Αναφέραμε σε πρόσφατο αφιέρωμα πόσο προσεκτικοί πρέπει να είναι οι ερευνητές, όταν έχουνε να μελετήσουνε οικογένειες όπως οι Πρινάρηδες. Δεν υπήρξε μέλος τους χωρίς κάποια δραστηριότητα μικρή ή μεγάλη. Και θα ήταν μεγάλη αδικία να παραληφθεί κάποιος όταν σκοπός μας είναι ,να αναδειχθούν οι ,περισσότεροι δυνατόν, αφανείς ήρωες.
Κι έρχονται οι Σταυρουλάκηδες να πιστοποιήσουν του λόγου το αληθές Ο Χριστόφορος είναι εκείνος που θα μας απασχολήσει , ο ιδρυτής της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας και ο άνθρωπος που διέσωσε πολλά κτίσματα στην πόλη όπως το τείχος του Κιουλούμπαση. Αν δεν ύψωνε φωνή και δεν έκανε αγώνες θα είχαν κατεδαφιστεί.
Ας ξεφυλλίσουμε όμως τον πολυσέλιδο και σημαντικό βίο του ξεκινώντας από μια μικρή αναφορά στους προγόνους του.
Τα στοιχεία μας έδωσαν από το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο και οφείλουμε θερμές ευχαριστίες τόσο στην πρόεδρο κ. Φαλή Βογιατζάκη,όσο και την Επμελήτρια του Μουσείου, κ. Αναστασία Πλατύρραχου, που ανάλωσε πολύτιμο χρόνο, από τον ελάχιστο που διαθέτει ,για να μας δώσει στοιχεία από όσα σχετικά έγγραφα υπάρχουν στο αρχείο του Ιδρύματος.
Κι είναι πολλά .
ΑΠΟ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Από τη μεγάλη και ιστορική οικογένεια των Ζαμπέτηδων καταγόταν ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης. Η σπουδαία αυτή οικογένεια από την Ανώπολη Σφακίων υποχρεώθηκε να μετοικήσει στην Ασή Γωνιά από το 1774.
Προπάπους ήταν ο παπα Σταυρουλής Ζαμπέτης, που σκοτώθηκε στη μάχη του Αλμυρού το 1822.
Από αυτόν έλαβαν οι απόγονοί του το επώνυμο Σταυρουλάκης.
Ο παππούς του Σταυρουλογιώργης οπλαρχηγός Ασή Γωνιάς σκοτώθηκε στη μάχη των Βρυσσών στην επανάσταση του 1866 , σε ηλικία 73 ετών.
Ο δε αδελφός του καπετάν Μιχάλης Σταυρουλάκης, πεντακοσίαρχος, κατά την επανάσταση 1878-1897,διετέλεσε αρχηγός υπό ιδίαν σημαία του ανατολικού διαμερίσματος Αποκορώνου και πέθανε σε βαθειά γεράματα το 1901.
Ο πατέρας του Ιωάννης Γ. Σταυρουλάκης, οπλαρχηγός, τραυματίας κατά την επανάσταση του 1897 και Μακεδονομάχος , πέθανε το 1932. Εκτός από μνήμη ήρωα μας άφησε και μια έμμετρη Ιστορία της Κρήτης που αποτελείται από 9.640 δίστιχα!!!
Για τον ερευνητή να σημειώσουμε ότι όλα τα σχετικά έγγραφα για την πορεία των Ζαμπετάκηδων –Σταυρουλάκηδων υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης.
ΕΝΑΣ ΜΟΡΦΩΜΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ
Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης που υπέγραφε και Αγελάτης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1901.Σε άλλο βιογραφικό αναφέρεται έτος γέννησης το 1900.
Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές ,συνέχισε στη Γυμνασική Ακαδημία απ’ όπου αποφοίτησε και μετά από συστηματικές σπουδές και σε στρατιωτικές σχολές της εποχής , ακολούθησε καριέρα στο στράτευμα Έφθασε μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη κι επειδή θα δούμε παρακάτω ότι ο ατρόμητος χαρακτήρας του δεν συμβιβαζόταν με διπλωματικούς ελιγμούς για την απόκτηση προνομίων, μας φαίνεται αρκετά ύποπτο πώς ένας τόσο γενναίος άνδρας έπαιρνε τις προαγωγές με τόση φειδώ.
