Του Γιάννη Ζ. Παπιομύτογλου
Η ίδρυση
Η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και η τέλεση των πρώτων Αθήνα το 1896,είχε σαν συνέπεια τη δημιουργία έντονου αθλητικού ενδιαφέροντος στον Ελληνικό χώρο. Το ενδιαφέρον αυτό εκφράστηκε με την ίδρυση πολλών αθλητικών συλλόγων σ’ όλη την ελεύθερη Ελλάδα. Ο απόηχος αυτού του ενδιαφέροντος έφτασε κάπως καθυστερημένα στην Κρήτη, η οποία περνούσε τότε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της ιστορίας της, γεγονός που δεν επέτρεπε την ενασχόληση με τον αθλητισμό, αφού πρώτο και κύριο μέλημα όλων ήταν ο αγώνας για την ανεξαρτησία.
Όμως, αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση και πριν ακόμη συμπληρωθεί χρόνος από την εγκαθίδρυση του καθεστώτος της Αυτονομίας και την άφιξη του πρίγκιπα Γεωργίου στην Κρήτη (9 Δεκεμβρίου 1998), ιδρύονται με διαφορά μερικών μηνών ο ένας από τον άλλο, οι ακόλουθοι σύλλογοι: Ο «Γυμναστικός Σύλλογος Χανίων», ο «Γυμναστικός Σύλλογος Κυδωνίας», ο «Ποδηλατικός Σύλλογος Χανίων», ο «Γυμναστικός Σύλλογος Ρεθύμνης» και ο «Κρητικός Γυμναστικός Σύλλογος Ηρακλείου», ενώ λίγο αργότερα (1902) ιδρύεται ο «Γυμναστικός Όμιλος Χανίων».
Την πρωτοβουλία[1] για την ίδρυση του Γυμναστικού Συλλόγου Ρεθύμνης είχε μια ομάδα από περίπου σαράντα εκλεκτούς Ρεθυμνιώτες[2]με επικεφαλής τον Εμμανουήλ Γενεράλι[3]. Στις 3 Οκτωβρίου 1899 συγκεντρώθηκαν και αποφάσισαν την ίδρυση του Συλλόγου. Συνέταξαν μάλιστα και πρακτικό ίδρυσης, με το οποίο ανέθεταν την προσωρινή προεδρία στον Εμμ. Γενεράλι. Μετά μία εβδομάδα και συγκεκριμένα στις 10 Οκτωβρίου συγκεντρώθηκαν και πάλι, ψήφισαν το καταστατικό[4] και εξέλεξαν το προεδρείο του Συλλόγου. Στη συνέχεια υποβλήθηκε στον Πρίγκιπα Γεώργιο, Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης, αίτημα[5] να τεθεί υπό την προστασία του ο Σύλλογος. Το αίτημα έγινε δεκτό[6] και στην επωνυμία του Συλλόγου προστέθηκε η ένδειξη: «ΥΠΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΤΗ Α.Β.Υ. ΤΩ ΗΓΕΜΟΝΙ ΓΕΩΡΓΙΩ».
Εμμ. Γενεράλις (1850-1943) |
Σκοπός του Συλλόγου, σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του καταστατικού του, …έσται η διάδοσις της Γυμναστικής εις απάσας τας κοινωνικάς τάξεις εν τη πόλει και τω Νομώ ολοκλήρω. Πρός επίτευξιν του σκοπού τούτου 1) Θα ιδρυθή εν τη πόλει κεντρικόν Γυμναστήριον όπερ θα οργανωθή δι ειδικού κανονισμού. 2) Θα επιδιωχθή η ίδρυσις Γυμναστηρίων και εις άλλα του Νομού κέντρα. 3) Θα εκγυμνάζονται τα μέλη και θα ασκώνται δι εκδρομών και πορειών. 4) Θα επιζητηθή επικοινωνία προς όμοια σωματεία εν Κρήτη και εν τη λοιπή Ελλάδι επ’ αμοιβαία γυμναστική προαγωγή και 5) Θα τελώνται αγώνες ειδικώς κανονισθησόμενοι.
Η είδηση για την ίδρυση του Γυμναστικού Συλλόγου είχε ευμενή απήχηση στο Ρεθυμνιώτικο κοινό. Η εφημερίδαΑναγγένησις[7] στο φύλλο της 6-11-1899 ανάμεσα στα άλλα έγραφε ότι με την ίδρυση του Γυμναστικού Συλλόγου και την κατασκευή Γυμναστηρίου επιτυγχάνεται …θεραπεία ανάγκης τοσούτω επειγούσης δια πόλιν ην το παρελθόν είχε καταδικάσει εις διηνεκή ακινησίαν ή το πολύ εις μετάβασιν από του καταστήματος εις το καφενείον και από τούτου εις το καπηλείον δια την ιστορικήν ρέγολαν. Δια της παραχωρήσεως του πάλιν υπό των πολιτών ηγορασμένου οικοπέδου και της εκεί ιδρύσεως Γυμναστηρίου παρέχεται ευκολία εις τους πολίτας να περιπατώσιν εκτός πνιγηράς ατμοσφαίρας εν ανοικτώ και αναπεπταμένω ορίζοντι και να πληρώσι το στηθος καθαρού και αρωματώδους αέρος, να πολεμώσι δ’ αμειλίκτως την εξόγκωσιν της γαστρός, τας πλαδαράς και αχρόους σάρκας και τους χρονίους ρευματισμούς….
Το Γυμναστήριο
Η πρώτη ενέργεια των ιδρυτών του Συλλόγου ήταν η αναζήτηση και εξεύρεση χώρου για τη δημιουργία Γυμναστηρίου[8]. Ο Νομάρχης, Αντώνιος Βορεάδης, πρότεινε για παραχώρηση ορισμένους χώρους, που όμως δεν κρίθηκαν από το Σύλλογο ικανοποιητικοί. Συγκεκριμένα προτάθηκε η παραχώρηση μέρους της Φορτέτσας η ο ανατολικός προμαχώνας του νότιου τείχους της πόλης που τότε ήταν γνωστός σαν προμαχώνας της Πόρτας της Άμμου ή της Σκάρπας[9].
Από τα εγκαίνια του Γυμναστηρίου. |
Τελικά ο Δήμος[10]παραχώρησε το προς βορράν του Τσάρειου[11]Δημοτικού Νοσοκομείου οικόπεδο, σημερινό προαύλιο της Σχολής Αστυνομίας, που εδρεύει στο Ρέθυμνο. Αφού βρέθηκε ο χώρος έπρεπε να διαμορφωθεί και περιφραχτεί. Χρήματα όμως δεν υπήρχαν. Έγιναν εκκλήσεις προς κάθε κατεύθυνση για οικονομική ενίσχυση. Η Αναγέννησις στις 31-12-1899 έγραφε χαρακτηριστικά: …ανάγκη και η ιδιωτική αντίληψις να έλθη επίκουρος. Το ευεργετικώτατον ίδρυμα, το Γυμναστήριον, έχει χρείαν δαπανών όπως πλουτιστεί δια των αναγκαίων οργάνων. Με όλους τους οικονομικούς κλονισμούς ους η πόλις μας έχει υποστή ολίγοι θα είναι οι ευρισκόμενοι εις την αδυναμίαν να δώσωσιν τον οβολόν των. Ας ενώσωμεν όλοι τας προσπαθείας μας υπέρ αυτού, ας δώσωμεν το χρήμα μας, διότι γυμναστήριον σημαίνει: απαραίτητον συντελεστήν υγείας και ό,τι δαπανώμεν υπέρ αυτού, το διαθέτομεν υπέρ της πραγματώσεως σκοπού υψηλού αποβλέποντος αμέσως την κοινωνίαν μας και την πρόοδον αυτής.
Το καταστατικό του Συλλόγου. |
Πρώτη ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα η Κυβέρνηση με 700 χρυσές δραχμές σε πρώτη φάση και αργότερα με άλλες 300. Επίσης, ο Δήμος Ρεθύμνης, ο οποίος εκτός από τη δωρεάν παραχώρηση του οικοπέδου, διέθεσε και τα οικοδομικά υλικά για την περίφραξή του. Ακολούθησαν οι πολίτες με ποσά που κυμαίνονταν από 5 μέχρι 100 δραχμές[12]. Αφού βρέθηκαν και τα χρήματα εκπονήθηκε το σχέδιο από το μηχανικό Γ. Σιγανό και ανατέθηκε με μειοδοσία το έργο της τοιχοποιίας στον Μιχ. Γαγάνη, που χρησιμοποίησε γι αυτό πέτρες από τα τείχη της πόλης[13].
Την περίφραξη του Γυμναστηρίου ακολούθησε η κατασκευή υπόστεγου, αποδυτηρίων και λουτρών με ζεστό νερό. Επίσης κατασκευάστηκε παλαίστρα με άμμο. Ακόμη εγκαταστάθηκαν μονόζυγα, πολύζυγα και σχοινιά με κάλους για αναρρίχηση. Τέλος, το γυμναστήριο εξοπλίστηκε με αθλητικά όργανα, όπως δίσκους, αλτήρες, κορύνες κ.λπ., πολλά από τα οποία ήταν προσφορά του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης[14].
