Εφημ. «Κρητική Επιθεώρησις» 21-22 Αυγούστου 1957
Κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων του Ηρώου των πεσόντων εις
Ροδάκινο την 18 η Τρέχοντος ωμίλησεν ο τέως Γενικός Διοικητής Κρήτης κ.
Αναστάσιος Χομπίτης και εν συνεχεία ο καθηγητής Πανεπιστημίου
Θεσσαλονικής κ. Ιωάννης Μαμαλάκης εξάραντες δι’ εμπνευσμένον λόγο την
ηρωική θυσία των κατά των διαφόρων πολέμων πεσόντων Ροδακινιωτών των
οποίων η μνήμη θα μένει αιωνία προς παραδειγματισμό των επερχομένων
γεννεών.
Το Ροδάκινο που πάντοτε εστάθη πρωτοπόρο εις όλους Εθνικούς αγώνας και
τα τέκνα του έχυσαν το αίμα των εις όλους τους Εθνικοαπελευθερωτικούς
αγώνας και εθυσιάσθησαν υπέρ πίστεως και πατρίδος, δεν ήτο δυνατόν να
ελησμονήση τους ηρωικούς νεκρούς του και έδωσε και πάλι το παράδειγμα
και εις τας άλλας κοινότητας του Νομού να τιμήσουν τους νεκρούς των, δια
της ανεγέρσεως μνημείων και ανδριάντων υπέρ των πεσόντων.
Είθε το παράδειγμα του Ροδακίνου να μιμηθούν και αι άλλαι κοινότητες του
Νομού μας γιατι αποτελεί ύψιστο καθήκον δι’ όλους μας να τιμώμεν εκείνους,
οι οποίοι θυσιάζουν την ζωή των δια να ζώμεν ημείς ελεύθεροι και να
απολαμβάνομεν τα αγαθά της ελευθερίας και της προόδου.
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ
(Αγωνισταί 1887)
Γαλάνης Νικόλ.
Τσάκαλος Γεωργιος
Μαμαλάκης Ευστράτιος
1912-1919
Δημητρακάκης Εμμανουήλ 1918,
Σηφακάκης Νικόλ. 1913
Σταυγιανουδάκης Ιωαν. 1913
Ζαφειράκης Σπύρος 1917
Παπαδογιαννάκης Ιωάν. 1918,
Σταυγιανουδάκης Κων/νος 1918
Θεοχάρης Σφηνιάς 1918
1920- 1922
Μαμαλάκης Κλέαρχος (Ανθυποσμηναγός) 1922,
Θεοδωράκης Πέτρος 1922,
Σταυγιανουδάκης Στυλιανός 1922
Μαμαλάκης Γεώργιος. 1922
Πολιουδάκης Ιωαννης 1922
Σηφακάκης Ιωαννης 1922
1930-1935
Κατάκης Νικόλαος 1930
Παπαδογιαννάκης Νικόλαος 1935
Εφημ. «Βημα»
Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ κ. ΑΝ. ΧΟΜΠΙΤΗ
Χρέος βαρύ και καθήκον ιερόν μας επέβαλε να συγκεντροθώμεν σήμερα στο
αιματόβρεκτο και ιερό αυτό χώρο. Θαυμασταί και προσκυνηταί της
αδούλωτης αυτής Κρητικής γωνιάς ατενίζομεν τη μυστηριώδη φύσι που με την
κοσμογονία, τους σεισμούς και τις εκρήξεις των στοιχείων της, δημιούργησε
τα απάτητα και τρομερά φαράγγια και τα απρόσιτα και υπερήφανα βουνά τα
οποία κατέστησαν μόνιμη κατοικία της τιμής της δόξης και της λευτεριάς.
Κρυονερίτης – Κουρκουλός, Πηγαδάκια, Φρατι, και Πολύρριζος συνθέτουν το
πολύτειχον ορόσημο του Πανθέου της Λεβεντιάς και του ηρωισμού του
Ροδακίνου.
Ετσι γεννήθηκαν εδώ και ηνδρώθη η ηρωική, η πολεμόχαρη και ανυπότακτη
αυτή ράτσα.
Σε καμία περίσταση δεν ηστέρησαν αλλα πάντα υπερέβαλαν εις θυσίας, η δε
αγωνιστική διάθεση των κατοίκων με το φύσει απρόσβλητο του χωριού
συνετέλεσαν ώστε κατά τας κατακτήσεις της Μεγαλονήσου παρα των
Σαρακινών Αράβων – Ρωμαίων Βενετών και ύστερα των Τούρκων να μην
μπορέσει να μείνει και να κατοικήσει στο Ροδάκινο κανείς εκ των κατακτητών
πράγμα που μονο σ’ ελάχιστα σημεία συνέβη και ιδία στα ασκλάβωτα και
ηρωικά Σφακιά.
