Ανάμεσα στα καθήκοντά μου όταν έπιασα πρώτη φορά δουλειά στην εφημερίδα, Νοέμβριος του 1972, ήταν να ενώνω τις σελίδες βιβλίου που θα πήγαινε για βιβλιοδεσία. Γιατί τότε ήμασταν όλοι γενικών καθηκόντων.

Λάτρης των βιβλίων, ενώ δούλευα, υπέκυπτα στον πειρασμό να παίρνω με την άκρη του ματιού μου και μια ιδέα του περιεχομένου. Κάποια στιγμή δεν άντεξα. Σταμάτησα να διαβάσω ένα πράγματι εξαιρετικό κείμενο. Ήταν ο πρόλογος στο περιοδικό «ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ». Κι έτσι έκανα την πρώτη γνωριμία με τον μακαριστό κυρό Τίτο Σιλιγαρδάκη που συμπληρώθηκαν φέτος 30 χρόνια από την εκδημία του εις Κύριον.

Η προσωπική γνωριμία αργότερα ήταν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα.

Ευθυτενής, επιβλητικός, σε κέρδιζε με την πρώτη ματιά επιβάλλοντάς σου το σεβασμό. Κι εκείνο το βλέμμα του νόμιζες ότι αγγίζει την ψυχή σου.

Η χαρά μου ήταν να παρακολουθώ το κήρυγμά του. Ήταν ένας πραγματικός λεξιπλάστης. Και τόσο απλός. Τόσο κοντά στο ποίμνιό του. Σαν να είχε καταλάβει τη δίψα μου για μάθηση, ένα απόγευμα που είχαμε μια σύντομη συνεργασία για το περιοδικό μου σημείωσε μια σειρά από βιβλία και μου είπε:

«Θα χαρώ να τα συζητήσουμε…».

Το είπε και το εννοούσε. Γιατί μόλις τον ενημέρωσα ότι πήρα τον πρώτο τόμο της «ΦΙΛΟΚΑΛΙΑΣ» και μάλιστα τότε ήταν ατόφιο το κείμενο χωρίς γλωσσάριο αμέσως δοκίμασε τις επιδόσεις μου.

Για να με παραπέμψει αργότερα και σε άλλες θεόπνευστες γραφές. Ευγνωμονώ τις στιγμές που μου έμαθε την έννοια του απείρου, έτσι ώστε να καταλαβαίνω τι διαβάζω στην Αποκάλυψη του Ιωάννη. Και τόσα άλλα που μας δίδαξε μέσα από τον εμπνευσμένο λόγο Του.

Ήταν μεγάλη μορφή ο μακαριστός και δεν είμαι η μόνη που το πρεσβεύω. Θεωρείται από τους Ιεράρχες μας που άφησαν με χρυσά γράμματα το πέρασμά τους από τη Μητρόπολη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου.

Ο κατά κόσμον Δημήτριος Σιλιγαρδάκης γεννήθηκε στη Νεάπολη Λασιθίου στις 10 Φεβρουαρίου 1929. Ήταν γιος του Μιχαήλ Συλιγαρδάκη και της Μαρίας Καφετζάκη. Η αγάπη του για την Εκκλησία είχε εκδηλωθεί από την εφηβική του ηλικία. Οι γονείς τους είχαν πια καταλάβει ότι ο μοναχογιός τους είχε πάρει ήδη την μεγάλη απόφαση. Αν και θα ήθελαν να έχουν το παιδί τους κοντά τους δεν έφεραν καμιά αντίρρηση στις αποφάσεις τους. Και το 1947, όταν τέλειωσε το Γυμνάσιο Νεαπόλεως αριστούχος όπως πάντα και με βραβείο τον έστειλαν με την ευχή τους στην Αμερική.

Από την επόμενη κιόλας χρονιά σπούδαζε Θεολογία στη Θεολογική Σχολή Τιμίου Σταυρού Βοστώνης, από την οποία αποφοίτησε το 1953 και στη Θεολογική Σχολή Αθηνών. Διάκονος χειροτονήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1956 και Πρεσβύτερος στις 4 Νοεμβρίου 1956. Στις 15 Αυγούστου 1958 έλαβε το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη. Υπηρέτησε ως Εφημέριος στην ενορία Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μπρούκλιν Νέα Υόρκη. Στις 17 Μαΐου 1970 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου.

