Μια τραγική ιστορία θα σας διηγηθούμε σήμερα, από τα μαύρα χρόνια της κατοχής Πρόκειται για τον άδικο θάνατο τριών πατριωτών, που έπεσαν στο καθήκον
Από γνωστές και ονομαστές οικογένειες και οι τρεις ,τόσο ο Αναστάσης Βαβαδάκης, όσο και ο Ηλίας Ανωμεριανάκης και ο Νίκος Καλογεράκης
ΛΕΖΑΝΤΑ : Ο Νίκος Καλογεράκης
Την αρχή της ιστορίας έδωσε στη δημοσιότητα ο δάσκαλος και συγγραφέας Νίκος Περακάκης, που χάρις σ’ αυτόν μαθαίνουμε το συναξάρι τόσων και τόσων ηρώων που δεν έτυχαν αναγνώρισης επειδή ήταν …κομμουνιστές Δεν θυμάμαι αυτή τη στιγμή για ποιον ήρωα είχα γράψει που είχε προταθεί για τον πολεμικό σταυρό μετά τις ανδραγαθίες του στο Μέτωπο αλλά δεν το πήρε ποτέ λόγω ιδεολογίας Μετά τον Περακάκη έγραψαν και άλλοι ιστορικοί σχετικά
Πηγή αξιόπιστη του Περακάκη για να γράψει σχετικά με τη θυσία των Ανωμεριανάκη και Καλογεράκη η σύζυγος του Νίκου Μιχ. Καλογεράκη ,Άρτεμις Ανωμεριανάκη
Φόβος και τρόμος ο Αλεξομανώλης
Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα από την αρχή:
Φόβος και τρόμος του Κατωμεριού ήταν ο Αλεξομανώλης Έτσι αποκαλούσαν τον Εμμανουήλ Αλεξάκη από το Ξηρό Χωριό Πίσω από κάθε σελίδα συμφοράς θα τον δεις να προβάλλει Ήταν πανίσχυρος Και αν θυμηθούμε τις μαρτυρίες Σακτουριανών από την πόρτα του πέρασε αρκετός κόσμος να διαπραγματευθεί την ελευθερία των ανθρώπων του ,που είχαν κλειστεί στις φυλακές της Φορτέτζας μετά την καταστροφή του χωριού Ο Αλεξομανώλης είχε τον τρόπο και άδειαζε φυλακές αλλά με το αζημίωτο Ενώ άλλοι όμοιοί του τηρούσαν τα προσχήματα, ο Αλεξομανώλης είχε ανοιχτά ταχθεί με το μέρος του εχθρού Εμφανιζόταν με γερμανική στολή και μπαινόβγαινε στις γερμανικές υπηρεσίες έχοντας δίκτυο συνεργατών σε όλο το νομό. Δοσίλογος με τη βούλα κοντολογίς
Ο Μάρκος Πολιουδάκης αναφέρει στο βιβλίο του «ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ» ότι τον θυμάται να διασχίζει επιδεικτικά την λεωφόρο της πόλης του Ρεθύμνου με το όπλο στον ώμο , σπάνια εμφάνιση για την εποχή εκείνη Συμμετείχε ακόμα και σε μπλόκα. Συγκεκριμένα στην εξόρμηση των Γερμανών στο Μοναστήρι του Αρκαδίου , όπου συνελήφθη ο Διονύσιος Ψαρουδάκης, ένας μοναχός αναγνώρισε τον Αλεξομανώλη και πλησιάζοντάς τον του λέει :« και συ είσαι εδώ;» για να τον αποπέμψει ο προδότης με ένα ηχηρότατο « Ράους»
ΛΕΖΑΝΤΑ: Ο Ηλίας Ανωμεριανάκης
Στόχος των ανταρτών
Μετά από τόσες εγκληματικές πράξεις που διέπραξε ήταν φυσικό οι αντιστασιακές οργανώσεις να σκεφτούν τρόπους απαλλαγής από αυτόν Κι ένας μόνο τρόπος υπήρχε Να θανατωθεί
Έτσι οι οργανώσεις ΕΑΜ και ΕΛΑΣ ανέθεσαν τη δύσκολη αλλά και τόσο επικίνδυνη αποστολή σ’ ένα διαλεκτό παλικάρι από τη Λούτρα τον Αναστάση Βαβαδάκη Σύμφωνα όμως με την πλέον έγκριτη ιστορική πηγή , τον γιατρό κ. Γιώργη Αγγελιδάκη , ναι μεν οι οργανώσεις είχαν κατά νου την τιμωρία του δοσίλογου , αλλά ο Αναστάσης ,γενναίος μέχρι αποκοτιάς και παρορμητικός τύπος , ξέροντας τι ετοιμάζουν οι ομάδες , πήρε πρωτοβουλία να δράσει μόνος του κι αυτό πιστοποιείται από το γεγονός ότι μόνος του επέλεξε το βοηθό του
