(ΠΗΓΗ: Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών, http://www.greek-holocausts.gr/)
ΚΑΝΔΑΝΟΣ
Στις 3 Ιουνίου 1941 οι Γερμανοί κατακτητές κατέστρεψαν ολοσχερών το χωριό Κάνδανος Χανίων και εκτέλεσαν 180 από τους κατοίκους του, σε αντίποινα για την αντίσταση που πρόβαλαν κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης…
ΣΚΙΝΕΣ
Την 1 η Αυγούστου 1941 – ημέρα Ολοκαυτώματος του Σκινέ -, οι Γερμανικές Δυνάμεις έκαψαν το σύνολο των κατοικιών του χωριού και εκτέλεσαν 44 κατοίκους του ενώ άλλους τους εξόρισαν ερημώνοντας έτσι ένα απ’ τα πιο πλούσια χωριά της περιοχής.
ΤΥΜΠΑΚΙ
Κατά το έτος 1941 και κατά την περίοδο του φθινοπώρου, προκειμένου οι κατακτητές Γερμανοί να εγκατασταθούν στην ωραιότερη περιοχή της Μεσσαράς, το Τυμπάκι, εξεδίωξαν τους κατοίκους από τα σπίτια τους, οι οποίοι κατέφυγαν στα γύρω χωριά. Έκαψαν τα σπίτια εκτός από τα διώροφα και ορισμένα καινούργια τα οποία κράτησαν για να διαμένουν οι ίδιοι. Τα καμένα σπίτια τα κατεδάφισαν και τις πέτρες που ήταν κτισμένα χρησιμοποίησαν για την κατασκευή του αεροδρομίου.
ΔΟΞΑΤΟ
Κατά την τελευταία βουλγαρική κατοχή, όταν την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 1941, μία ομάδα ανταρτών εισήλθε στο Δοξάτο, χτύπησε το αστυνομικό τμήμα, πυρπόλησε το οίκημα και σκότωσε τέσσερις (4) Βούλγαρους αστυνομικούς. Επίσης θύμα ήταν ο Μπαμπάνης Παναγιώτης από την Καστοριά, συνεργάτης των Βουλγάρων. Θύμα ήταν και ο 16χρονος Κοξάρης από την Χωριστή Δράμας, ένα παλικαράκι με νοητικά προβλήματα. Την άλλη μέρα το Δοξάτο πλήρωσε για άλλη μια φορά βαρύ φόρο αίματος στο βουλγαρικό στρατό κατοχής. Με μια πράξη τυφλής βίας εκτελέστηκαν για αντίποινα ήταν πάνω από 350 παλικάρια ηλικίας 16 μέχρι 50 ετών. Αθώοι Δοξατινοί.
ΔΡΑΜΑ
Στις 28 Σεπτεμβρίου 1941, στη βουλγαροκρατούμενη περιοχή της Δράμας πραγματοποιήθηκε η πρώτη στην Ελλάδα και δεύτερη στην Ευρώπη μετά τη Γιουγκοσλαβία, ένοπλη ανταρτική εξέγερση. Οι αντάρτες και οι ένοπλες ομάδες τοπικών οργανώσεων χτύπησαν συνολικά σε είκοσι δύο χωριά της περιοχής και στην πόλη της Δράμας, μην αντέχοντας να βλέπουν τους ίδιους αδίσταχτους κατακτητές να σφετερίζονται για τρίτη φορά τη γη και τις περιουσίες τους.
ΚΟΡΜΙΣΤΑ
Η Κορμίστα είναι χωριό στο νομό Σερρών. Βρίσκεται κάτω από το μοναστήρι της Παναγιάς της Εικοσιφοίνισας, στις βορειοδυτικές υπώρειες του Παγγαίου, σε υψόμετρο 300μ. σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 555 κατοίκους. Διοικητικά ανήκει στο δήμο Αμφίπολης. Η Κορμίστα Σερρών είναι ένα από τα χωριά που μαρτύρησαν από τους φασίστες κατακτητές Βουλγάρους που εκτέλεσαν 91 κατοίκους στις 1 Οκτώβρη 1941, ενώ η εξέγερση της Δράμας ξεκίνησε στις 28 Σεπτέμβρη του 1941.