Από τους πρώτους που είχε διαγνώσει τις προοπτικές εξέλιξής του ήταν ο μετέπειτα Πατριάρχης Αθηναγόρας με συστατική επιστολή του οποίου είχε σπουδάσει στη θεολογική σχολή του Τιμίου Σταυρού.

Σαν ποιμενάρχης της Εκκλησίας των Ρεθυμνίων χάρισε στη Μητρόπολη 17 πολυσήμαντα χρόνια.

Πρώτα ξεκίνησε να οργανώνει την τοπική εκκλησία ενθαρρύνοντας τους ιερείς να συνεχίσουν ανώτατες σπουδές.

Ο π. Χαράλαμπος Καμηλάκης μου είχε πει κάποτε ότι με προτροπή Τίτου είχε προχωρήσει και στην εκμάθηση της Αραμαϊκής κοντά στις άλλες του σπουδές για τις οποίες τον καμάρωνε και τον επαινούσε ο μακαριστός.

Ο αοίδιμος ποιμενάρχης ίδρυσε ναούς, δημιούργησε σχολές βυζαντινής μουσικής.

«Δεν αντέχω, μου είπε κάποτε, να ακούω τόσο παραμορφωμένους τους ψαλμούς. Κάπου άκουσα Χρίστος αντί Χριστός …Είναι ανυπόφορο».

Οργάνωσε τους κύκλους, αναβάθμισε την υπηρεσία διαχείρισης της εκκλησιαστικής περιουσίας που με την ευθύνη του εξαίρετου συμπολίτη Παναγιώτη Πολύζου λειτουργούσε άψογα, (θυμάμαι πόσο επαινούσε ο Τίτος και τον κ. Ευάγγελο Παντελιδάκη νεαρό τότε συνεργάτη του).

Αξέχαστες θα μου μείνουν οι Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας. Θυμάμαι πως ξέφευγα από το γραφείο για να παρακολουθήσω έστω και λίγο κάτι από αυτές.

Ήταν τότε στο ψαλτήρι μεταξύ άλλων ο Βαγγέλης Στεφανάκης και ο Νίκος Καραμανώλης. Κι όταν ο μακαριστός Τίτος με άμφια στο χρώμα που απαιτούσε η ημέρα έβγαινε στην Ωραία Πύλη έμοιαζε με μυθικό πρόσωπο.

Ανάμεσα στο πλούσιο έργο του ήταν η στέγαση του Ιδρύματος Κοινωνικής Πρόνοιας, το γνωστό μας Γηροκομείο στα Μισσίρια.

Ανακαίνισε το Επισκοπικό Μέγαρο (για να πάψει να βλέπει ποντικούς, όπως μου έλεγε χαριτολογώντας) και προχώρησε στην ανέγερση μεγαλοπρεπούς Επισκοπείου ελπίζοντας ότι κάποτε εκεί θα στεγαστεί Θεολογική Σχολή. Όνειρό του που έμεινε δυστυχώς ανεκπλήρωτο.

Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Πανεπιστημίου Κρήτης συνέβαλε τα μέγιστα ο μακαριστός Επίσκοπος για την οργάνωσή του με το Κέντρο Νεότητας που εξυπηρέτησε πολλούς άπορους μαθητές.

Πλουσιότατο το συγγραφικό του έργο και αντικείμενο εκτενών αναφορών κάθε συμμετοχή του σε επιστημονικό συνέδριο.

Πνεύμα ανοικτό αποδέχτηκε με χαρά κάποιο απόγευμα την πρόσκληση της Ειρήνης Γρηγοριάδου να παραστεί σε γενική πρόβα της Μικτής Χορωδίας Ρεθύμνου, στο Ωδείο υπό τη διεύθυνση του Μπάμπη Πραματευτάκη.