Η εργατικότητα και ο ενθουσιασμός των ιδρυτικών μελών και η έμπρακτη συμπαράσταση της Πολιτείας, του Δήμου και των πολιτών, είχαν σαν αποτέλεσμα, μέσα σε διάστημα τεσσάρων μόνο μηνών, να ολοκληρωθεί η κατασκευή ενός γυμναστηρίου, που ακόμη και με τα σημερινά μέτρα κρίνεται αξιόλογο και που εκείνη την εποχή το θεωρούσαν οι Ρεθεμνιώτες μεγαλύτερον καί τελειότερον των εν Κρήτη καί εφάμιλλον των εν Αθήναις! Ο θεμέλιος λίθος τοποθετήθηκε λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1899 και τα εγκαίνια έγιναν στις 23 Απριλίου του 1900.
Μια παραστατική εικόνα της ατμόσφαιρας των εγκαινίων μας δίνει πάλι η εφημερίδα Αναγέννησις[15], …Ήδη από πρωίας η διακόσμησις σχεδόν έχει τελειώσει. Αψίδες μετά ποικιλοχρώμων ταινιων, κοντοί μετά σημαιών, θυρεοί, στέφανοι παντού έχουν στηθή, ιδίως δε η διακόσμησις του υποστέγου είναι μεγαλοπρεπεστάτη και επιβλητική, εν τω μέσω του οποίου έχει στηθή το βήμα του ρήτορος και τράπεζα δια τον Αγιασμόν. Η αυτή σχεδόν διακόσμησις περιβάλλει και ολόκληρον την πόλιν, και ιδιώται και Δημόσια Καταστήματα μικρόν υστέρησαν του Γυμναστηρίου και διότι συνέπιπτεν η ονομαστική εορτή του λαοφιλήτου Ηγεμόνος μας υπό την Υ. Προστασίαν του οποίου διατελεί ο Γυμναστικός μας Σύλλογος… Η προς το Γυμναστήριον κίνησις του πλήθους ήρξατο από τις 3 μ.μ Κατά σμήνη συν γυναιξί και τέκνοις διευθύνοντο προς αυτό. Ολόκληρος ο ευρύτατος χώρος του Γυμναστηρίου κατελήφθη εντός μικρου Ήτο έξοχον το θέαμα το ποικιλόχρωμον το οποίον προσέδιδαν αι εαριναί εμφανίσεις, οι ανθοσκεπείς πίλοι των κυριών, αι στολαί και τα λοφία των αξιωματικω εις όλον εκείνον τον χώρον τον ασφυκτικώς καταληφθέντα και λαμπρότατα διακοσμηθέντα…
Η σφραγίδα του Συλλόγου. |
Στις 5 μ.μ. γίνεται ο αγιασμός και αμέσως μετά ψάλλεται από χορωδία μαθητών ο Κρητικός Ύμνος «Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη». Στη συνέχεια εκφώνησε λόγο ο πρόεδρος του Συλλόγου Εμμ. Γενεράλις, που τελείωσε με ζητωκραυγές υπέρ του Ηγεμόνα, της Κυβέρνησης και του Δήμου[16]. Ακολούθησαν γυμναστικές επιδείξεις πρώτα των μαθητών του Προγυμνασίου με γυμναστή τον Περικλή Τσικαρόπουλο και μετά των μαθητών των δύο μεγαλύτερων τάξεων της Δημοτικής Σχολής με γυμναστή τον Άγγελο Ανδρουλιδάκη[17]. Με τις γυμναστικές ασκήσεις έκλεισε το επίσημο πρόγραμμα της εορτής των εγκαινίων, αλλά για τους οργανωτές υπήρχε και συνέχεια. Γράφει σχετικά η Αναγέννησις: …αλλά δια τους Εταίρους η εορτή δεν έληξεν έως εδώ. Δείπνον ανέμενεν αυτούς εν τη ρωμαντική θέση Κουμπέ, το Φάληρον της Ρεθύμνης, και οι πλείστοι των Εταίρων μετά το πέρας των εγκαινίων και την αναχώρησιν του κόσμου εξέδραμον έως εκεί. Καθ’ όλον τον δείπνον επεκράτησε αδιάπτωτος ευθυμία, πλείσται δε προπόσεις εγένοντο υπέρ του Ηγεμόνος, του Γυμναστικού Συλλόγου, τηε Ενώσεως (του αενάου τούτου πόθου παντός Κρητός) και άλλαι. Το δείπνον έληξεν ευθυμώτατον περί την 9.30 μ.μ. και οι συνδαιτημόνες λαμπαδηφορούντες και μετά βεγγαλικών εισήλθον εις την πόλιν δώσαντες ζωήν εις την τότε υπό των πολιτών διοργανουμένην λαμπαδηδρομίαν.
Οι εκδρομές
Το καταστατικό του Συλλόγου εκτός των άλλων προέβλεπε, όπως είδαμε, και εκδρομές. Αλλά εκδρομή εκείνη την εποχή σήμαινε πεζοπορία, δηλαδή άθληση. Την ευεργετική για το σώμα λειτουργία της πεζοπορίας επισημαίνει ο Εμμ. Γενεράλις με τα εξής λόγια: Ουδέν ρωμαντικώτερον, αναψυκτικώτερον, φαιδρότερον, διδακτικώτερον, μορφωτικώτερον επενεργούν επί του σώματος και του πνεύματος, όσον πεζοπορία κατά το δυνατόν μεγάλη. Ευτυχής δ’ ο παρέχων τοιαύτην εις εαυτόν. Ουδέν όρος είναι δι αυτόν υψηλόν, ουδείς βράχος απότομος, ουδεμία τροφή κακή, ουδεμία κλίνη σκληρά. Αδιαφορεί αν ο ήλιος καίη περί εαυτόν ή κρυσταλλώται το ύδωρ. Δεν προσβάλλεται υπό συνάγχης, τον δε κατάρρουν και τους ρευματισμούς μόνο εξ ακοής γνωρίζει. Είναι πάντοτε υγιής, ουδέποτε δύσθυμος, ουδέποτε νοσώδης[18].
Εφ. Επιθεώρησις Ρεθύμνου 8/6/1901 |
Ο Σύλλογος πραγματοποίησε συνολικά έξι εκδρομές, όλες επί προεδρίας Γενεράλι και συγκεκριμένα στη διετία 1900–1901. Στο Αρσάνι, στους Αρμένους, στα Μετόχια, στο Χρωμοναστήρι, στους Μύλους και στην Ονυθέ[19]. Σε κάθε εκδρομή έπαιρναν μέρος 40 με 50 άτομα. Ξεκινούσαν πάντα πολύ πρωί. Μπροστά πήγαιναν οι σημαιοφόροι με τις σημαίες του Συλλόγου, της Κρητικής Πολιτείας και την Ελληνική. Ακολουθούσαν οι υπόλοιποι τραγουδώντας πατριωτικά τραγούδια. Όταν έφταναν στον τόπο του προορισμού, προγευμάτιζαν και αμέσως μετά τραγούδι και χορός υπό τους γλυκείς ήχους της λιγυφθόγγου λύρας του αγαπητού τοις πάσι Νικολάου Πισκοπάκι ούτινος η λύρα πτερώνει τους πόδας των χορευτών. Το μεσημέρι φαγητό, μετά ξεκούραση και το απόγευμα επιστροφή με σημαίες πάλι και τραγούδια.
Αυτό ήταν σε γενικές γραμμές το σκηνικό όλων των εκδρομών εκτός από την τελευταία στην Ονυθέ στα μέσα Ιουνίου 1901, η οποία έγινε στις 10-61901 και είχε άσχημο τέλος εξαιτίας μιας καταρρακτώδους βροχής, που άρχισε το μεσημέρι και συνεχίστηκε όλο το απόγευμα, με αποτέλεσμα οι εκδρομείς να επιστρέψουν κακήν κακώς στην πόλη.
Το Θέατρο και οι Εορτές του Συλλόγου
Το δίπλωμα που απονεμόταν στα επίτιμα μέλη του Συλλογου. |
Αν και στο καταστατικό του Συλλόγου δεν γινόταν λόγος για θέατρο, εν τούτοις ο Σύλλογος ανέπτυξε αξιόλογη δραστηριότητα και σε αυτόν τον τομέα. Με κύριο σκοπό την οικονομική του ενίσχυση, έδωσε πολλές παραστάσεις κυρίως κατά τα πρώτα χρόνια, επί προεδρίας Γενεράλι. Οι παραστάσεις δίνονταν στην αίθουσα του Πρίγκιπα Γεωργίου (Τριών Ιεραρχών) και αργότερα στη αίθουσα «Ιδαίον Άντρον» του Χαρ. Σπανδάγου.
