του Σπύρου Μαρνιέρου
Οι Γουργούθοι παλιός οικισμός υπάγονται στην «Κοινότητα Γερακάρι» και είναι κτισμένοι στις ΒΑ πλαγιές του Κέδρους με υψόμετρο 680 μ. (περίπου). Με τους περισσότερους κατοίκους (112) σημειώνονται το 1583. Ανέκαθεν «μικρά κώμη αλλά η ρομαντικοτέρα της επαρχίας», «σύνδενδρος κατάρρυτος» και περίσσια ξακουσμένη. Είναι πατρίδα Γενεράληδων , Γιαννουλάκηδων, Κατσαντώνηδων, Κουκλινίδων, Μαρνιέρηδων, Μαυρογιάννηδων, Μπουτζούκηδων, Τζωτζάκηδων και Χελιδώνηδων. Πότε ιδρύθηκε ο οικισμός δεν είναι γνωστό. Ίσως σε χρόνους που συμπίπτουν με τη Β’ Βυζαντινή περίοδο, τότε που ακμάζει, όπως μας πληροφορεί η προφορική παράδοση, το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στη θέση «Φώτη». Σώζονται δύο Βυζαντινοί τοιχογραφημένοι ναοί. Του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου – εντός του οικισμού –και του Αγίου Γεωργίου στη θέση «Μερτακονέ» – ερειπωμένος με υπολείμματα τοιχογραφιών. Για την προέλευση του τοπωνυμίου υπάρχουν δυο απόψεις. Η πρώτη υποστηρίζει ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από τη λατινική λέξη Gurgustium, που σημαίνει φωλιά – σκηνή – οικισμός και η δεύτερη από την ετεοκρητική λέξη Γούργουθας και σημαίνει κοίλωμα – βαθούλωμα, ή τόπος που συγκεντρώνονται νερά – κόλυμβος των βυζαντινών. Έχει υποστηριχθεί φαίνεται και τρίτη άποψη από τον Καθηγητή Πλάτωνα , ότι η λέξη «Γουργούθοι» «είναι πεποιημένη από τον θόθυβον του ύδατος όταν ρέει», ανάλογο και το Γέργερη. Απαντάται και το σύνθετο τοπωνύμιο «Βρυσοκάρθους». Οι Γουργούθοι μνημονεύονται στην έκθεση Bassiliacata 1630. Στους χρόνους της Τουρκοκρατίας το πιθανότερο είναι ότι κατοικούνται μόνο από χριστιανικές οικογένειες , το 1867 είναι έδρα για μερικούς μήνες της Επαναστατικής Κυβερνήσεως και έχουν αναδείξει αγωνιστές εναντίον των Τούρκων.
Στη Γερμανική κατοχή οι κάτοικοι ανεξαιρέτως προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες στο οργανωμένο κίνημα αντιστάσεως. Λειτουργεί στον υδρόμυλο στου «Φώτη» συνεχώς – παράνομο» ραδιόφωνο υπό την ευθύνη του Ιωάννη Νικ. Μαρνιέρου και Γουργουθιανοί , όπως οι αδελφοί Στέλιος και Κυριάκος , γιοι του χαρακτηριστικού Κρητικού Νικόλα Κατσαντώνη, είναι ηγετικά στελέχη ανταρτικών ομάδων.
Στις 22 Αυγούστου 1944 ο οικισμός καταστρέφεται ολοσχερώς από τους Ναζί και εκτελούνται οι μεμυημένοι στην αντίσταση Ευάγγελος Μ. Κουκλινός και Στέφανος Νικ. Μαρνιέρος, στο κοντινό χωριό Καρδάκι μαζί με άλλους πατριώτες. Συνταρακτική είναι η εικόνα Γουργουθιανού, του αείμνηστου φωτισμένου δασκάλου Μιχαλάκη Γενεράλη, που αντί άλλου αγαθού, ως άλλος Αινείας, φέρει στους ώμους του και σώζει το πολυτιμότερο, την υπερήλικη μητέρα του, την Κατερίνη, γνωστή Αρχόντισσα μορφωμένη στα γράμματα και τη χριστιανική αρετή.