ΝΕΑ ΚΕΡΔΥΛΙΑ
Πρωί, Παρασκευή 17 Οκτωβρίου, δύο λόχοι Γερμανών, μαζί με τους κρατούμενους στο Σταυρό Κερδυλιώτες, με πλήρη οπλισμό ανεβαίνουν στη θέση Στόβολο και Λειβάδια και περικυκλώνουν αντίστοιχα τα Άνω και Κάτω Κερδύλια. Γύρω στις 8.00΄ οι Γερμανοί συγκεντρώνουν με τη βία όλους τους κατοίκους, γυναίκες και άνδρες, άρρωστους και ανήμπορους ηλικιωμένους, του πάνω και κάτω χωριού στη θέση Αλώνια και Κούτρες αντίστοιχα, σε απόσταση πεντακοσίων μέτρων μεταξύ τους
αλλά χωρίς οπτική επαφή.
ΜΕΣΟΒΟΥΝΟ
Ήταν το πρώτο χωριό της ηπειρωτικής Ελλάδας που πήρε τα όπλα κατά των κατοχικών αρχών. Ένα από τα πρώτα που γνώρισαν τα μαζικά αντίποινα της Βερμαχτ, με δύο διαδοχικά ολοκαυτώματα κι εκατοντάδες νεκρούς. Κι όμως, η συλλογική εθνική μνήμη κάθε άλλο παρά του έχει επιφυλάξει τη θέση
που του αξίζει στο μαρτυρολόγιο της δεκαετίας του ’40.
ΑΜΠΕΛΟΦΥΤΟ
Το ολοκαύτωμα των χωριών, Αμπελόφυτο (Μουρσαλή), Κυδωνιά (Κοτσαλάρ) και Κλειστό (Μουσγαλή), είναι από τα πρώτα σε μια αλυσίδα μαρτυρικών τόπων από τους ναζί το φθινόπωρο του 1941.
Τα χωριά αυτά βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά της οροσειράς των Κρουσίων μεταξύ των χωριών Ποντοκερασιάς και Ελληνικού.
ΚΛΕΙΣΤΟ
Το ολοκαύτωμα των χωριών, Αμπελόφυτο (Μουρσαλή), Κυδωνιά () και Κλειστό (Μουσγαλή), είναι από τα πρώτα σε μια αλυσίδα μαρτυρικών τόπων από τους ναζί το φθινόπωρο του 1941. Τα χωριά αυτά βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά της οροσειράς των Κρουσίων μεταξύ των χωριών Ποντοκερασιάς και Ελληνικού. Στις 6 Απριλίου 1941 τα γερμανικά στρατεύματα παραβιάζουν τα σύνορα της πατρίδας μας και του νομού μας από το χωριό Ακρίτα, όπου σύμφωνα με μαρτυρίες
έχουμε και τους πρώτους νεκρούς.
ΚΥΔΩΝΙΑ
Στις 6 Απριλίου 1941 τα γερμανικά στρατεύματα παραβιάζουν τα σύνορα της πατρίδας μας και του νομού μας από το χωριό Ακρίτα, όπου σύμφωνα με μαρτυρίες έχουμε και τους πρώτους νεκρούς.
Οι συμπατριώτες μας αντιδρούν άμεσα και οργανώνουν τον αγώνα τους ενάντια στον κατακτητή. Στα τέλη του Ιουλίου ιδρύεται η πρώτη ανταρτοομάδα στην ηπειρωτική Ελλάδα, ο «Αθανάσιος Διάκος», με αρχηγό τον Χρήστο Μόσχο, (καπετάν Πέτρο) αργότερα, από την Χαλκιδική, δάσκαλο στην Μαυροπλαγιά και έφεδρο αξιωματικό, υπαρχηγό τον Γιάννη Καριοφύλη (Στάθης) από τα Πορρόια Σερρών και σύνδεσμό με το ΜΓ (Μακεδονικό Γραφείο) του ΚΚΕ τον Χρήστο Αποστολίδη (Κεραυνός).
