ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
22/09/2016 του Μανόλη Ι. Κούνουπα
«Τῆς τέχνης ταύτης οὐκ ἔστιν ἄλλη μείζων τί γὰρ ἴσον τοῦ ρυθμίσαι τὴν ψυχὴν καὶ διαπλᾶσαι νέου διάνοια;»
(Ἰω. Χρυσοστ. Μ.Ρ.Φ 58,584)
Οι εκλογές του 1910 έφεραν στην κυβέρνηση τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Την ίδια χρονιά ιδρύθηκε στην Αθήνα ο Εκπαιδευτικός Όμιλος, τα μέλη του οποίου έμελλε να παίξουν σημαντικό ρόλο σε όλες τις προσπάθειες αλλαγών στην εκπαίδευση, που επιχειρήθηκαν στην περίοδο 1910-1930 από τις κυβερνήσεις Βενιζέλου.
Η χώρα είχε ανάγκη περισσότερο από ποτέ «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» και η πρώτη αποδοτική προσπάθεια έγινε το 1913 μέσα στον απόηχο των νικηφόρων Βαλκανικών πολέμων, που είχαν διπλασιάσει τα σύνορα της Ελλάδας και παρά τις οργανωμένες αντιδράσεις των συντηρητικών δυνάμεων στο θέμα της γλώσσας.
Στην εισηγητική έκθεση των νομοσχεδίων που γράφτηκαν από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο προβλεπόταν και τονιζόταν η υποχρεωτική εκπαίδευση, η μόρφωση της γυναίκας, η δημιουργία επαγγελματικής εκπαίδευσης, το εξαετές δημοτικό σχολείο, στο οποίο θα διδασκόταν η νεοελληνική κ.τλ.
Λίγα χρόνια αργότερα μέσα στην ίδια δεκαετία (1917) νομοθετήθηκαν από την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου με εισήγηση του Εκπαιδευτικού Ομίλου και επικυρώθηκαν από τη Βουλή των Ελλήνων σχεδόν όλα όσα προβλέπονταν και όλες οι διαρθρωτικές αλλαγές του νομοσχεδίου του 1913 (Νέα αναγνωστικά κ.λπ.).
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή μαζί με την πτώση του Βενιζέλου γκρεμίστηκε η «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» από τη νέα κυβέρνηση.
Το 1928 υπήρξε νέα κυβερνητική αλλαγή. Το κόμμα των Φιλελευθέρων υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και πάλι για μια φορά ακόμα ξεκίνησε προσπάθεια για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση με πρωτεργάτες και πάλι τους τρεις φωτισμένους παιδαγωγούς του Εκπαιδευτικού Ομίλου Δημήτριο Γληνό, Αλέξανδρο Δελμούζο και Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Όμως τα μέτρα αυτά του 1929 καταργήθηκαν για πολλοστή φορά με την άνοδο στην εξουσία του δικτατορικού καθεστώτος του Ιωάννου Μεταξά (1936).
Στις εκλογές του 1964 η Ένωσις Κέντρου σχημάτισε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Η καθιέρωση και κατοχύρωση της δωρεάν παιδείας υπήρξε σταθμός στην πορεία των εκπαιδευτικών διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων. Πρωτεργάτης ο Ευάγγελος Παπανούτσος με τη συνεργασία του Ιωάννη Κακριδή.
Το 1967 καταργήθηκε και ακυρώθηκε από το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια.
Από το 1974 και μετά η περίοδος χαρακτηρίστηκε από τις αλλεπάλληλες αναταράξεις και διακυμάνσεις με τις μεγάλες σε ένταση και έκταση απεργίες διδασκόντων και διδασκομένων.