Τη σκηνή[20] παραχώρησε στο Σύλλογο ο Βαρώνος Καινέ, αρχηγός των Ρωσικών στρατευμάτων κατοχής. Οι ηθοποιοί ήταν κυρίως μέλη του Συλλόγου, αλλά και όλη η δουλειά που χρειάζεται για να στηθεί μια θεατρική παράσταση, γινόταν από μέλη του Συλλόγου κάτω από την επίβλεψη και καθοδήγηση του καθηγητή Πέτρου Φωτεινού.
Εκτός από τις θεατρικές παραστάσεις, ο Σύλλογος αναλάμβανε την ευθύνη της οργάνωσης διαφόρων εορτών, κυρίως εθνικών. Τέτοια ήταν και η επέτειος των Κρητικών Ελευθερίων που γιορταζόταν στις 9 Δεκεμβρίου[21]. Ο εορτασμός γινόταν στην αίθουσα των Τριών Ιεραρχών και περιλάμβανε πατριωτικούς λόγους και απαγγελίες ποιημάτων[22]. Ακόμη ο Σύλλογος γιόρταζε τη δική του εορτή κάθε χρόνο στις 23 Απριλίου, ημερομηνία κατά την οποία εγκαινιάστηκε το Γυμναστήριό του.
Οι Αθλητικοί Αγώνες
Παρά το γεγονός ότι ένας από τους σκοπούς του Συλλόγου ήταν και η τέλεση αθλητικών αγώνων, τέτοιοι αγώνες έγιναν μόλις το 1908, δηλαδή οκτώ χρόνια μετά την ίδρυσή του. Μέχρι τότε το Γυμναστήριο χρησιμοποιούνταν κυρίως για γυμναστικές επιδείξεις των σχολείων της πόλης, αλλά και για άθληση μεμονωμένων αθλητών.
Τα Α΄ Ρεθύμνια, όπως ονομάστηκαν οι πρώτοι αγώνες που έγιναν στο Ρέθυμνο, πραγματοποιήθηκαν σε τρεις φάσεις. Στις 23 και 27 Απριλίου και στις 4 Μαίου του 1908. Πρόεδρος του Συλλόγου ήταν τότε ο Γυμνασιάρχης Μιχ. Πρεβελάκις[23]. Την οργάνωση των αγώνων ανέλαβε πενταμελής επιτροπή με πρόεδρο τον καθηγητή της γυμναστικής και μουσικής Γεώργιο Κ. Γερακάρη και μέλη τους Ν. Λαγουδάκη, Ι. Δετοράκη, Εμμ. Καούνη και Γ. Περισάκη. Έπαθλα των αγώνων ήταν χρυσά μετάλλια για τους πρώτους νικητές, αργυρά για τους δεύτερους και κλαδί ελιάς με γαλανόλευκες ταινίες για τους τρίτους. Την έκδοση των μεταλλίων χρηματοδότησαν ο Δήμος Ρεθύμνης και ο Θεόδωρος Τριφύλλης. Επίσης αθλοθετήθηκαν και δύο ρολόγια από τους Ανδρέα Σαουνάτσο και Γεώργιο Ματθαιουδάκη.
Τα αποτελέσματα των αγώνων ήταν τα εξής:
Α΄. Πρώτη μέρα (23.4.1908)
- Άλμα απλούν μετά φοράς: Πρώτος ο Γεώργιος Σαββάκις με επίδοση 4,35 μ., δεύτερος ο Εμμ. Παπαδάκις με 4,26 μ. και τρίτος ο Αντ. Παπαδάκις με 4,25 μ.
- Σφαιροβολία: Πρώτος ο Εμμ. Κυρμιζάκις με 11,60 μ., δεύτερος Γύπαρις με 10,76 μ. και τρίτος ο Γ. Σαββάκις με 10,19 μ.
- Δρόμος 600 μέτρων: Πρώτος ο Στυλ. Παπαδάκις με 1΄ 50΄΄, δεύτερος ο Γεώργ. Νικολακάκις με 1΄ 53΄΄ και τρίτος ο Μιχ. Κουταλάς με 1΄ 55΄΄.
- Δρόμος ταχύτητος 100 μέτρων: Πρώτος Κορνηλάκις με 12΄΄, δεύτερος Κουγιτάκις με 13΄΄ και τρίτος Πενθερουδάκις με 14΄΄.
- Σκοποβολή δια πιστολίου: Πρώτος ο Νικήστρατος Αλυσανδράκης, δεύτερος ο Ιωάνννης Καλοτεράκης και τρίτος ο Γεώργιος Χουρδάκις.
Β΄. Δεύτερη μέρα (27.4.1908)
- Άλμα τριπλούν μετά φοράς: Πρώτος ο Εμμ. Παπαδάκις με 10,17 μ., δεύτερος ο Γεώργ. Σαββάκις με 10,10 μ. και τρίτος Κορνηλάκις με 9,65 μ.
- Λιθοβολία: Πρώτος ο Γεώργ. Σαββάκις με 13,80 μ., δεύτερος ο Αδαμ. Σηφομιχελάκις με 13,18 μ. και τρίτος Γύπαρις με 12,95 μ.
- Άλμα εις ύψος μετά φοράς: Πρώτος Βούλγαρις με 1,40 μ., δεύτερος Κορνηλάκις με 1,40 μ. και τρίτος Πετρουλάκις με 1,35 μ.
- Δρόμος αντοχής 2.500μ.: Πρώτος ο Αλέξ. Λαμπρινάκις[24] με 8΄, δεύτερος ο Στυλ. Παπαδάκις με 8΄ 2΄΄ και τρίτος Γύπαρις με 8΄ 55΄΄.
Γ΄. Τρίτη μέρα (4.5.1908)
- Λεμβοδρομία με τετρακώπους λέμβους: Πρώτη η λέμβος των Εμμ. Σακαδάκη, Γεωργ. Χουρδάκι, Γεωργ. Μαρή, Γεωργ. Ξηρά και Γεωργ. Κατσουλάκη, με χρόνο 14΄. Δεύτερη η λέμβος των Σπυρ. Μαραγκουδάκη, Γεωργ. Ιατρουδάκη, Εμμ. Μαρκουλάκη, Εμμ. Μακέδου και Μεχμέτ Σελημακάκη, με χρόνο 14΄ 38΄΄. Η απόσταση που διάνυσαν ήταν 2.000 μ. κατά μήκος της ακτής και με σημείο τερματισμού την αποβάθρα του ενετικού λιμανιού όπου στεγαζόταν παλιότερα το Λιμενικό Ταμείο Ρεθύμνης.
Υπήρχε η φιλοδοξία ταΡεθύμνια να τελούνται στο εξής κάθε χρόνο, όμως οικονομικοί λόγοι εμπόδισαν την επανάληψή τους παρά τις προσπάθειες που έγιναν τόσο το 1909 όσο και το 1910. συγκεκριμένα κατά τους πρώτους μήνες του 1909 δόθηκαν θεατρικές παραστάσεις με σκοπό οι εισπράξεις να διατεθούν για την οργάνωση των Β΄ Ρεθυμνίων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το ίδιο και το 1910, αυτή τη φορά όμως αντί θεατρικών παραστάσεων οργανώθηκε λαχειοφόρος αγορά. Μάλιστα τα Β΄Ρεθύμνια προκηρύχθηκαν για την 23η Απριλίου 1909, ημέρα της εορτής του Συλλόγου. Στην ανακοίνωση ο Σύλλογος καλεί τους φιλοτιμουμένους να μετάσχωσιν των αγώνων εκ τε της πόλεως και εκ των επαρχιών, να λάβωσιν ήδη τούτο υπ’ όψιν και να προπονώνται.
Οι Διοικήσεις του Συλλόγου:
Όπως είδαμε στην αρχή, οι πρώτες αρχαιρεσίες για την εκλογή του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου έγιναν στις 10 Οκτωβρίου 1899 και ανέδειξαν το ακόλουθο Διοικητικό Συμβούλιο: Εμμανουήλ Γενεράλις (Πρόεδρος), Στυλιανός Κωστογιάννης[25](Γεν. Γραμματεύς), Ιωάννης Σαουνάτσος και Ιωάννης. Ν. Βούλγαρης (Αντιπρόεδροι), Στυλιανός Π. Ζαχαρίου (Ταμίας), Άγγελος Ανδρουλιδάκης (Διευθυντής Γυμναστηρίου), Τίτος Ε. Ζακάκις (Ειδικός Γραμματεύς), Αντώνιος Θ. Τριφύλλης, Αλής Βεισάκης, Γεώργιος Σαουνάτσος, Χαραλαμπος Σταματάκης, Εμμανουήλ Λ. Καούνης, Θεμιστοκλής Γ. Παπαδάκης[26], Εμμανουήλ Ι. Τσουδερός[27], Γεώργιος Περισάκης, Νικόλαος Σταυρουλάκης, Αχμέτ Βετζίχ Χατζιδάκης, Νικόλαος Κορωνάκης και Βασίλ. Καλομενόπουλος (Σύμβουλοι).
