Του π. Χρύσανθου Βιτζικουνάκη
Κατωτέρω θα εξιστορίσω τα του σχηματισμού της πρώτης και μοναδικής εκκλησιαστικής χορωδίας εν Ρεθύμνω.
Αυτή εσχησματίσθει κατά τα έτη 1906-1908 οτεευρίσκετο εν Ρεθύμνω, ο Ρωσσικός στρατός κατοχής με επικεφαλής τον ΣυνταγματάρχηνΟρμπάνοβιτς.
Εις τας τάξεις του εδώ Ρωσσικού Στρατού υπηρετεί και ο Ταγματάρχης Λέων Σίριγκο ως Αρχιμουσικός του εκκλησιαστικού χορού, όστιςαπετελείτο από 30 στρατιώτας.
Ο Λέων Σίριγκο εκτελούσε το μέρος του Μπάσου εις τον τετράφωνονχορωδίαν του, την οποίαν διηύθυνε, είχε δε τόσην έντασιν η φωνή του ως Μπάσου, και ιδίως εις το φόρτε της, κατά την «Μουσικήνέκφρασιν» ώστε ψάλλοντες οι 30 στρατιώται του εν τη εκκλησία δεν ηκούοντο σχεδόν και ηναγκάζετο να ψάληαυτοςπιανίσιμο (ημίφωνα) δια να ακούωνται και αι άλλαι φωναί της χορωδίας του.Η Ρωσσική αυτή χορωδία ελάμβανε μέρος κατά τας Κυριακάς και εορτάς εις τον Ναό των Εισοδίωνοπουεκκλησιάζοντο όλοι οι Ρώσσοι στρατιώται με Ιερέα Ρώσσονσυλλειτουργούντα. Ο εκκλ. Χορός κατελάμβανε το κεντρικον μέρος του γυναικωνίτου, η δε ψαλμωδία του είχε θαυμασίαναπόδοσιν , χωρισμένη εις τέσσαραςφωνάς, Πρίμο – Σεκόντο- Τέρσο , και ο Μπάσο – υπήρχε δε και ένα Σοπράνο, Βλαδίμηρος στο όνομα, φαρμακοποιός του Ρωσικού Στρατού.
Όταν δε εψαλλετο το Σύμβολον της Πίστεως, από τον χορόν, συνίψαλλονολοι οι εκκλησιαζόμενοι στρατιώται- φιλοτιμούμενοι την εποχήν εκείνην φιλόμουσοι νέοι της πόλεως μας παρεκάλεσαν τον Αρχιμουσικόν Λέον Σίριγκο, να δεχθή να οργανώσει εκκλησ. Τετράφωνονχορωδίαν από Ρεθύμνιους, συμπεριλαμβανομένου και του ιδικού μας εκκλησιαστικού Βυζαντινού χορού του Ι. Ναού Εισοδίων που απετελείτο από τον Ιεροψάλτην τότε Ιωάννην Παπαδάκη εξ Ηρακλείου, υψίφωνον και καλλίφωνον και από αρκετούς μικρούς μαθητάς καταρτισμένους καλώς και καλίφωνους, μεταξύ των οποίων και ο γράφων το παρόν ιστορικόν.
Ο αρχιμ. Λέων Σίριγκοεδέχθη ευχαρίστως την παράκλησίν μας. Ειργάσθη με πολύ ενδιαφέρον και προθυμίαν και οργάνωσε όντως εντός μικρού απαιτηθέντος χρονικού διαστήματος την εκκλ. Χορωδίαν, από Ρεθύμνιους των οποίων τα ονόματα θα αναφέρω εις το τέλος της παρούσης περιγραφής μου.
