AΡΚΑΔΙ -ΠΡΕΒΕΛΗΣ
Ιερά κειμήλια και η ιστορία των
Για τον Ακάκιο Δαουνδάκη, από το χωριό Μονή Σελίνου, παραθέτω τα παρακάτω αξιοσημείωτα.
Ο Ακάκιος, εκτός από την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, που έκτισε στην περίοπτη θέση Κορές, είχε και σπουδαιότατη συμβολή στην αποκατάσταση του Αρκαδίου με τη μεγάλη βοήθεια που έφερε από την Ομόδοξη Ρωσία. Μαζί με τον ηγούμενο Γαβριήλ Μαναρή, ο Ακάκιος επήγε στη Ρωσία περί το 1900, για να εκλιπαρήσουν κάθε βοήθεια για το κατεστραμμένο από το ’66 Αρκάδι.
AΡΚΑΔΙ -ΠΡΕΒΕΛΗΣ
Ο Γέρο Μαναρής, όπως ήτο γνωστός, κατήγετο από το χωριό Καβούσι Ρεθύμνου και η οικογένειά του ήταν πολύ εύπορη. Γνωστό είναι ακόμη στο Καβούσι «του Μαναρή το δάσος». Ήταν ο μόνος διπλωματούχος Θεολόγος Ηγούμενος Αρκαδίου, όπως μου έλεγε ο φίλος μου, ανηψιός του Γεώργιος Μαναρής, καθηγητής Γαλλικών και μου εξέφραζε το παράπονό του ότι αυτός ο μεγάλος Ηγούμενος δεν τον εβοήθησε οικονομικά, όταν εσπούδαζε στη Γαλλία. Ένα αδελφό του Γιώργη Μαναρή, τον Αντώνη, είχε βαφτίσει η γιαγιά μου Κατερίνη και γι’ αυτό ο Γέρο Γαβριήλ Μαναρής την έλεγε συντέκνισσα.
Η εκκλησία των Καψαλιανών είναι Αρκαδιώτικη και γι’ αυτό ελειτουργούσαν σ’ αυτήν συχνά αδελφοί τ’ Αρκαδιού. Τακτικός ήτο ο Ακάκιος. Το εσπέρας ετελούσε τον εσπερινό, διανυκτέρευε στο σπίτι του φίλου του Ανδρέα Ξεξάκη και το πρωί λειτουργία. Με τον πατέρα του Α. Ξεξάκη είχε διπλή σχέση. Και οι δύο ήσαν καλλίφωνοι ψάλτες και επίσης καλοί χορευτές. Ο πατέρας μου στον καστρινό και ο Ακάκιος στον Αποκορωνιώτικο συρτό, έλεγαν πως, όταν χορεύει ο Ακάκιος συρτό, γράφει με τα πόδια του.
Ο Γέρο Γαβριήλ Μαναρής και ο Ακάκιος επήγεν στη Ρωσία, πιθανότατα πριν το 1900 και άρχισαν τις περιοδείες στην απέραντη χώρα Οδησό, Μόσχα, Πετρούπολη. Παρέμειναν εκεί περί τα δύο χρόνια. Γι’ αυτήν την περιοδεία εδιηγείτο συχνά στη γιαγιά μου και στον πατέρα μου ο Ακάκιος. Παρεπονείτο για τον Γούμενο ότι: «Όταν εγώ εγύριζα στις γειτονιές και στα Μοναστήρια και έκανα αγιασμούς κι εμάζευα ρούβλια και τασίματα, εκείνος έκανε παρέα με τους Μεγάλους».
Από τη Ρουσία, έφεραν ένα πολύ μεγάλο πλούτο. Εκτός από τα ρούβλια, έφεραν και διάφορα αντικείμενα. Φορτία ολόκληρα από ιερά σκεύη, εικόνες, ευαγγέλια, καντήλια, θυμιατήρια και τα περισσότερο χρυσοποίκιλτα και διαμαντοστολισμένα. Βαρύτιμα άμφια και ράσα για όλους τους καλογήρους και οικιακά σκεύη άφθονα για όλα τα κελιά. Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου ήταν κυριολεκτικά κατάφορτη από λαμπερά χρυσοποίκιλτα και αδαμαντοκόλλητα αφιερώματα. Εντυπωσιακά ήσαν προπάντων τα μεγάλα καντήλια, σαν μικροί πολυέλαιοι. Τον ίδιο πλούτο είχε και ο ναός στον Κορέ.
Ήμουν τακτικότατος επισκέπτης του Αρκαδίου επί πολλές δεκαετίες και κάθε φορά μπαίνοντας στο Μοναστήρι από τη Χανιώπορτα έπρεπε, πριν απ’ όλα, κατά το έθιμο για όλους τους επισκέπτες, να μπω πρώτα στην εκκλησία να προσκυνήσω και μετά κάθε άλλη επίσκεψη. Πάντοτε εστεκόμουν πολλή ώρα στην εκκλησία και αποθαύμαζα τον πλούτο των ιερών σκευών που την έκαναν να λάμπει ολόκληρη. Εκαμάρωνα και το μεγάλο Ρολόι-Εκκρεμές, που ήταν στημένο δεξιά, καθώς έμπαινα από την αριστερή κυρία είσοδο της πρόσοψης, και είχε ύψος περίπου 1,5 μέτρο. Αυτό το ρολόι το είχε αφιερώσει στην εκκλησία η μητέρα του πατέρα μου, Γαρυφαλιά, το γένος Νικολουδάκη, το 1898 όταν ο γιος της Ανδρέας προσήλθε στο Αρκάδι για να καλογερέψει και εκάρει Αναγνώστης. Αργότερα άλλαξε γνώμη…
Όλος αυτός ο πλούτος των ιερών σκευών της εκκλησίας τ’ Αρκαδιού, του Ηγουμενείου και των κελιών των καλογήρων, άρχισε από το 1941 και μετά να λιγοστεύει, όπως και οι μοναχοί… Τα περισσότερα έχουν αποτεθεί στο Μουσείο της Μονής κι άλλα, μου είπαν, είναι στην αποθήκη. Ελπίζω να φυλάσσονται και να διατηρούνται καλά εκεί.
