Τιμήθηκε η μνήμη του Μάρκου Πολιουδάκη

Επιφανείς ομιλητές και μια ταινία με τη ζωή και το έργο του ανέδειξαν την προσωπικότητα του Μάρκου Πολιουδάκη, σε μια εκδήλωση μνήμης και τιμής που πραγματοποιήθηκε το βράδυ του Σαββάτου στο Σπίτι του Πολιτισμού.

Η Περιφερειακή Ενότητα και ο Δήμος Ρεθύμνου είχαν την οργανωτική φροντίδα της εκδήλωσης που χαρακτηρίστηκε από μεγάλη συμμετοχή και φορτισμένη συναισθηματικά ατμόσφαιρα.

Επίσημες παρουσίες στην αίθουσα που είχε σημειωθεί το αδιαχώρητο ήταν ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος, ο γενικός αρχιερατικός Επίτροπος π. Νικόλαος Νικηφόρος, η αντιπεριφερειάρχης κ. Μαρία Λιονή, η αντιδήμαρχος Καλαμαριάς και οι αντιδήμαρχοι Ρεθύμνου κ.κ. Πέπη Μπιριλιράκη, Γιώργος Σκορδίλης, Δημήτρης Λελεδάκης, Στέλιος Σπανουδάκης, Αμαρίου κ. Μανόλης Ψαρουδάκης, δημοτικοί σύμβουλοι, ο πρώην υπουργός κ. Μανόλης Όθωνας, ο πρώην αρχηγός ΓΕΕΘΑ κ. Μανούσος Παραγιουδάκης και πολλοί άλλοι εκπρόσωποι αρχών και φορέων.

Ο αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ. ε.α κ. Βασίλης Αποστολάκης με την άνεση που τον διακρίνει και την εμπειρία του από συμμετοχές σε μεγάλες διοργανώσεις συντόνισε άριστα την εκδήλωση διανθίζοντας κάθε τοποθέτησή του με εύστοχα σχόλια και επισημάνσεις που αναβάθμιζαν το επίπεδο της εκδήλωσης.

Στην ομιλία της η κ. Ζαχαρένια Σημαντηράκη, ειδική συνεργάτις των Γενικών Αρχείων του Κράτους, πρόεδρος Τομέα Υλικής και Άυλης Πολιτισμικής Κληρονομιάς Ευρωμεσογειακού Διαπολιτισμικού Κέντρου Unesco τόνισε μεταξύ άλλων:

“Τον όλεθρο των πρώτων ημερών της Μάχης της Κρήτης έζησε ο μικρός Μάρκος Πολιουδάκης, σε ηλικία μόλις 13 ετών, που ζούσε με την οικογένειά του στο χωριό Αστέρι. Τα εφιαλτικά γεγονότα των ημερών εκείνων σημάδεψαν δραματικά τη ζωή του. Ο πατέρας του εκτελέστηκε από τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές στο Αστέρι την 1^η Ιουνίου, για τη συμμετοχή του στη μάχη του Σταυρωμένου. Στις 3 του ίδιου μήνα, η γιαγιά του εκτελέστηκε επίσης στην αυλή του σπιτιού τους, σε συμπλοκή της με γερμανό αλεξιπτωτιστή, ενώ την ίδια τύχη είχε και ο παππούς του που έτρεξε να βοηθήσει τη γυναίκα του. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, οργανώθηκε από τους πρώτους στην Εθνική Αντίσταση στο ανατολικό διαμέρισμα του Ρεθύμνου και παρέμεινε μέλος μέχρι το τέλος της Κατοχής.

Τελειώνοντας το Πρακτικό Λύκειο Ρεθύμνου άρχισε να μελετά όλα όσα γράφονταν από Έλληνες και ξένους για τη Μάχη της Κρήτης. Δημοσίευε άρθρα για διάφορα περιστατικά στην περιοχή του Ρεθύμνου. Κάποια από αυτά δημοσιεύθηκαν στον Καναδά και στην Αυστραλία, οι Αυστραλοί βετεράνοι ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα και άρχισαν να έχουν επικοινωνία με τον Πολιουδάκη.