Η θητεία αυτού του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Γυμναστικού Συλλόγου αν και μονοετής[28], ήταν η πιο μεστή σε δράση[29].
Το επόμενο Συμβούλιο εκλέχτηκε στις 10-9-1900 με διετή θητεία και ήταν το ακόλουθο: Εμμ. Γενεράλις (Πρόεδρος), Ιωάν. Σαουνάτσος και Ν. Κορωνάκης (Αντιπρόεδροι), Τίτος Ζακάκης (Γενικός Γραμματεύς), Ε. Τσιριμονάκης (Ειδικός Γραμματεύς), Ε. Καλομενόπουλος (Ταμίας), Αγγ. Ανδρουλιδάκης (Δ/ντης Γυμναστηρίου), Ν. Σταυρουλάκης, Γ. Στεφανάκης, Π. Φωτεινός, Ν. Παπαδάκης, Γ. Περισάκης, Αχμέτ Βετζίχ Χατζιδάκις, Εμμ. Λ. Καούνης, Πέτρος Μανουσάκης, Χουσνή Μπακογλάκης, Φ. Βαλαρής, Εμμ. Ι. Τσουδερός, και Ι. Γοβατζιδάκης (Σύμβουλοι).
Οι τρίτες αρχαιρεσίες του Συλλόγου έγιναν στις 8-9-1902 και ανέδειξαν το εξής προεδρείο: Εμμ. Γενεράλις (Πρόεδρος), Στυλ. Μαραγκουδάκης και Σπυρ. Παπαδάκις (Αντιπρόεδροι), Γεώργιος Πρεβελάκις (Γεν. Γραμματεύς), Ευάγγελος Αστρινός (Ειδικός Γραμματεύς), Γεώργιος Περισάκης (Δ/ντης Γυμναστηρίου), Στυλ, Κωστογιάννης, Εμμ. Καούνης, Αγγ. Ανδρουλιδάκης, Χαράλαμπος Σταματάκης, Στυλ. Μανουσέλης, Λεων. Δρανδάκης, Ευστάθιος Πετρουλάκις, Αλεξ. Τσεβράκης, Ιωάν. Ζαχαρίου, Ιωάν. Κασιμάτης, Κων/νος Ανυφαντάκης, καιΑνδρέας Γαβαλάς (Σύμβουλοι).
Παρά το γεγονός ότι το άρθρο 25 του καταστατικού απαγόρευε ρητά την ανάμιξη του Συλλόγου στα πολιτικά, σε αυτές τις αρχαιρεσίες ο Σύλλογος έγινε πεδίο οξύ πολιτικού ανταγωνισμού ανάμεσα στους Βενιζελικούς και τους φίλους του Πρίγκιπα. Χαρακτηριστικό της έντασης και της σημασίας που αποδόθηκε σ’ εκείνη την εκλογή είναι το γεγονός ότι η εφημερίδα Κρητική Εφημερίς του Στυλ. Κωστογιάννη αφιερώνει πάνω από μια σελίδα στο ρεπορτάζ των αρχαιρεσιών[30].
Δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε την ακριβή ημερομηνία εκλογής του επόμενου Διοικητικού Συμβουλίου, που συγκροτήθηκε από τους εξής: Στυλ. Κωστογιάννης (Πρόεδρος), Τίτος Ζακάκης (Γραμματεύς), Κωνστ. Ανυφαντάκης (Αντιπρόεδρος), Εμμ. Λ. Καούνης (Ταμίας), Ιωάν. Βογιατζάκης, Εμμ. Ι. Γοβατζιδάκης, Γεώργ. Ν. Καφφάτος, Ιωάνν. Κ. Δεττοράκις, Ιωάν. Κασιμάτης, Ευστ. Κουμεντάς, Ιωάν. Μανιουδάκης, Στυλ. Μανουσέλης, Μιχ. Μοάτσος, Μιχ. Α. Παπαδάκις, Γεώργ. Περισάκης, Σταμ. Ρολόγης, Μιχ. Σγουρός, Ιωάν. Σουρμελής και Στυλ. Χαλκιαδάκης.
Το πιο πάνω συμβούλιο δεν έχει να επιδείξει ιδιαίτερο έργο, επειδή η θητεία του (1904–1906) συνέπεσε με την ανώμαλη κατάσταση που προκλήθηκε από το κίνημα του Θερίσου[31].
Στη διετία 1908–1909 βρίσκουμε πρόεδρο τον Μιχ. Πρεβελάκι και Γεν. Γραμματέα τον Γεώργ. Κ. Γερακάρη. Από τα υπόλοιπα μέλη του Συμβουλίου μπορέσαμε να εντοπίσουμε τους Εμμ. Καούνη, Ιωάν. Δετοράκη, Ιωάν. Καλομενόπουλο, Εμμ. Γοβατζιδάκη, Ν. Λαγουδάκη και Γεώργ. Περισάκη. Στο ενεργητικό αυτού του Συμβουλίου είναι η οργάνωση των αγώνων Α΄ Ρεθύμνια, που προαναφέραμε.
Οι τελευταίες αρχαιρεσίες έγιναν το Γενάρη του 1911 και εκλέχτηκαν οι Κ. Σκουρίτης (Πρόεδρος), Ιωάν. Ε. Δασκαλάκης (Γεν. Γραμματεύς), και Ιωάν. Λειαναντωνάκης (Ταμίας)[32].
Στη συνέχεια ο Σύλλογος δεν ξαναδίνει σημεία ζωής, πράγμα που πιθανότατα σημαίνει ότι αυτές οι αρχαιρεσίες ήταν το κύκνειο άσμα του. Το Γυμναστήριο όμως συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τις παραμονές του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ
ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ[33]
Α/Α | ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ | ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ | ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ |
1. | Αθανασιάδης Γεώργιος | Μέλος | Δικηγόρος |
2. | Αθανασιάδης Ιωάννης | Μέλος | |
3. | Αλυσανδράκης Νικήστρατος | Μέλος | |
4. | Αλυσανδράκης Νικόλαος | Μέλος | Κηπουρός |
5. | Αντωνακάκης Εμμανουήλ | ||
6. | Ανυφαντάκης Κων/νος | Σύμβουλος (1902), Αντ/δρος (1904) | Έμπορος |
7. | Ανδρουλιδάκης Άγγελος | * Σύμβουλος (1902), Δ/ντης Γυμναστηρίου (1899-1900) | Δάσκαλος |
8. | Αρετάκης Σπυρίδων | Μέλος | Εκτελωνιστής |
9. | Ασκούτσης Χαρίλαος | Μέλος | |
10. | Αστρινός Εμμανουήλ | Μέλος | Έμπορος |
11. | Αστρινός Ευάγγελος Γρ. | Ειδ. Γραμματεύς (1902) | Λογιστής |
12. | Αστρινός Νικόλαος | Μέλος | Δικ. Υπάλληλος |
13. | Ατσιπουλιανάκης Ιωάννης | Μέλος | |
14. | Βαλαρής Φίλιππος | Σύμβουλος (1900) | Δικηγόρος |
15. | Βαρδινογιάννης Σπυρίδων | Μέλος | |
16. | Βασιλακάκης Ευάγγελος | Μέλος | |
17. | Βεισαγαδάκης Κιαμής | * Μέλος | Έμπορος |
18. | Βεισάκης Αλής | * Σύμβουλος (1900) | Λαδέμπορος |
19. | Βελιδάκης Σπυρίδων | * Μέλος | |
20. | Βενιέρης Γεώργιος | * Μέλος | |
21. | Βιστάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
22. | Βλαστός Ιωάννης Β. | Μέλος | Παντοπώλης |
23. | Βογιατζάκης Ιωάννης | Σύμβουλος (1904) | Καθηγητής |
24. | Βούλγαρης Ιωάννης Ν. | * Αντιπρόεδρος (1899) | Δικαστικός |
25. | Βουρδουμπάκης Γεώργιος | Μέλος | |
26. | Βουρδουμπάκης Θεοδ. | Μέλος | |
27. | Γαβαλάς Ανδρέας | * Σύμβουλος (1902) | Έμπορος |
28. | Γαβριλάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
29. | Γαγάνης Γεώργιος | Μέλος | |
30. | Γενεράλις Εμμανουήλ | * Πρόεδρος (1899-1902) | Καθηγητής |
31. | Γενεράλις Ιωάννης | * Μέλος | Δικηγόρος (αργότερα Εισαγγελέας) |
32. | Γερακάρης Γεώργιος Κ. | Γεν. Γραμματεύς (1908) | Καθηγητής Γυμναστικής |