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΩΝ
Οι γνώσεις του καθώς εθεωρείτο από τους πλέον μορφωμένους αξιωματικούς του στρατού, τον έφεραν στην έδρα του καθηγητή στις στρατιωτικές σχολές Ευελπίδων,Υπαξιωματικών και της Σχολής εφέδρων Αξιωματικών.
Πήρε μέρος σε όλους τους πολέμους και τους εθνικούς αγώνες από το 1918 και μετά, στο Μικρασιατικό αγώνα και τον στρατό του Έβρου, τον Ελληνοιταλικό πόλεμο ενώ διακρίθηκε και στη Μέση Ανατολή ως διοικητής τάγματος
MIA ΠΡΑΞΗ ΑΠΟΚΟΤΙΑΣ
Μια μέρα μετά την κήρυξη του πολέμου του 1940 δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες μια επιστολή του Χριστοφορου Σταυρουλάκη που φαίνεται να δίνει εξηγήσεις για ένα επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Είχε σχέση με την αντίδρασή του σε φασιστικό χαιρετισμό. Δεν είχε όμως κανένα ρεπορτάζ που να αναφέρεται στο γεγονός.
Είχαμε μείνει με την απορία μέχρι που διαβάσαμε τυχαία στο βιβλίο «Ρέθυμνο 1900-1950»του κ. Κώστα Ηλ. Παπαδάκη και των μαθητών του μια αφήγηση σχετική με την πρώτη μέρα του πολέμου
Εκεί κάποιος κ. Στέλιος Βαβουράκης αναφέρει ότι μόλις ακούστηκαν τα πρώτα διαγγέλματα του Μεταξά και στην πόλη επικρατούσε μια αναταραχή ,συγκεντρώθηκε στην Μεγάλη Πόρτα κόσμος ανάμεσά τους και μια ενωμοτία παιδιών της ΕΟΝ. Επικεφαλής της ομάδας ένας υπάλληλος της Νομαρχίας που ήταν και στέλεχος της Μεταξικής αυτής οργάνωσης. Κάποια στιγμή κάνει ο κύριος αυτός σήμα στη νεολαία και επί τόπου σηκώθηκαν χέρια στοιχιμένα στο φασιστικό χαιρετισμό.
Ξαφνικά μια μαγκούρα σηκώθηκε στον αέρα κι έπεσε στα χέρια Ήταν του Χριστόφορου. Και μόνο που είδε την κίνηση αυτή και μάλιστα από νέους ανθρώπους ξύπνησε μέσα του ο αγέρωχος Σφακιανός. Μετά από αυτό ένας χωροφύλακας έκανε να τον συλλάβει αλλά τον πρόλαβε ο μετέπειτα φρούραρχος Ρεθύμνης Γεώργιος Νικολακάκης.
Φαίνεται να του είπε: «Μην ανακατωθείς γιατί θα αιματολυλήσεις το Ρέθυμνο»
Ο Χριστόφορος όμως φαίνεται ότι βρήκε το μπελά του αν κρίνουμε από την επιστολή και τις διευκρινίσεις του. Κι όπως διαφαίνεται από την επιστολή η μαγκούρα σε υψωμένο χέρι παράγοντα έπεσε και όχι μαθητών. Όπως και να έχει ο ατρόμητος στρατιωτικός έδειξε για μια ακόμα φορά την αληθινή πλευρά του στρατιώτη που αγαπά την πατρίδα του και την ελεύθερη βούληση
Και τολμώ μια υπόθεση . Μήπως επειδή ήταν τόσο «τσεκουράτος»και απροσκύνητος διαπιστώνουμε κάποια αμηχανία στους χρονογράφους, της εποχής, όταν αναφέρονται σ’ αυτόν σαν να επρόκειτο για άτομο που καλύτερα να μην τον έκανες παρέα; Από τα ηρωικά του κατορθώματα και την περηφάνεια του, από πράξεις που μόνο ένας αληθινός πατριώτης τολμά σ’ αυτό το συμπέρασμα καταλήγουμε Ας μην ξεχνάμε πως κάποτε πλήρωνε ακριβά το τίμημα εκείνος που τολμούσε να ταράξει τα νερά στη «Ντάρα Μανέλα» Κι ο Χριστόφορος έρριχνε κοτρώνες στο βάλτο ιδιαίτερα για να προστατεύσει αρχαιολογικούς θησαυρούς.
ΠΡΟΤΥΠΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Ο ΛΟΧΟΣ ΤΟΥ
Εκεί που ο Σταυρουλάκης έγραψε εποποία ήταν στο πεδίο των μαχών .
