Από το πολύτιμες έρευνες του Πολύβιου Τσάκωνα
Αν ήξερε πόσα οφείλει η πόλη στον Πολύβιο Τσάκωνα τώρα θα είχε τοποθετηθεί προτομή του σε κεντρικό σημείο
Ο κορυφαίος αυτός της διανόησης και της πολιτιστικής αναβάθμισης του Ρεθύμνου δεν έχανε ευκαιρία να συζητά με πρεσβύτερους στην ηλικία για διάφορα θέματα της πόλης που παρουσίαζαν ιστορικό ενδιαφέρον Και αν από τη συζήτηση προέκυπτε κάτι άξιο να αρχειοθετηθεί το δημοσίευε στον τοπικό τύπο Πόσα και πόσα δεν μας έχει διαφυλάξει για να τα βρούνε και οι επόμενες γενιές Μέχρι και το ιστορικό της εκκλησίας στη Φορτέτζα μας έχει καταγράψει έτσι όπως του το μετέφερε ένας ακόμα εκλεκτός Ρεθεμνιώτης ο Πέτρος Μανουσάκης
Ποιος να φανταζόταν ότι η ανέγερση της εκκλησίας κρύβει κάποια στοιχεία που ανάγονται και στο χώρο της παραψυχολογίας Για να μη μας γκρινιάξουν μάλιστα και οι ορθολογιστές να παραδεχτούμε για χάρη τους ότι από μια τυχαία σύμπτωση κάτι ουσιαστικότερο προκύπτει
Αξίζει όμως να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή
Βρισκόμαστε στην εποχή της Ρωσικής κατοχής. Διοικητής είναι ο πολύ δραστήριος Θεόδωρος Ντεχιοστάκ ένας ικανός στρατιωτικός που κάτεχε την τέχνη να περνά τις απόψεις του χωρίς να θίγει την εθνική συνείδηση των ντόπιων Είχε κερδίσει έτσι τη συμπάθεια των προεστών του Ρεθύμνου και μαζί τους περνούσε τις ελεύθερες ώρες του Ιδιαίτερα επιδίωκε τη φιλία του Επισκόπου Διονυσίου
Ένας σημαντικός Ιεράρχης
Για τους νεότερους και δοθείσης ευκαιρίας να γνωρίζουμε σιγά σιγά τους προκαθημένους της Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, ο
| κατά κόσμον Διονύσιος Καστρινογιαννάκης ή Καστρινογιάννης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1856. Ήταν αδελφός του Μητροπολίτη Κρήτης Τιμοθέου (1882-1897).
Τον βάπτισε ο Μητροπολίτης Κρήτης Διονύσιος, ο οποίος του έδωσε και το όνομα. Σπούδασε τη Θεολογία στη Θεολογική Σχολή του Σταυρού Ιεροσολύμων. Στις 8 Μαρτίου 1881 χειροτονήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Μηνά Ηρακλείου Επίσκοπος Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Τη χειροτονία τέλεσε ο Μητροπολίτης Κρήτης Μελέτιος, συμπαραστατούμενος από τους Επισκόπους Αρκαδίας Νικηφόρο, Χερρονήσου Τιμόθεο και Ιεροσητείας Γρηγόριο. Λόγω τοπικιστικών αξιώσεων δεν μπόρεσε να παραμείνει στην Επισκοπή του και τον Δεκέμβριο του 1882 μετατέθηκε στην Επισκοπή Χερρονήσου. Στις 11 Μαρτίου 1896 εξελέγη για δεύτερη φορά Επίσκοπος Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου έχοντας συνυποψηφίους τους Επισκόπους Λάμπης Ευμένιο και Πέτρας Τίτο. Αυτή τη φορά παρέμεινε στη θέση του μέχρι την κοίμησή του στις 12 Ιουνίου 1910. |
Η σχέση του με τους Ρώσους δεν ήταν αρνητική επειδή τον συγκινούσε ο φιλάθρωπος χαρακτήρας του λαού αυτού και η αγάπη του στην Εκκλησία
Ένας ιστορικός περίπατος
Μια μέρα που προσφερόταν για περίπατο ο Ντεχιοστάκ ζήτησε τη συντροφιά του Διονυσίου που ευχαρίστως αποδέχτηκε την πρόσκληση και σε λίγο προστέθηκε στην παρέα τους και ο Πέτρος Μανουσάκης
Αποφάσισαν να πάνε στο κάστρο της Φορτέτζας για να καμαρώσουν την πόλη από ψηλά
Έτσι που περπατούσαν ρώτησε ο Ντεχιοστάκ το Διονύσιο αν θα τον ενδιέφερε να υπήρχε μια εκκλησία πάνω στο κάστρο
Ο Διονύσιος τον κοίταξε με έντονα ερωτηματικό βλέμμα σαν να απορούσε πως μπορεί ο ξένος διοικητής να ξέρει έναν κρυφό του πόθο. Πράγματι ο Επίσκοπος το είχε καημό να λειτουργούσε σε μια εκκλησία πάνω στο κάστρο που οι Τούρκοι με σύμβολα και παρουσία τόνιζαν την παρουσία τους και την υπεροχή του κατακτητή.
