Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ ΘΥΜΑΤΑΙ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
– Ο καθηγητής που διέπρεψε στις ΗΠΑ μιλά για την ευθύνη να αναλάβει την οργάνωση του Φυσικού Τμήματος, για τις δυσκολίες των πρώτων χρόνων, για τη συμβολή ανθρώπων, όπως ο Νίκος Δασκαλαντωνάκης, και διηγείται άγνωστες ιστορίες

Γράφει η Αγγελική Καλλέργη

Οι αναμνήσεις των ανθρώπων, που πήραν στις πλάτες τους το «βρέφος» πανεπιστήμιο Κρήτης και το μετέτρεψαν σε ένα ίδρυμα που φιγουράρει σταθερά σε υψηλές θέσεις ανάμεσα στα πανεπιστήμια του κόσμου, είναι η ιστορία που καταγράφεται και θα καταγραφεί στο μέλλον.

Σε αυτή τη λογική, η «Κρητική Επιθεώρηση» και το GOODnet επιθυμούν να συμβάλουν στη διατήρηση αυτής της μνήμης και σε αυτό πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν οι αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν το Πανεπιστήμιο Κρήτης από το πρώτο λεπτό της ίδρυσής του.

Ένας από αυτούς είναι ο κ. Γιώργος Αλεξανδράκης, επίτιμος καθηγητής του Φυσικού Τμήματος του Π.Κ., του οποίου υπήρξε θεμελιωτής και πρώτος πρόεδρος. Άφησε για αρκετά χρόνια πίσω του μία μεγάλη καριέρα στο πανεπιστήμιο του Μαϊάμι στη Φλόριντα των ΗΠΑ και αποδέχθηκε τη μεγάλη πρόκληση να στήσει – μαζί με πολύ σπουδαίους ανθρώπους – το πανεπιστήμιο από την αρχή. Κι αφού τα κατάφερε, επέστρεψε στη θέση του καθηγητή του πανεπιστημίου του Μαϊάμι, όπου ολοκλήρωσε την καριέρα του ως πανεπιστημιακός πριν από λίγα χρόνια.

Λίγες μέρες μετά την εκδήλωση των 40 χρόνων λειτουργίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο κ. Γιώργος Αλεξανδράκης κάνει «βουτιά» στις αναμνήσεις και τις μοιράζεται με τους αναγνώστες. Δεν κρύβει την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι οι πρωτεργάτες, Μανούσακας, Κατάκης και Παναγιωτάκης, που έδωσαν όλη τους τη ζωή στο στήσιμο του Π.Κ., δεν αναφέρθηκαν στην εκδήλωση και προτείνει την ονομασία ενός δρόμου στο Ρέθυμνο ως οδού Μανούσακα.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΝΑ ΕΡΘΕΙ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ

Όντας ήδη πολλά χρόνια στις ΗΠΑ και έχοντας την προεδρία της σχολής Φυσικής στο πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, ο κ. Αλεξανδράκης ήρθε αντιμέτωπος με την κρούση συναδέλφων του να αναλάβει το «στήσιμο» του Φυσικού τμήματος του Π.Κ.

Ο ίδιος δεν ήθελε να αναλάβει την ευθύνη, άλλωστε διαφωνούσε με τον κατακερματισμό των σχολών σε τρεις πόλεις. Ωστόσο, θέτοντας τους δικούς του όρους, αποφάσισε να πάρει την οικογένειά του και να έρθει στο Ηράκλειο, όπου εγκαταστάθηκε για κάποια χρόνια. Μιλάει με υπερηφάνεια για την απόφασή του, η οποία «άξιζε απολύτως τον κόπο» και με σεβασμό στους σπουδαίους ανθρώπους που απάρτιζαν την πρώτη διοικούσα επιτροπή και αποτέλεσαν τον ακρογωνιαίο λίθο για την λειτουργία του Π.Κ.

