Ένας ακόμα σημαντικός Δαφέρμος ήταν ο Ελευθέριος .Γιος του Γεωργίου Δαφέρμου δασκάλου και επιθεωρητή δημοτικών σχολείων και τη Ελένης το γένος Στυλιανού Κουτσουδάκη από την Αργυρούπολη.
Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο ,21 Νοεμβρίου 1917.
Μετά το Γυμνάσιο φοίτησε στο διδασκαλείο Ηρακλείου
Έκανε τη στρατιωτική του θητεία στη Δράμα και λίγο μετά την απόλυσή του ,επιστρατεύθηκε ως έφεδρος και πήρε μέρος στον ελληνοιταλικό πόλεμο .Μετά από λίγους μήνες όμως αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το μετερίζι του ,γιατί έπαθε κρυοπαγήματα. Η θέση του στα μετόπισθεν τον είχε αρρωστήσει χειρότερα . Έτσι μη αντέχοντας την απραξία και την ασφάλειά του όταν όλοι πολεμούσαν επιστρέφει στο στρατό και μάλιστα πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης.
ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ
Με την λήξη των περιπετειών του έθνους αποφασίζει να βελτιώσει τις γνώσεις του.
Έτσι τη διετία 1950-1952 τον βλέπουμε να παρακολουθεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών μαθήματα της μετεκπαίδευσης δασκάλων
Παράλληλα είχε οργανική θέση σε απόκεντρα σχολεία σε διάφορα σχολεία του Ρεθύμνου
Όταν ανέλαβε ξανά τα καθήκοντα του δασκάλου ,μετά από δυο μεταθέσεις διορίστηκε με το βαθμό του διευθυντή ,πρώτα σε δημοτικό σχολείο του Ηρακλείου και μετά , σε σχολείο των Αθηνών.
ΚΑΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΔΙΟ
Αυτό που αξίζει να τονιστεί είναι ότι παρά το γεγονός ότι ο πατέρας του διατηρούσε και ευρύ κύκλο γνωριμιών και είχε φθάσει στην υψηλότερη βαθμίδα της εκπαίδευσης , δεν το εκμεταλλεύτηκαν τα παιδιά του για να αποφύγουν τις ταλαιπωρίες των μεταθέσεων που εκείνη την εποχή ήταν ένας Γολγοθάς.
Ο Ελευθέριος Δαφέρμος με τη δική του αξία συνέχισε την πορεία του στην εκπαίδευση και με διαταγές του Υπουργείου Παιδείας τοποθετήθηκε πέντε φορές σαν αναπληρωτής επιθεωρητής σε εκπαιδευτικές περιφέρειες της Κρήτης .Τελικά υπέβαλε την παραίτησή του από την υπηρεσία το 1971.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Όπως όλοι οι Δαφέρμοι δεν μπορούσε να περιοριστεί στα επαγγελματικά και μόνο καθήκοντα και να περνά τον καιρό του στο καφενείο.
Ανέπτυξε αξιόλογη κοινωνική δράση και συνδικαλιστική.
Διετέλεσε πρόεδρος του διδασκαλικού Συλλόγου Ρεθύμνης, Γενικός Γραμματέας της «Χριστιανικής Ενώσεως Ρεθύμνου» ,πρόεδρος του συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 12ου σχολείου Ηλιούπολης Αττικής, πρόεδρος σχολικής εφορείας στο Α’ Γυμνάσιο Αρρένων της ίδιας περιοχής ,τακτικό μέλος του Α’ Ανωτάτου Υπηρεσιακού Συμβουλίου Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής, πρόεδρος του συλλόγου Αξικών Αττικής « Ο Ετέαρχος» κ.λ.π.
Έντονη ήταν και η κοινωνική του δράση αλλά και η συμμετοχή του στα κοινά
Μια χαρακτηριστική του παρέμβαση σε ιστορικό θέμα της πόλης αναφέρει ο εκλεκτός εκπαιδευτικός και συγγραφέας Νίκος Δερεδάκης (ΑΓΟΝΗ ΓΡΑΜΜΗ)
«Το τέταρτο του 20ου αιώνα, λόγω των διανοίξεων των δρόμων της πόλης, αρκετά καταλύματα των stradioti γκρεμίστηκαν, με αποτέλεσμα εκείνη την περίοδο να διασώζονται και να κατοικούνται 19 από τα 28 αρχικά κτίσματα. Μάλιστα, ο δάσκαλος και εκδότης του περιοδικού Προμηθεύς ο Πυρφόρος, Λευτέρης Δαφέρμος, με επιστολή του στον αείμνηστο Ανδρέα Νενεδάκη, με ημερομηνία 6 Ιουνίου 1986, αναφέρει τους ιδιοκτήτες των 19 καταλυμάτων, «θόλατα» όπως τα λέει, αφού και ο ίδιος έμενε σε ένα απ’ αυτά.
