ΕΚΔΟΣΗ Αθήνα 1980 – Σελίδες 80
Έργον: Μιχάλη Παπαδάκη – Σπύρου Μαρνιέρου – Γιώργη
Κουκλινού – Στέργιου Μανουρά – Θεοδώρου Πελαντάκη
Στην αποφράδα ημέρα της 22-8-1944 φέρει τη σκέψη τούτο το βιβλίο.
Τριάντα έξι χρόνια πίσω. Τα ολοκαυτωμένα χωριά του Κέδρους, ο τίτλος
του. Στο ιστορικό του Ολοκαυτώματος των γύρω του Κέδρους χωρίων
αναφέρεται. Κι όταν λέμε Ολοκαύτωμα νοιώθουμε την πυρπόληση των
χωρίων: Γερακάρης, Δρυγιές, Γουργούθοι, Βρύσες, Σμιλές, Καρδάκι,
Άνω Μέρος, Κρύα Βρύση.
Την εκτέλεση πολλών δεκάδων επίλεκτων ανδρών των άνω χωρίων. Και
το ξερρίζωμα του πληθυσμού από τις εστίες του. Σε τακτή προθεσμία
λίγων ωρών κλήθηκαν από τον επικεφαλής των Ναζί τα γυναικόπαιδα να
εγκαταλείψουν τα σπίτια και τον μόχθον των αποκομίζοντα όσα
μπορούσαν να φέρουν στους ώμους των. Με δέος και φρίκη εμείς οι
επιζώντες επαναφέρομε στη μνήμη τα ερείπια, τους καπνούς, τους
θρήνους των μανάδων και των συζύγων που έβλεπαν τους δικούς των να
σφαδάζουν, κάτω από τις φονικές σφαίρες των δημίων του Χιτλερισμού.
Κάτι θα ενθυμούνται και τα παιδιά που είναι ανδρωμένα σήμερο. Αλλά
για τις γενιές που ήλθαν μετά και θα έρχωνται στο διηνεκές των αιώνων
τούτο το βιβλίο θα αποτελεί ατίμητη προσφορά. Σαν ανεκτίμητο
κειμήλιο θα παραδίδεται από πατέρα σε παιδί και θα αποτελεί πολύτιμο
οικογενειακό φυλακτό. Τίποτε το πολυτιμότερο από την προγονική δόξα.
Κανένας θησαυρός δεν μπορεί ν’ αντικαταστήση. Ουδενός «χρυσίου» η
λάμψη να επισκιάση.
***
Η συμμετοχή των χωρίων στην Εθνική Αντίσταση καθ’ όλα τα έτη της
γερμανικής κατοχής στάθηκε αφορμή του ολοκαυτώματος. Γνωστό είναι
πως ενεργώς συμμετέσχε ο πληθυσμός της περιοχής του Κέδρους στον
αγώνα κατά του αιμοσταγή καταχτητή. Με αλλεπάλληλα σαμποτάζ
παρενοχλούσε τις στρατιωτικές δυνάμεις του εχθρού. Παρακώλυε
ποικιλότροπα τις κινήσεις του. Δεν του άφηνε ανάσα. Σε συνεχή
επαγρύπνηση το κρατούσε. Ηφαίστειο κουφόβραζε στην ψυχή του
εχθρού, έτοιμο να εκραγεί στην πρώτη ευκαιρία. Τη πρόσφερε η
απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιππε. Από Άγγλους και Κρήτες
κομμάντος σχεδιάσθηκε, οργανώθηκε και εκτελέσθηκε. Μεγάλο
κατόρθωμα σε βάρος του σιδηρόφρακτου σε βάρος των συδηρόφρακτων
Ορδών. Πολύ στοίχησε στους θεωρούμενους αήττητους μαχητές!
Τεράστια προσβολή. Ισχυρότατος κόλαφος κατά των επαιρομένων
γερμανών υπήρξε ο θρυλικός άθλος της Αντίστασης του Απριλίου.
Μάταια κάλεσε τον πληθυσμό της Κρήτης με προκηρύξεις του ο
Διοικητής Φρουρίου Κρήτης να βοηθήση στην ανακάλυψη και σύλληψη
των δραστών. Ο πληθυσμός αδιαφορώντας στις απειλές βοήθησε τους
απαγωγείς σ’ όλη τη διαδρομή από Ηρακλείου μέχρι Λιβυκού Πελάγους.