Και πρόσφατα αν και ουδείς αμφισβητεί τις καλές προθέσεις και τις μεταρρυθμιστικές αναλαμπές των νόμων Γιαννάκου και κυρίως Διαμαντοπούλου, παρά ταύτα το εκπαιδευτικό σύστημα ακολούθησε την κατιούσα. Οξύνθηκαν τα προβλήματα εκείνα που αναπόφευκτα παρουσιάζονται κάθε φορά που την παροχή κάποιας υπηρεσίας αναλαμβάνει το κράτος (συγκεντρωτισμός, γραφειοκρατία κ.λπ.).
Σύμφωνα με το βιβλίο του πανεπιστημιακού Τάσου Αμαραντίδη που κυκλοφόρησε πρόσφατα: «το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει καταστεί το πλέον άκαμπτο και συγκεντρωτικό μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ και είναι κατά τέτοιο τρόπο οργανωμένο, ώστε να ευνοείται η εκπαιδευτική γραφειοκρατία».
Και σαν να μην αρκούσαν όλες αυτές οι παρατεταμένες, αβέβαιες, συγκεχυμένες καταστάσεις στην παιδεία το σημερινό νέο καθεστώς εφαρμόζοντας το δόγμα «η αριστεία είναι ρετσινιά», συνεχίζει την κατιούσα με αποτέλεσμα να βασιλεύουν στον τόπο οι μετριότητες.
Τους τελευταίους μήνες το υπουργείο Παιδείας σχεδιάζει, προετοιμάζει και δημοσιοποιεί με το σταγονόμετρο και όχι ολοκληρωμένα σκέψεις και προθέσεις για αναδιάρθρωση της Εκπαίδευσης με παράλληλη κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων στις Ανώτατες Σχολές και με την αντίστοιχη ενίσχυση του μορφωτικού χαρακτήρα του δημοσίου σχολείου και την εισαγωγή των υποψηφίων με κριτήριο το απολυτήριό τους.
Φωτισμένοι εκπαιδευτικοί ανησυχούν δικαιολογημένα και αναφέρουν ότι «η αξιολόγηση είναι ζωτικό κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας, επειδή αποτελεί κινητήριο δύναμη και συντείνει και συνεργεί σε κάθε μαθησιακή προσπάθεια και αριστεία. Εκπαίδευση χωρίς αξιολόγηση δεν εννοείται, διότι προετοιμάζει επιστήμονες με ανεπαρκείς γνώσεις και δεξιότητες».
«Με τη σφραγίδα της «ισοπέδωσης» και της δημιουργίας στηριγμάτων της κυβέρνησης, οι αλλαγές στην παιδεία που ψηφίστηκαν μέσα σε μια βδομάδα» ΒΗΜΑ 4-9-2016. Στην ίδια εφημερίδα δύο πανεπιστημιακοί προβάλλουν τις ενστάσεις τους και τις επιφυλακτικές εκτιμήσεις τους για τις αλλαγές: Ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνστ. Γάτσιος και ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Περικλής Μήτκας αναφέρουν: «Ένα νέο κλειστό εσωστρεφές εκπαιδευτικό «σύμπαν» βασισμένο κυρίως στις ανάγκες των εκπαιδευτικών, αλλά ουδόλως στις ανάγκες των μαθητών, ανατέλλει σε όλες τις βαθμίδες της χώρας».
Εν μέσω αυτών των αλυσιτελών αλλαγών και κλυδωνισμών που ταλανίζουν την παιδεία ανεφάνη μια ελπιδοφόρος, υποδειγματική έκδοση στην οποία, προς τιμήν του συγγραφέα τον απασχολεί μια εγνωσμένη μεν αλλά αγνοημένη παράμετρος της μέχρι τούδε «Εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης».