ΠΡΟΣΗΛΙΟ
Στις 26 Οκτωβρίου 1942, μερικές μέρες μετά την αιχμαλωσία των κατοίκων του χωριού, έβαλαν φωτιά και κατέστρεψαν ολοσχερώς όλα τα σπίτια του χωριού… Καίγονται μαζί όλα τα κινητά περιουσιακά στοιχεία των χωριανών, ρούχα, έπιπλα, σκεύη, γεννήματα… Σκότωσαν ακόμα και τα ζώα με σκοπό να ανακόψουν την τροφοδοσία των ανταρτών.
ΔΟΜΕΝΙΚΟ
Στις 16 Φεβρουαρίου 1943 το μεσημέρι τα Ιταλικά στρατεύματα Κατοχής εκτελούν στη Θέση «Μαυρίτσα» 30 αμάχους, αγρότες και κτηνοτρόφους κατοίκους των χωριών Δομένικου και Μεσοχωριού Ελασσόνας που βρίσκονταν σε αγροτικές εργασίες. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας κυκλώνουν το χωριό Δομένικο με τη βοήθεια Ελλήνων συνεργατών τους και διακόπτουν κάθε οδό διαφυγής. Πυρπολούν τα σπίτια αφού πρώτα λεηλατούν τα νοικοκυριά και εκτελούν 3 ανήμπορους κατοίκους, 2 γυναίκες, 1 ηλικιωμένο άνδρα και έναν ακόμη κάτοικο. Συγκεντρώνουν τους κατοίκους στα αλώνια στη νοτιοδυτική άκρη του χωριού και τους μεταφέρουν στη θέση «Μαυρίτσα», στο σημείο όπου είχε προηγηθεί στις 16-2-1943 η συμπλοκή Ιταλικών δυνάμεων και ανταρτών, και διαχωρίζουν τους άνδρες και τα γυναικόπαιδά. Στη συνέχεια το πλήθος των γυναικόπαιδων οδηγείται με κατεύθυνση προς το κοντινό χωριό Αμούρι.
ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΗ
Η μανία όμως και το μίσος των Ιταλών φασιστών και των ντόπιων συνεργατών τους δεν σταμάτησε στο Δομένικο. Επόμενος στόχος τους ήταν η περήφανη ανταρτομάνα Τσαριτσάνη. Σαν σπουδαίο βιοτεχνικό και πνευματικό κέντρο της Επαρχίας Ελασσόνας που ήταν η Τσαριτσάνη από την εποχή της Τουρκοκρατίας, με έδρα Γυμνασίου και Βιβλιοθήκης, δημιουργήματα του μεγάλου τέκνου της Οικονόμου εξ Οικονόμου, ανέπτυξε μια δραστήρια εργατική τάξη, οικοδόμων, καπνεργατών και άλλων τεχνιτών, οι περισσότεροι από τους οποίους διέθεταν γυμνασιακή μόρφωση. Ήταν επομένως φυσιολογικό τα πρώτα φτερουγίσματα του αντάρτικου να ξεκινήσουν από εκεί.
ΝΕΑ ΑΓΧΙΑΛΟΣ
Στις 18 Απριλίου 1943 κανονιοφόρο πλοία από τον Βόλο κατέστρεψαν τα πλοία που ήταν προσαραγμένα στο λιμάνι της Νέας Αγχιάλου. Στις 20 βομβάρδισαν και τη Νέα Αγχίαλο. Πέντε ημέρες αργότερα, στις 25 Απριλίου, οι αντάρτες, γνωρίζοντας ότι θα γίνει επιδρομή Ιταλών, αποσύρθηκαν στα βουνά της Γούρας. Δεν ειδοποίησαν όμως τους κατοίκους για να μην τους πανικοβάλλουν.
ΑΓΙΑ ΕΥΘΥΜΙΑ
Πολύ βαρύς ο φόρος αίματος που πλήρωσε η Αγιαθυμιά στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: Τριανταεπτά άτομα σκοτώθηκαν άμεσα από τους κατακτητές ενώ οι συνολικές απώλειες εξαιτίας του πολέμου ήταν 120 άτομα. Η πολιτεία αναγνωρίζοντας το μέγεθος της θυσίας του χωριού συμπεριέλαβε την
Αγία Ευθυμία στον κατάλογο των «Μαρτυρικών πόλεων και χωριών» της περιόδου 1940-1944 (Φ.Ε.Κ. 97/16-3-00).