Άσυλο παρασχέθηκε από τα ενδιάμεσα χωριά Ανώγεια, χωριά Κέδρους,
Σαχτούρια, Καλή Συκιά, Ροδάκκινο, στον Κράιππε μέχρις ότου
φυγαδεύθηκε στην Αίγυπτο.
***
Εις αντίποινα της απαγωγής απόκρυψης, και φυγάδευσης του στρατηγού
Κράιππε γράφτηκε η ιστορούμενη από τους επίλεκτους πνευματικούς
ανθρώπους του τόπου μας τραγωδία των οκτώ χωρίων του Κέδρους:
– «Παραδείγματα πατριωτικής έξαρσης και γενναιότητας σε μία δύσκολη
εποχή της Κρήτης είναι τα χωριά του Κέδρους» γράφει στο προλόγισμα
του βιβλίου ο έγκριτος συμπολίτης Μιχάλης Παπαδάκης επ. Δικηγόρος.
Οι τέσσαρες ενότητες που ακολουθούν γραμμένες από αξιόλογους
ανθρώπους των γραμμάτων, γέννημα και θρέμμα των ολοκαυτωθέντων
χωρίων, παρέχουν με σαφήνεια, γλαφυρότητα και δύναμη γραφίδας
στοιχεία και λεπτομέρειες από την ιστορία, την παράδοση, τη
φυσιογνωμία της περιοχής και τη μεγάλη της θυσία.
***
1. Ο Σπύρος Απ. Μαρνιέρος Επιθεωρητής Τελωνείων για τον Γερακάρη
και τους Γουργούθους. Εκτεταμένη εργασία 33 σελίδων. Συνοδεύεται
από πίνακα των εκτελεσθέντων 54 ηρωικών Γερακαριανών και ένα
Επικό, από 112 δεκαπεντασύλλαβους στίχους ΠΟΙΗΜΑ του αξέχαστου
δάσκαλου Μιχάλη Γενεράδη. Αναγγέλθηκε αντί επιμνημόσυνου λόγου
στα αποκαλυπτήρια του Ηρώου Πεσόντων Γερακαριανών το 1948.
2. Ο δάσκαλος Γιώργης Κουκλινός για τις Βρύσες το «ομορφοχώρι
Αμάρι». Δίνει την άποψη των Βρυσών. Την εικόνα του Ηρώου Πεσόντων
και Πίνακα των 30 εκτελεσθέντων Βρυσανών. Στη συνέχεια αναφέρεται
η καταστροφή οικισμών Σμιλέ και Καρδάκι και παραθέτει πίνακα 19
εκτελεσθέντων Καρδακιανών. Οι άνδρες του Σμιλέ εκτελέσθηκαν στις
Βρύσες.
3. Ο δικηγόρος Στέργιος Μανουράς για το Άνω Μέρος και Δρυγιές.
Αξιόλογα στοιχεία πληθυσμιακής κίνησης από του 1583 μέχρι 1971 δίνει
των Άνω Μέρους, Δρυγιές, Χορδάκι με επιστέγασμα του πίνακα των 38
εκτελεσθέντων.
4. Ο φιλόλογος καθηγητής Θεόδωρος Πελαντάκης για την Κρύα Βρύση
δίνει πλήρη στοιχεία: Για τη θέση, τη μορφολογία του εδάφους, την
ονομασία του χωριού, το κλίμα και επισημαίνει τον «Βορέ» που το
πλήττει ιδιαίτερα όταν είναι στο φόρτε του. Καθορίζει την Κοινοτική
περιφέρεια. Απαριθμεί τις Εκκλησίες και τους παληούς συνοικισμούς.
Εκθέτει την ίδρυση του νέου Οικισμού. Παραθέτει την πληθυσμιακή
κίνηση. Περιγράφει τις ασχολίες και τις αρετές των κατοίκων με
προέχουσες την παλληκαριά και τη φιλοξενία. Ζωντανεύει το δράμα της
ολοκαυτώσεως, και υπογραμμίζει τους αγώνες για αναδημιουργία και
επιβίωση του χωριού μετά το κάψιμο. Κλείνει με τον πίνακα 35
εκτελεσθέντων Κρυοβρυσανών. Άξια πνευματική προσφορά. Και άξιοι
επαίνου και συγχαρητηρίων όλοι τους!
Α. Σ. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΚΗΣ