες του λαού μας.
Ένας από τους πολλούς αγώνες των Ελλήνων, ήταν η Επανάσταση των Κρητών που διήρκεσε από το 1821 ως το 1824. Ξεκίνησε από τα Σφακιά και πλημύρισε ολόκληρη την Κρήτη με τον πόθο της αποτίναξης του Τουρκικού Ζυγού.
Ήταν ένας από τους αγώνες που μπορεί να μην ευόδωσε ως προς τον τελικό στόχο, όμως, είχε καθοριστική συμβολή στην εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης και παράλληλα ήταν μια φωτιά που δεν έσβησε, αναζωπυρώθηκε πολλές φορές και μερικές δεκαετίες αργότερα βρήκε δικαίωση με την απελευθέρωση του νησιού μας.
Μετά από ηρωικό αγώνα, που διήρκεσε επί τρία χρόνια και μάλιστα κατά στρατευμάτων που έφτασαν στην Κρήτη από τρεις ηπείρους, από Ασία, από Αφρική και από Ευρώπη, οι Κρήτες κατέθεσαν τα όπλα, μόνο, όταν πλέον η συνέχιση τού ένοπλου αγώνα θα έθετε σε κίνδυνο την πληθυσμιακή υπεροχή τους στο νησί, και μόνο, αφού προηγουμένως συνέβαλαν καθοριστικά με τις θυσίες τους στην προάσπιση και σταθεροποίηση της νεοφυούς Ελληνικής Πολιτείας και στη μεταστροφή των Μεγάλων Δυνάμεων υπέρ της εμπολέμης Ελλάδας.
Στην φάση της καταστολής της επανάστασης εκείνης, και καθώς ο Αιγύπτιος Χουσεΐν Πασάς σάρωνε λεηλατώντας τα χωριά της Κρήτης, οι Μελιδονιώτες ταμπουρώθηκαν σε αυτό το σπήλαιο.
Ο Χουσείν Πασάς έφτασε στον Μυλοπόταμο τον Οκτώβριο του 1823.
Σαρώνοντας τον τοπικό πληθυσμό στρατοπέδευσε στο Μελιδόνι και ξεκίνησε επιθέσεις εναντίον των έγκλειστων στον Γεροντόσπηλιο.
Τρεις μήνες διήρκεσαν οι μάχες. Χιλιάδες Οθωμανοί εναντίον 370 γυναικόπαιδων και 20 ανδρών.
Χιλιάδες με κανόνια και οπλισμό, εναντίον δεκάδων, σχεδόν αμάχων!
Μια υπερδύναμη της εποχής, προσπαθούσε επί τρεις ολόκληρους μήνες να εξολοθρεύσει τον πληθυσμό ενός μικρού χωριού.
Αλλά όταν ένας λαός πατεί στη στερεά βάση των ιδανικών του, όσο φτωχός και αδύναμος και αν είναι, τελικά δεν νικιέται.
Και αυτό που έπραξε εδώ ο Χουσεΐν Πασάς δεν μπορεί να θεωρηθεί νίκη.
Δεν θα μπορέσει ποτέ κανένας να γράψει πως οι Τούρκοι τότε νίκησαν.
Γιατί δεν μπορεί να είναι νίκη, το να ανοίγεις μια τρύπα και να σκοτώνεις με τέτοιο τρόπο, πνίγοντας με εύφλεκτα υλικά, άμαχο πληθυσμό.
Αυτή η βιαιότητα, η βάρβαρη μαζική φονοκτονία του πληθυσμού του Μελιδονίου, που οι λέξεις είναι δύσκολο να περιγράψουν, ήταν νίκη για τα θύματα.
Γιατί εκείνοι υπερασπίστηκαν τον τόπο τους, την πίστη τους, τα ιδανικά τους, γνωρίζοντας πως: «Η ζωή χωρίς ελευθερία είναι σαν σώμα χωρίς ψυχή», όπως πολλά χρόνια μετά θα γράψει σε ένα από τα έργα του ο Λιβανεζος φιλόσοφος Χαλίλ Γκιμπράν υμνώντας τους αγώνες των εθνών για ελευθερία.
Κάπως έτσι άφησαν το σώμα τους εδώ να γίνει ένα με το χώμα του Μελιδονίου οι ήρωες που τιμούμε σήμερα και πέταξαν ελεύθεροι στον ουρανό για να εμπνέουν στο διηνεκές τις γενιές των Ελλήνων.
Για εμάς σήμερα κάθε θυσιαστική πράξη πρέπει να αποτελεί παράδειγμα μίμησης.
Τίποτα και κανένας δεν μπορεί να θυσιάζει τα ιδανικά της χώρας μας.
Και κανείς από εμάς δεν πρέπει να πιστεύει πως η ελευθερία και η δημοκρατία είναι αυτονόητα.
Θέλει κόπους και ψυχή η σωτηρία. Θέλει Αντοχές.
Και όπως έγραψε ο Μεγάλος Κρητικός, ο Νίκος Καζαντζάκης, «Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες· αυτή ‘ναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;»
Στο ερώτημα αυτό, ο κάθε ένας μας ας αποφασίσει μόνος του πως θα απαντήσει, αλλά να θυμάται, πως κανένα αγαθό δεν είναι δεδομένο.
Για δε τους ήρωες του Μελιδονίου, ας κλείσουμε τούτο το μνημόσυνο με το έξοχο ποίημα του Κωστή Παλαμά για το μαρτυρικό Μεσολόγγι, επιλέγοντας λίγους στίχους και κάνοντας μια μικρή αλλαγή για τις ανάγκες της σημερινής περίστασης:
«Μα εσύ, ρουμπίνι απ΄ τους αχνούς δεμένο
Μαρτυρικών και ηρωικών αιμάτων.
Στον ουρανό της πλάσης, καθώς είναι του πόλου το άστρο,
Του πόλου το άστρο εσύ στους ουρανούς μου
Της Δόξας, δόξα, ώ Γή! Το Μελιδόνι:
Κι΄ οι με ονόματα μύρια γνωρισμένοι
Κόσμο μου που είναι
Κι΄ οι από σπαθιού καταχτητές, και οι δάφνες
Των πολεμάρχων οι αιματοβαμμένες,
Κι΄ οι Αλέξαντροι
Κι΄ οι Εφτάλοφες και οι Νίκες
Και οι Σαλαμίνες,
Και με τις ιστορίες οι πολιτείες
Και στόματα χρυσά και οι Κυβερνήτες
Κι΄ οι Ηράκλειτοι του Λόγου και της Τέχνης
παντού κι΄ οι Αισχύλοι,
Ανήμποροι όπως κι΄ αν σταθούν μπροστά σου,
Και σε μιάς τρίχας ήσκιο να θολώσουν
Την ξεκομμένη απ΄ του Κυρίου την όψη
Φεγγοβολιά σου.
Μελιδόνι. Χαρά της ιστορίας,
Γη επαγγελμένη. Πάνε 193 χρόνια,
Κι΄ ας πάνε. Η θύμηση άχρονη μπροστά σου
Θα γονατίζει.»