Γενιές γενιών δίδουν και μεταφέρουν το παράδειγμα του πατριωτισμού και της
ευγενικής αμμίλης και γιαυτό από το χωριό αυτό ξεφύτρωσαν φυσιογνωμίες
και αστερισμοί που λάμπρυναν το Κρητικό και Πανελλήνιο στερέωμα.
Στον Κουρκουλό του Ροδακίνου υψώθηκε στις 25 Μαϊου 1821 η πρώτη
ελληνική σημαία της επαναστάσεως και οι αγώνες συνεχίσθησαν αδιάπτωτοι
κατά των Τούρκων σ’ολες τις Κρητικές επαναστάσεις μέχρι απελευθερώσεως
και ενώσεως μετα της μητρός Ελλάδος.
Βετεράνοι Τουρκομάχοι εθελοντές, συναγωνίζοντο σε τόλμη και θυσία τα
επιστρατευμένα νεαρά παιδιά των κατά τον Ελληνοτουρκικό και
ΕλληνοΒουλγαρικό πόλεμο του 1912-13.
Εθελονται Ροδακινιώτες στο εγερτήριο σάλπισμα του Μακεδονικού και Βορ.
Ηπειρωτικού αγώνος πύκνωσαν τας φάλαγγας των ημίθεων ηρώων δια την
απελευθέρωσιν της Μακεδονίας και της Β. Ηπείρου, έδρεψαν δάφνες και
αγκάλιασαν τη δόξα.
Στον Παγκόσμιο Πόλεμο του 1914 και τη Μ. Ασιατική εκστρατεία τα παιδιά του
Ροδακίνου ετίμησαν τα ελληνικά όπλα με ηρωισμούς και πολλές θυσίες.
Στο υπερήφανο Ελληνικό ΟΧΙ της 28 ης Οκτωβρίου 1940 ότε αιώνων θρύλοί,
αιώνων ήρωες και ιστορία επροσωποποιήθησαν για να αντιτάξουν την ψυχή
με ορθωμένο το κορμί στη αναχαίτηση της άδικής και ύπουλης φασιστικής
επιθέσεως και της πολεμικής μηχανής του άξονος που σαν σίφουνας
εσάρωνε τα πάντα, τα παιδιά του Ροδακίνου με τα άλλα Κρητικόπουλα που
πρόθυμα έτρεξαν στο Εθνικό Προσκλητήριο έδωκαν σκληρά μαθήματα στο
εχθρό και επέδειξαν ηρωισμούς και τόλμη απαράμιλλον. Επήλθε η μοιραία
κατάρρευσης του μετώπου και οι Γερμανοί καταλαμβάνουν ένα προς ένα,
ύστερα από σκληρούς αγώνας τα ελληνικά εδάφη. Έμεινε το οχυρό η Κρήτη
το οποίο εδέχθητον βασιλέα και την Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον
συνδημότη μας αείμνηστον Εμμ. Τσουδερόν και Υπουργό Γεν. Διοικητήν
Κρήτης τον εκ Ροδακίνου καταγόμενον αείμνηστον Στέλιο Δημητρακάκη
γίγαντα ηρωισμού και μορφώσεως ώστε κατά μοιραία σύμπτωσιν να είναι
άνδρες της Περιφέρειάς μας οι ηγήτορες της τελικής φάσεως του
αποφασισθέντος υπέρ των όλων αγώνος.
Ασπρομάλληδες παππούδες σαν περιπλανημένοι θεοί της Ίδης , γιαγιάδες με
θυγατέρες και εγγονές, παιδιά του σχολείου, αξιωματικοί και στρατιώτες όλοι
μαζί με μια καρδιά, με ένα όρκο, με ένα όραμα του άφθαστου ψυχικού
μεγαλείου πυργώνουν από γης μέχρις ουρανού το ακατάλυτο θαύμα της
πίστεως μπαίνουν σε ένα αγώνα άπελπι με πενιχρά μέσα και εκτελούν εκείνο
που εισβάλλει η μοίρα, αυτό που διατάσσει η αιώνια Ελλάδα.
Με μαχαίρια, με πέτρες, με θρινάκια και σπαθόβεργες σκοτώνουν τους
αλεξιπτωτιστές και οπλίζονται με τα αυτόματα των οι Κρητικοί και έτσι
δημιουργείται η άμιλλα και η ζήλεια των άλλων και τρέχουν σαν σε γλέντι
μικροί μεγάλοι να σκοτώσουν Γερμανούς για να πάρουν τ’ άρματα των.
