Στη μνήμη όσων έπεσαν
Για το ιδανικό της λευτεριάς
Ζη τ’ Αρκάδι το στερνό του δείλι…
Κάθε του πια ελπίδα είναι χαμένη
παιδιά, γυναίκες, γέροι είναι σκυμμένοι
μπροστά στης Παναγιάς το καντήλι
Πράος πετιέται ο Γούμενος στην Πύλη
και λέει: «Αδελφοί μου αγαπημένοι
θάνατο ή σκλαβιά; Σαν αντρειωμένοι
αποκριθείτε, μ’ άτρεμα τα χείλη».
«Θάνατο» κράζουν όλοι αιώνια Κρήτη!
κι ο Γαβριήλ στο Γιαμπουδάκη γνέφει
κι έπειτα τη ματιά στα ουράνια στρέφει:
«Ευχαριστώ, Θεέ Δικαιοκρίτη…»
Στα ρείπια που φωτά το πρώτο αστέρι
Κρήτη και δόξα δίδουνε το χέρι.
Γιώργης Καλομενόπουλος
Κρητική Εστία
Νοέμβριος Δεκέμβριος 1964, σελ. 169
Ο Συνταγματάρχης Π. Κορωναίος στις 1 Δεκεμβρίου 1891 αναφέρει για το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου μεταξύ άλλων…
«Ο εκ του χωρίου Άδελε Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης, ως λέγεται, επυροβόλησεν κατά της πυριτιδαποθήκης της μονής, ήτις και παραχρήμα ανεφλέχθει μετά φοβερού κρότου».
(Το χειρόγραφο βρίσκεται στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης)
Εκ Χανίων Κρήτη την 29 9βρίου 1866.
Καθ’ εκάστην νέας πληροφορίας εκ Ρεθύμνης λαμβάνομεν, καθ’ ας το εν Αρκαδίω δράμα παρίσταται τραγικώτατον. 996 ψυχαί ήσαν τα εν αυτώ θύματα και όχι 540 ως κατ’ αρχάς εμάθομεν, εξ αυτών δε 250 ήσαν άνδρες πολεμισταί, τα δε λοιπά ήσαν γυναίκες, παίδες και γέροντες. Εξ’ όλων τούτων εσώθησαν μόνον 33 άνδρες και 61 γυναικόπαιδα, υπό δε τα ερείπια της Μονής 874 μάρτυρες έπεσον, 28 πολεμισταί ευρισκόμενοι εν τω εστιατορίω της Μονής δεν είχον πάθει υπό της εκρήξεως, αλλ’ επί πολλά ώρας καρτερικώτατα μαχόμενοι εξήντλησαν τα πολεμεφόδιά των, μετά δε τούτο έκαμαν προτάσεις περί παραδόσεως, αλλ’ οι άπιστοι καίπερ ορκισθέντες εις τον Μωάμεθ και εις την κεφαλήν του Σουλτάνου ότι δεν θα τους κακοποιήσωσι, παρασπονδήσαντες έσφαξαν άπαντας του παραδοθέντας. Πολλούς δε πολεμιστάς εκ των αιχμαλωτισθέντων ή άλλους μη δυναμένους να εξακολουθήσωσι την είς Ρέθυμναν εικοσάωρον οδοιπορίαν έσφαξαν καθ’ οδόν.
ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ
Εφημερίδα 7 Δεκεμβρίου 1866