Τα θολωτά κτίσματα τη δεκαετία του 1930
Αναφέρει, λοιπόν, για τα θόλατα: «Τα θολωτά αυτά σπίτια πρέπει να είχαν είσοδο από την πλευρά της Αρβανιτιάς (σήμερα πλατεία Ιερολοχιτών), ενώ από την άλλη, την ανατολική, ήταν κτισμένο τείχος πάχους πάνω από 2 μέτρων. Αυτό το τείχος γκρεμίστηκε αργότερα (1925;) και ανοίχτηκαν πόρτες και παράθυρα από τη σημερινή οδό Εθνάρχου Μακαρίου. …»
ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Μεγάλη ήταν και η συγγραφική του δράση. Έγραψε πολλές εργασίες κοινωνικού, παιδαγωγικού, διδακτορικού περιεχομένου που δημοσιεύτηκαν σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες. Είχε εκδόσει και δύο βιβλία. Το θεατράκι μας (τεύχος 1ο ) «Το σπήλαιο του Μελιδονίου»1952 και β) το θεατράκι μας ,τεύχος 2ο «Δέκα σκέτς κατάλληλα δια σχολικάς εορτάς»
ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΦΟΡΟΥ
Είχε όμως μεγάλο στόχο την επανέκδοση του περιοδικού « ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΠΥΡΦΟΡΟΣ» που είχε ιδρύσει ο πατέρας του Γεώργιος και η έκδοση είχε διακοπεί με την εισβολή των Γερμανών Και δεν άργησε να πραγματοποιήσει αυτό το όνειρο ζωής
Ο Ελευθέριος ,συνταξιούχος πλέον, κι έχοντας περισσότερο ελεύθερο χρόνο κατάφερε να πετύχει το στόχο του και το 1977 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος του μεταπολεμικού ΠΡΟΜΗΘΕΑ Μέχρι το 1980 έβγαινε με 16 σελίδες ανά δίμηνο. Μετά το 1980 έβγαινε με περισσότερες σελίδες συνήθως 64 Από το 1982 έβγαινε πλέον ανά τρίμηνο αλλά με περισσότερες πάλι σελίδες. Μέχρι και 124.
Ήταν ένα μεγάλο γεγονός για τα ΚΡΗΤΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Δυστυχώς όμως δεν το στήριξε ο πνευματικός κόσμος αλλά και κανένας κρατικός φορέας όπως θα του άξιζε. Ούτε και η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών, η ανώτατη διάκριση μιας τέτοιας προσπάθειας έφερε αποτέλεσμα
Το 40ο τεύχος ήταν και το τελευταίο του μεταπολεμικού ΠΡΟΜΗΘΕΑ
Αν τώρα υπολογίσουμε ότι οι σελίδες του Πυρφόρου επί Γεωργίου Δαφέρμου έφτασαν τις 2500 κι επί Ελευθερίου τις 2800, έχουμε ένα πνευματικό κληροδότημα 5300 σελίδων γεμάτων με ιστορικά και λαογραφικά θέματα της Κρήτης , κυρίως από το νομό Ρεθύμνου.
Αυτή η επισήμανση δεν μπορεί να μην αξιολογηθεί κατάλληλα , επειδή τα κείμενα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό τόσο του προπολεμικού όσο και του μεταπολεμικού Προμηθέα έχουν την αυθεντικότητα των διηγήσεων από τους παππούδες και τις γιαγιάδες , επομένως είναι αποθησαύρισμα σπουδαίο του λαικού μας πολιτισμού.
Υπάρχουν κείμενα μνημειώδους αξίας όπως : «Τα τούρκικα προσκυνήματα στο Ρέθυμνο», «Το αλετριγουδιό πριν το Ελαιουργείο», «Βιβλιογραφικά στον Κρητικό τύπο», «Οι Κρητικές σφραγίδες του 1821″, «Η συμμετοχή των Κρητικών στο Μακεδονικό Αγώνα 1904-1908″, «Οι Χανιώτικες εφημερίδες μετά το 1950″.