Ο αγώνας σκληρός στο Μάλεμε, στο Γαλατά που μάχονται οι Ευέλπιδες στην
Αγυά, στο Ακρωτήρι που παντού στρατός και λαός πολεμά μέρα νύκτα.
Στο Ρέθυμνο συνάπτονται μάχαι αφθάστου ηρωισμού στα Περιβόλια, στα
Μισσύρια, στη Βιράν Επισκοπή στον Πλατανιά στο Λατζιμά, στου
Σταυρωμένου και στον Αϊ Γιώργη όπου το τάγμα χωροφυλακής επιτελεί με
βαριάς θυσίας θαύματα ηρωισμού.
Στο Ηράκλειο οι αλεξιπτωτιστές σαρώνονται στο Μασταμπά στο Σκαλάνι στο
Γιόφυρο στις Μεσταμπελειές και όπου αλλού έπεσαν από τους ηρωικούς και
ακατάβλητους Ηρακλειώτες.
Παντού σκοτώνονται και διαλύονται οι αλεξιπτωτισταί αλλα και διαρκώς
αποστέλλονται νέοι και τελικά η Κρήτη καταλαμβάνεται και αι συμμαχικαί
στρατιωτικαι δυνάμεις απεχώρησαν.
Οι εναπομείναντες εν Κρήτη αξιωματικοί και οπλιται Βρεταννοί, Αυστραλοί και
Νεοζηλανδοί, ετέθησαν αμέσως υπο τη προστασία και άγρυπνον φρούρησιν
των κατοίκων και άλλοι μεν εφυγαδεύθησαν άλλοι δε παρέμειναν και
ενετάχθησαν εις τας αυτομάτως καταρτισθείσαν εθνικάς αντάρτικας ομάδας
και άρχισαν αι συγκρούσεις με τον κατακτητή. Η αντίστασις του Κρητικού λαού
ητο καθολική εξεδηλώθη ως πρόθυμος αγωνιστική διαθεσις με την έκφρασιν
της γρανιώδους θελήσεως και της ακλονήτου αποφάσεως να ζήσει ελεύθερος,
γι’αυτό και όλοι ανευ διακρίσεως ηλικίας, τάξεως άνδρες, γυναίκες παιδιά,
αστοί, χωρικοί, βοσκοί και λογάδες, έσπευσαν ακλόνητοι εις τα επάλξεις. Οι
ομαδικοί τάφοι των εκτελεσθέντων Δημάρχων, κληρικών, Δημοσίων
υπαλλήλων, στρατιωτών, επαγγελματιών χωιρκων βοσκών και γεωργών
γυναικών και αναπήρων, επιμαρτυρουσι τουτον. Στην αιματόβρεκτη Κρητική
γη, που από πάντα χιλιάδες χρόνια εδοκε τον πολιτισμόν και τα φώντα και
που δεν έπαυσε να πολεμα για την ελευθερία της δεν επολέμησαν μονο οι
Κρητικοί στη Μάχη της Κρητης, και την συνέχεια της αντιστάσεως κατά του
κατακτητου
Μαζί μ’ αυτους πολέμησαν Βρετανοί, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί, οι Έλληνες της
Ηπειρωτικής Ελλάδος και παιδιά της αλυτρώτου Κύπρου και της βορείου
Ηπείρου που βρέθηκαν μαζί και στον κρατήρα, της μάχης ενώθηκαν αι ψυχαί
και τα σώματα ολόκληρης της Ελλάδος σε μια συμβολική ενότητα θυσίας και
με το αίμα των επλάσθη ο θείος πηλός που θεμελιώθηκαν τα ισχυρά και
ακλόνητα βάθρα επι των οποίων εστήθη το υπέρλαμπρον άγαλμα της
ελευθερίας της νίκης.
Την Ιερά στιγμή η φωνή των μυριάδων νεκρών μας επιτάσσει να διακυρύξωμε
αποφασιστικά ότι δια την απόκτησιν της ελευθερίας της μαρτυρικής
Μεγαλονήσου Κύπρου και της υπό τον στυγνόν ζυγό τελούσης Βορ. Ηπείρου,
δεν θα παύσωμεν αγωνιζόμενοι και ότι είμεθα έτοιμοι δια πασαν θυσίαν.