Αμέσως με την κήρυξη του τελευταίου πολέμου έσπευσε να παρουσιαστεί ως έφεδρος και να αναλάβει αμέσως καθήκοντα στο 8ο Σύνταγμα Πεζικού ως έφεδρος υπολοχαγός εκ μονίμων.
Σύμφωνα με στρατιωτικό έγγραφο που έχουμε στη διάθεσή μας ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης, έχοντας και στρατηγικό νου είχε καταφέρει να διακρίνεται ο λόχος του που ήταν πρότυπο οργάνωσης και γενναιότητας
Κατέχοντας πλήρως τις τεχνικές ιδιότητες του πολυβόλου και όπως ήταν γενναίος και ενθουσιώδης κατάφερε από 6 έως 22 Δεκεμβρίου 1940,ως Διοικητής του Ι Λόχου Πολυβόλων ,στις μάχες Μάλι-Σπάτ-Προγονάτ-Λεκτουσί, να κυριεύσει τρία ιταλικά πολυβόλα τα οποία μέσα σε δυο ώρες κατάφερε να τα στρέψει κατά του εχθρού
Κι ήταν αυτό μία από τις τόσες ανδραγαθίες για τις οποίες τιμήθηκε αργότερα.
ΣΑΝ ΑΠΛΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ
Σύμφωνα πάντα με εκθέσεις ανωτέρων του η μόνη περίπτωση που αγνόησε διαταγές ήταν τις ώρες που είχε το δικαίωμα ανάπαυσης Εκείνος αντί να ξεκουραστεί έσπευδε εκεί που από κρυπαγήματα και άλλες κακουχίες είχαν αραιώσει τους άνδρες του λόχου του και συνέχιζε να πολεμά σαν απλός στρατιώτης.
Αυτά βεβαιώνει σε ενυπόγραφη έκθεσή του με ημερομηνία 28 Φεβρουαρίου 1946,ο τότε διοικητής 8ου Συντάγματος και μετέπειτα φρούραρχος Κορίνθου Π. Μπασακίδης,αλλά και ο ταγματάρχης Πεζικού Πισπέρης Άγγελος ,τότε διοικητής του 8ου Συντάγματος Πεζικού σε άλλη έκθεση το Μάιο του 1946.
ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Αξίζει να τονιστεί ότι εκτός από γενναίος πατριώτης ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης, ήταν και παραγωγικός νους.
Ιδρυσε στη Μακεδονία την πρώτη στην Ελλάδα στρατιωτική προπαίδευση ,συγγράφοντας και το σχετικό δοκίμιο, ενώ κατά μήκος των συνόρων Μακεδονίας και Θράκης δημιούργησε ομάδες ακριτών προσκόπων.
Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Δημήτρη Καλλιτσουνάκη, από σχετική εισήγηση του οποίου αντλούμε αυτά τα στοιχεία ,ο Σταυρουλάκης διετέλεσε και διευθυντής δεύτερου γραφείου του Δ’ Σώματος στρατού, θέση στην οποία διέπρεψε.
Για τη δράση το υ τιμήθηκε με 12 παράσημα και μετάλλια των πολέμων,δύο προτάσεις επ’ ανδραγαθία και τέσσερις τιμητικές διακρίσεις ευφήμου μνείας.
ΕΙΧΕ ΤΟ ΧΑΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης είχε και το χάρισμα του λόγου. Ευτύχησα να τον ζήσω από κοντά και να τον απολαμβάνω σε μνημειώδεις απαγγελίες που θύμιζαν Βεάκη και Μινωτή. Είχε μια φωνή, ακούσια στομφώδη, που προκαλούσε ρίγος όταν αναφερόταν σε εθνικά θέματα. Εκείνος είναι που στα πρώτα μου δημοσιογραφικά βήματα ,το 1972, γνωρίζοντας ότι δεν έχω σχέση καταγωγής με το Ρέθυμνο , αφιέρωνε ώρες στην ξενάγησή μου. Έτσι ώστε μέσα σε διάστημα μηνών, έμαθα την πόλη βήμα –βήμα. Κι αυτή η ξενάγηση στάθηκε πολύτιμη στην καριέρα μου μετέπειτα.
