Κυριάννα

Του Στέργιου Σπανάκη και της ομάδας ΚΡΗΤΗ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 

Η Κυριάννα είναι χωριό και κοινότητα της επαρχίας Ρεθύμνης. Βρίσκεται 14χμ. ανατολικά του Ρεθύμνου. Είναι κτισμένο ανάμεσα σε λόφους σε υψόμετρο 240μ. Στο χωριό ζουν σήμερα 377 κάτοικοι, που διακρίνονται για την εργατικότητα, την ευσέβεια και την καλοσύνη τους. Τα κυριότερα προϊόντα στην Κυριάννα είναι λάδι και σταφίδα.

Παλιότερα το χωριό ονομαζόταν Π α τ σ ό ς. Η ονομασία Κυριάννα στηρίζεται στην ακόλουθη παράδοση: Γύρω στο 1400 κάποια κυρία Άννα έκτισε στο χωριό την εκκλησία της Παναγίας. Έτσι η άγνωστη κυρία Άννα έγινε η Κυριάννα της Ρεθύμνης. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι, επειδή πέρασε από εδώ ο Αι Κυρ-Γιάννης, ονομάστηκε Κυριάννα.

Στο χωριό σώζονται σε καλή κατάσταση δυο ενετικά κτίσματα, που πιστοποιούν την ύπαρξη της Κυριάννας κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Ένα φάντασμα, το φραγκάκι, περιφερόταν -σύμφωνα με την παράδοση- στα κτίσματα αυτά. Όλα αυτά τα χρονια της Ενετοκρατίας.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικούσαν στην Κυριάννα Τούρκοι και Έλληνες. Η παρουσία των Τούρκων ήταν έντονη, ακόμη και στα νεκροταφεία του χωριού. Οι χωριανοί κάλυπταν τους τάφους με μεγάλες πλάκες γιατί οι Τούρκοι απαγόρευαν την ακολουθία της ταφής των νεκρών.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1922, ήρθαν στην Κυριάννα πολλοί Μικρασιάτες, στους οποίους δόθηκε η περιουσία των Τούρκων αγάδων. Σήμερα το 40% του πληθυσμού κατάγεται από τη Μ. Ασία.

Οι παλιότερες οικογένειες του χωριού είναι: οι Θωμαδάκηδες, οι Μπιρλιράκηδες, οι Μακρυδάκηδες, οι Πισκοπάκηδες, οι Δοκιμάκηδες, οι Φραγκιαδάκηδες, οι Πετρακάκηδες, οι Λεφάκηδες κ.α.

Στην Κυριάννα βρίσκεται η αξιόλογη διμάρτυρη εκκλησία Κοίμηση της Θεοτόκου και Αγία Παρασκευή, που είναι ο ενοριακός ναός της.

Η εκκλησία θεωρείται κτίση του 12^ου αιώνα. Στο κλίτος της Αγίας Παρασκευή φυλάσσεται η εικόνα «Δέηση του Χριστού», που ζωγραφίστηκε -σύμφωνα με τη μαρτυρία των κατοίκων- από το Μιχαήλ Δαμασκηνό.

Στο χωριό υπάρχουν επίσης οι παλιές εκκλησίες του Σωτήρα Χριστού, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Νικολάου στην τοποθεσία Φαράγγι.

Το 1880 κτίστηκε η εκκλησία Παναγία της Τάφρας. Η παράδοση αναφέρει ότι κατά την ανέγερσή της οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να βρουν πουθενά το ανάλογο χώμα. Τελικά ένας χωριανός είδε στο όνειρό του την περιοχή όπου υπήρχε ένα αγκούτσακας (είδος αγριαχλαδιά), και στην οποία βρέθηκε το κατάλληλο χώμα.