της Εύας Λαδιά
Σήμερα έχουν μόνο τα εγγόνια και τα δισέγγονα τον πρώτο λόγο. Τα χέρια άλλοτε έκαιγαν επίμαχα έγγραφα για να μην πέσουν στα χέρια των Ναζί, τώρα ζυμώνουν με περίσσια τέχνη το ψωμί της ειρήνης και το γεύονται στο τραπέζι νέων νοικοκυρών, νιώθοντας μετά από πολλά χρόνια τη γλύκα του.
Οι γυναίκες του Κέντρους που πριν ακόμα χαρούν τον καλό τους τον σαβάνωσαν και τον έθαψαν, αφού τον ξεχώρισαν από τον μακάβριο σωρό που άφησε πίσω του το εκτελεστικό απόσπασμα, σήμερα έχουν συμβιβαστεί με τη μοίρα τους και ζουν με τις μνήμες μιας εποχής συγκλονιστικής.
Οι νεότερες έζησαν τα φρικτά γεγονότα του Αυγούστου του 1944, σε τρυφερή ηλικία σήμερα, διηγούνται με συγκίνηση πια και όχι με σπαραγμό εκείνα τα γεγονότα.
Η κ. Ζαχαρένια Μαυρογιαννάκη είναι μια αεικίνητη κυρία με μια σπάνια εκφραστικότητα στις κινήσεις και στην έκφραση του προσώπου της. Όπως θυμάται εκείνες τις μέρες, τις τονίζει με το βλέμμα και τους κυματισμούς της φωνής και σε μεταφέρει στη μοιραία εκείνη Τρίτη. Θυμάται και τί δεν θυμάται από κείνη τη μέρα.
Εμείς από τον αείμνηστο ΣπύροΜαρνιέρο γνωρίζουμε ότι στο Καρδάκι, άγνωστο για ποιους λόγους, οι εκτελέσεις καθυστέρησαν. Από αυτούς που έστησαν στοντοίχογλίτωσε ο Εμμανουήλ Βλεπάκης, γαμπρός των Καρδακιανών από τον Κεφαλά Αποκωρόνου.
Ο Βλεπάκης με διαμπερές τραύμα αλλά σε μη καίριο σημείο, κατόρθωσε να επιβιώσει γιατί ο Γερμανός στρατιώτης μπορεί και από έλλειψη ψυχραιμίας, δεν τον «φιλοδώρησε» με χαριστική βολή. Λαβωμένος με μοναδική παρέα τους σκοτωμένους συντρόφους του και την τύχη που δεν τον εγκατέλειψε μέχρι που νύχτωσε καλά για να ξεφύγει από τον κλοιό και ύστερα από δραματική πορεία να φτάσει στο Μοναστηράκι να του παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες, να νοσηλευτεί στη συνέχεια πολλές μέρες από το γιατρό Σκορδίλη για να διασωθεί!
Στη δικη των εγκληματιών πολέμου στρατηγών Μπρόγερ και Μυλλερ ήτανε από τους παραστατικότερους Μάρτυρες των Γερμανικών ωμοτήτων στο Κέντρος. Οι δύο στρατηγοί που χρημάτισαν διοικητές «Φρουρίου Κρήτης» με θηδιωδέστερο τον Μύλλερ, καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν στο Χαϊδάρι (Μάη 1947).
Επρεπε να αντικρίσουν το εκτελεστικόαπόσπασμα στο Χαϊδάρι της Κρήτης. Στον περίβολο των φυλακών της Αγιάς. Αυτά μας άφησε η πένα των ιστορικών για τους πρωταγωνιστές της θυσίας.
Αλλα για τους αφανείς ήρωες και κυρίως τις αφανείςηρωίδεςτου Κέντρους το λόγο έχουν οι μνήμες.
Νέα κοπέλα ήταν η κ. ΖαχαρένιαΜαυρογιαννάκη εκείνη την αποφράδα μέρα που κύκλωσαν οι εχθροί το χωριό διψώντας για εκδίκηση. Πριν καλάκαλά να καταλάβει τί συμβαίνει βρέθηκε με ένα βουργιάλι στα χέρια και την εντολή να καταστρέψει το περιεχόμενο χωρίς νατο καταλάβει κανείς. Η Ζαχαρένια δεν περίμενε δεύτερη κουβέντα.