33. | Γεωργουλάκης Εμμανουήλ | Αντεπιστέλλον Μέλος | Γιατρός (Νευς Αμάρι |
34. | Γιαννούλης Ιωάννης Γ. | * Μέλος | Έμπορος |
35. | Γκαλονάκης Σπυρίδων | Μέλος | Ράφτης |
36. | Γοβατζιδάκης Εμμ. Ν. | * Σύμβουλος (1904, 1908) | Έμπορος |
37. | Γοβατζιδάκης Ιωάννης | * Σύμβουλος (1900) | Έμπορος |
38. | Δαλμάρος Ιωάννης | Μέλος | Έμπορος |
39. | Δαμβουνέλης Ευάγγελος | Μέλος | Κουρέας |
40. | Δάνδολος Νικόλαος Σ. | * Μέλος | |
41. | Δασκαλάκης Αλέξανδρος | Μέλος | |
42. | Δασκαλάκης Γεώργιος | Μέλος | Τέκτων (Οικοδόμος) |
43. | Δασκαλάκης Ευπρέπιος | Μέλος | Έμπορος |
44. | Δασκαλάκης Ζαχαρίας | Μέλος | Υδρονόμος |
45. | Δασκαλάκης Ιωάν. Ε. | Γεν. Γραμματεύς (1911) | Καθηγητής |
46. | Δασκαλάκης Παναγιώτης | * Μέλος | Φοιτητής |
47. | Δαφνομήλης Ευάγγελος | Μέλος | Συμβολαιογράφος |
48. | Δερμιτζάκης Ιωάννης | * Μέλος | Έμπορος |
49. | Δετοράκης Εμμανουήλ Ι. | Μέλος | Τραπεζικός |
50. | Δετοράκης Ιωάννης Κ. | * Σύμβουλος (1904, 1908) | Έμπορος |
51. | Διαλινάκης Ιωάννης | Μέλος | |
52. | Δράγασης Ηλίας | Μέλος | Τραπεζικός |
53. | Δρακάκης Γεώργιος | *Μέλος | Έμπορος |
54. | Δρακάκης Στυλιανός | Μέλος | Καθηγητής |
55. | Δρανδάκης Βασίλειος Ι. | Μέλος | |
56. | Δρανδάκης Βασίλειος Ν. | Μέλος | Συμβολαιογράφος |
57. | Δρανδάκης Λεωνίδας | Σύμβουλος (1902) | Έμπορος |
58. | Δρανδάκης Μάρκος | * Μέλος | Ωρολογοποιός |
59. | Δρανδάκης Σπυρίδων | Μέλος | Καθηγητής |
60. | Δρανδάκης Στυλιανός Ι. | * Μέλος | |
61. | Δροσουλάκης Σπυρίδων | Μέλος | Σπουδαστής |
62. | Ζακάκης Τίτος | * Ειδ. Γραμματεύς (1899) Γεν. Γραμματεύς (1900, 1904) | Έμπορος |
63. | Ζαμπετάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
64. | Ζαννιδάκης Ευστάθιος Δ. | Μέλος | Φοιτητής |
65. | Ζαννιδάκης Ιδομενέας | Μέλος | Εμποροϋπάλληλος |
66. | Ζαννιδάκης Ιωάννης | Μέλος | |
67. | Ζαννιδάκης Νικόλαος | Μέλος | |
68. | Ζαννουδάκης Ελπιδοφόρος | Μέλος | |
69. | Ζαχαράκης Παντελής | Αντεπιστέλλον Μέλος | Δικηγόρος (Πέραμα) |
70. | Ζαχαρίου Ανδρέας Μ. | Μέλος | Βιβλιοπώλης |
71. | Ζαχαρίου Ιωάννης Π. | Σύμβουλος (1902) | Έμπορος |
72. | Ζαχαρίου Στυλιανός Π. | * Ταμίας (1899) | Έμπορος |
73. | Ζαχαριουδάκης Γεώργιος | Μέλος | Έμπορος |
74. | Ζίζικας Απόστολος | Μέλος | |
75. | Ζουρμπάκης Ευάγγελος | Μέλος | Βιβλιοπώλης |
76. | Ηλιακάκης Ευάγγελος | Μέλος | Καφεπώλης |
77. | Ηλιακάκης Μιχαήλ | Μέλος | |
78. | Ιατρουδάκης Στυλιανός | Μέλος | Έμπορος |
79. | Καλεμιταράκης Ιωάννης | Μέλος | |
80. | Καλλέργης Βασίλειος | Μέλος | |
81. | Καλογέννητος Νικόλαος | Μέλος | Έμπορος |
82. | Καλοειδάς Χαράλαμπος | Μέλος | Δικηγόρος |
83. | Καλοκαιρινός Ευάγγελος | * Μέλος | Τραπεζικός |
84. | Καλομενόπουλος Αλέξανδρος | Μέλος | Γιατρός |
85. | Καλομενόπουλος Βασίλειος | * Σύμβουλος (1899) | Έμπορος |
86. | Καλομενόπουλος Εμμ. | Ταμίας (1900) | Έμπορος |
87. | Καλομενόπουλος Ιωάννης | Σύμβουλος (1908) | Λογιστής Ταμείου |
88. | Καλομενόπουλος Στυλ. | Μέλος | Έμπορος |
89. | Καλοτεράκης Γεώργιος | Μέλος | Παντοπώλης |
90. | Καλοτεράκης Ιωάννης | Μέλος | Παντοπώλης |
91. | Κανακίδης Δημ. | Μέλος | |
92. | Καούνης Εμμανουήλ Λ. | * Σύμβουλος (1899, 1900, 1902, 1908), Ταμίας (1904) | Έμπορος |
93. | Καπετανάκης Επαμεινώνδας | Μέλος | Παντοπώλης |
94. | Καπετανάκης Μιχαήλ | Μέλος | |
95. | Καραμανωλάκης Χαρίδ. | * Μέλος | Υποδηματοποιός |
96. | Καρδάσης Κων/νος | Μέλος | |
97. | Κασελλάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
98. | Κασιμάτης Ιωάννης | Σύμβουλος (1902, 1904) | Έμπορος |
99. | Καστρινάκης Νικόλαος | Μέλος | Εργοστ. Κεραμοποιίας |
100. | Καστρινογιαννάκης Στέφανος | Μέλος | |
101. | Καταλαγαργιανός Ιωάννης | Μέλος | |
102. | Κατσαράκης Δημ. | Μέλος | |
103. | Κατζούγκρης Α. Τ. | Μέλος | |
104. | Καυγαλάκης Κωνσταντίνος Ε. | Μέλος | Έμπορος |
105. | Καφφάτος Γεώργιος Μ. | Σύμβουλος (1904) | Δικηγόρος |
106. | Καφφάτος Ευάγγελος Α. | Μέλος | |
107. | Καφφάτος Λυκούργος | Μέλος | Δημοσιογράφος |
108. | Καψουράκης Δημήτριος | Μέλος | |
109. | Κιουρτζάκης Γεώργιος | Μέλος | |
110. | Κοκολάκης Μιχαήλ | Μέλος | |
111. | Κλειδάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
112. | Κοτζαμπασάκης Γεώργιος | Μέλος | Παντοπώλης |
113. | Κολοκυθάς Στυλιανός | Μέλος | |
114. | Κοπάσης Γεώργιος | Μέλος | Καφεπώλης |
115. | Κορωνάκης Αριστ. | * Μέλος | Δικηγόρος |
116. | Κορωνάκης Νικόλαος | * Σύμβουλος (1899) Αντιπρόεδρος (1900) | Δικηγόρος |
117. | Κοτρότσης Θωμάς | Μέλος | |
118. | Κουμεντάς Ευστάθιος | * Γεν. Γραμματέας (1899) Σύμβουλος (1902 & 1904) | Ράφτης |
119. | Κούνουπας Ιωάννης | Μέλος | Φαρμακοποιός |
120. | Κυρμιζάκης Ευάγγελος Κ. | Μέλος | Κτηματίας |
121. | Κωνσταντινίδης Λεωνίδας | Μέλος | |
122. | Κωστογιάννης Στυλιανός | * Πρόεδρος (1904) | Δικηγόρος |
123. | Λαγουδάκης Νικόλαος | Σύμβουλος (1908) | Έμπορος |
124. | Λαμπάκης Αντώνιος | Μέλος | Εστιάτορας |
125. | Λανδράκης Μιχαήλ | Μέλος | |
126. | Λάριος Αντώνιος | Μέλος | Καφεπώλης |
127. | Λειαναντωνάκης Γεώργιος Α. | Μέλος | |
128. | Λειαναντωνάκης Ιωάννης | Ταμίας (1911) | Τραπεζικός |
129. | Λεντζάκης Γεώργιος | * Μέλος | Έμπορος |
130. | Λίτινας Σπυρίδων | Μέλος | Δικηγόρος |
131. | Λουκάκης Γεώργιος | Μέλος | |
132. | Μακράκης Σταύρος | Μέλος | |