Πρόκειται για πρωτότυπη επιστημονική εργασία και έρευνα επί θέματος στο οποίο αναλύεται διεξοδικά και αναπτύσσεται περίτρανα και εύγλωττη η λογική απόδειξη των θέσεων του συγγραφέα Χάρη Κ. Στρατιδάκη. Τη μελέτη με τίτλο: «Εκτός σχολικής αιθούσης» και υπότιτλο: «Εφαρμοσμένες δραστηριότητες σχολικής μάθησης» θα την έλεγα «μελέτη ειδικού εκπαιδευτικού περιεχομένου» ενδελεχή και εμπεριστατωμένη εις το έπακρον, απόσταγμα πείρας και καρπό προβληματισμού.
Στην κυριολεξία πεμπτουσία εμπνεύσεως και πηγαίας δημιουργικότητας. Και ακόμα μια έμπρακτη, ουσιαστική και δυναμική συμβολή στην «Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση». Οι τίτλοι στα επιμέρους κεφάλαια εκφράζουν με έντονο και παραστατικό τρόπο το περιεχόμενο και αντανακλούν την ευαισθησία του συγγραφέα, να πείσει για τις τυχόν επιφυλακτικές εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών με λογικά επιχειρήματα.
Μετά τον πρόλογο του κ. Γιάννη Κεφαλογιάννη και την προκαταρκτική εισαγωγή του συγγραφέα, ακολουθούν τα ιδιαίτερα, ουσιώδη κεφάλαια στα οποία με διεξοδική, οξυδερκή ανάλυση και διεισδυτική, ενδελεχή έρευνα ο Χάρης Στρατιδάκης εξετάζει πρώτα τα στοιχεία που διαθέτει και ύστερα εκφράζει την ανεπηρέαστη, ακλόνητη άποψή του.
Ο Χάρης Στρατιδάκης συναισθανόμενος και κινούμενος από μιαν εσωτερική συμπόνια για τα παιδιά, υιοθετεί μιαν ελπιδοφόρα προοπτική στην εκπαίδευση και ευαγγελίζεται μια παιδεία όχι μόνον εντός αλλά και «εκτός των τειχών». Με παραδειγματική παρρησία, και ενδόμυχη πεποίθηση διακηρύσσει και με κατηγορηματικό τρόπο, βροντοφωνάζει ο υποδειγματικός εκπαιδευτικός την πλήρη διαφωνία του για τον αναχρονιστικό θεσμό του εσαεί εγκλεισμού των παιδιών σε χώρους, ανάλογους εκείνων των στρατοπέδων συγκεντρώσεως, των αναμορφωτηρίων, των ψυχιατρείων, των γηροκομείων, των ασύλων.
Ο καινοτόμος, ρηξικέλευθος Χ. Στρατιδάκης και πρωτεργάτης για μια άλλη σχεδίαση της εκπαιδευτικής πράξης δεν έρχεται να προσθέσει στο σύστημα μιαν απλοϊκή θεωρία ανέφικτη και αβάσιμη. Με δεδομένο ότι στο μυαλό «λαμπικάρει» όπως λέμε στην Κρήτη, ότι ξεκαθαρίζει έξω από τους τέσσερεις τοίχους και η πνευματική απόδοση των μαθητών αυξάνει, προτείνει έναν πρωτοποριακό προγραμματισμό για την ελληνική παιδεία. Υπογραμμίζει την αξία μιας παιδαγωγικής μεθόδου, που καλλιεργεί στα παιδιά την περιέργεια, για τη γνώση και αναπτύσσει τα κίνητρα για την απόκτηση της. Μέσα από ένα απαύγασμα μελέτης, εμπειρίας και προβληματισμού προβάλλει την αξία μιας παιδαγωγικής, που μεταβάλλει τα παιδιά από παθητικούς δέκτες σε ενεργούς, αυτόβουλους πολίτες.
Ο συγγραφέας γνωρίζει ότι υπάρχουν και ότι θα υπάρξουν δισταγμοί και διχογνωμίες, ούτω πως ενθαρρύνει και παροτρύνει τους συναδέλφους του «να τολμήσουν» όπως αναφέρει «μιαν εξωσχολική βιωματική μάθηση και να δοκιμάσουν, να εφαρμόσουν τα συμπεράσματα τους στην πράξη» (σελ. 14).