Αυτό πάλι το αντικρούει ο Ηλίας Ν. Κοπανάκης, στο βιβλίο του «Μαρουλάς Ρεθύμνου» με τον ισχυρισμό ότι τα σενάρια περί ατομικής πρωτοβουλίας είναι παιδαριώδη και ανυπόστατα. Ο «Βαβάς» με τόση εμπειρία ποτέ δεν θα έβαζε σε κίνδυνο την αποτυχία μιας ενέργειας Εξάλλου ο Αλεξομανόλης ήταν ανέκαθεν ένας από τους κύριους στόχους του πυρήνα των ανταρτών του Ρεθύμνου. Ο κ. Κοπανάκης επιχειρηματολογεί με βάση και άλλες αξιόπιστες πηγές Συμβαίνει όμως να έχουμε ζώντα από τα στελέχη της εποχής και μάλιστα από τα πιο σημαντικά που ήξερε και πρόσωπα και πράγματα Για το λόγο αυτό και υπερτονίζουμε την μαρτυρία του γιατρού κ. Γιώργη Αγγελιδάκη που ήξερε πολύ καλά τον Αναστάσιο Βαβαδάκη
Να σημειώσουμε μόνο για την ιστορία ότι όπως αναφέρει ο κ. Κοπανάκης στο βιβλίο του επικαλούμενος διάφορες πηγές και μαρτυρίες, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ αποφάσισαν την εξόντωση του Αλεξομανώλη στο άντρο τους στις Αραβάνες του Ψηλορείτη και το μήνυμα έδωσαν σε κάποιο παιδί, τότε ,ονόματι Ζαχαράκη από τον Πρινέ Μυλοποτάμου, να το παραδώσει στον Αναστάση Βαβαδάκη
ΛΕΖΑΝΤΑ: Ο Αναστάσιος Βαβαδάκης
Πρωταγωνιστής και στα γεγονότα της Μέσης
Ο Αναστάσης Βαβαδάκης αναφέρεται και στα γεγονότα της Μέσης , και συγκεκριμένα στο ματωμένο χρονικό της σπηλιάς «Κιουμπρά» που είχε σαν αποτέλεσμα τον ηρωικό θάνατο του καθηγητή Γιάννη Μαθιουδάκη, του Μανόλη Αεράκη, του Νίκου Τερζιδάκη και του Γιώργη Χατζηνικολάου που εκτελέστηκε αργότερα προσπαθώντας να διαφύγει Ο Αναστάσης είχε καταφέρει να ξεφύγει επωφελούμενος από την παράδοση του Χατζηνικολάου . Ενώ εκείνος παραδίδετο ο Βαβαδάκης, πέταξε μια χειροβομβίδα , αν και τραυματίας και κατάφερε να ξεφύγει
Τώρα η ιδέα ότι θα καθάριζε τον τόπο από ένα μύασμα όπως ο Αλεξομανόλης του έδινε φτερά Για την επιχείρηση αυτή διάλεξε βοηθό του τον
πιο πιστό του φίλο και συναγωνιστή ,τον Ηλία Ανωμεριανάκη , κάτοικο και πρόεδρο της κοινότητας Μαρουλά.
Θάνατος στον προδότη
Σύμφωνα με τον κ. Ηλία Κοπανάκη ο Ανωμεριανός , φημισμένος για την παλικάριά του επίσης , είχε κάθε λόγο να θέλει την εξόντωση του προδότη που είχε διαδραματίσει ελεεινό ρόλο σε μια υπόθεση που έχει σχέση με τον θάνατο του αδελφού του Κυριάκου Ανωμεριανάκη Σας συνιστούμε το βιβλίο αυτό γιατί περιέχει αφάνταστα ενδιαφέροντα στοιχεία από το χωριό του Μαρουλά και ο συγγραφέας έχει και χαρισματική γραφή που κάνει την ανάγνωση απόλαυση Και για το ζήτημα που θα ήθελε ο Ηλίας το θάνατο του Αλεξομανώλη , αναφέρει πολύ σημαντικά γεγονότα.
Γαμπρός του Ηλία ήταν ο Νίκος Καλογεράκης της ιστορικής οικογένειας των Περιβολίων Κι επειδή είχε δώσει μέχρι τότε σπουδαία δείγματα αντιστασιακής δράσης ο Ανωμεριανάκης τον έβαλε στο σχέδιο , για να έχει κι αυτός έναν πολύτιμο βοηθό αν χρειαζόταν Ο Καλογεράκης είχε παντρευτεί την αδελφή του Ηλία, Άρτεμη με την οποία είχαν αποκτήσει τρία παιδιά τον Μιχάλη , τον Ηλία και τον Λευτέρη
Ήταν άνθρωπος φιλήσυχος μα φλογερός πατριώτης και δέχτηκε μετά χαράς να βοηθήσει .