133. | Μακρυλάκης Ευστάθιος | Μέλος | Οινοπώλης |
134. | Μαμαλάκης Γεώργιος | Μέλος | Έμπορος |
135. | Μανιουδάκης Ιωάννης | Σύμβουλος (1904) | Υπάλ. Κοινωφελούς Ταμείου |
136. | Μανουράς Στέργιος | Μέλος | Δικηγόρος |
137. | Μανουσάκης Πέτρος Δ. | Σύμβουλος (1900) | Δικηγόρος |
138. | Μανουσέλης Στυλ. Α. | Σύμβουλος (1902, 1904) | Γιατρός |
139. | Μαραγκουδάκης Ανδρέας | Μέλος | |
140. | Μαραγκουδάκης Γεώργιος | Μέλος | Οινοπώλης |
141. | Μαραγκουδάκης Εμμανουήλ | Μέλος | Οινοπώλης |
142. | Μαραγκουδάκης Σπυρίδων | Μέλος | Τυπογράφος |
143. | Μαραγκουδάκης Στυλ. Ι. | Αντιπρόεδρος (1902) | Δικηγόρος |
144. | Μαρκαντωνάκης Μαξ. | Μέλος | |
145. | Μαρκίδης Σπυρ. | Μέλος | |
146. | Ματθαιουδάκης Γεώργ. Λ. | * Μέλος | Χρυσοχόος |
147. | Ματθαιουδάκης Ματθαίος Λ. | Μέλος | Ωρολογοποιός |
148. | Μαυρομιχελάκης Στέφανος | Μέλος | |
149. | Μελισσηνός Χαράλαμπος | Μέλος | |
150. | Μοάτσος Θεμιστοκλής Δ. | Μέλος | Έμπορος |
151. | Μοάτσος Ιωάννης Θ. | * Μέλος | Έμπορος |
152. | Μοάτσος Μιχαήλ Δ. | Σύμβουλος (1904) | Έμπορος |
153. | Μοναχός Δημήτριος | Μέλος | |
154. | Μουνδριανάκης Νικόλαος | Μέλος | |
155. | Μουρνιανός Ιωάννης | * Μέλος | Έμπορος |
156. | Μουρτζανάκης Στέφανος | * Μέλος | Χρυσοχόος |
157. | Μουσούρος Ηλίας | Μέλος | Δικαστ. Υπάλληλος |
158. | Μουσούρος Μίνως | Μέλος | Έμπορος |
159. | Μπακογλάκης Χουσνή | * Σύμβουλος (1900) | Έμπορος |
160. | Μυλωνάς Μιλτιάδης | Μέλος | |
161. | Νικολακάκης Ιωάννης | Μέλος | |
162. | Νιόνης Παναγιώτης | Μέλος | |
163. | Οικονομάκης Αλέξανδρος | Μέλος | |
164. | Παναγιωτάκης Αντώνιος | Μέλος | |
165. | Πανηγυράκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
166. | Παπαδάκης Αριστείδης | Μέλος | Έμπορος |
167. | Παπαδάκης Γεώργιος Α. | Μέλος | Έμπορος |
168. | Παπαδάκης Εμμανουήλ | Μέλος | Ειρηνοδίκης |
169. | Παπαδάκης Ευάγγελος Ε. | Μέλος | Έμπορος |
170. | Παπαδάκης Ευάγγελος Αρ. | Μέλος | Έμπορος |
171. | Παπαδάκης Ευάγγελος Γ. | Μέλος | Έμπορος |
172. | Παπαδάκης Ευάγγελος Θ. | Μέλος | |
173. | Παπαδάκης Θεμιστοκλής Γ. | * Σύμβουλος (1899) | Δικηγόρος |
174. | Παπαδάκης Ιωάννης Μ. | Μέλος | Παντοπώλης |
175. | Παπαδάκης Μιχαήλ Αρ. | Σύμβουλος (1904) | Έμπορος |
176. | Παπαδάκης Νικόλαος | Μέλος | Δημοδιδάσκαλος |
177. | Παπαδάκης Ν. Γ. | Σύμβουλος (1900) | Καθηγητής |
178. | Παπαδάκης Παντελής Ε. | Μέλος | Φαρμακοποιός |
179. | Παπαδάκης Παύλος | Μέλος | Ταμίας |
180. | Παπαδάκης Σπυρίδων Α. | Αντιπρόεδρος (1902) | Γιατρός |
181. | Παπαμιχελάκης Μιχαήλ | Μέλος | Γιατρός |
182. | Παπαχατζάκης Μιχαήλ | Αντεπιστέλλον Μέλος | Ειρηνοδίκης (Σπήλι) |
183. | Πατεράκης Ν. | Μέλος | |
184. | Πατρικαλάκης Μιχαήλ | Μέλος | |
185. | Πατσουράκης Γ. | Μέλος | Γιατρός |
186. | Πατσουράκης Δημ. | Μέλος | Έμπορος |
187. | Πατσουράκης Χαρ. | Μέλος | Έμπορος |
188. | Παυλάκης Γεώργιος | Μέλος | |
189. | Πελεκίδης Γ. | Μέλος | |
190. | Πενθερουδάκης Μιχαήλ | Μέλος | Ταχυδρομικός |
191. | Περισσάκης Γεώργιος | * Σύμβουλος (1899, 1900, 1903, 1908), Δ/ντης Γυμναστηρίου (1902) | Καθηγητής |
192. | Πετρουλάκης Ευστάθιος | Σύμβουλος (1902) | Καθηγητής |
193. | Πετρουλάκης Ζωϊδης | Μέλος | Έμπορος |
194. | Πετυχάκης Αλέξανδρος | Μέλος | Ελεγκτής Τελωνείου |
195. | Πετυχάκης Γεώργιος Σ. | Μέλος | Έμπορος |
196. | Πετυχάκης Μίνως | Μέλος | Δικηγόρος |
197. | Πλουτινάκης Κων/νος | Μέλος | |
198. | Πρεβελάκης Γεώργ. Γ. | Γεν. Γραμματεύας (1902) | Δικαστ. Υπάλληλος |
199. | Πρεβελάκης Μιχαήλ | Πρόεδρος (1908) | Καθηγητής –
Γυμνασιάρχης |
200. | Πρινιωτάκης Γεώργιος | Μέλος | |
201. | Ρογδιανός Γ. | Μέλος | |
202. | Ρολόγης Σταμάτιος Γ. | Σύμβουλος (1904) | Γιατρός |
203. | Ρωμανός Ιωάννης | Μέλος | |
204. | Σακελλαρίδης Ιωάννης | Μέλος | |
205. | Σαουνάτσος Γεώργιος | Σύμβουλος (1899) | Γιατρός |
206. | Σαουνάτσος Εμμ. Α. | * Μέλος | Κτηματίας |
207. | Σαουνάτσος Εμμανουήλ Π. | Μέλος | |
208. | Σαουνάτσος Θεμιστοκλής | * Μέλος | Φαρμακοποιός |
209. | Σαουνάτσος Ιωάννης | * Αντιπρόεδρος (1899, 1900) | |
210. | Σαουνάτσος Πολύδωρος | Μέλος | Κτηματίας |
211. | Σαπουντζάκης Ευάγγελος | Μέλος | |
212. | Σαριδάκης Στυλ. Ι. | * Μέλος | |
213. | Σαρμάνης Γεώργιος | Μέλος | Εμποροϋπάλληλος |
214. | Σγουρός Μιχαήλ | * Σύμβουλος (1904) | Καθηγητής |
215. | Σέκερης Ευάγγελος | Μέλος | |
216. | Σελιανάκης Αλή Βαφής | Μέλος | Επιχειρηματίας |
217. | Σηφογιαννάκης Αλκ. | Μέλος | Έμπορος |
218. | Σιράγας Ιωάννης | Μέλος | Έμπορος |
219. | Σιραμβιός Θεμιστοκλής | Μέλος | Συμβολαιογράφος |
220. | Σκλαβάκης Νικόλαος | Μέλος | |
221. | Σκουλούδης Γεώργιος Μ. | Μέλος | Κτηματίας |
222. | Σκουλούδης Μάρκος Α. | Μέλος | Έμπορος |
223. | Σκουλούδης Στυλιανός | Μέλος | Έμπορος |
224. | Σκουρίτης Κων/νος | Πρόεδρος (1911) | Δικηγόρος |
225. | Σουρμελής Ιωάννης | Σύμβουλος (1904) | |
226. | Σπανδαγάκης Ευάγγελος | Μέλος | Γραμματοσ. (;) |
227. | Σπανδαγάκης Παύλος | * Μέλος | Δικηγόρος (Ρούστικα) |
228. | Σπανδαγάκης Χαρ. | Μέλος | Έμπορος |
229. | Σπανουδάκης Μιχαήλ | Μέλος | |
230. | Σπαντιδάκης Ευάγγελος | * Μέλος | Επιπλοποιός |
231. | Σπυριδάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
232. | Σταγγούλης Ιωάννης | Μέλος | |
233. | Σταθάκης Κωνσταντίνος Ι. | Μέλος | Σαπωνοποιός |