Η εκκλησ. Χορωδία μας, κατηρτίσθη τετράφωνοςκατα μέλος και σύνθεσιν της Ρωσσ. Χορωδίας. Κατά την ΘείανΛειτουργίανήτις ετελείτο κατά τας Κυριακάς και Μεγάλας εορτάς, τον μεν άρθρονέψαλλεν με Βυζαντινήν Μουσική μέχρι της Δοξολογίας, κατά δε την έναρξην της Θείας Λειτουργίας εγίνετοσυγχώνευσις όλου του εκκλησιαστικού χορού, ψάλλοντος με τετραφωνίαν, μέχρι τέλους της Δοξολογίας, κατά δε την έναρξιν της Θείας Λειτουργίας εγίνετοσυγχώνευσις όλου του εκκλησιαστικού χορού,ψάλλοντος με τετραφωνίαν, μέχρι τέλους της Θείας Λειτουργίας. Κατά την περίοδον εκείνην υπηρετεί ως ιεροδιάκονος ο μακαρίτης Τίτος Σταυρακάκης, χρηματίσας μετέπειτα Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, με μουσικήνκατάρτισιν, όστις και έψαλλε Ρωσσίστί, όλον το μέρος του Διακόνου, κατά την λειτουργίαν , εφ’ οσονεκκλησιάζετο και ο Ρωσσικός στρατός και ετελείτο μικτή η λειτουργία. Αι δε εκφωνήσεις των ιερέων εγένοντο Ρωσιστί και Ελληνιστί.
Όταν όμως κατηρτίσθη τελείως, η εντόπιος χορωδία μας οι Ρώσσοι εζήτησαν και τους παρεχωρήθη ο Ιερός Ναός της Αγίας Βαρβάρας και εκεί ετέλουν μόνοι τους τη ΘείανΛειτουργίαν με Ρώσσονεφημέριον και με τον ιδικόν των εκκλησ. Χορόν, πλην του Αρχιμουσικού Λέον Σίριγκο, όστιςεξηκολούθη να διευθύνει την ιδικήν μας εκκλ. Χορωδίαν επί πολύ ακόμη.
Κατά τα μεγάλας όμως εορτάς, ήτοι των Χριστουγέννων, των Θεοφανείων και του Πάσχα εγίνετο εις τον ΚαθεδρικόνΝαόν των Εισοδίων μικτή λειτουργία, όπου έψαλλον και οι και οι δύο εκκλ. Χοροί εναλλάξ, Ρωσσιστί και Ελληνιστί.
Ο δε αείμνηστος Επίσκοπος Ρεθύμνης Διονύσιος Καστρινογιάννης λειτουργών έλεγε τα εκφωνήσεις εκ του Ιερού Βήματος και Ρωσσιστί και Ελληνιστί. Η Χορωδία μας αύτη εξηκολούθη να ψάλει μέχρι μέχρι της αναχωρήσεως του Ρωσσικού στρατού εκ Ρεθύμνης, ότε έφυγε κι ο αρχιμ. Λέων Σιρίγκο, οπότε ο εκκλησ. Χορός μας διελύθη και έσχηματίσθηπάλιν ο Βυζαντινός υπο την διεύθυνσιν του Ιεροψάλτου Ιωάννου Παπαδάκη με την σύμπραξιν όλων των μικρών μαθητών εκ της διαλυθείσης τετραφώνου χορωδίας. Παραθέτω κατωτέρω ένα ιστορικόν, άγνωστον εις τους σημερινούς συμπολίτας ιδίως εις τους νεωτέρους, έχουν σχέσιν με την διαμόρφωσιν της εισόδου του Ιερού Ναού Εισοδίων, και με την παραμονήν των Ρωσσικών Στρατευμάτων των εν τη πόλει Ρεθύμνης.
Ο Ι. Ν. «Εισόδια» Θεοτόκου, εστερείτο τότε εξωτερικού Νάρθηκος, είχε δε δύο κλίμακας εκ βορρά και νότου δια των οποίων ανήρχοντο αι εκκλησιαζόμεναι γυναίκες εις τον γυναικονίτην, έξωθεν δεν της προσόεψεως του ναού και άνωθεν της εισόδου ήτο κατασκευασμένος ένας εξώστης.