Αυτές τις θέσεις του ο Χ. Στρατιδάκης τις στηρίζει και τις θεμελιώνει σε ακλόνητα επιχειρήματα. Παραθέτει πλήρως και με ακρίβεια τις πηγές από τις οποίες άντλησε στοιχεία και στα οποία βασίστηκε. Ένα αδιάσειστο και αποκαλυπτικό ντοκουμέντο είναι η εύγλωττη ρήση του μεγάλου σοφού Bertrand Rassell: «οι άνθρωποι γεννιούνται αμαθείς και όχι ανόητοι. Γίνονται ανόητοι μέσω της εκπαίδευσης» σελ. 17. Και ο άλλος μεγάλος καταξιωμένος συγγραφέας George Bernard Show υπερακοντίζει: «Δεν υπάρχει στον κόσμο τίποτα πιο τρομακτικό σε βάρος αθώων ανθρώπων από το σχολείο. Στη φυλακή, για παράδειγμα, δε σε αναγκάζουν να διαβάσεις βιβλία που έχουν γράψει οι δεσμοφύλακές σου» σελ. 15. Ενώ ο Χ. Στρατιδάκης συμπληρώνει και αποκρυσταλλώνει: «… καμία λογική δε θα μπορούσε να δικαιολογήσει το γεγονός ότι νεαροί άνθρωποι, με άπειρη στωικότητα, που δεν σταματούν ολημερίς να παίζουν και μόνο το προχωρημένο βράδυ ησυχάζουν, πρέπει να βρίσκονται επί τρεις έως επτά ώρες καθημερινά σε καθιστή στάση».
Όλα τα παραπάνω με μεταφέρουν συνειρμικά στα παιδικά μου χρόνια, όταν φοιτούσα στο 2ο δημοτικό σχολείο (Καμαράκι) και ο δάσκαλός μου ο αείμνηστος Μιχελακάκης έκλεινε πάντα τα παράθυρα ακόμα και τους εαρινούς μήνες και πόσο ασφυκτιούσα. Ο δάσκαλος υπέφερε από χρόνιο άσθμα. Και κάποτε δεν άντεξα και του ζήτησα ευγενικά, να τ’ ανοίξω τουλάχιστον το ένα, όπως και έγινε.
Στα πρώτα πέντε κεφάλαια του περισπούδαστου πονήματος ο συγγραφέας απευθύνει ένα μήνυμα στον εκπαιδευτικό με το ανήσυχο πνεύμα, σ’ εκείνον που ερευνά και προβληματίζεται διαρκώς, χωρίς να αποκλείεται φυσικά ότι αυτό αφορά και τον αναγνώστη με τα πολλαπλά, ευρύτερα ενδιαφέροντα. Με προτρεπτικό λόγο παρακινεί, παροτρύνει και με απτά, εύστοχα παραδείγματα εκδηλώνει την εκ διαμέτρου αντίθετη άποψή του και αντιτάσσεται στο «θεσμό του εγκλεισμού στην αίθουσα του σχολείου». Εισηγείται ένα σχολείο «ανοικτό στην κοινωνία». «Στην πραγματικότητα» αναφέρει «η μάθηση είναι μόνο κοινωνική. Ένα μέρος της, και ασφαλώς όχι το μεγαλύτερο, επιτυγχάνεται μέσα από στο σχολείο, αφού κι αυτό αποτελεί υποσύνολο της κοινωνίας. Όμως αυτό συμβαίνει υπό όρους ατελείωτης πλήξης, απομακρυσμένες από τη μεγάλη κοινωνία, σε χώρους συνήθως άσχημους, ψυχρούς και απάνθρωπους».