Στα ίχνη του δοσίλογου
Όπως συνηθιζόταν στις περιπτώσεις αυτές ένα από τα παλικάρια της ομάδας αναλάμβανε τη στενή παρακολούθηση του προδότη Που πήγαινε, ποιες ώρες προτιμούσε να βγαίνει , την καθημερινότητά του δηλαδή, με κάθε λεπτομέρεια.
Ενημέρωνε στη συνέχεια τον επικεφαλής της ομάδας για νεότερες εντολές
Ο Αλεξομανώλης είχε κι αυτός ένα συγκεκριμένο δρομολόγιο Συνήθως πρωϊνές ώρες ήταν στα γραφεία της Γκεστάπο στο Ρέθυμνο και κατά τις 3-4 το απόγευμα επέστρεφε στο χωριό του Αλλά δυστυχώς για τους πατριώτες είχε καταφέρει να διαθέτει παντού «μάτια» και «αυτιά» κι έτσι γλίτωσε αρκετές φορές
Στις 3 Μαίου 1944 ο Αναστάσης Βαβαδάκης με τον Ηλία Ανωμεριανάκη πήγαν στη θέση Σκάφες , στην περιοχή Αλμπάνι Μετόχι δεξιότερα από τα Μισσίρια, κοντά στο δημόσιο δρόμο , από όπου συνήθως περνούσε ο προδότης και τούστησαν ενέδρα κρυμμένοι στον κούμο ενός ερειπωμένου σπιτιού. Από κοντά και ο Καλογεράκης στο χωράφι του , παρακολουθούσε την κίνηση Αυτό αναφέρει και ο Εμμ. Τσιριμονάκης στο βιβλίο του για την Αντίσταση
Στην ώρα του φάνηκε ο Αλεξομανώλης με προορισμό το Ξηρό χωριό Αλλά καθώς φάνηκε είχε λάβει τα μέτρα του Στο ίδιο αυτοκίνητο επέβαιναν και Γερμανοί στρατιώτες Ενημερωμένοι καθώς ήταν όλοι από κάποιον για την επιχείρηση που είχε αναλάβει το αντάρτικό , λίγο πριν από το σημείο της ενέδρας κατέβηκαν και κρύφτηκαν περιμένοντας την κίνηση των ανταρτών για να επέμβουν Όσο για τον Αλεξομανώλη συνέχιζε το δρόμο του δήθεν αμέριμνος
Κανένας δεν τον άκουσε
Το άγρυπνο μάτι του Νίκου Καλογεράκη εντόπισε τις κινήσεις , αντιλήφθηκε τους Γερμανούς που είχαν κρυφτεί και έσπευσε να ενημερώσει τους συντρόφους του Θέλεις τώρα ότι δεν πρόλαβε , θέλεις η «κακή» ώρα να έβαλε στο νου του Αναστάση και του Ηλία πως θα ήταν τίποτα Γερμανοί από αυτούς που κινούνταν συνήθως στη περιοχή , η κακή αυτή εκτίμηση είχε ,σαν αποτέλεσμα , να μη δώσουν σημασία κι έτσι έγινε το κακό .
Ενώ έβγαιναν από τον κρυψώνα τους για να δράσουν, βρέθηκαν ξαφνικά και οι τρεις περικυκλωμένοι Ο Ηλίας Ανωμεριανάκης εκτελέστηκε επί τόπου Τους άλλους δύο δεμένους τους οδήγησαν στην Γκεστάπο όπου τους υπέβαλαν σε σκληρά βασανιστήρια σύμφωνα με τα αρχεία της Εθνικής Αντίστασης Μάταιη η προσπάθειά τους να πάρουν λέξη από το στόμα των δύο παλικαριών Κανένας δεν μίλησε Έτσι «τσελεκωμένους» τους οδήγησαν προς τις φυλακές της Φορτέτζας Ήταν γνωστός ο τόπος που γίνονταν οι εκτελέσεις Και προς τα εκεί οδηγούσαν οι δήμιοι τους δυο πατριώτες που δεν είχαν σκοπό να υποταχτούν στη μοίρα τους Ήταν φτιαγμένοι από τη στόφα εκείνη των γενναίων που δεν παραδίδονται του χάρου χωρίς αντίσταση μέχρι το τέλος.
