Κάθε πολιτιστικό γεγονός στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου προδιαθέτει για τη σπουδαιότητά του Γιατί παραμένουν υψηλοί οι στόχοι της Προέδρου του κας Φαλής Βογιατζάκη και των συνεργατών της για ποιότητα.
Αυτή άλλωστε η αφοσίωση στους καταστατικούς σκοπούς του Ιδρύματος, έχει καθιερώσει το Ιστορικό και Λαογραφικό μας Μουσείο ανάμεσα στα πιο σημαντικά της χώρας μας
Με αυτή την προδιάθεση ,λοιπόν, που δεν πρόδωσε το αποτέλεσμα ,εκλεκτός κόσμος της πόλης μας κυρίως από το χώρο των Γραμμάτων και του Πνεύματος ευρύτερα ,παρακολούθησε χθες το απόγευμα , την εκδήλωση για την παρουσίαση ενός ημερολογίου με ξεχωριστή σημασία
Ένα «Χειροποίητον» ημερολόγιο έκδοση του Μουσείου ,που αγγίζει τις χορδές της νοσταλγίας μας σε ένα οδοιπορικό μνήμης στα σπίτια όπου άνοιξε για πρώτη φορά η ψυχή μας στο φως της γνώσης και της παράδοσης
Οδηγός στη νοσταλγική αυτή περιήγηση, ήταν χθες ,στην παρουσίαση του ημερολογίου ,ο ιδανικότερος για την περίπτωση
Ο σχολικός σύμβουλος και συγγραφέας κ. Χάρης Στρατιδάκης ,άοκνος μελετητής του περιβάλλοντος και της παράδοσης που ,εκτός από πένα εξαιρετική, διαθέτει και το χάρισμα του ομιλητή.
Άριστος εκπαιδευτικός γνωρίζει να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του ακροατή Στη χθεσινή εκδήλωση αντί να περιοριστεί σε μια γραπτή ομιλία ,όπως συνηθίζεται, προτίμησε να συνδυάσει λόγο και προβολή διαφάνειας ,έτσι ώστε να καθηλώσει το ακροατήριό του .Αναρίθμητες οι διαφάνειες και η μια πιο ενδιαφέρουσα από την άλλη .Με βάση αυτές ο κ. Στρατιδάκης είπε περίπου και τα εξής :
Η ΑΝΑΜΟΝΗ ΕΝΟΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ
Ήταν συνηθισμένο παλιότερα τελειώνοντας ο χρόνος να φτάνουν στα χέρια μας δεκάδες ημερολόγια. Τα έντυπα αυτά, που αναγράφουν με τη σειρά τις μέρες, τις εβδομάδες και τους μήνες του έτους, συνηθίσαμε να τα λέμε «ημερολόγια», παρότι πιο σωστό θα ήταν να τα ονομάζαμε «ημεροδείκτες».
Κάθε χρόνο λοιπόν περιμέναμε, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, το επιτοίχιο ημερολόγιο του πάλαι ποτέ «Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου». Κάποιοι τυχεροί χαίρονταν ημερολόγια και από άλλους τέτοιους φορείς, όπως οι τράπεζες. Οι μηχανικοί και οι έχοντες γενικά σχέση με τις κατασκευές κρατούσαν με θαυμασμό στα χέρια τους τα ανεπανάληπτα ημερολόγια τέχνης της τσιμεντοβιομηχανίας «ΑΓΕΤ Ηρακλής».
Υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη τα λαϊκά ημερολόγια, τα γνωστότερα ως «Καζαμίες», που παρουσιάζουν τεράστιο ενδιαφέρον για τη Λαογραφία, με τις αστρολογικές προβλέψεις τους αλλά και με τα παρατηρήματα, τη «λαϊκή σοφία» και τα τόσα άλλα τους. Στην
πραγματικότητα αυτοί οι ταπεινοί «Καζαμίες» είναι τα μοναδικά έντυπα που μπαίνουν σε εκατοντάδες χιλιάδες ελληνικά σπίτια μέχρι σήμερα (πλην ασφαλώς των έντυπων λογαριασμών και των διαφημιστικών φυλλαδίων…).