Στα βαθειά του γεράματα όταν έκλεβα χρόνο να τον συντροφέψω , στο σπίτι του, που ήταν δίπλα ακριβώς από το Λύκειο Ελληνίδων , κατάφερα κάποτε να εξασφαλίσω ένα μαγνητόφωνο και να τον καταγράψω σε μια μαρτυρία για τον ΠαύλοΒλαστό και ένα εξαιρετικό δημώδες για τον Λέοντα Καλλέργη .
Αν και χρόνια προσπαθώ με τα ελάχιστα μέσα που διαθέτω να συντηρώ αυτό το πολύτιμο υλικό , αναφέρομαι σε αναρίθμητες κασέτες και οπτικό υλικό, δεν στάθηκα τυχερή στις καταγραφές του Χριστόφορου Σταυρουλάκη. Ας όψονται εκείνοι που περιφρονώντας τις προσπάθειές μου , για τους προσωπικούς τους λόγους , αδίκησαν τελικά τον ίδιο τους τον τόπο. Με το χρόνο αλλοιώθηκε η φωνή και πλέον είναι άχρηστο αυτό το υλικό.
Κάτι που φοβάμαι ότι θα συμβεί και με το υπόλοιπο αρχειακό μου υλικό. Αλλά και πάλι από πλευράς μου έκανα ό,τι μπορούσα. Το Ρεθυμνο αφορά η δουλειά μου ας ενδιαφερθεί.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ
Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης , έχοντας και το γονίδιο από τον ποιητή πατέρα του, ασχολήθηκε από νωρίς με τη Λογοτεχνία, τη Λαογραφία και την Ιστορία της Κρήτης
Είναι αναρίθμητες οι μελέτες του ιστορικές , λαογραφικές, οι συλλογές ποιημάτων ιστορικών και τόσα άλλα
Μνημειώδης η έμμετρη περιγραφή της Μάχης της Κρήτης ενώ το Αρκάδι που ήταν από τα προσφιλή του θέματα έχει πλείστες όσες αναφορές ποιητικές και πεζές
Σ’ αυτά τα ποιήματα βλέπουμε να υπογράφει «Αγελάτης»που έμεινε το φιλολογικό του ψευδώνυμο.
Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης πρωτομίλησε για τους τελευταίους υπερασπιστές του Βυζαντίου βασιζόμενος στα μετά από τότε γνωστά κείμενα των χρονογράφων της Άλωσης ,Έλληνες και ξένους, τον Κρητόβουλο Χαλκοκονδύλη,Δούκα, Βάρβαρον ,Μύλερ και διεξοδικότερα από τον Πρωτοβεστιάριο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Γεώργιον Σφρανξήν, όπως μας τον κατονομάζει ο καθηγητής Τωμαδάκης στο έργο του «Τα 500 χρόνια της Αλώσεως»
ΓΟΗΤΕΥΕ ΤΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ
Είχε ένα μοναδικό τρόπο να κάνει αναλύσεις ιστορικών θεμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο καθηγητής Πανεπιστημίου και Ακαδημαικός Ιωάννης Καλλιτσουνάκης , αναφέρει για τον Χριστόφορο Σταυρουλάκη:
«Παρηκολούθησα την ιστορικήν ομιλία του συνταγματάρχου Σταυρουλάκη στην αίθουσα της Παγκρητίου Ενώσεως , όπως και άλλοτε τον παρακολούθησα διαλεγόμενον περί του Αρκαδικού δράματος ,στην αίθουσα του Παρνασσού και λέγω ότι ο Σταυρουλάκης δεν είναι μόνο ο θρυλικός πολέμαρχος του Αλβανικού Έπους, αλλά αποδεικνύεται κι ένας βαθυστόχαστος μελετητής της Κρητικής ιστορίας και ασφαλώς ένας εκ των πλέον διακεκριμένων ομιλητών της Ελλάδος»
Ομοίως και μια άλλη μεγάλη μορφή των γραμμάτων η Ζερμαίν Φόνσου Μαμαλάκη γράφει:
« Ο κ. Σταυρουλάκης είναι ιστορικός μέσα στην ψυχή. Βαθειά γνώση των εξελίξεων του Ελληνισμού,κατανόηση και διαίσθηση όσον αφορά τους μαιάνδρους του παρελθόντος,,, είναι τα βασικά προσόντα του ιστορικού που συγκεντρώνει αναμφισβήτητα ο αξιοθαύμαστός μας μελετητής και συγγραφέας»
Και ο Λουκής Ακρίτας σχολίασε στο περιοδικό του «Επιστήμη-Κόσμος και Ζωή» της 18 Ιουνίου 1958:¨
« Η διάλεξη του κ. Σταυρουλάκη με θέμα Λαογραφία Κρήτης , ήταν από τις πιο εξαίρετες που έχω παρακολουθήσει.Λαική σοφία, ηθος και τόνος είχαν συνταιριαστεί σε ένα θαυμάσιο σύνολο ,που καταγοήτευσε όσους είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν τη διάλεξη ενός αληθινού Κρητικού και μοναδικού σε ήθος πνευματικού ανθρώπου»
Αναφέρει και ο πάντα αντικειμενικός Κώστας Μαμαλάκης στη σειρά των χρονογραφημάτων του με το γενικό τίτλο «Η πόλη που δεν σβήνει»:
«Ιδεώδης ξεναγός ο Σταυρουλάκης, με ιστορικές και λαογραφικές γνώσεις-μοναδικός στην ιστορία του Ρεθέμνου δια μέσου των αιώνων –τεκμηριωμενες , απέραντα και αφηγηματική χάρη ,προβάλλει περίφημα το Ρέθεμνος και το προπαγανδίζει τουριστικά όσο κανείς.
Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης διακρινόταν για την ακούραστη προσφορά του στον τόπο
Συγκλίνουν εδώ οι απόψεις προσωπικοτήτων ,με κύρος , από το Μακάριο και τον Πρεβελάκη μέχρι το Θεοτοκά, που αναφέρθηκαν σ’ αυτόν με τα πιο εγκωμιαστικά σχόλια
Αναφέρει σχετικά ο Κώστας Μαμαλάκης, στη σειρά του « Η πόλη που δεν σβήνει»:
«Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης είναι αναντικατάστατος ,χαλκέντερος, το πρωί ξεναγεί στο Αρκάδι, το μεσημέρι στη Φορτέτζα, το απόγευμα και πάλι στο Αρκάδι, έστω κι αν πρόκειται για έναν ξένο , αν τύχει
Κεφάλαιο για το Ρέθυμνο Η ευρυμάθειά του επίσης ήταν ζηλευτή
Σε πρόσφατο τεύχος της «ΝΕΑΣ ΕΣΤΙΑΣ»( ΣΣ 1966) που ως γνωστόν περνά τις συνεργασίες από τριπλό «κόσκινο», ιδιαίτερα όταν πρόκειται για αφιέρωση και έκδοση πανηγυρική, όπως αυτό το τεύχος, το αφιερωμένο στο Σηκωμό του 66 , δημοσιεύεται μια ανακοίνωση σπουδαία του Χριστόφορου Σταυρουλάκη: « Ένας Κρητικός καπετάνιος ο Ν Νικολούδης, αφηγείται την επανάσταση του 66» «Κρητικό Μακρυγιάννη» θεωρεί ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης τον καπετάν Νικολούδη
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΙΛΕΡ
Για το παρακάτω προβληματίστηκα αρκετά αν χρειαζόταν να το αναφέρω, επειδή παντού υπάρχουν οι ανθρώπινες αδυναμίες κι ίσως θα πρέπει να τις παραβλέπουμε Ιδιαίτερα όταν είναι περισσότερα τα προτερήματα
Αποφάσισα όμως να αναφέρω τι προηγήθηκε της ίδρυσης της ΙΛΕΡ, γιατί δεν θέλουμε καλύτερο παράδειγμα, όταν μιλάμε για την ανωτερότητα που διέκρινε τους παλιούς Ρεθεμνιώτες, την αρχοντιά και την «πρεπιά» για να θυμηθώ τη λέξη που χρησιμοποιεί συνήθως η κ Ιωάννα Βαλαρή, σεβαστή και αγαπημένη Ο τόπος τους ένοιαζε και η προκοπή του Οι κρίσεις ,συγκρίσεις και συμπεράσματα δικά σας.