«Αυτό που έγινε ήταν ότι η διοικούσα επιτροπή, τα κύρια μέλη της, ήταν οι αείμνηστοι Μανούσακας, Κατάκης και Παναγιωτάκης. Αυτοί, λοιπόν, έψαχναν για έναν οργανωτή του Φυσικού Τμήματος, του μαθηματικού οργανωτή είχαν τον αείμνηστο Πετρίδη, και στη Φιλοσοφική είχαν τον Παναγιωτάκη και τον αδερφικό του φίλο τον Καμπίτση. Από εδώ σε έχω, από κει σε έχω, εγώ είχα δύο στενούς αδερφικούς φίλους, που είχαν γυρίσει στην Ελλάδα και ήταν καθηγητές στο Πολυτεχνείο. Ήταν και ο συνάδελφος, ο Αντώνης Βεργανελάκης, ο οποίος ήταν φανατικός κρητικός και σιγά σιγά αυτοί οι τρεις ήρθαν σε επαφή και πήγαν στον Κατάκη και του είπαν, “κοίταξε να δεις τι θα κάνουμε να προσεγγίσουμε τον Αλεξανδράκη”. Με κάλεσαν το 1977 να έρθω να τα κουβεντιάσουμε. Εμένα η θέση μου ήταν να μην ανακατευτώ με το πανεπιστήμιο, αφού το μοίρασαν. Και μάλιστα η «Κρητική Επιθεώρηση» δημοσίευσε μία επιστολή που είχα γράψει με τίτλο “την κατάρα της Κρήτης να έχετε αν μοιράσετε το πανεπιστήμιο” το 1975.

Εγώ διαφωνούσα με τη κάθε μοιρασιά, όχι μόνο για το Π.Κ. Γιατί είναι πολύ δύσκολο. Θέλεις τρεις βιβλιοθήκες, τρεις γραμματείες και το κύριο μεγάλο θέμα είναι ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι μαζί να ανταλλάσσουν γνώμες. Για θέμα αρχής ήμουν εναντίον του κατακερματισμού. Αλλά μετά με ρίξανε και έβαλα τη γραμματέα και έγραψε με τα στοιχεία που είχαμε στις μηχανές εκείνης της εποχής, το «αίμα νερό δεν γίνεται» και πήρα όλη την οικογένεια το 1978 και πήγαμε στο Ηράκλειο», θυμάται ο κ. Αλεξανδράκης, που περιγράφει τους όρους που έθεσε εξ αρχής: «Νομίζω ότι άξιζε πάρα πολύ τον κόπο. Είμαι υπερήφανος για το ρόλο μου στο πανεπιστήμιο Κρήτης και για ό,τι εξελίχθηκε, όπως έγινε. Εγώ ήμουν οργανωτής του φυσικού, έφερα τους Οικονόμου και Λαμπρόπουλο, οι οποίοι αποδείχθηκαν πολύ σημαντικοί για την περαιτέρω ανάπτυξη του Πανεπιστημίου. Τα πράγματα, λοιπόν, πήγαν καλά.

Έβαλα ορισμένους όρους για να αποδεχθώ τη δουλειά του οργανωτή και είπα ότι πρώτον πρέπει να διαφημίσουμε τις θέσεις διεθνώς, δεν θα πάρουμε τους κουμπάρους μας και τα ξαδέρφια μας για να φανεί ότι είμαστε σοβαροί. Θα πάρουμε τους καλύτερους και το δέχθηκαν. Άλλος όρος ήταν όποιος θα δουλεύει στο Φυσικό θα μένει στο Ηράκλειο. Δεν θα έχει αλεξιπτωτιστές. Ευτυχώς αυτές αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμες συνθήκες».

«ΟΙ ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΟΥΖΟΥΛΟΙ»

Ο κ. Αλεξανδράκης, που μίλησε στον Team FM και την πρωινή ενημερωτική εκπομπή «Πρώτη Γραμμή», μίλησε για τους ανθρώπους που υπήρξαν καταλυτικοί για το Π.Κ. και για την σημασία που έδωσαν ως κρητικοί στην ανάπτυξη του ιδρύματος. Λέει: «Ο Μανούσακας, ο Κατάκης και ο Παναγιωτάκης ήταν άνθρωποι και με βάθος και με σθένος και έκαναν ό,τι χρειάζεται για να μπορέσουμε να κάνουμε κι εμείς τη δουλειά μας.