234. | Σταματάκης Γεώργιος Ι. | * Μέλος | Χρυσοχόος |
235. | Σταματάκης Χαράλαμπος | * Σύμβουλος (1899, 1902) | Συμβολαιογράφος |
236. | Σταυγιανουδάκης Ιωάννης | Μέλος | Δικηγόρος |
237. | Σταυρουλάκης Δημήτριος | Μέλος | Δικηγόρος |
238. | Σταυρουλάκης Νικόλαος | * Σύμβουλος (1899, 1900) | Καθηγητής |
239. | Στεφανάκης Γεώργιος | Σύμβουλος (1900) | Καθηγητής |
240. | Σφακιανάκης Γεώργιος | Μέλος | |
241. | Σχοινάς Γεώργιος | Μέλος | Τέκτων (Οικοδόμος) |
242. | Σωτήρχος Εμμανουήλ | * Μέλος | Καθηγητής Γαλλικών |
243. | Σωτήρχος Νικόλαος | Μέλος | Έμπορος |
244. | Ταταράκης Πέτρος | Μέλος | Δικηγόρος |
245. | Τερζιδάκης Στυλιανός | * Μέλος | Παντοπώλης |
246. | Τζανάκης Ι. | Μέλος | |
247. | Τζιντζαραπάκης Ραϊφ | Μέλος | Έμπορος |
248. | Τζωρτζάκης Ευάγγελος | Μέλος | Ξενοδόχος |
249. | Τρανταλίδης Κανάκης | Μέλος | |
250. | Τριφύλλης Αντώνιος Θ. | * Σύμβουλος (1899) | Τραπεζίτης |
251. | Τρουλινός Μιχαήλ | * Μέλος | Καθηγητής |
252. | Τρουλλινός Νικόλαος | Μέλος | Δικηγόρος |
253. | Τσαγκαράκης Εμμ. Γ. | * Μέλος | Υποδηματοποιός |
254. | Τσεβράκης Αλεξανδρος | * Σύμβουλος (1902) | Βιβλιοπώλης |
255. | Τσιριμονάκης Εμμανουήλ | * Ειδ. Γραμματεύς (1900) | Δικηγόρος |
256. | Τσιριμονάκης Στυλιανός | Μέλος | Έμπορος |
257. | Τσιριμονάκης Χαρ. | Μέλος | Συμβολαιογράφος |
258. | Τσίχλης Ευάγγελος | Μέλος | |
259. | Τσουδερός Εμμανουήλ Ι. | * Σύμβουλος (1899, 1900) | Δικηγόρος |
260. | Τσουδερός Ευθύβουλος | Μέλος | Δικηγόρος |
261. | Τσουδερός Ιωάννης Μ. | Μέλος | Τραπεζικός |
262. | Τσουδερός Μιχαήλ | Μέλος | |
263. | Τσουρλάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
264. | Τυράκης Ιωάννης | Μέλος | Ράφτης |
265. | Φουντουλάκης Ανδρέας Κ. | * Μέλος | Ράφτης |
266. | Φραγάκης Ευάγγελος | Μέλος | Έμπορος |
267. | Φραγκελάκης Οδυσσέας | Μέλος | Έμπορος |
268. | Φωτάκης Ευστράτιος | Μέλος | Δικηγόρος |
269. | Φωτεινός Πέτρος | Σύμβουλος (1900) | Καθηγητής |
270. | Χαλκιαδάκης Αντώνιος Μ. | Μέλος | Έμπορος |
271. | Χαλκιαδάκης Αντώνιος Κ. | Μέλος | Έμπορος |
272. | Χαλκιαδάκης Αλέξανδρος | Μέλος | |
273. | Χαλκιαδάκης Νικόλαος Σπ. | Μέλος | Ταχ. Υπάλληλος |
274. | Χαλκιαδάκης Στυλιανός | Σύμβουλος (1904) | Έμπορος |
275. | Χαμαράκης Γεώργιος | Μέλος | Έμπορος |
276. | Χατζηγρηγόρης Μανούσος | Μέλος | |
277. | Χατζηδάκης Εμμανουήλ Γ. | Μέλος | Εμποροϋπάλληλος |
278. | Χατζιδάκης Αριστόδημος | Μέλος | Βιβλιοπώλης |
279. | Χατζιδάκης Αχμέτ Βετζίχ | * Σύμβουλος (1899, 1900) | Δικαστής |
280. | Χλαμπουτάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
281. | Χουρδάκης Γεώργιος | Μέλος | |
282. | Ψιλάκης Εμμανουήλ | Μέλος | |
283. | Ψύρης Ευάγγελος | Μέλος | Υποδηματοποιός |
[1] Εμμ. Γενεράλι, Λογοδοσία των πεπραγμένων του πρώτου έτους του Γυμναστικού Συλλόγου Ρεθύμνης, 10-10-1899 έως 10-9-1900, εν Ρεθύμνη, τύποις Ίδης, 1901. Πολλά στοιχεία τούτης εδώ της εργασίας έχουν αντληθεί από τη «Λογοδοσία» αυτή. Επίσης χρήσιμες πληροφορίες για τον Γ.Σ.Ρ. υπάρχουν στο δημοσίευμα του Μανώλη Βογιατζάκη, με τίτλο «Ρεθεμνιώτικες Μνήμες» στο περιοδικό Ρεθεμνιώτικα Χρονικά, τχ. 3-4(1983), σσ. 22-25.
[2] Τα ονόματα των ιδρυτικών μελών καθώς και εκείνων που διετέλεσαν κατά καιρούς μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου, δημοσιεύονται στο τέλος σε χωριστό πίνακα.
[3] Για τον Εμμανουήλ Γενεράλι (1860 – 1943), εξέχουσα πνευματική φυσιογνωμία του Ρεθύμνου, βλ. Σπύρου Μαρνιέρου, Εμμανουήλ Γενεράλης (1860 – 1943), εφ. Κρητική Ενότης φ. 16/30-4-1980, σ. 3 και Εμμανουήλ Γ. Γενεράλις (1860-1943),Ελλωτία, 6 (1997), σσ. 335-340.
[4] Το καταστατικό εγκρίθηκε με το από 1-11-1899 Ηγεμονικό Διάταγμα και δημοσιεύθηκε στο φ. 10/13-3-1900 της Επισήμου Εφημερίδος της Κρητικής Πολιτείας. Το Καταστατικό έχει εκδοθεί σε ιδιαίτερο φυλλάδιο και φέρει στο εξώφυλλο τον τίτλο: Κανονισμός του υπό Προστάτη τη Α,Β,Υ, τω της Κρήτης Ηγεμόνι Γεωργίω, Γυμναστικού Συλλόγου Ρεθύμνης, Ιδρυθέντος εν Ρεθύμνη τη 3η Οκτωβρίου 1899. Αποτελείται από 26 άρθρα. Στο 1ο άρθρο αναφέρονται: η ίδρυση, η επωνυμία, η έδρα, ο σκοπός και τα μέσα για την επίτευξη του σκοπού, στο 2ο–5ο τα σχετικά με το Διοικητικό Συμβούλιο, στο 6ο–9ο τα σχετικά με τις Γενικές Συνελεύσεις, στο 10ο–16ο για τον Πρόεδρο, Αντιπρόεδρο, Γενικό Γραμματέα, Ειδικό Γραμματέα και Ταμία, στο 17ο για τον Διευθυντή του Γυμναστηρίου, στο 18ο–22ο για τα Μέλη του Συλλόγου (διακρίσεις σε τακτικά, αντεπιστέλλοντα και επίτιμα, δικαιώματα και υποχρεώσεις τους), στο 23ο για τους Ευεργέτες και Δωρητές, στο 24ο για τις εορτές του Συλλόγου και τους αγώνες (και εκδρομές), στο 25ο Γενικές Διατάξεις και στο «Άρθρον Ακροτελεύτιον» για την ισχύ του Καταστατικού. Ειδικότερα στο άρθρο 21 οριζόταν ότι «τα τακτικά μέλη καταβάλλουσιν εφάπαξ 2 δρχ. ως δικαίωμα εγγραφής, μηνιαίαν δέ συνδρομήν δραχμήν μίαν» και στο άρθρο 25 (παρ. 3) ότι «Ο Σύλλογος έχει σφραγίδα πέριξ μεν φέρουσαν τάς λέξεις Γυμναστικός Σύλλογος Ρεθύμνης, εντός δε εγγεγλυμμένον τον Μηριόνην ακοντίζοντα και ασπιδοφορούντα». Ο Μηριόνης, όπως είναι γνωστό, ήταν σύντροφος του Ιδομενέα, οδήγησαν μαζί το Κρητικό σώμα στη Τροία και διακρίθηκε ως τοξότης και ακοντιστής.
[5] Επιστολή της 14 Νοεμβρίου 1899 που υπογράφουν ο Εμμ. Γενεράλις και ο Τίτος Ζακάκης.