ΒΟΥΝΙΧΩΡΑ
Ήρθε στη συνέχεια η σειρά της Βουνιχώρας. Ξημέρωσε η αποφράδα ημέρα της 10ης Απριλίου 1943. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι άκρως ανησυχητική. Φόβος ήταν απλωμένος παντού. Η σχετική απόσταση από το χώρο που έγινε η Μάχη της Αγίας Ευθυμίας ενίσχυσε την άποψη ότι «δεν θα μας πειράξουν οι Ιταλοί». Η ελπίδα αυτή αποδείχθηκε φρούδα για πολλούς. Όσοι αποφάσισαν να απομακρυνθούν από τα σπίτια και το «βιο» τους εσώθησαν. Οι εναπομείναντες κατά κανόνα γέροντες και παιδιά, παρέμειναν για να γίνουν μάρτυρες ενός Ολοκαυτώματος, μιας φρικτής τραγωδίας, ενός φοβερού δράματος.
ΕΛΑΤΗ
Το ξημέρωμα της 14 ης Ιουλίου 1943 στην κορυφογραμμή του βουνού της Βροπίστας έκανε την εμφάνισή του ένας λόχος Γερμανών. Έχοντας εντοπίσει τη θέση που κρύβονταν οι κάτοικοι του χωριού με την ρήψη φωτοβολίδων από τις θέσεις Βροπίστα και Λάπητο πολυβολούν προς την κατεύθυνση των συγκεντρωμένων αναγκάζοντάς τους να κινηθούν προς τα πάνω στη θέση Πρικατσόρια. Από τη θέση αυτή θα παρακολουθήσουν την καταστροφή του χωριού. Οι Γερμανοί μπαίνουν στο χωριό, σπάζουν τις πόρτες των σπιτιών και τα πυρπολούν πυροδοτώντας την εμπρηστική σκόνη που είχαν ρίξει προηγουμένως.
ΑΣΠΡΑΓΓΕΛΟΙ
Οι Γερμανοί πυρπόλησαν και κατέστρεψαν ολοκληρωτικά το χωριό στις 15 Ιουλίου 1943 και δολοφόνησαν ένα αντρόγυνο έξω από το χωριό. Το καλοκαίρι του 1944, οι Γερμανοί σε ένα από τα πολλά μπλόκα που κάνανε στο καμένο χωριό, συνέλαβαν δεκαεννιά άτομα, νέους και γέρους, και τους έριξαν στα υπόγεια της Ζωσιμαίας Σχολής που την είχαν μετατρέψει σε φυλακή. Οι συλληφθέντες έμειναν εκεί για καιρό αλλά τελικά διασώθηκαν.
ΜΕΣΟΒΟΥΝΙ
Το χωριό πυρπολήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1943 από γερμανικό στρατιωτικό τμήμα της Ορεινής Μεραρχίας Εντελβάις. Την 1 η Αυγούστου της ίδιας χρονιάς το χωριό κανονιοβολήθηκε από το Γερμανικό Πυροβολικό που έδρευε στην περιοχή Ελεούσα έξω από τα Ιωάννινα και σκοτώθηκαν δύο άτομα.
ΛΕΧΟΒΟ
Οι δυνάμεις κατοχής (Γερμανοί-Βούλγαροι) πυρπόλησαν και κατέστρεψαν ολοσχερώς το χωριό στις 23-7-1943.
ΜΟΥΣΙΩΤΙΤΣΑ
25 η Ιουλίου ημέρα Κυριακή και ώρα 9 η πρωινή. Η Γερμανική συντονισμένη επίθεση γίνεται από τέσσερα περιφερειακά σημεία, με τέσσερις ομάδες στρατού και με απώτερο στόχο να αποκλειστεί εντελώς η έξοδος από το χωριό. Η πρώτη ομάδα πέρασε από τη σημερινή Νέα Μουσιωτίτσα – τότε δεν είχε ακόμη δημιουργηθεί ο οικισμός αυτός – προχώρησε στη Φούριζα, στο Κοστέκι, στη Λέθμη,
στη Σεστρίγλα και κατέληξε στο Κουκλέσι. Το διάβα τους από τη Φούριζα, άφησε νεκρό τον Κων/νο Δήμο, που είχε το θλιβερό προνόμιο να είναι ο πρώτος νεκρός. Έτρεξε να κρυφτεί κοντά σε μία βρύση, αλλά δεν στάθηκε τυχερός, οι Γερμανοί τον είδαν και δίχως δεύτερη σκέψη τον εκτέλεσαν.