«Ήξερα μόνο- μας αφηγείται- ότι ένα λάθος μου έφερνε στο απόσπασμα ζωέςγια μένα δε με ένοιαζε. Αλλά τί έφταιγαν οι άλλοι.
Πήρα λοιπόν την βούργια ακολουθώντας τις οδηγίες. Κάποιοί από τους Γερμανούς με πήραν είδηση. Κατάλαβαν ότι κάτι γίνεται. Προσπάθησα να κρατήσω την ψυχραιμία μου. Κάποιος με ρώτησε άγρια τί με έλεγαν εκείνοι που με πλησίασαν. Εγώ έκανα την ανήξερη. Μ’εσπρωξε βίαια. Αλλα δεν τα’ χασα. Συνέχισα να μη δίνω σημασία.
Η καρδιά μου πήγαινε να σπάσει. Κάποια στιγμή κατάφερα να ξεφύγω απαρατήρητη. Έφτασα σ’ένα φούρνο που ήταν εκεί κοντά και με μύριες προφυλάξεις έβγαζα από του βούργια χαρτί χαρτί και το έκαιγα. Έπειτα, όπως μου είχαν πει, περνούσα το χέρι μου από τη στάχτη έτσι ώστε να διαλυθεί καλά. Ούτε ξέρω πότε έφτασα στο τελευταίο χαρτί. Είχα τελειώσει. Πρέπει να σας πω ότι μέσα στην έγνοια μου ήταν να μη φανεί ο καπνός και με προδώσει. Όλα πήγαιναν καλά. Και τα επικίνδυνα χαρτιά κάηκαν μέχρι το τελευταίο».
Αμέσως μετά άρχισε μια Οδύσσεια για την κ. Ζαχαρένια καθώς κάποια γειτόνισσά της είπε πως ο άντρας της ήταν μέσα στους σκοτωμένος.
Και κείνη το πρώτο που σκέφτηκε ήταν να εξασφαλίσει κάπου τα παιδιά της κι έπειτα να γυρίσει να θάψει τον νεκρό της για να μην τον μολέψουν τα σκυλιά.
Στάθηκε τυχερή. Ο άντρας της ζούσε. Είναι ένας από τους σημαντικούς αγωνιστές που συμμετείχε σε επιχειρήσεις πλάι στα γνωστά στελέχη της αντίστασης.
Ο Νίκος Μαυρογιαννάκηςζει σήμερα την ήρεμη φάση της ζωής του πλάι στη λεβεντόκαρδη γυναίκα του. Θυμούνται και διηγούνται στα εγγόνια τους τα γεγονότα, τιμώντας τους νεκρούς με το να ανιστορούνται τη θυσία τους.
Η κ. Παρασκευή Κατσαντώνημαςλεει συγκινημένη, εξάλλου η μοναδική σήμερα κάτοικος των Γουργούθων, θυμάται με κάθε λεπτομέρεια ολη τη δράση του θρυλικού συζύγου της που περνούσε η σφαίρα του δακτυλίδι και ήταν αυτός που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο Τραχείλι, εξουδετερώνοντας τους συντρόφους του.
Υπάρχουν και οι άλλες γυναίκες που έχασαν σύζυγο και αδέλφια. Πήραν μετα΄τοδρ΄μο της προσφυγιάς γυρίζοντας από χωριό σε χωριό.
Όταν γύρισαν πρώτο τους μέλημα ήταν να θάμψουν τους νεκρούς κι ας έκανε ζέστη ακόμα πιο δύσκολο το έργο τους.
Έπαιρναν στα χέρια τους σπαραγμένα κορμιά, έσφιγγαν στο στήθος τους κεφάλια αγαπημένων με τη φρίκη του θανάτου ακόμα ζωγραφισμένη στα ασάλευτα πρόσωπα και αφού θρηνούσαν το χαμό άρχιζαν την επίπονη διαδικασία της ταφής με τα ίδια τους τα χέρια.
Αυτά τα χέρια μετά δεν απόστασαν ούτε λεπτό μέχρι να μεγαλώσουν τα παιδιά τους και να τα σπουδάσουν.
Σήμερα κουρασμένες από τα βάσανα ζητούν λησμονιά στην αγάπη των παιδιών και των εγγονιών. Και συνεχίζουν να μας δείχνουν τον δρόμο- ιδιαίτερα στις σύγχρονες γυναίκες- διδάσκοντας το μεγαλείο της φυλής με το δικός τους παράδειγμα.