Κατά την εποχήν εκείνην έτυχε να γίνει ενας γάμος ενός Ρώσσου αξιωματούχου μετά Ρεθυμνίας (δεν ενθυμούμαι το όνομά των ) εις τον γάμον παρέστησαν πλην των Ρώσων αξιωματικών και πολλοί Ρεθύμνιοι. Μετά την τέλεσιν του γάμου, και κατά την έξοδον εκ του Ναού, των νεονύμφων αι ευρισκόμεναι γυναίκες εις τον γυναικονίτην, εξήλθονόλαιεις τον εξώστην δια να ιδούν τους νεονύμφους. Εκ του βάρους όμως υπεχώρησε και κατέρρευσε ο εξώστης, συμπαρασύρας και τας γυναίκας πολλαί των οποιωνετραυματίσθησαν και μερικαί σοβαρώς, μεταξύ των οποίων η αδελφή αν ενθυμούμαι καλώς, του κ. Τίτου Ζακάκι εμπόρου. το Ζεύγος των νεονύμφων εξήλθλενανέπαφον, εκ του Ι. Ναού κα τούτο εθεωρήθη ως θάυμα της Θεοτόκου, επί τη διασώσει των νεονύμφων. Τουτο το περιστατικόν συνετέλεσε ώστε να δοθή από τους Ρώσσους η απαιτούμενη δαπάνη να επισκευασθή με νέον ρυθμόν η είσοδος του Ναού δια της κατασκευής ενός Πρόναου εσωτερικού με εκατέρωθεν δύο ξύλινας κλίμακας οδηγούντας προς τον γυναικονίτηνόπως ήσαν προ της νυν ανακαινίσεως του Ι. Ναού Εισοδίων.
Δεν παραλείπω συνάμα να γνωρίσω εις τους αγαπημένους συμπολίτας, ότι, επι της εποχής της διαμονής των Ρώσων εν Ρεθύμνη και δι’ ενεργειών του Αρχηγού των Ρώσικων στρατευμάτων, Θεοδώρου Χιοστάκ, παρα τω Αυτοκράτορι της ΡωσσίαςΝικολάωεχορηγήθει η απαιτούμενη δαπάνη, δια την ανέγερσιν εκ νέου του υπάρχοντος και νύν επισκοπικού Μεγάρου, ως και την ανέγερσιν του παλαιού Νοσοκομείου, του οποίου την αίθουσαν χρησιμοποιεί τώρα η Σχολή της Χωροφυλακής. Το σχέδιον δε του ανεγερθέντος Επισκοπικού Μεγάρου εσχεδίασε ο αείμνηστος επίσκοπος Διονύσιος Καστρινογιάννης ερασιτέχνης ζωγράφος (αγιογράφος). Εν τη Επισκοπή δε σώζεται μια αυτοπροσωπογραφία του χαρακτηριστική του ζωγραφικού του ταλέντου, όπως είχε και το χάρισμα να είναι και δεξιοτέχνης του λόγου και της πέννας και άριστος ψάλτης. Παραθέτω κατωτέρω τα ονόματα εκείνων που απετέλεσαν την χορωδίαν.
Τίτος Ζακάκης, Στυλιανός Τερζιδάκης, Ιωάννης Γιαννουλης, Ιωάννης Δεττοράκης, Γεώργιος Μαθιουδάκης, Εμμ. Γοβατζιδάκης, Γεώργιος Σταματάκης, Εμμ. Δεττοράκης, Ιωάννης Μανιουδάκης , Ιωάννης Σιράγας, Ιεροδ. Τίτος Σταυρακάκης, Διον. Σπηταλιοράκης, Ιεροδ. ΕυάγγλεοςΣπανδάγος, Ιωαννης Παπαδάκης Ιεροψάλτης.
Του χορού μετείχον και οι κατωτέρω μικροί τότε μαθηταίΕμμ. Αποστολάκης. Ιωάν. Μαραγκουδάκης, Δημήτριος Αγιουτάκης, Ευάγγελος Πλειαδάκης, Ελπιδοφόρος Ζανουδάκης ,Χριστ. Δάνδολος και Εμμ. Βιτσικουνάκης ο ιστορών
ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ
Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 1959