ΕΡΥΜΑΝΘΕΙΑ
100 άρματα μάχης καταλαμβάνουν την Ερυμάνθεια, δεν βρίσκουν κανένα Ερυμανθιώτη, κανονιοβολούν ότι σπίτι βλέπουν ή όπου πιστεύουν ότι είναι Ερυμανθιώτες, λυσσάνε από το κακό τους. Φορτώνουν τους νεκρούς και τους τραυματίες συμμάχους τους Ιταλούς και με λύσσα εφαρμόζουν τακτικές του Ομέρ Βρυώνη, επιτίθονται εις τα άψυχα σπίτια, βάζουν φωτιά και καίνε το χωριό θέλοντας να δείξουν ανθρωπισμό αφήνουν μόνο την εκκλησία, τα υπόλοιπα σπίτια καίγονται όλα.
ΛΑΠΑΤΟΧΩΡΙΑ
“Οι Γερμανοί βομβάρδισαν το χωριό μου, την Τρεκλίστρα, στις 29 Ιουλίου 1943, ημέρα Τετάρτη και ώρα 5-6μ.μ. Την ημέρα εκείνη είχα πάει στα Καλάβρυτα μ’ ένα ζώο που ‘χα πάρει δανεικό από κάποιον φίλο. Επέστρεψα λίγο πριν τον βομβαρδισμό. Δεν πρόλαβα να μπω στο σπίτι, όταν άκουσα έναν θόρυβο ασυνήθιστο. Βγήκα στο μπαλκόνι. Ήταν ένας υπόκωφος θόρυβος αεροπλάνων που πλησίαζαν. Δεν έμοιαζε μ’ εκείνον των συμμαχικών αεροπλάνων που πετούσαν συχνά –κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής- πάνω απ’ την περιοχή μας. Κοιτάζοντας στην κατεύθυνση Γουμένισσα προς Καλάβρυτα διέκρινα εφτά σμήνη αεροπλάνων σε διάταξη των τριών. Η βουή τους, καθώς πλησίαζαν, γινόταν πιο μεγάλη. Σ’ έπιανε ρίγος. Καθώς τα κοίταζα, είδα ότι ένα ξέκοψε και πήγε προς τα κάτω, στους Πετσάκους κι έπεσε προς το Αίγιο. Πέταγαν τα αεροπλάνα. Τα κοιτάγαμε και χαζεύαμε. Δεν ξέραμε πως είχαν ειδοποιηθεί για να κάνουν ό,τι έκαναν.”
ΣΑΡΧΟΣ
Μέσα στην εκδικητική τους μανία οι κατακτητές, όπως έχαναν τον πόλεμο, ύστερα από την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε και με την προοπτική της αποχώρησής τους, ήλθαν στις 13 Αυγούστου 1944 και στο ΣΑΡΧΟ. Και ήλθαν για να εκδικηθούν, για να αιματοκυλήσου, για να φοβίσουν και να αφανίσουν το χωριό. Μαζεύουν τους άνδρες από τα σπίτια, απ’ όλο το χωριό, στην εκκλησία. Διαλέγουν είκοσι οι Γερμανοί τους πιο νέους και τους καλύτερους του χωριού, χωρίς να λείπουν και οι ηλικιωμένοι και μαζί με αυτούς και τον Πρόεδρο της Κοινότητας Γεώργιο Ζαχαρία Χριστοδουλάκη.