Από το πλήθος των ιερών σκευών και αντικειμένων που έφεραν από τη Ρωσία ο Γαβριήλ και ο Ακάκιος, άμα εκαλύφθησαν οι ανάγκες τ’ Αρκαδίου, εκκλησίες, κελιά και μοναχοί, έμειναν και περισσεύματα. Απ’ αυτά εδόθησαν και σε «φίλους» τ’ Αρκαδιού.
Ο παππούς μου Αντώνιος Γ. Σταματάκης, που ήταν ένας μεγαλόσωμος άντρακλας, είχε αναλάβει κατά παραγγελίαν του Ηγουμένου Γαβριήλ Μαρινάκη, να διασώσει τα αροτριόντα βόδια τ’ Αρκαδιού- περί τα πενήντα- για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων κατά την πολιορκία της Μονής, το Νοέμβριο του 1866. Και αυτός πράγματι τα διέσωσε, αποκρύβοντάς τα στο μεγάλο και πυκνότατο δάσος, που ήταν στο βάθος ενός φαραγγιού, δυτικά του μιτάτου «Κυπαρίσσι». Επήγα ο ίδιος εκεί επίτηδες και εθαύμασα αυτόν τον κρυψώνα κατά το 1935, όταν εσώζετο ακόμη το δάσος. Επίσης, ο παππούς μου, όταν αξιώθηκε να αγοράσει από έναν Τούρκο στη θέση «Σκουραχλάδα» ένα μεγάλο κτήμα, εδώρησε, σύμφωνα με το τάξιμο που είχε κάνει, στον Άγιο Κωντσαντίνο, τ’ Αρκαδιού, τρία πεζούλια με ελιές χαρουπιές και βελανιδιές. Γι’ αυτό ο Γαβριήλ Μαναρής κι ο Ακάκιος Δαουνδάκης του εδώρησαν από τα Ρούσικα είδη αρκετά πιάτα πορσελάνης με ωραιότατες παραστάσεις και αρκετά μπρίκια εμαγιέ για τσάι και για καφέ. Από αυτά τα πιάτα έχω και φυλάσσω δύο.
Ο αδελφός του παππού μου, ο Παναγιώτης Γ. Σταματάκης, επειδή την καμπάνα της Αρκαδιώτικης εκκλησίας των Καψαλιανών την είχαν πάρει οι Τούρκοι, παράγγειλε και του έφεραν από το Τριέστι μια αρκετά μεγάλη καμπάνα και την τοποθέτησε, την κρέμασε, στο περίτεχνο καμπαναριό της εκκλησίας του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στα Καψαλιανά. Είναι η πιο γλυκόλαλη καμπάνα των γύρω χωριών.
Η σύζυγος του Παναγιώτη Σταματάκη, Ζαχαρένια, το γένος Ξεξάκη, έκαμε δώρο στην ίδια εκκλησία ένα πλήρες σύνολο ιερών αμφίων για τον εκάστοτε λειτουργό ιερέα της εκκλησίας. Επειδή η εκκλησία δεν είχε κατάλληλη ντουλάπα, για να φυλάσσονται τα άμφια, αυτά εφυλάσσοντο, μετά από κάθε ιεροτελεστία, στην κασέλα της στο σπίτι της. Αργότερα, έγινε κατάλληλη θήκη και εφυλάσσοντο μόνιμα στην εκκλησία. Ελπίζω να διατηρούνται ακόμη. Η ολοπλούμιστη κασέλα, πάντως, βρίσκεται εκτεθειμένη στο Λαογραφικό Μουσείο της πόλης μας.
Γι’ αυτό και η θεία μου Ζαχαρένια Σταματάκη-Ξεξάκη, έλαβε και εκείνη δώρο πιατικά και μπρίκια και ο άνδρας της μια εικόνα της Παναγίας. Αυτή η εικόνα είναι έκτυπη σε λεπτό φύλλο χρυσού και φαίνεται η Παναγία, ο Χριστός, άγγελοι και ο Παντοκράτορας. Βρίσκεται στο εικονοστάσι του σπιτιού μου.
Οι ευσεβείς δωρητές Αντώνης Γ. Σταματάκης και η σύζυγός του Κατερίνα, το γένος Γαλιού, ο Παναγιώτης Γ. Σταματάκης και η σύζυγός του Ζαχαρένια, το γένος Ξεξάκη, κατέβαλαν στο ταμείο της Μονής Αρκαδίου μερικά χρυσά Ναπολεόνια και «ενεγράφησαν εν τω βραβείω» της εκκλησίας και ετάφησαν εις τον κοιμητήριον της Μονής.
Εφημ. «Ρεθεμνιώτικα Νέα», Απρίλιος 1994