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ
Τα ετήσια ημερολόγια έχουν ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον και αξία όταν είναι θεματικά. Γνωρίζω αρκετούς συλλόγους που εξέδιδαν και μερικοί συνεχίζουν να εκδίδουν θεματικά ημερολόγια, με πιο γνωστούς στην Κρήτη τους πολιτιστικούς συλλόγους Ρεθυμνίων Χανίων «Το Αρκάδι» και τον Σύλλογο Προβολής Κισάμου «Η Γραμβούσα». Κατά καιρούς έχουν εκδώσει θεματικά ημερολόγια για την εκπαίδευση, την ποίηση, τα ενετικά μνημεία, την θρησκευτική ζωή, τη λαογραφία, τα φαράγγια, τα γεφύρια, τα ποτάμια, τις κρήνες, τη μουσική παράδοση, τα μνημεία της φύσης, τα ενδημικά και απειλούμενα φυτά, τους παραδοσιακούς οικισμούς, αρχαίες πόλεις και άλλα.
Κάμποσα είναι και τα ημερολόγια συλλόγων, τα σχετικά με τη σχολική ζωή, με πιο εντυπωσιακά εκείνα του Συλλόγου Γονέων του Δημοτικού Σχολείου Αγίου Νικολάου (Βιράν Επισκοπής) και του Πολιτιστικού Συλλόγου Κρύας Βρύσης. Θεματικά ημερολόγια για τα σπήλαια του τόπου τους έχουν εκδώσει μέχρι στιγμής οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι Μέρωνα και Μυριοκεφάλων.
ΜΙΑ ΘΑΥΜΑΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ
Το «Χειροποίητον» μόλις κυκλοφόρησε από τον Σύλλογο Φίλων του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου και για τη δημιουργία και έκδοσή του δούλεψε ιδιαίτερα η Αγγελική Βλαχοπούλου. Το ημερολόγιο είναι εξαιρετικής αισθητικής, αν και το θέμα του, τα λαογραφικά εκθέματα, είναι οπωσδήποτε δύσκολο για ανάδειξη και απαιτεί πεπειραμένο γραφίστα, που ήταν η Ελένη Αλεβιζάκη. Ξεκινά με μήνυμα της ιδρύτριας και προέδρου του Μουσείου Φαλής Βογιατζάκη, και ακολουθούν στοιχεία για την ιστορία, τη διοίκηση, το προσωπικό, τις συλλογές και τις εκθεσιακές ενότητες του Μουσείου.
Το ημερολόγιο είναι οργανωμένο κατά εβδομάδα, σε καθεμιά από τις οποίες αντιστοιχεί μια ολοσέλιδη φωτογραφία. Έτσι στις εβδομάδες των μηνών Ιανουάριος – Φεβρουάριος αντιστοιχούν έργα και εργαλεία υφαντικής τέχνης: μια ρασόκαπα, πατανίες, χιράμια του 19ου αιώνα, ένα κιλίμι του ίδιου αιώνα, όπως και ένας εξίσου παλιός αργαλειός και διάφορα εξαρτήματά του (καβαλάρηδες και σαΐτες). Στους μήνες Μάρτιος – Απρίλιος αντιστοιχούν έργα παραδοσιακών αγγειοπλαστών, παλιότερων και νεότερων: λύχνοι πήλινοι του 5ου και του 4ου π.Χ. αιώνα, ένα λαδόμπρικο, ένα μελοκούρουπο με περιφερειακό αυλάκι, μια πήλινη κολυμπήθρα, ένα κουρούπι, ένα πιθάρι του 19ου αιώνα, ένα τρυπητό και ένα πήλινο βρυσάλι.
Στον μήνα Μάιο αντιστοιχούν εργαλεία και προϊόντα της κουζίνας του παραδοσιακού κρητικού σπιτιού: ένας πέτρινος χειρόμυλος, μια ξύλινη θρησκευτική σφραγίδα, ένα ξομπλιαστό γαμήλιο ψωμί, μια χάλκινη πυροστιά και η αναπαράσταση κουζίνας στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου, η οποία έχει στεγαστεί, πού αλλού; στον χώρο της κουζίνας του! Να σημειώσουμε εδώ ότι το μέγαρο στο οποίο στεγάζεται το Μουσείο έχει τη δική του ιστορία, από τη βενετοκρατία μέχρι σήμερα, που όμως δεν είναι του παρόντος.
ΣΤΟ ΣΑΛΟΝΙ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗ
Στον Ιούνιο το «Χειροποίητον» είναι αφιερωμένο στο σαλόνι της αείμνηστης Χρυσής Αγγελιδάκη, με πέντε κεντήματα, ένα κόσμημα «ασπρόκαμο», ένα περιδέραιο «μποτόνι» με μετζιτιέδες στις άκρες του και ένα κεντητό ποδόγυρο. Οι επόμενοι δύο καλοκαιρινοί μήνες αναφέρονται σε κοσμήματα, κεντήματα και δαντέλες: σε δαντέλες βαμβακερές και άλλες από νήμα αθανάτου, σε ένα κοφτό ασπροκέντημα, σε μια βενετσιάνικη δαντέλα του 17ου αιώνα και σε ένα δαντελένιο πετσετάκι.