Παρόλο που επαγγελματικά είχε ασχοληθεί με το εμπόριο και τις τουριστικές επιχειρήσεις, με αφετηρία και έναυσμα τις τραυματικές του εμπειρίες και τα τραγικά του βιώματα, έκανε έργο ζωής την έρευνα και τη συλλογή στοιχείων για τη Μάχη της Κρήτης γενικά, αλλά και ιδιαίτερα για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Ρέθυμνο και στην ευρύτερη περιοχή. Θεωρώντας ότι τα μέχρι τότε στοιχεία δεν αντικατόπτριζαν πλήρως τα διαδραματισθέντα, τη γενναιότητα, τις θυσίες και τους αγώνες του λαού, ξεκίνησε για να ανασύρει και να διασταυρώσει τις ιστορικές πληροφορίες, ώστε τα γεγονότα να αναδειχθούν στην πραγματική τους διάσταση.

          Όσοι γνωρίζουν από ιστορική έρευνα, μπορούν να καταλάβουν πόσο επίπονη, κοπιώδης, χρονοβόρα αλλά και ενδιαφέρουσα μπορεί να είναι μια ιστορική καταγραφική εργασία, αν ο συγγραφέας σέβεται τον εαυτό του και το αναγνωστικό κοινό. Τα στοιχεία δεν βρίσκονται ποτέ συγκεντρωμένα σε μια πηγή, ούτε περιμένουν βέβαια έτοιμα στο πιάτο τον κάθε ερευνητή. Ακόμη και σε πνευματικές εστίες και αρχειακές υπηρεσίες, μπορεί κάποιος να βρει τις πρωτογενείς πηγές, αλλά θα πρέπει να ερευνήσει, να σταχυολογήσει, να αξιολογήσει και τέλος να καταγράψει τα στοιχεία που θεωρεί ότι απαιτούνται για τη σύνταξη και ολοκλήρωση του έργου του. Απαιτείται λοιπόν, αφοσίωση, αγάπη, υπομονή κι επιμονή στην αναζήτηση των στοιχείων που θα τεκμηριώσουν γεγονότα, καταστάσεις, πρόσωπα, μεταβολές και εξελίξεις.

Στο αρχειακό υλικό πρωτοτύπων ή ακριβών αντιγράφων οποιασδήποτε ύλης ή τεχνικής, προσβλέπουν οι ερευνητές, για την ανεύρεση των απαραίτητων τεκμηρίων που θα στοιχειοθετήσουν σωστά και χωρίς περιθώρια αμφισβήτησης τη συνέχεια της ιστορικής ταυτότητας του τόπου. Η προσπάθεια του Πολιουδάκη να διασταυρώσει την αλήθεια των γεγονότων τον έφερε σε επαφή με πολλούς βετεράνους, Έλληνες και ξένους. Επισκέφθηκε μαζί τους ένα προς ένα τα πεδία των μαχών, κι άκουσε από τους ίδιους τους πολεμιστές την εξιστόρηση των πραγματικών γεγονότων, του παραχωρήθηκε υλικό από τις συμμάχους χώρες, ενώ αναζήτησε στοιχεία και από τα γερμανικά αρχεία, μετά φυσικά τις πρωτογενείς πηγές στην Κρήτη και την Ελλάδα.

Διετέλεσε πρόεδρος της ερανικής Επιτροπής που ανήγειρε το μνημείο πεσόντων Ελλήνων και Αυστραλών στο Σταυρωμένο Ρεθύμνης και καθιέρωσε την ετήσια εκδήλωση τιμής στο χώρο αυτό. Βοήθησε σημαντικά στην ανάπτυξη της Ελληνοαυστραλιανής φιλίας και στη σύσφιγξη των δεσμών ανάμεσα στις δυο χώρες. Γι αυτές του τις προσπάθειες κι υπηρεσίες, επισκέφθηκε την Αυστραλία δυο φορές, επίσημα προσκεκλημένος της Αυστραλιανής Κυβέρνησης και των Συνδέσμων των βετεράνων πολεμιστών. Ανακηρύχθηκε ισόβιο μέλος των Συνδέσμων, αλλά και Αυστραλιανών ταγμάτων πεζικού και πυροβολικού,  ενώ του απονεμήθηκαν ιδιαίτερες τιμητικές διακρίσεις.