[6] Επιστολή 24 Νοεμβρίου 1900 από το Ιδιαίτερο Γραφείο του Ηγεμόνα, που υπογράφει ο Γραμματέας του Α. Παπαδιαμαντόπουλος,
[7] Η μοναδική που εκδιδόταν εκείνη την περίοδο στο Ρέθυμνο. Εκδότης ο δικηγόρος Θεμ. Παπαδάκης.
[8] Προσπάθεια για δημιουργία γυμναστηρίου στο Ρέθυμνο είχε γίνει και παλιότερα. Συγκεκριμένα στα τέλη του 1891 ο τότε Τούρκος στρατιωτικός Διοικητής Ρεθύμνης συνταγματάρχης Οσμάν Βέης είχε την ιδέα να δημιουργήσει γυμναστήριο στον περίβολο των Μουσουλμανικών Εκπαιδευτηρίων, δηλαδή στο χώρο που μέχρι σήμερα είναι γνωστός σαν Τούρκικο Σχολειό. Η προσπάθεια μάλλον δεν είχε ευτυχή συνέχεια. Η πληροφορία υπάρχει στο φ.1262/18-10-1891 της Εφημερίδος της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης.
[9] Πρόκειται για το χώρο που σήμερα καλύπτει η πλατεία Ιερολοχιτών και τα γύρω κτίσματα, ο οποίος είναι γνωστός στους παλαιότερους ως Αρβανιτιά.
[10] Δήμαρχος ο Γιουσούφ Αληγιαζιτζιδάκης.
[11] Χτίστηκε με δαπάνες της Ρωσικής Κυβέρνησης, γι αυτό και ονομάστηκε «Τσάρειο». Τα εγκαίνια έγιναν στις 6 Μαίου 1899. (Βλ. σχετικά εφ. Αναγέννησις φ.20/9-5-1899).
[12] Παραθέτουμε τα ονόματα των δωρητών, όπως αναφέρονται στη Λογοδοσία του Εμμ. Γενεράλι (βλ. υποσημείωση 1): Στ. Σκουλούδης, Θεόδ. Τριφύλλης, Κ. Ουρμπάνοβιτς, Ιω. Ασκούτσης, και Μιχ. Ροδοκανάκις, Κων. Πετυχάκις, Α. Σαουνάτσος, Ι. Βούλγαρις, Σ. Ζαχαρίου, Μ. Α. Παπαδάκις, Μιχ. Τζ. Βαλαρής, Ι. Σαουνάτσος, Νικ. Κορωνάκις, Γ. Στεφανάκις, Μ. Τρουλλινός, Μ. Σκουλούδης, Ι. Μοάτσος, Π. Φωτεινός, Εμμ. Γενεράλις, Στέργ. Μανουράς, Γ. Πισκοπάκης, Γ. Χαμαράκης, Νείλος Βολανάκης, Α. Ανδρουλιδάκης, Χ. Σταματάκης. Στυλ. Κωστογιάννης, Θ. Σιραμβιός, Α. Ζαχαρίου, Γ. Περισσάκης, Ευπρ. Δασκαλάκης, Χ. Φραγκάκης, Αρ. Σταυριδάκης, Ιω. Γιαννούλης και Αλ. Τζεβράκης.
[13] Φαίνεται πως στις οικοδομικές εργασίες που έγιναν στο Ρέθυμνο κατά την περίοδο της Ρωσικής κατοχής, χρησιμοποιήθηκαν οι πέτρες των τειχών της πόλης, αφού ο Μιχ. Πρεβελάκης βεβαιώνει πως σε μικρό χρονικό διάστημα τα τείχη της πόλης σχεδόν εξαφανίστηκαν. Βλ. σχετικά Μιχ. Πρεβελάκη, Γενικαί γραμμαί από την ζωήν του Ρεθύμνου κατά την τελευταίαν 40ετιαν, εφημ. Κρητική Επιθεώρησις, φ.1410/13-12-1934 κ.ε.
[14] Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης υπήρξε το σημαντικότερο μέχρι σήμερα σωματείο του Ρεθύμνου. Ιδρύθηκε το 1887 και έδρασε για περίπου τριάντα χρόνια με σημαντική προσφορά σε τοπικό επίπεδο στην εκπαίδευση, στο θέατρο, στη μουσική, στην αρχαιολογία κ.α.
[15] Φύλλο 58/6-5-1900.
[16] Βλ. Εμμ. Γενεράλι, Λόγος πανηγυρικός επί τοις εγκαινίοις του Γυμναστηρίου, εν Ρεθύμνη, τύποις Ίδης, 1901,
[17] Στο Ρέθυμνο λειτουργούσε τότε η Δημοτική Σχολή και το Προγυμνάσιο με τρεις τάξεις. Το 1901 το Προγυμνάσιο προάγεται σε Ημιγυμνάσιο με πέντε τάξεις, δηλαδή τρεις του Προγυμνασίου και οι δύο πρώτες τάξεις του τετραταξίου Γυμνασίου. Όλα αυτά στεγάζονταν σε κτιριακό συγκρότημα που υπήρχε γύρω από τον Καθεδρικό Ναό των Εισοδίων, όπου και η μεγάλη αίθουσα της Δημοτικής Σχολής, που μετονομάστηκε σε αίθουσα του Πρίγκιπος Γεωργίου και αργότερα σε αίθουσα των Τριών Ιεραρχών.
[18] Απόσπασμα από το λόγο των εγκαινίων του Γυμναστηρίου (βλ. σημ. 17)
[19] Ονυθέ: Θέση ΝΑ του χωριού Γουλεδιανά όπου κατά τον καθηγητή Ν. Πλάτωνα βρισκόταν η αρχαία πόληΦαλάνα.
[20] Τη σκηνή παραχωρούσε με τη σειρά του ο Σύλλογος σε περιοδεύοντες καλλιτέχνες και θιάσους, άλλοτε δωρεάν και άλλοτε με ποσοστά.
[21] Στις 9 Δεκεμβρίου 1898 έφτασε στην Κρήτη ο πρίγκιπας Γεώργιος, Ύπατος Αρμοστής.
[22] Για τον εορτασμό των πρώτων Κρητικών Ελευθερίων, βλ. εφημ. Αναγέννησις φ. 41/14-12-1899. Για την τέταρτη επέτειο, βλ. Εμμ. Γενεράλι, Λόγος πανηγυρικός επί τη 4η επετείω των Κρητικών Ελευθερίων, Εν Αθήναις 1903.
[23] Για τον Μιχαήλ Πρεβελάκι, βλ. δημοσιεύματα των Στέργιου Μανουρά, Δανάης Φιλιώτου και Κώστα Τσικνάκη, Προμηθεύς ο Πυρφόρος, τχ. 35(1983), σσ. 179-195. Στο ίδιο τεύχος υπάρχει και η πρώτη δημοσίευση για τον Γυμναστικό Σύλλογο Ρεθύμνης.
[24] Στην ανταπόκριση από το Ρέθυμνο του περιοδικού Ελλάς (τχ. 23/4-5-1908), από όπου αντλήσαμε τα στοιχεία για τους αγώνες, διαβάζουμε για τον Λαμπρινάκη: Ήλθεν πρώτος ως άλλος Λούης (φέρων ύδωρ Κουμπέ) άνευ υποδήσεως εις οκτώ λεπτά.
[25] Δικηγόρος, της ρεθεμνιώτικης εφημερίδας Κρητική Εφημερίς (1901–1904).
[26] Δικηγόρος, εκδότης των ρεθεμνιώτικων εφημερίδων Ίδη (1888–1889), Αναγέννησις (1898–1900) καιΕπιθεώρησις (1900–1905).
[27] Ο μετέπειτα πρωθυπουργός.
[28] Το καταστατικό προέβλεπε στο άρθρο 2 ότι η θητεία του Διοικητικού Συμβουλίου είναι διετής εκτός εκείνης του πρώτου, η οποία είναι μονοετής.
[29] Βλ. Εμμ. Γενεράλι, Λογοδοσία… ό.π. σημ. 1.
[30] Φύλλο 59/14-9-1902.
[31] Η εφημ. Αναγέννησις (φ. 10-2-1906) αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο Σύλλογος ένεκα των περιστάσεων υπέστη δικαιολογημένην νεκροφάνειαν. Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύεται εγκύκλιος του Δ.Σ. του Συλλόγου, που στοχεύει στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος των μελών για το Σύλλογο.
[32] Βλ. εφημ. Δράσις Ρεθύμνης, φ. 31/10-1-1911.
[33] Τα ιδρυτικά μέλη ήταν 58 (σημειώνονται με *). Στη συνέχεια τα μέλη αυξήθηκαν και έφτασαν σχεδόν στα 300, αλλά ο αριθμός αυτός περιορίστηκε σταδιακά για να σταθεροποιηθεί στους 100 με 150 ταμειακώς εντάξει που είχαν δικαίωμα ψήφου στις αρχαιρεσίες του Συλλόγου. Το επάγγελμα αναφέρεται όπου είναι γνωστό.