ΚΟΜΜΕΝΟ
Οι χωριανοί βρίσκονται στον ύπνο, καθώς μάλιστα την προηγούμενη γιόρταζαν το πανηγύρι τους. Στις 4.30’ το πρωί δίνεται το σύνθημα της μαζικής εξόντωσης. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά το χωριό μας μετατρέπεται σε μια κόλαση φωτιάς και σιδήρου. Οι ριπές, οι φλόγες, οι εκρήξεις σμίγουν με τις κραυγές, τους θρήνους και τον πανικό του πρωινού Αυγουστιάτικου εφιάλτη. Οι Γερμανοί καταστρέφουν με πρωτόγνωρη μανία ό,τι βρεθεί μπροστά τους. Τουφεκίζουν και σφάζουν αδιάκριτα άντρες, γυναίκες, γέρους και παιδιά. Ξεκοιλιάζουν τις έγκυες και καίνε τα έμβρυα. Λεηλατούν. Ασελγούν και βιάζουν. Βάζουν φωτιά σε σπίτια. Γκρεμίζουν τα πάντα. Στο γάμο σφάζονται 30, στο ποτάμι πνίγονται άλλοι τόσοι. Εννιά ώρες κράτησε η φρίκη του μίσους και της καταστροφής. Κατά το μεσημέρι οι Γερμανοί φεύγουν, παίρνοντας μαζί τους ρούχα, χρυσαφικά, ζώα, χρήματα και ό,τι άλλο πολύτιμο βρήκαν. Αφήνουν πίσω τους ένα απέραντο νεκροταφείο με 317 πτώματα και 440 εναπομείναντες σκιές, που πρόλαβαν να κρυφτούν και να γλυτώσουν.
ΡΟΔΑΚΙΝΟ
Έτσι στήθηκε η ενέδρα στο Φρατί. Στην πρώτη γραμμή προχώρησαν οι Αντωνουσάκης Μιχάλης, Παπαδογιάννης Μανέλης, Σηφακάκης Νικόλας και Σταυγιαννουδάκης Γιάννης. Οι υπόλοιποι έκαναν κλοιό και έμειναν πίσω για κάλυψη. Στη συμπλοκή που ακολουθήσε σκοτώθηκαν από γερμανικά πυρά ο Γιώργης Μαμαλάκης ή Δάσκαλος και ο 11χρονος γιος του Αντώνης. Ο τρίτος αιχμάλωτος ο Ανδρέας Λουκάκης κατάφερε να διαφύγει. Επίσης σκοτώθηκαν και 4 Γερμανοί στρατιώτες, ενώ 2 αιχμαλωτίστηκαν. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που φέρθηκαν στους αιχμαλώτους Γερμανούς στο παρακάτω περιστατικό που μου διηγήθηκε ο Γιάννης Παπαδογιάννης. Ο Βαγγέλης Παπαδογιάννης έφτασε στο σημείο της συμπλοκής αμέσως μετά τους πρώτους πυροβολισμούς και κατάφερε να αιχμαλωτίσει ένα Γερμανό. Όταν πάνω στην ένταση της συμπλοκής κάποιος συγχωριανός μας επιχείρησε να σκοτώσει τον αιχμάλωτο αντέδρασε δυναμικά και τον εμπόδισε λέγοντας του «ότι οι αιχμάλωτοι δε σκοτώνονται». Μια κίνηση που δείχνει μεγαλείο ψυχής, σεβασμό στον αντίπαλο αιχμάλωτο, μια κίνηση γεμάτη ανθρωπιά και ανωτερότητα. Δε φέρθηκαν βέβαια το ίδιο οι Γερμανοί στον ηρωικό Δάσκαλο και το γιο του Αντώνη τους οποίους και εκτέλεσαν.
ΒΟΡΙΖΙΑ
Λίγες μέρες μετά τη φονική μάχη στο Τραχήλι, οι Γερμανοί κατακτητές θεώρησαν υπεύθυνο το χωριό Βορίζια για τα όσα είχαν πάθει στο Τραχήλι και ετοιμάζουν αντίποινα. Το πρωί στις 27 Αυγούστου του 1943, οι Γερμανοί παρουσιάζονται αναπάντεχα στο χωριό. Δεν πρόλαβε να κυκλοφορήσει η άσχημη είδηση και οι Ναζί είχαν κυκλώσει το χωριό. Χωρίς την παραμικρή καθυστέρηση συγκεντρώνουν όλους τους κατοίκους του χωριού στον περίβολο της εκκλησίας. Παρατάσσουν τους άντρες σε μία γραμμή και επιλέγουν τρεις, τους οποίους χωρίς καμία άλλη διαδικασία τους στήνουν στον τοίχο και τους εκτελούν. Την επόμενη μέρα εκτελούν μία γυναίκα και έναν άντρα.