Επί προεδρίας Μαρίας Τσιριμονάκη, στο Λύκειο Ελληνίδων δημιουργήθηκαν επιτροπές για επιστημονικές λαογραφικές μελέτες Μια από τις επιτροπές στις οποίες συμμετείχαν Χριστόφορος Σταυρουλάκης, Λεωνίδα Καούνης, Ελένη Παπαδογιάννη και άλλοι δραστήριοι συμπολίτες είχε την ευθύνη να συγκεντρώσει τοπικές στολές για να αναβαθμιστεί το τμήμα ιματισμού του Λυκείου μας
Με μεγάλη διάθεση δούλεψαν τα μέλη της επιτροπής Αλλά ο Χριστόφορος, ενώ στην αρχή εργάστηκε με μεγάλο ενθουσιασμό , στη συνέχεια και χωρίς να έχει προηγηθεί κάτι που να δικαιολογεί την κίνηση αποφάσισε να ιδρύσει την Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Ήταν το 1965 Είναι γεγονός ότι ,λόγω χαρακτήρος, δεν μπορούσε για καιρό να είναι υπό τις οδηγίες άλλων Γνωστή η ανθρώπινη αδυναμία του αυτή και όπως διαπιστώνουμε κανένας δεν το χρέωσε ποτέ τουλάχιστον με γραπτές αναφορές Γιατί το ήθος και η ευπρέπεια διέκριναν όσους είχαν τότε κάθε λόγο να δυσανασχετήσουν. Στοιχεία που είναι η πεμπτουσία του πολιτισμού
Κι εδώ είναι το θαυμαστό που αξίζει να τονιστεί Η ξαφνική απόφαση του Χριστόφορου δεν προκάλεσε τριγμούς, αντιπαραθέσεις και όλα τα σχετικά που ζούμε σήμερα Κανένας δεν ζήτησε εξηγήσεις. Τίποτα δεν ανέκοψε την δημιουργική πορεία εκατέρωθεν. Συνεχίστηκαν οι παράλληλοι δρόμοι των φορέων , χωρίς κανένας να υστερήσει σε αίγλη και προσφορά Το Λύκειό μας παρέμεινε το νευραλγικό πολιτιστικό κύτταρο, που με άξιους συνεχιστές κρατά την πρωτοκαθεδρία του πολιτιστικού κινήματος και μάλιστα επάξια, ενώ η Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία εξελίχθηκε σε σημαντικό επιστημονικό φορέα χάρις στους άξιους ανθρώπους που διαδέχτηκαν τον Χριστόφορο, έχοντας τον πρώτο λόγο στην οργάνωση των μεγάλων συνεδρίων, που έχουν πανελλήνια απήχηση και παρουσιάζοντας εξαιρετικές εκδόσεις
ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΜΕΤΑ
Αξίζει να μεταφέρουμε αυτούσια τη σχετική αναφορά του Κώστα Μαμαλάκη στην ίδρυση και δράση της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας, ένα περίπου χρόνο μετά την ίδρυση
«Καθήκον υπέρτατο γράφει ο Μαμαλάκης, η κοινή αναγνώριση του σπουδαίου ,πολύπλευρου έργου της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνης Μεγάλοι οι σκοποί της Στόχος της η προκοπή του τόπου ,η σωτηρία του Ρεθέμνου
Κάθε Ρεθεμνιώτης και Ρεθεμνιώτισσα, που πονεί τον παντέρμο τούτο τόπο και θέλει να μη σβήσει, πρέπει να σταθεί παράπλευρα στην εταιρεία
Δεν μας ενδιαφέρουν τα πρόσωπα, Χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς υπολογισμούς ή προσωπικές φιλοδοξίες ,χωρίς φόβο, χωρίς πάθος , με κίνητρο μοναδικό την αγάπη μας για το Ρέθυμνο, χαράσσουμε τις γραμμές μας πάντα
Η σωτηρία του Ρεθύμνου είναι ο Ύψιστος Νόμος
Πολύτιμες στάθηκαν οι υπηρεσίες της ΙΛΕΡ ιδίως στις εορταστικές Αρκαδικές εκδηλώσεις Και δεν έχει συμπληρώσει χρόνο ζωής
Κενό όμως είναι το ταμείο της Και χρωστά 15000 δραχμές, για τη θαυμάσια εργασία της ανακαίνισης του Μουσείου και της πινακοθήκης του Αρκαδίου
Σε 64 βιτρίνες καταστημάτων ,προμήθευσε υλικό διαφημιστικό –πορτραίτα αγωνιστών, όπλα παλιά των επαναστάσεων