Εμείς οι κρητικοί είμαστε και λίγο φανατικοί και κουζουλοί για την Κρήτη. Ο Πετρίδης, Παναγία μου! Ο Κατάκης, παρ’ όλο που δεν είχε μεγαλώσει στην Κρήτη, ο πατέρας του ήταν από τα Χανιά, είχε πάρει το πράμα κατάκαρδα. Ο Παναγιωτάκης φοβερός και τρομερός κρητικός, ο Μανούσακας… Ιδίως αυτοί οι δύο ήταν βαθιοί γνώστες της κρητικής ιστορίας, ήταν η δουλειά τους, οπότε δεν μπορούσες να τους πεις τίποτα για την Κρήτη. Παρουσιάστηκε αυτή η ευκαιρία να κάνουμε το πανεπιστήμιο κι εμείς θα λέμε μπουνταλές; Μπρος! Δεν υπήρχε θέμα, δύσκολα – εύκολα, θα κάνουμε την προσπάθεια και όπου βγει. Οι άλλοι που φέραμε, που άρχισαν να ζορίζονται, δεν πληρώνονταν, δεν είχαν να πληρώσουν το νοίκι. Εμείς οι πρωτοστάτες, δεν βαριέσαι. Άμα δεν είχαμε να πληρώσουμε, βρίσκαμε δανεικά».

ΕΝΟΧΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ

Το γεγονός ότι δεν έγινε αναφορά στους πρωτεργάτες του Π.Κ. στην πρόσφατη εκδήλωση, ενόχλησε τον κ. Αλεξανδράκη και δεν το έκρυψε. Και δεν αναφέρεται, όπως είπε στον εαυτό του, γιατί κάτι τέτοιο δεν τον ενδιαφέρει, αλλά σε ανθρώπους όπως οι Μανούσος Μανούσακας, Δημήτρης Κατάκης και Νίκος Παναγιωτάκης.

«Με ενόχλησε προχθές που δεν αναφέρθηκαν αυτοί οι πρωτεργάτες. Μάλιστα, θέλω να προτείνω το εξής: υπάρχει οδός Παναγιωτάκη στο Ηράκλειο. Υπάρχει οδός Καμπίτση στο Ρέθυμνο. Δεν υπάρχει οδός Μανούσακα στην πόλη του Ρεθύμνου και θα επικοινωνήσω και με τον κ. δήμαρχο να του προτείνω να βρουν τον κατάλληλο δρόμο να τον ονομάσουν γιατί αυτός ο άνθρωπος αφιέρωσε κυριολεκτικά – νομίζω παντρεύτηκε μία εβδομάδα πριν πεθάνει, ούτε παντρεύτηκε ούτε παιδιά έκανε – τη ζωή του στην Κρητική Ιστορία και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, επομένως πρέπει να του ανταποδώσουμε αυτό που του χρωστάμε.

Για τους πρωτεργάτες που δεν αναφέρθηκαν ήταν παράλειψη. Κι επειδή είμαι ο μόνος επιζών από την πρώτη δύναμη κρούσης, το θεωρώ ευθύνη μου και υποχρέωσή μου να το αναφέρω για τον Μανούσακα. Και ο Κατάκης, ήταν χανιώτης, αλλά σε κάθε δύσκολη στιγμή έβαλε το μπέτη του μπρος».

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ!

Τα πρώτα χρόνια αποδείχθηκαν πολύ δύσκολα και με αρκετές οικονομικές δυσχέρειες. Στο Π.Κ. είχαν έρθει με διεθνή διαφήμιση, όπως λέει ο κ. Αλεξανδράκης, σπουδαίοι καθηγητές από πολλές χώρες. «Διαφημίσαμε το Π.Κ. διεθνώς και παρουσιάστηκαν άνθρωποι από την Αυστραλία, από την Αμερική, από την Ευρώπη και βάλαμε τα χαρτιά κάτω, αρχίσαμε με τους καλύτερους και πήραμε όσους μπορούσαμε. Αυτοί ήταν προσωρινοί, αυτό ήταν το πρόβλημα, γιατί δεν υπήρχαν θέσεις. Είχαν συμβάσεις, οι άνθρωποι δυσκολεύτηκαν γιατί ό,τι αποταμιεύσεις είχαν, τις χάλασαν. Το Ηράκλειο ήταν δύσκολη και ακριβή πόλη.

Κάποια στιγμή τα οικονομικά πήραν πολύ άσχημη τροπή, οπότε ο Παναγιωτάκης πήγε και δανείστηκε από τον Καλοκαιρινό, νομίζω 130 χιλ. δραχμές, και τις έφερε και τις μοιράσαμε στους διδάσκοντες για να πληρώσουν το νοίκι, να κάνουνε τη δουλειά τους, γιατί αργούσε το υπουργείο να τους πληρώσει.