ΣΥΜΗ
Στις 30 Σεπτεμβρίου διατάχθηκε από τους Γερμανούς η εκκένωση των χωριών Κεφαλοβρύσι, Κρεβατάς, Πεύκος, Σύμη, Καλάμι και Συκολόγος σε πέντε μέρες. Στις 14 Οκτωβρίου, ένα μήνα μετά τις ομαδικές εκτελέσεις, ειδικά συνεργεία των Γερμανών άρχισαν να κατεδαφίζουν με δυναμίτες και πυρπόλησαν τα χωριά αυτά, που είχαν ήδη εκκενωθεί και η περιοχή τους είχε κηρυχθεί «νεκρή ζώνη».
ΑΕΤΟΣ
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1943 οι Γερμανοί με συνεχείς βολές πυροβολικού καταστρέφουν το χωριό και στη συνέχεια μεταβαίνουν επί τόπου και το καίνε. Οι κάτοικοι το είχαν ήδη εγκαταλείψει μετά τις πρώτες βολές του πυροβολικού. Οι λίγοι γέροντες που έμειναν στο χωριό εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ή κάηκαν. Εκτελεσθέντες – πυρποληθέντες: 7 άτομα από τον Αετό και 3 από γειτονικά χωριά. Από τις 360 κατοικίες καταστράφηκαν περίπου οι 280. Η αποθηκευμένη σοδειά κάηκε ή λεηλατήθηκε.
ΠΕΥΚΟΣ
Οι εκτελέσεις στον Πεύκο ξεκίνησαν από τις 12 Σεπτεμβρίου αμέσως μετά τη Μάχη στη Σύμη. Οι Γερμανοί που σώθηκαν από την επίθεση των ανταρτών, στην οπισθοχώρηση τους προς τον Πεύκο συνάντησαν και σκότωσαν τέσσερις άνδρες και έβαλαν φωτιά στα πρώτα σπίτια. Όταν οι Γερμανοί ξαναπήγαν στο Πεύκο τις απογευματινές ώρες στις 14 Σεπτεμβρίου, οι περισσότεροι άνδρες είχαν φύγει προς την περιοχή του Κόρνια αφού είχαν πληροφορηθεί τις εκτελέσεις στα γύρω χωριά. Βρήκαν μονάχα πέντε άντρες τους οποίους σκότωσαν επί τόπου.
ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
Μετά την εκτέλεση των κατοίκων στον Κρεββατά οι Γερμανοί μπήκαν στον Άγιο Βασίλειο και σκορπίστηκαν στους δρόμους βιαστικοί. Τοποθέτησαν ένα πολυβόλο πάνω στη στέγη του οστεοφυλακίου στην Κάτω άκρη του χωριού και ένα άλλο δίπλα στον Άγιο Τρύφωνα στην πάνω άκρη. Άνοιγαν τις πόρτες των σπιτιών άρπαζαν τους άντρες που έβρισκαν. Εκτέλεσαν και έσφαξαν ορισμένους σε διάφορα σημεία. Οδήγησαν όσους είχαν συγκεντρωθεί στο καφενείο του Προέδρου μαζί και τον πρόεδρο και όσους βρήκαν στα σπίτια στην πάνω άκρη του χωριού κάτω από το σχολείο. Τους έστησαν στη γραμμή και τους εκτέλεσαν.
ΑΜΙΡΑΣ
Οι Γερμανοί οδήγησαν τους άνδρες κατοίκους από τις γειτονιές των Αμιρών στον Κάτω οικισμό του χωριού τα Μελιανά. Εκτέλεσαν επί τόπου όσους αντιστάθηκαν ή δεν μπορούσαν να κινηθούν από
ανημπόρια και έναν άρρωστο ηλικιωμένο άνδρα πάνω στο κρεβάτι του. Οι συλληφθέντες ξεπέρασαν τους εκατό. Οι Γερμανοί χώρισαν τους συγκεντρωμένους σε ομάδες των είκοσι – τριάντα ατόμων. Πήραν την πρώτη ομάδα και σε λίγο ακούστηκαν πυροβολισμοί από τη θέση Αμπέλια στο σημείο μιας
πεζούλας. Ακολούθησε η δεύτερη ομάδα που αντίκρισε όταν έφτασε στο σημείο τα στημένα πολυβόλα και το σωρό των εκτελεσμένων της πρώτης ομάδας… Ακολούθησαν και οι άλλες ομάδες των αντρών που εκτελέστηκαν στο ίδιο σημείο. Οι Γερμανοί αποχώρησαν αφού πρώτα τους έδωσαν τη χαριστική βολή. Εκτέλεσαν συνολικά 114 άνδρες του χωριού ηλικίας από 16 – 60 χρόνων.