Ο εξαίρετος Όμιλός της Βρακοφόρων ,24 τον αριθμό, οι δύο φέρουν στολές της Κρητικής Χωροφυλακής , επί Κρητικής Πολιτείας, που φτιάχτηκαν με πιστή ακρίβεια ,για τη διάσωση της γραφικής αυτής στολής,σπουδαία συνέβαλε για τη λαμπρότητα των εκδηλώσεων
Με μόχθο πολύ κατόρθωσε ο Ταμίας της Εταιρείας Λεωνίδας Καούνης ,γυρίζοντας τα χωριά ,να τις ανακαλύψει και να τις αγοράσει για λογαριασμό της Εταιρείας»
ΔΥΣΚΟΛΟΙ ΚΑΙΡΟΙ
Είναι ανάγκη ν’ ανοίξουμε μια παρένθεση στα όσα ενδιαφέροντα αναφέρει ο Κώστας Μαμαλάκης για μερικές διαφωτιστικές παρεμβάσεις προκειμένου να συνειδητοποιήσουν οι νεότεροι το μέγεθος της προσφοράς
Αναφερόμαστε σε μια εποχή που δεν υπήρχε η άνεση να βρεθείς σε ένα χωριό όποτε ήθελες Ελάχιστα τα μέσα μεταφοράς Εποχές δύσκολες για να σπαταλώνται χρήματα έστω και για αναγκαίες μετακινήσεις
Κι όμως ο κ Καούνης , μια και τον αναφέραμε, αφιέρωνε τις Κυριακές για το σκοπό αυτό, επειδή τις καθημερινές είχε γραφείο Ήταν ανώτερος υπάλληλος στη Νομαρχία
Επειδή οι χωρικοί έλειπαν στις εργασίες τους έπρεπε να τους περιμένει Η αναμονή μπορεί να κρατούσε μέχρι το απόγευμα Και μέχρι τότε ούτε φαγητό, ούτε ξεκούραση
Όταν άνοιγε η κασέλα έπρεπε να γίνει ένα ξεκαθάρισμα επειδή η σύσταση των υφασμάτων διευκόλυνε τα ζωύφια Μετά έπρεπε οι στολές να πάνε στο καθαριστήριο και να συμπληρωθούν επειδή πάντα και κάτι έλειπε Το συμπλήρωμα σε λεπτομέρειες της στολής και κομμάτια που έλειπαν γινόταν από το «λεβεντοράφτη» Παντινάκη με το ονομαστό βελόνι Κι όλα βέβαια ήθελαν χρήματα αλλά ποιος να τα βρει και να τα δώσει…
Αυτά για να βρισκόμαστε στο κλίμα και στις ανάγκες της εποχής
ΕΝΑΣ ΑΚΟΥΡΑΣΤΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ
Συνεχίζουμε όμως με το σχετικό χρονογράφημα του Κώστα Μαμαλάκη από τη σειρά « Η πόλη που δεν σβήνει»που σκιαγραφεί και άλλους τομείς προσφοράς του Χριστόφορου.
« Ο Πρόεδρος της ΙΛΕΡ , Χριστόφορος Σταυρουλάκης, δούλεψε σκληρά, μέρες στο Αρκάδι, για να φτιάξει τις λεζάντες των πορτραίτων των αγωνιστών ,να τα ταξινομήσει, να αντικαταστήσει αυτά που είχαν διαβρωθεί από την εγκατάλειψη και την υγρασία ,να συλλέξει , να διευθετήσει τα ιερά κειμήλια, και να ανακαινίσει τις αίθουσες του μουσείου
Κανείς αντικειμενικός και καλόπιστος άνθρωπος που έχει πέντε παραδώ μυαλό και γνωρίζει το συμφέρον του τόπου, άσχετα από τυχόν αντιπάθειες ,που μπορεί να προκαλεί το «υπερτροφικό εγώ ενός ατόμου» είναι δυνατόν να παραγνωρίσει ένα γεγονός Ότι ο πρόεδρος της ΙΛΕΡ , Χριστόφορος Σταυρουλάκης, αναλώνεται , εργάζεται με κέφι και οίστρο , νύχτα μέρα Ότι εργάζεται σκληρά και καρποφόρα
Είναι σπεσιαλίστας στη δουλειά του Αναντικατάστατος Πρέπει να το καταλάβουμε. Αν απογοητεύσουμε όσους ανθρώπους δουλεύουν με πάθος για χάρη του Ρεθύμνου, ριζωμένοι στο χώμα του , στο τέλος θα τα βροντήξου χάμω, θα σηκωθούν να φύγουν»
Κι είχε δίκιο ο Κώστας Μαμαλάκης Τότε που αγωνιζόταν ο Χριστόφορος για να διατηρήσει το λαογραφικό πλούτο και όχι μόνο , το Ρέθυμνο αιμορραγούσε από την δοκιμασία της μετανάστευσης των νέων που έπρεπε να επιβιώσουν και αναζητούσαν καλύτερη μοίρα.