Ακόμα σπάνιες μαρτυρίες ερευνητών και πτυχιακές φοιτητών που αποτελούν παράδεισο κάθε ιστορικού ερευνητή
Τα κείμενα υπογράφουν μεγάλες μορφές των τοπικών γραμμάτων όπως ο Στέργιος Μανουράς, ο Μιχαήλ Μύρωνος Παπαδάκης, ο Ανδρέας Σταυρουλάκης, ο Σπύρος Μαρνιέρος, αλλά και σημαντικοί ερευνητές και λόγιοι από άλλους νομούς.
ΣΠΑΝΙΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Μέσα από τα κείμενα αυτά βιώνουμε καλύτερα τις συνθήκες ζωής και εκπαίδευσης άλλων μακρινών εποχών.
Για παράδειγμα μέσα από τις αναμνήσεις του Γεωργίου Δαφέρμου, βλέπουμε την αντιμετώπιση των δασκάλων σε εποχές που το τελευταίο πράγμα που απασχολούσε τους βασανισμένους ,από τις συνθήκες,, ανθρώπους ήταν να μάθουν γράμματα.
Αναφέρει σε κάποιο σημείο, στις προσωπικές του αναμνήσεις ο μεγάλος αυτός δάσκαλος και λαογράφος :
« Η Κρητική Πολιτεία καλεί τους γραμματισμένους της Κρήτης να τους διορίσει δασκάλους στα Δημοτικά Σχολεία ,που ιδρύθηκαν παντού και στα μικρότερα χωριά.
Τότε υπέστην εξετάσεις εις Γαράζο μετ’ άλλων, υπό του μακαρίτου επιθεωρητού τότε Γεωργίου Στεφανάκη, διωρίσθην δε κατά Νοέμβριον 1899 εις Αστυράκι Μυλοποτάμου.
Η παρουσία μου στο χωριό, προτού να με γνωρίσουν εις την συμπεριφοράν ,όπως εφόρουν Κρητικό βρακάκι, ζώνη κόκκινη κι ένα αμπαδογέλεκο ,έδιδα σ’ αυτούς διάφορα αισθήματα
Όταν πρώτον τους επεσκέφθην δια να τους αναγγείλω ότι ιδρύθη Σχολείον στο χωριό των και διωρίσθην διδάσκαλος ,παρεκάλεσα τον ιερέα και τον πρόεδρον της Κοινότητος να εύρουν το οίκημα και ανάλογα θρανία και θα επιστρέψω. Τινές είπον: « Καλό παιδί φαίνεται και με καλό παρουσιαστικό» Άλλοι είπον « Θαρρώ ήτο βοσκός και ήλθε να μας μάθει γράμματα» Και άλλος πιο ανάποδος ειπεν: «Θαρρώ πω τον είδα το καλοκαίρι ,νύχτα φεγγάρι στα Ξεροκάμπια κι ελάλιε ένα μαδέρι κλεψίμια πρόβατα»
Δεν επέρασε όμως πολύς καιρός που συνανεστράφην τους αγαθούς και φιλόξενους τούτους Κρητικούς ,απέκτησα την εμπιστοσύνη αυτών και έκτοτε εζήτουν να με περιποιηθούν με τραπέζι κάθε Κυριακή μετά την εκκλησίαν Μα εκείνον που τους προσύλκησεν ήτο η Γυμναστική των παιδιών εις την πλατείαν του χωριού (το Λιβάδι) ώστε εμαζεύοντο όλοι και όλες να βλέπουν
Οι νέοι του χωριού με παρεκάλεσαν να τους κάνω γυμναστικήν Τους έδωσα κοντούς κι αρχίσαμε. Έκανά των και αθλητικά αγωνίσματα και παίγνια (δρόμος , βόλι, σκλαβάκια) Σαν τελειώναμε καθίζαμε στο μοναδικό μαγαζί του χωριού, φέρναμε τον καλοσέβαστον και καλόρεξον με τη λύρα , το Μελαμπιώτη κι άρχιζεν χορός. Ήρχοντο και κορίτσια και γυναίκες με τους άνδρες και τα παιδιά και δόστου και να φέρνουν κρασί και μεζέδες από τα σπίτια»
ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
Ο Ελευθέριος Δαφέρμος έφυγε το 1992 αφήνοντας σημαντικό έργο που έχει δυστυχώς ξεχαστεί . Μένει ο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΠΥΡΦΟΡΟΣ» στα ράφια της Δημόσιας Βιβλιοθήκης σαν αιώνιο μνημόσυνο του ιδίου και τους επίσης σπουδαίου πατέρα του, για να τιμά τα κρητικά γράμματα.
Εύα Λαδιά