Όταν κατάλαβε πως ο Ντεχιοστάκ δεν αστειευόταν τόλμησε να του ομολογήσει την επιθυμία του αυτή.
-Και ποιος μας εμποδίζει να το κάνουμε απάντησε ο διοικητής και υποσχέθηκε στο Δεσπότη κάθε υλική και ηθική στήριξη
Μάλιστα όπως περπατούσαν , φθάνοντας κοντά σε κάτι ερείπια πρότεινε να τους παραχωρήσει εκείνο το σημείο για την ανέγερση της εκκλησίας . Καμιά αντίρρηση από Ρεθεμνιώτικης πλευράς Κανένας όμως δεν είχε προσέξει ότι εκεί στα ερείπια υπήρχαν και τα υπολείμματα άλλης εκκλησίας που προϋπήρχε
Σε πανηγυρικό κλίμα ξεκίνησαν οι εργασίες για το κτίσιμο της νέας εκκλησιάς Ο καθαρισμός των ερειπίων έφερε στο φως κι ένα στοιχείο έκπληξη για τους Ρεθεμνιώτες Αποκαλύφθηκε μια κόγχη που δεν άφηνε πια καμιά αμφιβολία στον Διονύσιο ότι στο σημείο εκείνο υπήρχε άλλη εκκλησία.
Η απρόσκοπτη ροή χρηματοδότησης και το φιλότιμο των εργατών συνετέλεσαν στην γρήγορη ανοικοδόμηση και η εκκλησία σε σύντομο χρονικό διάστημα ήταν έτοιμη για θυρανοίξια Έμενε μόνο να βρεθεί το όνομα του Αγίου στον οποίο θα την αφιέρωναν
Ο Διονύσιος δεν σκέφτηκε για πολύ Το σωστό και το δίκαιο θα ήταν να αφιερωθεί στον Άγιο που έφερε το όνομά του ο Ντεχιοστάκ Θεόδωρος βέβαια αλλά ποιος απ’ όλους ;Ο Στρατηλάτης, ο Τύρωνος, ο Τριχινάς, ο Στουδίτης, ο Θεόδωρος του Γραπτού, ο Θεόδωρος εκ των 42 μαρτύρων, ο Θεόδωρος του Συκεώτου ή ο Θεόδωρος ο ηγιασμένος;
Σοφά ποιώντας κέφτηκε να ρωτήσει τον Ντεχιοστάκ πότε εορτάζει κι εκείνος του απάντησε στις 20 Απριλίου Επομένως δεν υπήρχε κανένας λόγος να ψάχνουν περισσότερο Η εκκλησία θα αφιερωνόταν στον Όσιο Θεόδωρο τον Τριχινά.