Τον Μάρκο Πολιουδάκη τον γνώριζα, αλλά και τον θυμάμαι στις επισκέψεις του στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, επί των ημερών μου ως Προϊσταμένη της Υπηρεσίας, να ψάχνει για στοιχεία και έγγραφα, για μαρτυρίες και ντοκουμέντα, που αφορούσαν στις έρευνές του. Θυμάμαι τις συζητήσεις μας με τις ώρες για τη Μάχη της Κρήτης, τα θέματα που τον απασχολούσαν και που έπρεπε να τεκμηριώσει, την πορεία της συγγραφής των πονημάτων του. Στο Αρχείο άλλωστε έχει καταθέσει τον ερευνητικό του μόχθο, τα βιβλία του:

• Η Μάχη της Κρήτης στο Ρέθυμνο (Α΄τόμος). Αθήνα 1983 (σ. 559)
• Η Μάχη της Κρήτης στο Ρέθυμνο – Η χαμένη νίκη (Β΄τόμος). Ρέθυμνο 1993 (σ. 608)
• Η Μάχη της Κρήτης στο Ρέθυμνο – Τα μετά τη Μάχη (Γ΄τόμος). Ρέθυμνο 1997. (σ. 375)
• Η Μάχη της Κρήτης στο Ρέθεμνος, 57^η επέτειος 1998 (μαζί με το Σπύρο Μαρνιέρο). Έκδοση Κοινότητας Χαμαλευρίου. Ρέθυμνο 1998 (σ. 24)
• Η Εθνική Αντίσταση κατά τη Γερμανο-Ιταλική Κατοχή στην Κρήτη 1941 – 1945. Ρέθυμνο 2002 (σ. 627)
• Αντίκρουση ανακριβειών, αναληθειών και επισήμανση παραλείψεων για τη Μάχη της Κρήτης (20 έως 30 Μαϊου 1941) – Αποδεικτικά στοιχεία για την ιστορική αλήθεια. Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ν. Ρεθύμνης, Ρέθυμνο 2004. (σ. 135)
• Μαρτυρολόγιο Νομού Ρεθύμνου 1941 – 1945 – Πίνακες των νεκρών της Μάχης της Κρήτης στο Ρέθυμνο. Ρέθυμνο 2006 (σ. 179)

Ποιοι είναι όμως οι τρόποι, τα μέσα, τα υλικά με τα οποία ο συγγραφέας αναπτύσσει την ιστορική αφήγηση, τον ηρωισμό, την αντίσταση, τον θρίαμβο, την πτώση και τον εθνικό χαμό; Ο Πολιουδάκης δεν καταπιάνεται με την ξερή μορφή της ιστορικής έρευνας και μελέτης των αρχείων που επιχειρούν οι ιστορικοί ερευνητές. Δεν ήταν άλλωστε ιστοριογράφος. Η γραφή του όμως έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ιστορικής έρευνας, γιατί συλλέγει, παραθέτει και αξιοποιεί αναλόγως πολλά ιστορικά στοιχεία και ντοκουμέντα. Έτσι τα βιβλία του εμπεριέχουν αυθεντικά παραθέματα και αναφορές, εστιάζει σε ανέκδοτα ντοκουμέντα, αλλά και σε μαρτυρίες, και αφηγήσεις μαρτύρων και μελετητών της εποχής. Ηρωικές πράξεις, συμπεριφορές και δράματα απλών ανθρώπων, που καταγράφουν και αποτυπώνουν όλη τη γκάμα των ανθρώπινων συναισθημάτων και ενστίκτων. Από την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τη θυσία και την εθνική περηφάνια, ως την καταστροφή, το χαμό, το θρήνο.

Ο όρος έρευνα στις καθημερινές εκφράσεις συνδέεται με πολλά αντικείμενα εφαρμογής. Περισσότερο ωστόσο φέρεται με μια εξειδικευμένη σημασία: τη συστηματική, αντικειμενική και εξακριβωμένη αναζήτηση πληροφοριών ως προς το θέμα το οποίο πραγματεύεται. Σε γενικές γραμμές η ιστορική έρευνα αποτελεί πρωταρχικής σημασίας διαδικασία για την ανάδειξη, συγκρότηση και αμερόληπτη δημοσιοποίηση των γεγονότων του παρελθόντος, μέσω των οποίων μπορεί να αναδυθεί η ιστορική αλήθεια.