Στον αγώνα της αντιστάσεως το Ροδάκινο υπήρξε και πάλι πρωτοπόρο, μια
ομάς Ροδακινιωτών έσπευσε αμέσως εις τας κατά των Γερμανών
αλεξιπτωτιστών επιχειρήσεις ει Ρέθυμνον επολέμησε ηρωικά και είχε
απώλειας μεταξύ των ανδρών της.
Ακολούθως εις το Ροδάκινο περιέθαλψαν και εφυγάδευσαν πολλούς Αγγλους.
Συγκρούσεις επανειλημμένες με γερμανικά αποσπάσματα φόνος αυτών εις
Πηγαδάκια κλπ. Ηγαγε τους Γερμανούς εις την απόφαση να εξοντώσουν το
χωριό και ετσι την 20 Αυγούστου 1943 ένα τάγμα Γερμανικού στρατού
εκύκλωσε το χωριό, το επυρπόλησαν και εφόνευσαν οσους εκ των κατοίκων
ανευρων εστω και γέροντας, ασθενείς και γυναίκας. Τοσο θα ήτο το πάθος
της εκδικήσεως των ώστε όχι μόνο εκήρυξαν την περιφέρεια του Ροδακίνου
απαγορευμένη ζώνη και δεν επετρέπετο εις τους κατοίκους να επανέλθουν
στο πυρπολημένο χωριό των αλλα και όπου ανευρίσκοντο Ροδακινιώτες
κατεδιώκοντο και ετιμωρούντο το χωριο τπου τους εδέχετο.
Το κορύφωμα δε της εκδίκησης των εξεδηλώθη με το κάψιμο των ζωντανών
γυναικών που ανευρον σε άλλα χωριά.
Από τότε οι σπηλιές και τα απρόσιτα λημέρια του Κρυονερίτη εγιναν η
κατοικία των Ροδακινιωτών. Οι οποίοι ως ομάδες ένοπλοι ή μεμονομένοι
αρχηγοί ή αντάρτες επέδραμαν κατά των Γερμανών και εσκόρπιζαν τον
θάνατον σ’αυτους με απώλειας και των ιδιων οι οποίοι με αυτοθυσία επιπταν
παντού σαν ήρωες και επαραδειγμάτιζαν τα άλλα χωριά εις τη θυσία και την
προσμονη της λευτεριάς.
Στο σημείο αυτό οφείλω να εξάρω τη συμβολήν εις τον αγώνα και την
αυτοθυσία και αλληλεγγύη την οποία επέδειξαν οι εκ Ροδακίνου καταγόμενοι
και εις άλλα χωρία διαμένοντες.
Τελικά μετα τη σύγκρουση εις τη θέσι Φρατί την 1 η Μαϊου 1944 ότε οι
Γερμανοί απεδεκατίσθησαν το Ροδάκινο από την απηγορευμένη ζώνη
μετεβλήθη σε λημέρι και εις τοπον ασφαλείας διοτι έκτοτε δεν ετόλμησαν να
διέλθουν ουτε ως διαβάται οι Γερμανοί.
Λόγος εκφωνηθείς υπό του Καθηγητού Πανεπιστημίου κ. Ιωάννου Μαμαλάκη
Θεοφιλέστατε, Κύριε Νομάρχα, κυρίες και κύριοι!
Ως μελετητής της Ιστορίας της γενέτειράς μου, που μου επιτρέπει
αναπνέοντας τον αέρα της και ζώντας μέσα σε αυτή να αισθάνομαι τον παλμό
της και εμβαθύνοντας στα περασμένα της να αντιλαμβάνομαι το ιδιαίτερο
πνεύμα που την διακρίνει αισθάνομαι την υποχρέωση να προσθέσω κι εγώ
λίγες σκέψεις που μου έρχονται με την σεπτή τελετή, που την τιμάτε σήμερα
με την παρουσία σας.
Το ότι το μνημείο των ενδόξων προμάχων της Πατρίδος και ελευθερίας της
στενότερης πατρίδας μας έχει στηθεί ακριβώς εις το τέρμα του
αυτοκινητόδρομου, που μόλις προ μηνών συνέδεσε το χωριό μας με τον
υπόλοιπο κόσμο, μπορεί να θεωρηθεί ίσως και το τέρμα μιας ηρωικής και
ρομαντικής εποχής που σ’ αυτή έπνεε ένας ιδιαίτερος άνεμος διόλου
ξεχωριστή αντίληψη της ζωής και κοσμοθεωρίας που ενέπνευσε και
ενεψύχωσε όλους τους Ροδακινιώτες, που εγεννήθησαν, εγαλουχήθησαν και
ηνδρώθησαν μέσα στη ξεχωριστή αυτή ατμόσφαιρά του χωριού μας. Γιατί
πρέπει να το προσέξομεν όλοι μας, το Ροδάκινο αποτελούσε ως σήμερον ένα
ιδιαίτερο ξεχωριστό κόσμο.