Το είδαν οι πιο πολλοί ότι έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε ένα σύγχρονο πανεπιστήμιο και οι άνθρωποι προσπάθησαν όσο μπορούσαν».

«ΑΝ ΧΡΕΙΑΖΟΤΑΝ, ΘΑ ΤΟ ΞΑΝΑΚΑΝΑ»

Με απόλυτη ειλικρίνεια, ο καθηγητής δηλώνει πως αν χρειαζόταν να ξαναπάρει αυτή την απόφαση, θα το ξανάκανε. Όμως, περιγράφει τους λόγους για τους οποίους αποφάσισε να επιστρέψει στην Αμερική. Και ήταν κυρίως η κομματική ανάμειξη στη λειτουργία των πανεπιστημίων στην Ελλάδα, που ο ίδιος τη θεωρεί μάστιγα: «Άξιζε απολύτως τον κόπο. Αν χρειαζόταν να το ξανακάνω, θα το ξανάκανα. Πηγαίνει αρκετά καλά το πανεπιστήμιο, υπάρχουν βέβαια προβλήματα. Η μεγάλη πληγή του Φαραώ στην Ελλάδα είναι η κομματική ανάμειξη στην καθημερινή λειτουργία του πανεπιστημίου. Αυτό τα κάνει όλα πάρα πολύ δύσκολα, και αυτός είναι ο κύριος λόγος που δεν έμεινα. Είχαμε κάνει συμφωνίες με τα κόμματα και τους φοιτητές ότι θα έχουν άμεση πληροφόρηση για ό,τι γίνεται, αλλά ότι δεν θα ανακατεύονται. Έσπασαν τον λόγο τους, μετά είδαν ότι το ΠΑΣΟΚ άρχισε να βλέπει δυνατότητα εξουσίας, οπότε άρχισε να οργανώνει τους φοιτητές και τα πράγματα δυσκόλεψαν πολύ και αυτό μου έκοψε τον αέρα γιατί λόγω της θέσης μου και της ανάμειξής μου, όλα τα καρπουζόφυλλα θα έσπαγαν στην κεφαλή μου και δεν θα μπορούσα να κάνω τίποτα άλλο. Αυτό το θέμα, όπως αποδείχθηκε, είναι άλυτο και μαστίζει τα πανεπιστήμια».

Ο Ν. ΔΑΣΚΑΛΑΝΤΩΝΑΚΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ «ΡΙΘΥΜΝΑ»!

Θυμάται ο κ. Αλεξανδράκης και την σημαντική προσφορά πολλών ανθρώπων στην υπόθεση «πανεπιστήμιο», ιδιωτών, επαγγελματιών. Όπως η περίπτωση του 1982, τότε που ήταν να γίνουν οι εκλογές ανάδειξης των τακτικών – πρώτων ουσιαστικά μόνιμων – καθηγητών του ιδρύματος. Τα πράγματα ήταν τεταμένα, το κλίμα βαρύ και η συνεδρίαση για την εκλογή θα γινόταν στο ξενοδοχείο «Ρίθυμνα». Παρά τη δύσκολη κατάσταση, ο ιδιοκτήτης της Grecotel Νίκος Δασκαλαντωνάκης δεν φοβήθηκε ζημιές, είπε ο καθηγητής. Αντίθετα, βοήθησε πολλές φορές για ό,τι χρειάστηκε το πανεπιστήμιο. Ενδιαφέρουσα η αφήγηση του κ. Αλεξανδράκη: «Να αναφερθώ στις περίφημες εκλογές που έγιναν, που μας κυνηγούσαν οι φοιτητές να μας δείρουν, εδώ στο «Ρίθυμνα» έγινε ο καυγάς. Θυμάμαι τον αείμνηστο Στέλιο Καλαϊτζάκη από την «Κρητική Επιθεώρηση», με τον οποίο είχαν φιλία από παλιά, και ήταν εκεί και κρατούσε σημειώσεις.

Βοήθησαν πάρα πολλοί παράγοντες. Ιδιώτες, επιχειρηματίες. Παράδειγμα ο Νίκος ο Δασκαλαντωνάκης, που διέθεσε το «Ρίθυμνα». Εμείς φοβόμασταν ότι θα του σπάσουν τα πράγματα οι φοιτητές. Του είπε ο Μανούσακας ότι “θα σου κάνουν ζημιά” και του απάντησε “δεν πειράζει”.