Κι εκεί που βάδιζαν με απότομες κινήσεις τα «τσελεκωμένα» τους χέρια απώθησαν τους στρατιώτες αιφνιδιάζοντάς τους και προσπάθησαν να ξεφύγουν
Γρήγορα όμως συνήλθαν και άφησαν τα όπλα τους να γράψουν το θλιβερό επίλογο Το Νίκο Καλογεράκη εκτέλεσε ο γερμανός αστυνομικός Έρμαν Ο Αναστάσης Βαβαδάκης ενώ πήρε την κατηφόρα κι όλα έδειχναν πως θα γλίτωνε , έπεσε η ζώνη του κι όπως μπερδεύτηκε στα πόδια του , τον καθυστέρησε έτσι ώστε να τον προφτάσει ο διώκτης του και να τον πυροβολήσει Σαν θηρία έτρεξαν και οι άλλοι στη μεριά του και με απίστευτη θηριωδία τον αποτέλειωσαν πυροβολώντας στο κεφάλι του
Λίγο αργότερα οι ναζί αγγάρεψαν κρατούμενους να θάψουν τα πτώματα εκεί στο φρούριο
Μια άλλη εκδοχή για την εκτέλεση
Ο κ. Ηλίας Κοπανάκης στο βιβλίο του ,περιγράφοντας τα γεγονότα ,αναφέρει ότι το βράδυ ,λίγο πριν τα μεσάνυχτα ,την ώρα που τους οδηγούσαν στις φυλακές, ο Βαβουδάκης έκανε την ύστατη προσπάθεια απόδρασης με τις γνωστές συνέπειες που προαναφέραμε από στοιχεία του Περακάκη
Για τον Καλογεράκη αναφέρει ότι την επομένη εκτελέστηκε από τον Έρμαν αφού είχε επιτραπεί στο Μιχάλη τον μεγαλύτερο γιο του Νίκου να τον συναντήσει και ν’ ακούσει τις τελευταίες παραγγελιές του πατέρες του
Μετά την απελευθέρωση με κατανυκτική τελετή μεταφέρθηκαν τα οστά του Ηλία και του Νίκου στο Ηρώο των Μισσιρίων , πλάι στους άλλους εκτελεσθέντες συγχωριανούς τους, του δε Αναστάση σε δικό του τάφο στη Λούτρα
Εύλογος ο προβληματισμός του κ. Ηλία Κοπανάκη ως προς την άμεση εκτέλεση του Ανωμεριανάκη Και αναφέρει επίσης κάτι ενδιαφέρον ότι αμέσως μετά το θάνατό του φόρτωσαν τη σορό σε ένα κάρο και την οδήγησαν στο χωριό.
Θρήνος στην κηδεία
Το απόγευμα της 6ης Μαΐου του 1944 κόσμος αμέτρητος συρρέει στην κηδεία Η οικογένεια θρηνεί τον δεύτερο άντρα που χάνει μέσα σε λίγους μήνες.
Η έγκυος γυναίκα του Πηνελόπη, το γένος Λογιάκη, είχε κρεμαστεί στο πρόχειρο φέρετρο , που δεν χωρούσε καλά καλά το νεκρό και θρηνούσε Μια μικρή ομάδα γερμανών κατέφθασε στο σημείο κι ένας βαθμοφόρος διάβασε χωρίς να μπορεί να προφέρει το «ρ» ότι ο Ηλίας θα κηδευόταν χωρίς ιερέα με απόφαση του Κρέις Κομμαντατούρ.
Και μια ακόμα λεπτομέρεια συγκλονιστική από τον κ. Ηλία Κοπανάκη
Αποχαιρετώντας το γιο της η άμοιρη μάνα του παράχωσε δίπλα του ένα μικρό μπογαλάκι και του παράγγειλε να δώσει στον αδελφό του Κυριάκο ,που δεν είχε προλάβει να ντυθεί γαμπρός ,τα προικιά του
Ο λεβέντης ιερέας του χωριού ,ατρόμητος και πατριώτης ,δεν υπάκουσε στη διαταγή και έψαλε νύχτα τη νεκρώσιμη ακολουθία με λίγους ακόμα χωριανούς Και άλλα πολλά μπορείτε να αναζητήσετε στο βιβλίο του κ. Κοπανάκη για το Μαρουλά Αξίζει να έχετε στη βιβλιοθήκη σας το έργο αυτό.
Το τέλος του προδότη
Όσο για τον προδότη Αλεξομανόλη , όπως και οι όμοιοί του έπεσε στα … «μαλακά» Ο Μάρκος Πολιουδάκης αναφέρει ότι μετά από σύλληψη και δίκη χάθηκαν τα ίχνη του Ο Νίκος Περακάκης γράφει ότι ο προδότης μετά από σύντομη φυλάκιση έμεινε ελεύθερος και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα Εκεί στα Άνω Λιόσια έκτισε το σπίτι του ,ζώντας τα υπόλοιπα χρόνια του με απόλυτη οικονομική άνεση Πέθανε γύρω στα 1980 και ετάφη στο νεκροταφείο των Αγίων Θεοδώρων , σύμφωνα πάντα με τον αντιστασιακό συγγραφέα στο πολύτιμο βιβλίο του « Εθνικό Συναξάρι»
Εύα Λαδιά