Ενθουσιάστηκε τόσο ώστε μας κάλεσε να ψάλουμε στην ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου στη Μητρόπολη. Αξέχαστη εμπειρία. Και μετά ζήτησε και δημιουργήσαμε μια ομάδα γυναικών που πλαισίωναν τους ψάλτες όπου εκείνος τελούσε Αρχιερατική Θεία Λειτουργία.

Θυμάμαι το ενδιαφέρον του για το Σύλλογο Συγγραφέων Λογοτεχνών που είχαμε ιδρύσει το 1981 με τον Χρίστο Λιονή, τον Νίκο Νιουράκη, τη Λίτσα Πατρελάκη-Κουγιουμυτζή και τον Μιχάλη Παπαδάκη (Δάνδολο). Και πόσο είχε χαρεί όταν οργανώσαμε στο Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου την πρώτη έκθεση Ρεθεμνιώτικου Βιβλίου. Τότε ο Μιχάλης είχε ετοιμάσει κι έναν πληρέστατο κατάλογο δημιουργών που αποτελεί τη βάση για το καλλιτεχνικό μητρώο που ετοιμάσαμε στη συνέχεια.

Μας ενέπνεε αυτός ο Ιεράρχης.

Μεταξύ των άλλων μας γνώρισε και όλους τους Αγίους Κρήτης μέσα από τα βιβλία του και τις άοκνες πρωτοβουλίες του για την ανάδειξή τους.

Ο κατάλογος των εκδόσεων του περιλαμβάνει 19 αυτοτελή έργα, εκ των οποίων τα 14 εκδόθηκαν σε βιβλία, δύο δημοσιεύθηκαν στο Περιοδικό «Κοίμησις της Θεοτόκου» στη Νέα Υόρκη, δύο ήταν οι διατριβές του στα Πανεπιστήμια της Αμερικής και βέβαια αναφέρομε το «Υπόμνημα εις την προς Τίτον επιστολήν», για το οποίο δεν έχουμε περισσότερα στοιχεία.

Επίσης εξέδωσε τρία περιοδικά:

1. ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, τόμοι τρεις, τεύχη 128-176, περιοδικό το οποίο εξέδιδε στη θέση παλαιότερου δελτίου στην Ενορία Κοιμήσεως Θεοτόκου Μπρούκλιν στη Νέα Υόρκη από το 1956 ως το 1970.

2. Ο ΙΕΡΕΥΣ, δελτίο που εκδίδονταν στην ενορία του στο Μπρούκλιν από το 1964, χωρίς ωστόσο να έχουμε ακριβή αριθμό τευχών που κυκλοφόρησαν καθώς και το έως πότε εκδιδόταν.

3. ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ, τόμοι δέκα επτά (1970-1987), τεύχη 1-51. Περιοδική έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, που ολοκληρώθηκε με τον τόμο «Αφιέρωμα εις Μνήμην Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Κυρού Τίτου 1970-1987», που κυκλοφόρησε το 1988, με μέριμνα του διαδόχου του μακαριστού Μητροπολίτη Θεοδώρου Τζεδάκη, επίσης λογίου Ιεράρχη και σπουδαίου Κρητολόγου.

Παράλληλα διασώζονται συνολικά 149 άρθρα, μελέτες, προσφωνήσεις, λόγοι και εγκύκλιοί του, όπως δημοσιεύθηκαν στα περιοδικά που προαναφέραμε.

Επάξια επομένως χαρακτηρίστηκε από τους σημαντικότερους θεολόγους του 20ου αιώνα. Οι διακρίσεις ήρθαν και μετά τον θάνατό του, γιατί το έργο του δεν έπαψε να φωτίζει και να εμπνέει.

Ο μακαριστός Τίτος είχε αποκτήσει μεγάλο κύκλο θαυμαστών του συγγραφικού και πνευματικού του έργου.

Αναφέρει σχετικά στη «ΡΟΜΦΑΙΑ» εκφράζοντας πολλούς από μας ο Θάνος Κορομπύλιας.

«Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Τίτος Συλλιγαρδάκης υπήρξε μια εκ των εξεχουσών προσωπικοτήτων της Εκκλησίας Κρήτης. Τον διέκρινε η εκκλησιαστική καλλιέπεια, η εκκλησιαστική φιλοκαλία. Η παρουσία του ήταν διακριτική και επιβλητική. Το πέρασμά του απέπνεε ευπρέπεια και καθαρότητα, ο βηματισμός του εξέπεμπε την ιεροπρέπεια, την σοβαρότητα και την στιβαρότητα ενός γνήσιου εκκλησιαστικού ηγέτη. Γέννημα και θρέμμα της αρχοντικής Νεάπολης, από παιδί ανατράφηκε με τους κανόνες της ευσέβειας των ευλαβών γεννητόρων του αλλά και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας με την πηγαία ευσέβεια, και την αυστηρή προσκόλληση στα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα του Επάνω Μεραμβέλλου. Το πέρασμά του από την Αμερική, όπου και σπούδασε, υπήρξε ανεξάλειπτο. Η ποιμαντορία του στην πόλη των Τεχνών και των Γραμμάτων, το ιστορικό Ρέθυμνο, άφησε τα ίχνη που ο πανδαμάτορας χρόνος δεν μπόρεσε να σβήσει. Η ιερουργία του ήταν ανεπανάληπτη, μυσταγωγική, επηρεασμένη από τον αείμνηστο Γέροντά του Αρχιεπίσκοπο Βορείου και Νοτίου Αμερικής κυρό Ιάκωβο. Πριν από λίγες ημέρες επισκέφθηκε την Δυτική Κρήτη ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. Μετέβη και στην πόλη του Ρεθύμνου. Ένας από τους πολλούς σταθμούς της περιοδείας του ήταν και το Μουσείο στο Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Κουμπέ, το οποίο είχε δημιουργηθεί στην μνήμη του μακαριστού Μητροπολίτου Τίτου και το οποίο πρόσφατα ανακαινίσθηκε εκ βάθρων με την πρωτοβουλία του Σεβ. Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Ευγενίου, με την συνδρομή κληρικών και μοναχών της Μονής και της αδελφής του αειμνήστου κ. Βασιλείας Κριτσωτάκη και της οικογενείας της, οι οποίοι παρεχώρησαν τα εκθέματα που είναι αρχιερατικά άμφια, μίτρες και πατερίτσες και άλλα λειτουργικά αντικείμενα, τα οποία χαρακτηρίζονται από αρχοντιά και μεγαλοπρέπεια και τα οποία χρησιμοποιούνταν από τον αείμνηστο Ιεράρχη. Ο Ρεθυμνιακός λαός με πολλή χαρά και αγαλλίαση αναπόλησε τις ημέρες εκείνες που ο Τίτος ποίμαινε το Ρέθυμνο με την θυσιαστική αγάπη προς το ποίμνιο, το οποίο του εμπιστεύθηκε η Εκκλησία…».

Η πένθιμη καμπάνα εκείνο το πρωινό της 11ης Σεπτεμβρίου 1987 έδωσε το θλιβερό άγγελμα. Ο λαοφίλητος Μητροπολίτης θα μας ευλογούσε πλέον από ψηλά.

Ας μου επιτραπεί να παρατηρήσω ότι η ψυχή Του θα αγάλλεται σίγουρα που η Εκκλησία των Ρεθυμνίων έχει προκαθήμενο τον Σεβασμιότατο κ.κ. Ευγένιο.

Ιδιαίτερα όταν ο Σεβασμιότατος αναπτύσσει κάποιο θέμα ή κάνει κάποιον χαιρετισμό μένω με την εντύπωση ότι ακούω τον Τίτο που κρατά πάντα μια εξέχουσα θέση στη μνήμη και στην καρδιά μας. Και αυτό το άκουσμα κάνει την οδύνη της απουσίας του μακαριστού Ιεράρχη λιγότερο αισθητή πια.

ΠΗΓΕΣ:

* Μανούσου Κλάδου: Τίτος Συλλιγαρδάκης: ο πρωτοπόρος Αγιολόγος της Κρήτης! (ΙΑ’ Κρητολογικό Συνέδριο. Ρέθυμνο 2011).

* Διάφορες αναρτήσεις στο διαδίκτυο.