Ο όσιος με τα τρίχινα ρούχα
Ο Όσιος Θεόδωρος καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη και γεννήθηκε από πλούσιους και ευσεβείς γονείς. Από νεαρή ηλικία ακολούθησε το μοναχικό βίο γενόμενος μοναχός στη μονή που γι’ αυτόν καλείτο μονή του Τριχινά. Αφιέρωσε όλη του τη ζωή στη διακονία των φτωχών και των άρρωστων. Ονομάστηκε Τριχινάς, γιατί φορούσε πάντα τρίχινα ρούχα ,προκειμένου να δίνει όσο γινόταν περισσότερα αγαθά στους πάσχοντες. Τη νύχτα ο Θεόδωρος πάντα έβρισκε χρόνο για προσευχή και μελέτη. Ζούσε μέσα σε μια κοινωνία στερημένων ανθρώπων, που οι ανάγκες τους ήταν μεγάλες. Γι’ αυτό παρακινούσε πολλούς πλουσίους να διαθέτουν όσα αγαθά μπορούσαν. Πολλοί άπ’ αυτούς του έδιναν αρκετά χρήματα και είδη πρώτης ανάγκης, τα όποια ο Θεόδωρος διέθετε με πολλή διάκριση. Πρώτα σ’ εκείνους που είχαν περισσότερη ανάγκη, όπως ορφανά, φτωχές χήρες και άρρωστους οικογενειάρχες. Ευεργετούσε μέχρι και την τελευταία ήμερα της ζωής του. Ο Όσιος Θεόδωρος κοιμήθηκε με ειρήνη και έλαβε τη Χάρη από τον Θεό, ο τάφος του να αναβλύζει μύρο που ευωδίαζε. Έτσι, όσοι προσέτρεχαν εκεί με πίστη και ευλάβεια, λάμβαναν την υγεία της ψυχής και του σώματος.
Μια μεγάλη έκπληξη
Έγινε η εκκλησία και μετά από καιρό παίρνει ο Πέτρος Μανουσάκης μήνυμα από το δεσπότη πως τον θέλει για κάτι επείγον Σπεύδει ο άνθρωπος και βλέπει την αυστηρή μορφή του Διονυσίου να έχει γλυκάνει από ένα αινιγματικό χαμόγελο.Στο γραφείο ήταν ένας ακόμα κύριος άγνωστος στον Μανουσάκη Φαινόταν ξένος και το ύφος του έδειχνε άνθρωπο σοφό Ποιος να ήταν τάχα;
-Σου έχω μια έκπληξη του είπε ο δεσπότης μόλις τον πλησίασε να του φιλήσει το χέρι και δείχνοντας τον ξένο πρόσθεσε:
Ο κύριος είναι Ιταλός αρχαιολόγος και για σίμωσε να δεις τι μου δείχνει
Περίεργος πλησίασε πιο κοντά στο γραφείο ο Μανουσάκης και τότε πρόσεξε έναν απλωμένο χάρτη που κρατούσε από τις άκρες ο επισκέπτης με λεπτομέρειες από την πόλη του Ρεθύμνου και το φρούριο Κι εκεί σ’ ένα σημείο που του επισήμανε ο επίσκοπος διάβασε με μεγάλη του έκπληξη :SANTE THEODORE
Πράγμα που σήμαινε ότι και η προηγούμενη εκκλησία που ήταν στη θέση της καινούργιας ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Θεόδωρο!!! Δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία
Σύμπτωση θα πείτε. Ίσως Πάντως χάρις στην ακούραστη ερευνητική διάθεση και το ζήλο του Πολύβιου Τσάκωνα μάθαμε το ιστορικό της εκκλησίας που βρίσκεται στη Φορτέτζα Και γνωρίσαμε καλύτερα το μονόχωρο θολωτό εκκλησάκι που βρίσκεται στον προμαχώνα του Αγίου Νικολάου μέσα στο ενετικό φρούριο. Ένα μνημείο της πόλης που ήταν ναός της βενετικής περιόδου ο οποίος άλλαξε χρήση την περίοδο της τουρκοκρατίας και επαναλειτούργησε, ως ναός, το 1899 με τη συνδρομή του Ρώσου διοικητή των δυνάμεων κατοχής του Ρεθύμνου.
Εύα Λαδιά
Πηγή :ΠολύβιουΤσάκωνα « Η εκκλησία της Φορτέτζας» ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρηση» (6 Νοεμβρίου 1946)