του Μιχαήλ Μύρωνος Παπαδάκι
Ο PASHLEY ήταν ένας πολυμαθής Άγγλος. Περιώδευσε την Κρήτη. Και στα 1834, μέρος
του Νομού Ρεθύμνης. Αυτός είναι ο μόνος Ευρωπαίος της εποχής του που ασχολείται με το
μαρτύριο των Τεσσάρων Μαρτύρων. Πρέπει να σημειωθή ότι ήτο περιηγητής και όχι
ιστοριογράφος. Παρατηρούσεν, άκουε, κι έγραφε. Δεν είχε τον καιρό να ελέγξη τις
πληροφορίες του. Αυτός είναι ο λόγος που παρασύρεται σε λάθη που όμως δεν έχουν
επίδρασι στην εξέλιξι και την ουσία των γεγονότων που διηγείται. Αίφνης, τους Τέσσερις
Μάρτυρες, υποβιβάζει σε τρείς. Τους ονομάζει χωρίς καμμία επιφύλαξι «Κουρμούληδες»
(22). Τον Τούρκο Διοικητή της Ρεθύμνης που με τη διαταγή του εσφάγησαν οι Νέομάρτυρες,
αποκαλεί Μουσταφά – μπέη» ενώ ήτο ο Μεχμέτ Πασάς.
Πάντως η διήγησίς του για το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρουσα και την καταχωρώ παρακάτω
σε δική μου μετάφρασι. Την παίρνω από το βιβλίο του TRAVELS IN CRETE ( Τόμος.1 ,Κεφ.
VII σελ.107 επομ.).
Φεβριουάριος 21,1834.
Το έτος 1824 τρείς Κουρμούληδες, δυό αδέλφια και ο άλλος εξάδελφος, εξετελέσθησαν έξω
από τα τείχη της Ρεθύμνης υπό του Μουσταφά Μπέη αρχηγού των Τούρκων. Συνελήφθησαν
εις Μέλαμπες ομού μετά των συζύγων και των τέκνων των, όλοι γνωρίζοντες την συνήθη
τύχην του πολέμου και έγιναν δούλοι. Οι άνδρες ωδηγήθησαν ενώπιον του Μπέη εις το
ανάκτορόν του εντός της πόλεως. Αυτός εχάρισεν εις αυτούς την ζωήν των υπό τον όρον να
εγκαταλείψουν την θρησκείαν των. Η πρότασις στιγμιαία και οργίλη, απερρίφθη από το
γεροντότερον των δεσμωτων. Μετά ταύτα ωδηγήθησαν εις τον τόπον της εκτελέςεως, εγγύς
του Τουρκικού νεκροταφείου, έξω των τειχών, Όταν τα πάντα ήσαν έτοιμα, ο Μπέης πάλιν
ηρώτησε τον γεροντότερον εάν επιθυμή να γίνη Μωαμεθανός. Όχι. Η πίστις του ήτο
σταθερά. Απάντησεν : «Εγεννήθην χριστιανός και χριστιανός θ’αποθάνω» και είς μίαν
στιγμήν οι δύο σύντροφοί του είδον την κεφαλήν του χωρισμένη από το σώμα του. Ο
δεύτερος μηδέν κλονισθείς εις την απόφασίν του από ό,τι θ’ακολουθήση τον αδελφόν του.
Μετά τούτο απεκεφαλίσθη. Ο εξάδελφος τούτων των εκτελεσθέντων (υπομεινάντων
=sufferer) ήτο πολύ νέος και, καίτοι σταθερός εις την απόφασιν, ήτο ανίκανος, ν’απαντήση
όταν η ίδια πρότασις τω επανεληφθή. Ηρπάγη από τους στρατιώτας (reffendants) και την
επόμένην στιγμήν το σώμα του ομοίως ήτο ένας ακέφαλος αιματωμένος κορμός.
Ο Επίσκοπος Ρεθύμνης μετέβη επι τόπου εκείνην την νύκτα και επίσης τας δύο επομένας
ημέρας: Κάθε φοράν είδεν ένα φως να εκπέμπεται από τα σώματα των δύο οι οποίοι με ζήλον
ένθερμον και ιερόν εκέρδισαν το στέμμα του μαρτυρίου. Τα αιματοβαμμένα ενδύματα και
των τριών δυστυχών εσχίσθησαν και διεμοιράσθησαν. Μικρό τεμάχιον από αυτά εάν εκαίετο
εις δωμάτιον ασθενούς, είχεν ώς αποτέλεσμα την αποκατάστασιν της υγείας του ασθενούς.
.ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Δεν ήσαν Κουρμούληδες οι Τέσσερις Νεομάρτυρες ούτε Μεσσαρίτες αλλά Μελαμπιανοί
γνήσιοι. Ίδε Περιοδικόν Χανίων «Κρητική Εστία», τεύχος 108, σελ.35.Τ.10 και 109 σελ.67.
Ο ιστορικός Ι.Μουρέλλος γράφει στο βιβλίο του Ιστορία της Κρήτης (τόμος Ι σελ.370) «οι
Ρατζέπηδες ήσαν από την οικογένεια των Κουρμούληδων». Δεν κατονομάζει τον
πληροφοριοδότη του , ούτε τον τόπο καταγωγής αυτών των Ρετζέπηδων . Άλλ’αν εννοεί
τους Μελαμπιανους Ρετζέπηδες, έχει λάθος. Αυτοί αναμφισβήτητα ήσαν εγχώριοι
Βλατάκιδες σύμφωνα με τ’ανωτέρω εκτεθέντα.