Αυτά υπηρετεί ο Μάρκος Πολιουδάκης. Ο συγγραφέας ερευνά και προβάλλει ιδιαίτερα το σκληρό αγώνα, με πολλά και σπάνια αρχειακά ντοκουμέντα, με λεπτομερείς περιγραφές, τεκμηριωμένες επαρκώς και αδιαμφισβήτητες. Με τα στοιχεία που παραθέτει δίνει το μέγεθος και τις παραμέτρους μιας φοβερής εποχής, μιας πληγής της Ιστορίας που πάει σιγά σιγά να αμβλυνθεί από την επιχείρηση λήθης που μεθοδεύεται μέσα από τις σύγχρονες συγκυρίες. Είναι μια εθνική μνήμη που δεν πυροδοτεί το μίσος, αλλά την αυτογνωσία, την αλήθεια και τη γνώση του παρελθόντος, γιατί οι καιροί δυστυχώς μεταλλάσσονται, αλλά κι επαναλαμβάνονται, τώρα όμως με διαφορετικά μέσα και τρόπους.

Τα βιβλία του είναι μια έμπρακτη προσπάθεια να μην ξεχάσουμε τα μεγάλα εθνικά κατορθώματα και τα μεγάλα δράματα, σε μια καίρια περίοδο αγώνα για την επιβίωση της Κρήτης και του ελληνισμού γενικότερα. Τις στιγμές ανάτασης και ηρωισμού, τα όνειρα για αναγέννηση της κοινωνίας και τους αγώνες για ελευθερία και ισότητα, αλλά και τις ώρες της πτώσης και της θυσίας. Προπαντός ο συγγραφέας με τα βιβλία του θέλει να πυροδοτήσει τη μνήμη και με τον τρόπο της ιστορικής κατάθεσής του, δεν την αφήνει να εξελιχθεί σε λήθη, όχι μόνο από τις νέες γενιές αλλά και από τις παλιότερες που έζησαν ή βίωσαν άμεσα ή έμμεσα τη δραματική εποχή.

Στα βιβλία του Πολιουδάκη δεν είναι καταγραμμένα μόνο ιστορικά γεγονότα. Περιέχονται τεκμήρια αδιάψευστα πως η  Κρήτη, για μια ακόμη φορά, κράτησε ψηλά την ιερή σημαία της φυλής, το άσβεστο αστέρι της Τιμής και των Ανθρώπινων Ιδανικών, δείχνοντας πως η  μεγαλωσύνη της  Ψυχής, η Λευτεριά κι η Δικαιοσύνη δεν γνωρίζουν και δεν ανέχονται δεσμά και συρματοπλέγματα. Διαβάζοντάς τα, δεν μπορούμε παρά να κρατούμε πάντα μέσ’ την καρδιά τη διαχρονική Κρητική Θυσία, φυλαχτό κι οδηγό στους δύσβατους δρόμους που πορευόμαστε, φωτερό ατίμητο καντήλι Αγώνα κι Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας, δώρο πολύτιμο ηρωϊσμού και ψυχικού πλούτου για τις γενιές που θάρθουν.

Με σεβασμό στη μνήμη του ανιδιοτελούς, ένθερμου και μεθοδικού συγγραφέα, θεωρώ μεγάλη τιμή την πρόσκληση να έρθω να μιλήσω γι αυτόν, και να εκφράσω ελάχιστα από τα συναισθήματα που με κατακλύζουν.

Μάρκο Πολιουδάκη, λείπεις δέκα χρόνια μα το έργο σου αποτελεί πάντα για τον ενσυνείδητο Κρητικό και όχι μόνο, παράδειγμα κι υπόδειγμα ιστορικής αλήθειας και κατάθεση ψυχής. Και θα μένει εσσαεί.”

Ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας κ. Νίκος Δερεδάκης μιλώντας για τη συμβολή του Μάρκου Πολιουδάκη στην διδασκαλία της τοπικής ιστορίας είπε μεταξύ άλλων:

Πριν από μερικούς μήνες, σε μια εκδήλωση για τα 150 χρόνια από την αρκαδική εθελοθυσία, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας μου είχε πει ότι, αν έλειπαν τα βιβλία του Τιμόθεου Βενέρη και του Διονυσίου Μαραγκουδάκη, ελάχιστα θα ξέραμε για την ιστορία του Αρκαδίου. Το ίδιο ακριβώς θα τολμούσα να πω και για τον Μάρκο Πολιουδάκη. Αν έλειπε, θα ξέραμε πολύ λιγότερα ιστορικά στοιχεία για τη Μάχη της Κρήτης.