ΠΡΟΙΚΙΣΕ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Από την Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία εμπλουτίστηκε το Ιστορικό μας Λαογραφικό Μουσείο για το οποίο ο Χριστόφορος είχε διαθέσει προσωρινά το σπίτι του να στεγαστεί το τεράστιο υλικό του Κι όταν η Φαλή Βογιατζάκη άρχισε να υλοποιεί το όνειρό του δήλωνε ευτυχέστερος των θνητών.
Και τι δεν περιείχε η συλλογή που διατηρούσε ο Χριστόφορος. Μόνο τη βιβλιοθήκη του αποτελούσαν περισσότερα από 1500 σπάνια βιβλία, ιστορικά κα λαογραφικά σημειώματα που είχε ολοκληρώσει μετά από κοπιαστική και ενδελεχή έρευνα Αφήνουμε τον υπόλοιπο θησαυρό σε ενδυμασίες, σκεύη, αντικείμενα ανεκτίμητης λαογραφικής αξίας. Όλα καταγεγραμμένα και αρχειοθετημένα ώστε ο ίδιος αλλά και κάθε άλλος να έχει μια εικόνα για το περιεχόμενο αυτών των μοναδικών συλλογών.
Επίσης αναρίθμητα σπάνια αντικείμενα ,όσα ο επισκέπτης απολαμβάνει σήμερα στις άνετες αίθουσες του Μουσείου, που χάρις και στο ζήλο της Φαλής Βογιατζάκη συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο οργανωμένα και σημαντικά σε εκθέματα μουσεία ,ανά την επικράτεια
ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΙΗΣΗ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ
Μια άλλη πλευρά του Χριστόφορου Σταυρουλάκη , ήταν η συγγραφή και η ποίηση , ο θεατρικός λόγος και η σκηνοθεσία.
Μπάμπης Πραματευτάκης, Βαγγέλης Στεφανάκης και άλλοι συμπολίτες θυμούνται με συγκίνηση συνεργασίες με τον αείμνηστο Χριστόφορο, ιδιαίτερα σε έργα εθνικού περιεχομένου Μάχη της Κρήτης και κυρίως Αρκάδι ήταν από τα προσφιλή του θέματα.
Όταν αναφερθούμε αργότερα και στην καλλιτεχνική ζωή του τόπου μας ,τα τελευταία 200 χρόνια , θα σταθούμε αρκετές φορές στο Χριστόφορο Σταυρουλάκη
Γενικά ήταν ο άνθρωπος που μεσουρανούσε στο πολιτιστικό στερέωμα για δεκαετίες Η προστασία της παλιάς πόλης και των μνημείων τον έφερε πολλές φορές στο επίκεντρο της μήνης όσοι προσπαθούσαν να φέρουν καινοτομίες στο Ρέθυμνο προς ίδιον συμφέρον Εκείνος όμως δεν υποχωρούσε και δεν συμβιβαζόταν μέχρι να διασώσει αυτό το κομμάτι του πολιτιστικού μας πλούτου που κινδύνευε.
ΗΤΑΝ ΣΙΓΟΥΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ
Όταν άρχισε να δρομολογείται το Μουσείο , κι άρχισε και η διάδοχος κατάσταση στην Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία με στόχους πάντα τις ψηλότερες κορφές, ο Χριστόφορος αρκετά μεγάλος πια ,με προβλήματα υγείας, απομονώθηκε, δίνοντας την εντύπωση ότι είχε ολοκληρώσει το έργο του Η παρουσία της Φαλής τον γέμιζε σιγουριά ότι θα εκπληρωθεί το όνειρό του Έπειτα έφυγε για την Αθήνα όπου και τον βρήκε ο θάνατος το Δεκέμβρη του 1979
Ο ίδιος δεν υπάρχει πια Το Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο διατηρεί τη μνήμη του με πληρέστατο φάκελο της ζωή και της δράσης του Γιατί ένας τόσο σημαντικός Ρεθεμνιώτης δεν θα έπρεπε να χαθεί στην αφάνεια μετά από τόση προσφορά Και η πορεία της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας κάνει ,σίγουρα, την ψυχή του να αγάλλεται, καθώς έδωσε περιεχόμενο στο όραμα και τους στόχους που του ενέπνευσαν την ιδέα
Εύα Λαδιά