Οι εκλογές του 1982 ήταν και παραλίγο να μην γίνονταν.
Τότε βγήκαν οι μόνιμοι καθηγητές και σταθεροποιήθηκε το ίδρυμα. Ήρθαν δύο λεωφορεία από το Ηράκλειο με φοιτητές. Είδαν με την αλλαγή της κυβέρνησης, οι επαγγελματίες επιμελητές και παράγοντες των κομμάτων, περίμεναν ότι θα πάρουν αυτοί τις θέσεις, όπως έγινε αλλού. Εμείς είχαμε άλλα σχέδια, οπότε μπερδευτήκαμε. Μπήκαν μέσα και τα έσπασαν και μετά ο κ. Δρανδάκης, είχε την ιδέα να πάμε στο δικαστικό μέγαρο, που να είμαστε υπό την προστασία του εισαγγελέα. Αυτό και έγινε. Πήγαμε εκεί, ο κόσμος ήρθε και κύκλωσε το κτήριο και μας υπεράσπισε και κάναμε τις εκλογές.
Ο Δασκαλαντωνάκης έβαλε μπροστά το μπέτη του, πολλές φορές. Υπήρχε μία διαφορετική πνοή στην Κρήτη τότε».

«NEAR KNOSSOS»!

Αξίζει να μεταφέρουμε και μία ακόμα ιστορία, που θυμήθηκε ο κ. Αλεξανδράκης. Τότε στα πρώτα του βήματα, εννοείται ότι το Πανεπιστήμιο Κρήτης ήταν απολύτως άγνωστο, αλλά ήθελαν οι πρωτεργάτες το καλύτερο εκπαιδευτικό υλικό. Πώς θα γινόταν αυτό, όταν ακόμα και το Ηράκλειο ήταν άγνωστο; Πώς θα προσέλκυαν καθηγητές από το εξωτερικό για να διδάξουν στο Π.Κ.; Βρέθηκε, όμως, η λύση. Μπήκε στη διαφήμιση μία δελεαστική φράση: ότι το Ηράκλειο ήταν “near Knossos”, δηλαδή κοντά στην Κνωσσό, που ήταν γνωστή σε όλους!

«Όταν κάναμε τη διεθνή διαφήμιση, τότε οι πιο πολλοί δεν ήξεραν ποιο είναι το Ηράκλειο, αλλά την Κνωσό την ήξεραν. Για να τραβήξουμε την προσοχή, έγραψα στη διαφήμιση ότι αυτό θα είναι “near Knossos”, δηλαδή κοντά στην Κνωσό!», λέει ο κ. Αλεξανδράκης, γελώντας. Και όπως αποδείχθηκε, η διαφήμιση απέδωσε!

ΟΙ ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΕΣ

Για την ιστορία, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ποιοι άνθρωποι έστησαν και αγάπησαν το εγχείρημα, αμέσως μετά την ίδρυση του Π.Κ. και το οδήγησαν να λειτουργήσει το 1977.

Η πρώτη διοικούσα επιτροπή αποτελούνταν από ανθρώπους που άφησαν τις έδρες τους σε άλλα σημαντικά πανεπιστήμια για να έρθουν στην Κρήτη.

Πρόεδρος το 1973 ορίστηκε ο Ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Κουρμούλης, ο οποίος απεβίωσε όμως το 1975, οπότε πρόεδρος ανέλαβε ο Μανούσος Μανούσακας, τακτικός καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ο οποίος στην πρώτη σύνθεση είχε την θέση του αντιπροέδρου).

Μέλη: Σοφοκλής Καραβέλας, Τακτικός καθηγητής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Δημήτρης Κατάκης, Τακτικός καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών
Νίκος Παναγιωτάκης, Τακτικός καθηγητής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Αναπληρωματικά μέλη: Φώτης Καφάτος, Τακτικός καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών
Νίκος Δρανδάκης, Τακτικός καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών
Ιωάννης Παυλάκης, Υφηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών

Οι θεμελιωτές των πρώτων τμημάτων του πανεπιστημίου οι πρώτοι διδάσκοντες ήταν:
Φιλοσοφική Ρεθύμνου: Ιωάννης Καμπίτσης
Μαθηματικό τμήμα: Νίκος Πετρίδης
Φυσικό τμήμα: Γεώργιος Αλεξανδράκης και αργότερα Λαμπρόπουλος και Οικονόμου