Το Αρκάδι στη Ρομαντική ποίηση του ΙΘ’ αιών

(3^η συνέχεια)

Στο παρόν τρίτο, κατά σειράν, άρθρο μας θα μας απασχολήσει και πάλιν η περίπτωση του Αχιλλέα Παράσχου, εκ των Ρομαντικών ποιητών. Εδώ, θα μελετήσουμε δύο Επιγράμματά του (αυτοσχέδια), που αφορούν στην εποποιία του Αρκαδιού, τα:

1. Γαβριήλ, Ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου και

2. Ιωάννης Δημακόπουλος.

Για τα λοιπά, ποιήματα του Ποιητή που αφορούν στη Μάχη της Κρήτης, γενικότερα, επιφυλασσόμαστε σε άλλην ευκαιρία.

Συμπληρώνοντας τα βιογραφικά στοιχεία του προηγουμένου άρθρου μας, παραθέτουμε, με το παρόν, και ορισμένα νέα, κυρίως γύρω από τη γνώμη δύο μεγάλων ανδρών του 19ου αιώνα για το πρόσωπό του και τον θάνατό του. Ο Αχιλλέας Παράσχος γεννήθηκε στο Ναύπλιο το έτος 1838 και ήταν 28 ετών όταν συνέβησαν τα γεγονότα στο Αρκάδι. Υπήρξε στη ιστορία των Ελληνικών Γραμμάτων μοναδικό παράδειγμα ποιητή, που έζησε αποκλειστικά και μόνο από την πέννα του. Όταν απάγγελλε τα ποιήματά του στη γνωστή και σήμερα αίθουσα του φιλολογικού συλλόγου «Παρνασσός», στην Αθήνα, η είσοδος του κοινού γινόταν πάντοτε με εισιτήριο. Τα κέρδη δε ήταν πάντοτε μεγάλα, γιατί η δημοτικότητα του ποιητή ήταν μεγάλη και προκαλούσε καταπληκτική κοσμοσυρροή. Και πράγματι^. η δημοτικότητα του άνδρα ως ποιητή και ανθρώπου υπήρξε πρωτοφανής και ανεπανάληπτη στην ιστορία των Ελληνικών Γραμμάτων^. τριάντα ολόκληρα χρόνια το ελληνικό έθνος ήταν κρεμασμένο από τα χείλη του. Ο ιστορικός της Κρητικής Ιστορίας Βασίλειος Ψιλάκης τον αποκαλεί «εθνικό ποιητή» (Ψιλάκη χ.χ., τ. 4, 241, σημ. 66), ενώ ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έλεγε χαρακτηριστικά ότι: «οι τρεις μεγαλύτεροι και ωραιότεροι ποιητές του παρελθόντος αιώνος ήσαν ο Σολωμός, ο Βαλαωρίτης και ο Παράσχος, ο οποίος όμως κατά την ωραιότητα υπερέβαλε τους δύο πρώτους».

Ο Αχιλλέας Παράσχος πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου 1895 και προπέμφθηκε στην τελευταία του κατοικία «με πάνδημον κηδείαν, απεριγράπτου μεγαλείου, ομοίαν της οποίας δεν είχον ιδή ως τότε αι Αθήναι», όπως έγραψε ο Τύπος της εποχής.

Τα ποιήματα του Αχιλλέα Παράσχου τα αναφερόμενα στο Αρκάδι είναι, όπως είπαμε:

α) «Ο ΙΓ’ πλους» (που παρακολουθήσαμε στο 2^ο άρθρο της παρούσας επετειακής σειράς) και

β) Επιγράμματα (αυτοσχέδια)

που θα μας απασχολήσουν στο σημερινό άρθρο μας.

Στο ποίημά του αυτό ο Αχιλλέας Παράσχος παρουσιάζει τον Ηγούμενο Γαβριήλ να θέτει τη φωτιά στην πυριτιδαποθήκη του Μοναστηριού, θέμα που επαναλαμβάνεται ποικιλόμορφα και από άλλους Ρομαντικούς ποιητές, για λόγους, ασφαλώς, ποιητικούς (και δη ρομαντικούς) και όχι, βέβαια, ιστορικούς και επιστημονικούς. Οι Ρομαντικοί ποιητές ποσώς ενδιαφέρονται για το ποια, τη στιγμή εκείνην, ήταν η πραγματικότητα. Τους ενδιαφέρει, περισσότερο, το αισθαντικό αποτέλεσμα, η λυρικότητα της εικόνας του Ηγουμένου να επιδίδεται στο τιτάνιο αυτό έργο.

Βέβαια, είναι περισσότερο από βέβαιο -όπως γράφουμε και σε μελέτη μας για το Αρκάδι στην Ημερίδα που πρόκειται να λάβει χώρα τις μέρες αυτές- ότι ο Ηγούμενος έπεσε μαχόμενος και αποκεφαλίστηκε, σύμφωνα και με τον Καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής και Πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αείμνηστο Νικόλαο Γ. Παπαδάκη, από τις Βρύσες Αγίου Βασιλείου. Βέβαιο είναι, επίσης, κατά τον Νικόλαο Παπαδάκη, ότι η υψίστη, στη συνέχεια, πράξη του Γιαμπουδάκη έγινε κατ’ εντολήν του Ηγουμένου πριν αποθάνει, που είχε μέσα του το κρητικό ηρωικό πνεύμα. Παραγγελμένος, ως διηγούνται, υπό του Ηγουμένου, συνεισορμά και ο Αδελιανός Κωστής Γιαμπουδάκης με την πιστόλα ανά χείρας και ερωτά γοργά: «Βλέπετε! Τι λέτε;» και επί τη ομαδική απαντήσει «Φωτιά! Βάλε φωτιά!» ένας πυροβολισμός ακούγεται και συντελεί «των θυσιών την θυσίαν». Κάπου εδώ πρέπει να βρίσκεται η πραγματικότητα κατά τον Νικόλαο Παπαδάκη, την οποίαν και εμείς ασπαζόμαστε, αφού το ίδιο λέγουν και υποστηρίζουν και οι πρυτάνεις συγγραφείς του Αρκαδικού δράματος Τιμόθεος Βενέρης (σελ. 360, υποσ.), ΔιονύσιοςΜαραγκουδάκης (141), Παύλος Βλαστός (στον Τιμόθεο Βενέρη, σελ. 359- 360, υποσ. 3), βλ. και Ψιλάκης (χ.χ., 4, 239). Ο ηγούμενος Γαβριήλ ήταν η πνοή και η ιδέα που περιπλανιόταν μέσα στο μοναστήρι της θυσίας και έδινε, όσο ζούσε, γραμμή, πνοή και πνεύμα σε όλα.

Και ιδού το ποίημα του Αχ. Παράσχου «Γαβριήλ, Ηγούμενος της Μονής Αρκαδίου».

  Κ’ η χειρ προς την πυρίτιδα με τον δαυλό κινείται.

  Η γη εσείσθη, έλαμψαν τα όρη και οι λόγγοι,

  Κ’ εύρε τ’ Αρκάδι άνωθεν νεφών το Μεσολόγγι.

[ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

1. Στην εφημερίδα Κρητική Επιθεώρηση, βλ. (3^η συνέχεια)

Η περίπτωση του Δημητρίου Παπαρρηγόπουλου-στο ποίημά του «Αρκάδι»

2. Στην εφημερίδα Ρέθεμνος (3^η συνέχεια) Το μελόδραμα του Γεωργίου Παράσχου

www.ret-anadromes.blogspot.com