Από τη σελίδα 41 και επέκεινα το πόνημα εκτείνεται σε 22 (είκοσι δύο) εμπεριστατωμένα κεφάλαια χαρακτηριστικά τόσο για τη σχολαστική τους εμβρίθεια όσο και για την εδραιωμένη πεποίθηση του συγγραφέα στις συγκεκριμένες θέσεις και απόψεις του, τις οποίες τεκμηριώνει με πλείστα εύστοχα παραδείγματα. Κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει και αναφέρεται, με σχολαστική λεπτομέρεια στις πλείστες όσες εκτός σχολείου δραστηριότητες, οι οποίες αντί της δικαιολογημένης ανίας και πλήξης του «εγκλεισμού» ο μαθητόκοσμος αισθάνεται ευδιαθεσία και χαίρεται τη ζωή με μια ευχάριστη ενασχόληση.
Με τις δύο επαναλαμβανόμενες, προτακτικές λέξεις «εκτός σχολείου» σε κάθε επικεφαλίδα τονίζεται με έμφαση και προϊδεάζεται ο εκπαιδευτικός να υιοθετήσει την ουσιώδη σημασία και εκπαιδευτική- παιδαγωγική αναγκαιότητα της «εκτός σχολείου» μάθησης.
Αλλά ποιές είναι αυτές οι πολυσχιδείς εκπαιδευτικές δραστηριότητες και εκμαθήσεις και συνάμα ερευνητικές και τόσο ψυχωφελείς; Είναι η αλάνθαστη μέθοδος για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας με την καθιέρωση ώρας ανάγνωσης και δημιουργικού σχολιασμού βιβλίων, όπως τα υπέροχα εκείνα του Ιουλίου Βερν, τα οποία μας προμήθευε η μητέρα μου, αρσακειάδα και τα είχαμε όλα «καταβροχθίσει» με τον αδελφό μου.
Αλλά και κάθε άλλη εκμάθηση «εκτός σχολείου» είναι αναγκαία για την ανάπτυξη ποικίλων δραστηριοτήτων, όπως της φιλοζωίας, της επαφής με το ύπαιθρο, για άθληση, για γνώσεις αρχαιολογίας, ιστορίας, θρησκείας κ.λπ. Εκ των «ων ουκ άνευ» η εκτός σχολείου εκμάθηση μιας κόσμιας ανεπίληπτης συμπεριφοράς έναντι εκείνης της απεχθούς γλώσσας του πεζοδρομίου, η οποία δείχνει άνθρωπο χωρίς αγωγή. Ενδεικτικά αναφερόμαστε σ’ αυτές τις περιπτώσεις, αφού ο χώρος της εφημερίδας δεν επιτρέπει περαιτέρω επέκταση. Θα ‘ταν όμως ουσιώδης παραμέληση αν δεν επισημαίναμε τον πλούτο των ενημερωτικών όσο και παραστατικών εγχρώμων εικόνων του βιβλίου, οι οποίες συνδυάζονται αρμονικά και συνταιριάζουν με το περιεχόμενο. Εξ’ άλλου εντυπωσιάζει η πολυάριθμη εκτεταμένη βιβλιογραφία τόσο η ενημερωτική, όσο και του ίδιου εκπληκτικού, παραγωγικού, έμπειρου συγγραφέα Χάρη Στρατιδάκη.
Η παρουσίαση του βιβλίου στη γραφική Αμνάτο εκ παραλλήλου με την απονομή βραβείων και τιμών σε δύο καταξιωμένους εκπαιδευτικούς τον Αντώνη Δαφέρμο και τον Κώστα Μυγιάκη, υπήρξε η δέουσα και η καθόλα ευπρεπής. Οι δύο συμπολίτες έχουν εγγράψει στο ενεργητικό τους μια ευδόκιμη θητεία, μια δυναμική δραστηριότητα στην παιδεία και ένα πολυδιάστατο, συγγραφικό έργο.
Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης κ.κ. Ευγένιος.
Εκτύπωση βιβλιοδεσία: «Γραφοτεχνική Κρήτης Α.Ε.»