ΒΑΧΟΣ
Οι Γερμανοί κύκλωσαν το Βαχό και συνέλαβαν όσους κατοίκους βρήκαν και τους οδήγησαν σε χείμαρρο στην ανατολική είσοδο του κάτω οικισμού του Βαχού. Άφησαν εκεί τα γυναικόπαιδα και πήραν τους άντρες. Οδήγησαν τους άντρες στην πεζούλα του Πέτρου, κοντά στην Εκκλησία του Αφέντη – Χρηστού, τους έστησαν στη σειρά στον τοίχο και τους εκτέλεσαν. Φεύγοντας συνάντησαν στην πόρτα της εκκλησίας έναν ακόμη κάτοικο και τον εκτέλεσαν επί τόπου. Κινήθηκαν προς το επάνω χωριό, από σπίτι σε σπίτι αρπάζοντας τους άντρες τους οποίους συγκέντρωσαν στο επάνω μέρος του χωριού. Οδήγησαν τους συγκεντρωμένους στο δρόμο προς τα Αμιρά, όπου δίπλα σε ένα
ρυάκι τους έστησαν στη γραμμή και τους εκτέλεσαν.
ΚΑΛΑΜΙ
Οι άνδρες του Καλαμίου είχαν οδηγηθεί στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 στην Άνω Βιάννο όπου κρατήθηκαν όμηροι στο κτίριο του Γυμνασίου. Το χωριό είχε 4 θύματα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Στις 30 Σεπτεμβρίου διατάχθηκε από τους Γερμανούς η εκκένωση των χωριών Κεφαλοβρύσι, Κρεβατάς, Πεύκος, Σύμη, Καλάμι και Συκολόγος σε πέντε μέρες. Στις 14 Οκτωβρίου, ένα μήνα μετά τις ομαδικές εκτελέσεις, ειδικά συνεργεία των Γερμανών άρχισαν να κατεδαφίζουν με δυναμίτες και πυρπόλησαν τα χωριά αυτά, που είχαν ήδη εκκενωθεί και η περιοχή τους είχε κηρυχθεί «νεκρή ζώνη».
ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΙ
Οι Γερμανοί με τα όπλα προτεταμένα μπήκαν, ύστερα από το μακελειό στα Αμιρά, στο Κεφαλοβρύσι, έκαναν έρευνα στα σπίτια και άρπαζαν τους άντρες που ήταν μέσα. Σκότωναν επί τόπου γέρους και αρρώστους που δεν μπορούσαν να βαδίσουν. Ανάμεσά τους ένα ανάπηρο άντρα με πατερίτσες που τον σκότωσαν στην αυλή του και ένα υπερήλικα 93 ετών με ξιφολόγχη πάνω στο κρεβάτι του και δύο ακόμη ηλικιωμένους. Οδήγησαν τους υπόλοιπους στη θέση «Καλύβα» δίπλα στο διδακτήριο του Δημοτικού Σχολείου και τους εκτέλεσαν ομαδικά 34 άνδρες και δύο γυναίκες. Τους εγκατέλειψαν εκεί και έφυγαν βιαστικά για να συνεχίσουν το μακάβριο έργο τους στον Κρεββατά. Οι Γερμανοί στο Κεφαλοβρύσι εκτέλεσαν 29 μέσα στο χωριό, 1 στον Πεύκο και 6 στην περιοχή της Λυγιάς. Μια νέα τραγωδία εκτυλίχθηκε όταν οι γυναίκες έφτασαν στον τόπο της εκτέλεσης. Στην συνέχεια άρχισαν παρέες – παρέες να μεταφέρουν τους σκοτωμένους στο νεκροταφείο και άνοιξαν μόνες τους τάφους και τους έθαψαν.