Οι μήνες Σεπτέμβριος και Οκτώβριος είναι αφιερωμένοι σε εργαστήρια παραδοσιακών επαγγελματιών. Δεν είναι ίσως ευρύτερα γνωστό το γεγονός ότι το Μουσείο έχει πρωτοπορήσει στον τομέα των παραδοσιακών επαγγελμάτων, εκθέτοντας σε ειδική αίθουσα μερικά αυθεντικά ρεθεμνιώτικα εργαστήρια, όπως το κουρείο του Δ. Αντωνακάκη της δεκαετίας του 1960, το χαλκουργείο του Π. Χλιαουτάκη, το σαγματοποιείο του Στ. Δασκαλάκη, το σκυτορραφείο του Στ. Φορτσάκη, τα υποδηματοποιεία των Φρ. Σκαλίδη και Φουρτίνη, το οργανοποιείο Σταγάκη, αλλά και ένα καφενείο και ένα εργαστήριο λεβεντοράπτη.
ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΕΥΓΕΝΕΙΣ ΔΩΡΗΤΕΣ
Οι δύο τελευταίοι μήνες του έτους είναι αφιερωμένοι στην τέχνη και στα προϊόντα της καλαθοπλεκτικής και περιλαμβάνουν ολοσέλιδες φωτογραφίες από το ιστορικό έκθεμα του πορσελάνινου πιάτου του έτους 1875 με απεικόνιση της ανατίναξης του Αρκαδίου, δυο πανέρια από χρωματισμένες ράπες σταριού, μια «αράχνη» από αγριελιά (τη βάση, δηλαδή, ενός καλαθιού), ένα κόσκινο, μια «κλωσσού» (πανέμορφο καλάθι για καθήλωση των ορνίθων που επώαζαν τα αυγά τους), μια ψάθινη φρουτιέρα, έναν κιούρτο από λυγιές και ένα δειγματολόγιο κεντήματος. Τέλος, το εξώφυλλο του ημερολογίου, το οποίο είναι παντού τετράχρωμο, ομορφαίνει ένας ποδόγυρος γυναικείας φορεσιάς από τον 17ου αιώνα! Το «Χειροποίητον», με τα έργα των ανθρώπινων χειρών να το κοσμούν παντού, είναι υποτιτλισμένο στην ελληνική αλλά και στην αγγλική γλώσσα, από τηνΚαρολάιν Μηκλ-Φωτοπούλου. Οι φωτογραφίες του έχουν τραβηχτεί από την Αναστασία Πλατυρράχου και το Φωτο-Ρέθυμνοκαι η τυπογραφική εργασία έγινε από την «Γραφοτεχνική». Τα εικονιζόμενα εκθέματα είναι τα περισσότερα προϊόντα δωρεών, ιδιαίτερα του Χριστόφορου Σταυρουλάκη, της Ροδούλας Σταθάκη-Κούμαρη, του Κώστα Ξεξάκη κ.ά.
ΑΠΟΚΤΗΜΑ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΥΤΟ
Ήταν άμεση η ανταπόκριση του κοινού μετά την εξαιρετική αυτή παρουσίαση Και ξεφυλλίζοντας το ημερολόγιο είχαν πρώτα την ευκαιρία να δουν την ιδιόγραφη αφιέρωση της κας Φαλής Βογιατζάκη που αναφέρει «Μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου μας ταξίδεψα στις συλλογές μας με τις ευχές μας για ένα δημιουργικό κι ευτυχισμένο 2015»
Οι σελίδες που ακολουθούν έχουν τα διακριτικά μιας άριστης επιμέλειας και γενικά το ημερολόγιο αυτό αποτελεί απόκτημα για κάθε οικογένεια ,ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει ιδανικό δώρο για τους αποδήμους μας
Για μια ακόμα φορά να ευχαριστήσουμε την κ. Φαλή Βογιατζάκη για την εκδήλωση αυτή που τιμά το πνευματικό Ρέθυμνο καθώς και το γεγονός που την προκάλεσε και να ευχηθούμε σύντομα να έχουμε τη χαρά της παρουσίας μας στην επόμενη
Εύα Λαδιά