Υπάρχουν μερικοί, ευτυχώς ελάχιστοι, που έχουν κατηγορήσει τον Μάρκο Πολιουδάκη ότι δεν είχε τις επιστημονικές γνώσεις και το υπόβαθρο για να συγγράψει τεκμηριωμένα και επιστημονικά ορθά για ένα τόσο σπουδαίο ιστορικό γεγονός. Εδώ αναρωτιέμαι, τα Άπαντα του Στρατηγού Μακρυγιάννη, ο οποίος δεν γνώριζε καν γραφή κι ανάγνωση κι έμαθε σε ώριμη ηλικία, δεν θεωρούνται μια από τις κυριότερες και διαχρονικότερες πηγές για την επανάσταση του 1821;

Ας μπούμε όμως στην ουσία. Πράγματι, ο Μάρκος Πολιουδάκης δεν ήταν ιστορικός με πτυχίο Πανεπιστημίου, ούτε απόφοιτος κάποιας ανώτατης σχολής. Αυτό όμως το «έλλειμμά» του είναι που κάνει τα βιβλία του μοναδικά. Η γλαφυρότητα και η ζωντάνια του γραπτού του λόγου, στοιχεία που πηγάζουν απ’ το γεγονός ότι ήταν αυτόπτης μάρτυρας, αν και σε πρώιμη εφηβική ηλικία, των γεγονότων που περιγράφει, καθηλώνουν τον αναγνώστη και κάνουν την ανάγνωση ρέουσα, δημιουργώντας εικόνες μοναδικές. Γράφει για τους βομβαρδισμούς στο Ρέθυμνο:

 

«Τα επιθετικά σμήνη και τα καταδιωκτικά με μεγάλη αγριότητα και φανατισμό δολοφονούσαν τον άμαχο πληθυσμό σε πόλεις και χωριά. Έκαναν βυθίσεις πολυβολώντας ακόμα και μεμονωμένα άτομα κι αυτοκίνητα. Με το χαμηλό αργοπέταγμα των αεροπλάνων νόμιζε κανείς ότι θα ‘πεφταν πάνω του να τον εξαφανίσουν. Ο ήλιος κρυβόταν πολλές φορές από το σύννεφο που δημιουργούσαν τα φτερά και οι κορμοί των αεροπλάνων».

 

Και παρακάτω:

 

«Τα βομβαρδιστικά JU 87 τα τρομερά στούκας, καθέτου εφορμήσεως με τις κίτρινες μύτες φάνταζαν σαν αλλόκοτα όρνια που χυμούσαν να κατασπαράξουν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους».

 

Και αλλού:

 

«Τα σπίτια μέσα στην πόλη έγιναν ερείπια κι έχασκαν. Οι δρόμοι αδιάβατοι, οι υδροσωλήνες σπασμένοι, σπίτια και μαγαζιά, όσα δεν έπεσαν, ήταν ορθάνοιχτα από τις πιέσεις των αερίων. Ένα πυκνό σάβανο μαύρου καπνού σκέπαζε όλη την πόλη».

 

Παράλληλα, η επιστημονική τεκμηρίωση των κειμένων του είναι υποδειγματική, μιας και ο Μάρκος Πολιουδάκης, όλα τα χρόνια της αναζήτησης των ιστορικών τεκμηρίων, όργωσε κυριολεκτικά την υφήλιο αναζητώντας έγγραφα και πειστήρια αλλά και τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της Μάχης της Κρήτης.

Αλλά πώς μπορούν να συμβάλουν τα βιβλία του Μάρκου Πολιουδάκη στη διδασκαλία της Τοπικής Ιστορίας και ειδικότερα στο σημείο που αφορά στη Μάχη της Κρήτης;