Βέβαια ο μικρόκοσμος αυτός ήταν πάντα πάνω στην Κρήτη και μεταξύ
Ρεθύμνου και Σφακίων και επομένως και η ιδιαίτερη πιστή ιδέα, που
χαρακτηρίζει όλους τους Κρητικούς το σεμνό και ήρεμο που διακρίνει τους
Ρεθεμνιώτες και το επαναστατικό και ανυπότακτο, οπού επιβάλλουν στου
Σφακιανούς τα Απάτητα βουνά τους. Βρίσκονται όλα συγκερασμένα σ’ένα
εξαίρετο κράμα αλλα καθώς και από τα ανατολικά και από τα βόρεια ως τώρα
τελευταία ακόμη βουνά και πλαγιές το καθιστούσαν απροσπέλαστο, αλλα και
από τα νότια και είναι πολύ δύσκολο να προσεγγίσει εχθρικό καράβι στο
όρμους του, και από τα δυτικά το προστάτευαν τα Σφακιά, εχρειαζόταν να
σχεδιασθεί ολόκληρη εκστρατεία από εκείνο που θα απεφάσιζε να μπει με όχι
φιλικές διαθέσεις στον κόσμο αυτό. Και καθώς αρκετών ωρών απόσταση
χώριζε τους κατοίκους του από τους άλλους ανθρώπους και τόσο σπάνια
ήταν η επικοινωνία με τον άλλον κοσμο, οι κάτοικοι του Ροδακίνου απέκτησαν
μια ιδιαίτερη νοοτροπία που την επηρέασαν κυρίως δύο στοιχεία. Η
Κληρονομικότητα και το περιβάλλον.
Για να αφήσωμεν τους παλιούς χρόνους όπου στην περιοχή του Ροδακίνου
άποικοι της Μικρασιατικής Απολλωνιάδος της προς Ρυνδάκω ίδρυσαν την
Απολλωνιάδα με το Ιερόν του Καρνείου Απόλλωνος στην κορυφή του άκρου,
που και σήμερα ονομάζεται Καρνέ και οπού η σκαπάνη του Αρχαιολόγου θα
μπορούσε να βρει πολλά λείψανα της μέσα στη γη, είναι ιστορικά βέβαιο από
πηγές Βενετικές πως και το Ροδάκινο το 16 ο αιώνα το κατοικούσαν
Παπαδόπουλοι ένα παρακλάδι της μεγάλης Βυζαντινής οικογένειας των
Σκορδίλων που από το 1081 ,με τον αρχιναύαρχο του Βυζαντινού Σκορδίλη
ήρθαν και εγκαταστάθηκαν με τα άλλα αρχοντόπουλα στο Ρέθυμνο και τα
Σφακιά.
Και όπως και οι άλλοι ποτέ δεν έσκυψαν το κεφάλι στον κατακτητή.
Ετσι και οι Βενετοί όχι λίγες εκστρατείες είχαν κάμει κατά του Ροδακίνου και
συχνά αναγκάζονταν να συνθηκολογούν αφού κατάστρεφαν ότι μπορούν σε
αυτό. Ετσι στα μέσα του 17 ου αι. επειδή πολύ συχνά παρεμπόδιζαν και οι
Ροδακινιώτες στις αρχές του ιδίου αιώνα τους Βενετούς προσπαθούν να
κτίσουν το Φραγκοκάστελο, κατά το 1655 μόνο 25 οικογένειες ήταν στο
Ροδάκινο ενώ στο Φοίνικα ήταν περί τις 50.
Και μετά την Τουρκική κατάκτηση στο τέλος του 17 ου αιώνα το 1692 στο νέο
πόλεμο Τούρκων και Βενετών τόσο ενεργό μέρος πήραν οι Ροδακινιώτες
υπέρ των Βενετών ώστε μετα την υποχώρηση των Βενετών οι Τούρκοι
ξεθεμελίωσαν ολότελα το Ροδάκινο και μονάχα ένας από αυτούς κατόρθωσε
να γλυτώσει στην Πελ/νησο και αφού παντρεύτηκε στην Ελιά της Μάνης
εδημιουργησε οικογένεια εκείνη την οποί α κατάγονται ολοι οι σημερινοί
Ροδακινιώτες.
Το Όνομα Βάρδας φανερώνει πόσο διετηρείτο στις φλέβες το Κρητικό αίμα.
Εφημ. «ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ» 23-8-1957