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε τις αντικειμενικές δυσχέρειες που αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός στη διδασκαλία του. Η Μάχη της Κρήτης, ως γνωστόν, εορτάζεται στα σχολεία στις 21 Μαΐου. Η περίοδος αυτή είναι μια από τις πλέον δύσκολες για το σχολείο, καθώς και η Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ετοιμάζεται για τις τελικές εξετάσεις, ενώ το δημοτικό σχολείο έχει ήδη αναλωθεί στην οργάνωση προγενέστερων χρονικά εορτών: 28^η Οκτωβρίου, Αρκαδική εθελοθυσία, Πολυτεχνείο και 25^η Μαρτίου. Επιπρόσθετα, οι εκπαιδευτικοί δείχνουν απρόθυμοι να καταπιαστούν με αυτό το θέμα, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό από αυτούς δείχνει αδυναμία οργάνωσης εκδηλώσεων σχετικών με τη Μάχη της Κρήτης, διότι η ιστορική τους γνώση δεν είναι τόσο βαθιά και το συγκεκριμένο θέμα τους δημιουργεί επιπρόσθετο άγχος. Ακόμα, ο χρόνος που διατίθεται από την Πολιτεία για τον εορτασμό της Μάχης της Κρήτης είναι το πρώτο διδακτικό δίωρο της 21^ης Μαΐου. Προτιμούν λοιπόν να αρκεστούν σε μια ρηχή, επιφανειακή και τυπική ανασκόπηση των γεγονότων, που απέχει παρασάγγας από μια ουσιαστική προσέγγιση τόσο των γεγονότων όσο και των πρωταγωνιστών της ιστορικής αυτής περιόδου. Σε καμία περίπτωση, βέβαια, αυτή η «γιορτή» δεν αποτελεί διδασκαλία Τοπικής Ιστορίας. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της διδασκαλίας της Τοπικής Ιστορίας οφείλει να είναι η βιωματική προσέγγιση του γεγονότος, που επιτυγχάνεται μέσα από την ερευνητική διαδικασία με την οποία οι μαθητές οδηγούνται στην παραγωγή ιστορικής γνώσης με μορφές και πρακτικές βιωμένης ιστορικής εμπειρίας.

Για να μπορέσει λοιπόν ο εκπαιδευτικός να προσεγγίσει ουσιαστικά και εκπαιδευτικά τη Μάχη της Κρήτης, πρέπει να εκπονήσει με τους μαθητές του κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που να έχει τα παραπάνω χαρακτηριστικά όσον αφορά στη συμμετοχή των μαθητών. Ερεθίσματα σε αυτή την κατεύθυνση υπάρχουν αρκετά: μνημεία πεσόντων, κτήρια, μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, όσοι τουλάχιστον βρίσκονται ακόμα εν ζωή, ονόματα οδών και τόσα άλλα.

Σε αυτό το σημείο επιτρέψτε μου να καταθέσω δύο προσωπικές εμπειρίες. Την περασμένη σχολική χρονιά εκπονήσαμε με του μαθητές μου της Ε’ τάξης εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Οι τετρακατοικίες των Βομβόπληκτων», το οποίο εκδόθηκε και σε βιβλίο. Αναφέρεται στις 32 οικίες που υπάρχουν στην οδό Ασκούτση, που χτίστηκαν για να στεγαστούν οι οικογένειες των οποίων τα σπίτια καταστράφηκαν από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης. Επίσης, τη φετινή σχολική χρονιά ασχοληθήκαμε με το οδωνυμικό της περιοχής του σχολείου μας, όπου συναντήσαμε την οδό Γεωργίου Σκουλά, ανατολικά του 2^ου Γυμνασίου. Ο «άγνωστος» Ανωγειανός Γεώργιος Σκουλάς ή Τζαβελάκης σε ηλικία 53 χρονών, την πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης, ξεκίνησε πεζός από τ’ Ανώγεια με ένα μάνλιχερ στο χέρι, λάφυρο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, για να αντιμετωπίσει τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές «ιππότες». Άφησε την τελευταία του πνοή στον Λατζιμά την ίδια μέρα.

Επομένως, για να διδάξουμε τη Μάχη της Κρήτης, πρέπει να αναδείξουμε τους ήρωές της. Πρέπει να αναδείξουμε τον ανάλογο Λεωνίδα, τον ανάλογο Δασκαλογιάννη, τον ανάλογο Γιαμπουδάκη. Και εδώ θα πρέπει να κάνουμε έναν σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στα θύματα και στους ήρωες. Θύματα της ναζιστικής θηριωδίας είναι όλοι αυτοί και αυτές που ακούσια εκτελέστηκαν από τους κατακτητές, μη μπορώντας να ξεφύγουν από το εκτελεστικό απόσπασμα και τα αντίποινα των Γερμανών. Ήρωες, από την άλλη, είναι όλοι αυτοί που, γνωρίζοντας τον κίνδυνο, έτρεξαν να υπερασπιστούν την κρητική γη και την πότισαν με το αίμα τους. Είναι δεδομένο πως τιμούμε και τους δυο. Τους ήρωες όμως δεν τους έχουμε αναδείξει και δεν τους έχουμε τιμήσει ακόμα όπως τους πρέπει. Εφέτος μόνο αναγράφηκε στο μνημείο στη μισιριανή άμμο το όνομα του Σπηλιανού ανθυπολοχαγού Νικολάου Μιαούλη, που, αν και με αναρρωτική άδεια από το αλβανικό μέτωπο, έτρεξε να υπερασπιστεί τα πάτρια εδάφη και σκοτώθηκε στα Περιβόλια.

Όπως είπα και στην αρχή, ο Μάρκος Πολιουδάκης είναι αυτός που με τα βιβλία του έκανε γνωστά τα γεγονότα της Μάχης της Κρήτης στον πολύ κόσμο. Είναι όμως και αυτός που πρωτοστάτησε στην τέλεση λαμπρών εκδηλώσεων για τη Μάχη, αφού με δική του προτροπή ξεκίνησαν να έρχονται οι βετεράνοι της Βρετανικής Κοινοπολιτείας και να τιμούν με την παρουσία τους το ιστορικό γεγονός. Ωστόσο, η μεγαλύτερη επιτυχία του Μάρκου Πολιουδάκη είναι ότι ενέπνευσε νέους ανθρώπους να συνεχίσουν το έργο του και να ασχοληθούν, από ένα άλλο μετερίζι, με τη μοναδική αυτή μάχη. Λαμπρό παράδειγμα ο συντοπίτης μας Δημήτρης Σκαρτσιλάκης, ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες αλλά και γνώστες της ιστορίας της Μάχης της Κρήτης. Όλα αυτά αποτελούν αναμφίβολα κομμάτι της διά βίου μάθησης.

Κλείνοντας θα επανέλθω στον τίτλο της αποψινής εισήγησής μου. Μπορούν τα βιβλία του Μάρκου Πολιουδάκη να συμβάλουν στη διδασκαλία της Τοπικής Ιστορίας; Ασφαλώς και ΝΑΙ! Και καθώς βρίσκονται απόψε εδώ εκπρόσωποι θεσμικών φορέων, θα ήθελα να καταθέσω μια πρόταση, ως εκπαιδευτικός αλλά και ως Κρητικός: Να αναλάβει η Περιφέρεια Κρήτης την έκδοση ενός μικρού, ολιγοσέλιδου τόμου για την ιστορία της Μάχης της Κρήτης σε όλο το νησί τον οποίο θα επιμεληθεί μια συγγραφική ομάδα ώστε να αποτελέσει ένα πολύτιμο σχολικό εγχειρίδιο. Ο τόμος αυτός θα μπορεί να συνοδεύεται και με ένα ντοκιμαντέρ που με εύληπτο τρόπο να παρουσιάζει τα γεγονότα εκείνων των ημερών σε παγκρήτιο επίπεδο. Και τα δύο θα βοηθήσουν τα μέγιστα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Θεωρώ ότι είναι χρέος της Περιφέρεας Κρήτης να το πράξει, αφού και ο κ. Αρναουτάκης αλλά και η κα Λιονή έχουν επιδείξει έμπρακτα την ευαισθησία τους σε θέματα παιδείας και πολιτισμού.

 

Σας ευχαριστώ πολύ!

Η χορωδία του Πολιτιστικού Συλλόγου Σταυρωμένου έδωσε το παραδοσιακό χρώμα στην εκδήλωση με δυο ριζίτικα και το γνωστό τραγούδι «Της Δικαιοσύνης Ήλιε νοητέ…» με σόλο την μικρή και τόσο ταλαντούχα Εύα Πολιτάκη.

Η χορωδία με τη διδασκαλία του κ. Γιάννη Σκεπετζή έδωσε ένα σημαντικό δείγμα της διακριτικής αλλά τόσο αξιόλογης δράσης της και απέδειξε πόσο άξια μπορεί να προσφέρει στην πολιτιστική ζωή και πέρα του τόπου που δραστηριοποιείται. Στο αρμόνιο τη συνόδευσε ο κ. Μάριος Μαγκντί.

Ακολούθησε η ταινία της Εύας Λαδιά «Μάρκος Πολιουδάκης ο συγγραφέας της Μάχης της Κρήτης» με μουσική Μπάμπη Πραματευτάκη.

Ήταν μια από τις ταινίες της γνωστής δημιουργού που αγγίζουν το συναίσθημα και τεκμηριώνουν τα ιστορικά και βιογραφικά στοιχεία που παραθέτει από τις πλέον έγκριτες πηγές.

Επαινέθηκε ιδιαίτερα στο τέλος και από το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιο και από τον πρώην αρχηγό ΓΕΕΘΑ κ. Μανούσο Παραγιουδάκη, οι οποίοι τη χαρακτήρισαν ως το καλύτερο μνημόσυνο του Μάρκου Πολιουδάκη με τη συμπλήρωση δέκα χρόνων από την αναχώρησή του.

Στο τέλος της εκδήλωσης που άφησε άριστες εντυπώσεις ευχαρίστησε ο γιος του τιμώμενου κ. Γιώργος Πολιουδάκης, πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου τονίζοντας «Θέλω να ευχαριστήσω την Αντιπεριφέρεια Ρεθύμνης και τον Δήμο για την εκδήλωση αυτή που γίνεται εις μνήμην των δέκα χρόνων από το θάνατο του πατέρα μου. Είναι πολύ σημαντική για εμάς, γιατί αυτός ο άνθρωπος υπήρξε ένας ιστορικός για τη Μάχη της Κρήτης πουαποτύπωσε από προσωπικές εμπειρίες όλη την ιστορία της». Ιδιαίτερα ο κ. Πολιουδάκης, ευχαρίστησε την κ. Εύα Λαδιά που είχε και την πρωτοβουλία την οποία χαρακτήρισε «ψυχή της εκδήλωσης».

Από την πλευρά της, η κ. Εύα Λαδιά μας είπε:

Μετά την εκδήλωση συντελεστές δήλωσαν στα «Ρ.Ν.» και πρώτα η κ. Ζαχαρένια Σημαντηράκη:

«Θεωρώ ιδιαίτερη τιμή το ότι προσκλήθηκα να μιλήσω για το Μάρκο Πολιουδάκη, ένα σημαντικό συγγραφέα της Μάχης της Κρήτης, ο οποίος ξεκίνησε να ψάχνει από πολύ μικρός έχοντας προσωπικά βιώματα από την εισβολή και αυτό τον οδήγησε μεγαλώνοντας να ασχοληθεί ιδιαίτερα με την έρευνα των τεκμηριωμένων ιστορικών στοιχείων για τα γεγονότα της εποχής εκείνης. Θυμάμαι επί των ημερών μου ως προϊσταμένη στο ιστορικό αρχείο της Κρήτης, να έρχεται πολλές φορές εκεί αναζητώντας τα τεκμήρια που θα τον βοηθούσαν στην έρευνά του. Θεωρώ ότι εκτός από ένθερμος και ανιδιοτελής συλλέκτης, ο κ. Πολιουδάκης ήταν και αμερόληπτος, αναζητώντας την ιστορική αλήθεια πέρα από σκοπιμότητες και συμφέροντα. Μοναδικός του στόχος ήταν να παρουσιάσει τεκμηριωμένα την ιστορία. Ο ίδιος, ωστόσο, δεν παρέλειπε κανένα ιστορικό στοιχείο που έβρισκε στο δρόμο του, λάθος που γίνεται συχνά στις μέρες μας».

Και ο κ. Νίκος Δερεδάκης δήλωσε με τη σειρά του:

«Θεωρούμε ότι η συμβολή του κ. Πολιουδάκη στην ιστοριογραφία της Μάχης της Κρήτης ήταν καταλυτική, γιατί τα βιβλία του δίνουν ένα σημαντικό στίγμα στα γεγονότα και συμβάλλουν στην ανάδειξη των προσωπικοτήτων και των ηρώων της Μάχης της Κρήτης. Τα παιδιά μας πρέπει πρώτα να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου τους και μετά την ιστορία όλης της πατρίδας».

Με τη σειρά του ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Χαμαλευρίου κ. Δημήτριος Σερλής ανέφερε μεταξύ άλλων: