«Κι΄ ας μας κρατά η Αθήνα εδώ δεσμώτες,
της ξενιτιάς η πίκρα μαύρη βάφει όλων μας την καρδιά….
Του Τόπου δεν γενήκαμε εξωμότες….
Μας δένει με το Ρέθεμνο, αίμα, τάφοι
κι΄ είμαστε στο πλευρό του στρατιώτες».
Γ. Καλομενόπουλος
Φτερούγισε μια Κυριακή, του Ρεθέμνου η ψυχή στην τεράστια κατάμεστη κόσμο αίθουσα του Αθηναϊκού «Παλλάς». Και εσάλπισε μηνύματα αισιοδοξίας για το μέλλον, την διάρκεια της γραφικής πολιτείας.
Πενήντα σωστές φωνές χορωδών, πενήντα ψυχές δεμένες στο πάθος και στον έρωτα για τη γενέτειρα αρμονικά πειθαρχημένες στη μπαγκέτα άξιου Ρεθεμνιώτη Μουσουργού, κατόρθωσαν να δονήσουν το πλήθος των ξενητεμένων του Ρεθέμνου που με υπερηφάνεια καμάρωναν το θαύμα το πολιτιστικό. Κατάφεραν να τους ξυπνήσουν την αγιάτρευτη νοσταλγία για τη γη τη γενέθλια, να ξεχειλίσει η λαχτάρα για το Ρέθεμνος, το πολυαγαπημένο την απλωμένη νωχελικά στο γλαυκό πόντο και λουσμένη από τα γαλάζια ατλάζια του. Και ταξιδεύοντάς τους, σε χρόνους αλαργινούς, του ζωντάνευαν τα περασμένα που έσβυναν. Τους Ρεθεμνιώτικους πόνους και παυμούς μαζί με τα φαντάσματα των καιρών και των ανθρώπων που χάθηκαν.
Με τους πρώτους μελωδικούς φωνητικούς φθόγγους έγινε κόμπος στο λαιμό η συγκίνηση. Ελαμπύρισε το δάκρυ στον κανθό και έκαμεν υγρό των ματιών το σπόλτο. Χάιδεψαν την ακοή οι ήχοι φωνών ζεστών, με χρώμα και αίσθημα δασκαλεμένων άριστα και ασκημένων επίμονα αλλά και σύντομα γιατί εβίαζεν ο χρόνος. Γλυκύτατες στο σόλο τους, η Δις Μαίρη Κουταλά και η κυρία Ευρυδίκη Τζιράκη. Απόλαυσε και η όραση: Δυό συστοιχίες χάρμα ματιών με αισθητικό ομοιόμορφο ντύσιμο, συμμετρικά παρατεταγμένες στη σκηνή. Είναι η μικτή Χορωδία του Ρεθέμνου μας, η νεόκοπη. Σύνολο αντιπροσωπευτικό ανθρώπων με ψυχική καλλιέργεια και καλλιτεχνική ευαισθησία, που αποτελείται από χαριτωμένες Ρεθεμνιώτισσες και λεβέντες Ρεθεμνιώτες. Ότι εκλεκτό έχει να παρουσιάσει η πόλη. Άφθαστο είναι το ανθρώπινο δυναμικό του Ρεθέμνου και οι εξάρσεις του αγγίζουν τ΄ άστρα.
Η Καλλιτεχνική ηγεσία – συνθέτης Μπάμπης Πραματευτάκης πολύτιμες συνεργάτιδές του καθηγήτριες κυρία Δανάη Μαραγκουδάκη, Δις Ρίτσα Καρνιωτάκη – και οι Χορωδοί, με θυσία χρόνου, ένθεο ζήλο και ομαδική δουλειά επίπονη, ευθυβολούνχνονται Αθλοφόροι. Άξιοι του Ρεθέμνου!
Πάλαιψαν με αντιξοότητες και νίκησαν μαζί και την σύμφυτο ανθρώπινη αδυναμία της ατομικής διάκρισης της φιλοπρωτείας.
Και πέτυχαν σε ρεκόρ χρόνου, επίτευγμα αξιοθαύμαστο συλλογικής προσπάθειας που τους έκαμε να προπορευτούν της Κρήτης.
Θαυματουργούν πάντα τα έργα συνόλου. Ακόμη και στο ματρο…
Πολύπλευρος – διακονεί με επιτυχία και θετική επιστήμη – ο ταλαντούχος συνθέτης – μαέστρος Μπάμπης Πραματευτάκης, έχει αποδείξει την αγάπη του για την Κρήτη επανειλημμένα. Πώς να ξεχάσουμε την έξοχη δημιουργία η «Μάχη της Κρήτης» προσφορά σπουδαία στη νεώτερη Κρητική ιστορία με την τόσο εμπνευσμένη ρωμαλέα μουσική του επένδυση και το μεγαλόπνοο κείμενο με τους λαμπρούς στίχους του Ρεθεμνιώτη διαλεχτού Λογοτέχνη Δημήτρη Αετουδάκη;
Πολύ Ρέθεμνος, κινητοποιημένο. Ευφροσύνη και ψυχική ευφορία μας κατακλύζει καθώς κινούμεθα αντάμα με μια γλυκειά ρέμβη, σ΄ ένα εγκάρδιο ψυχικό Ρεθεμνιώτικο κλίμα, που περιρέει την αίθουσα και τα παρασκήνια. Συναντήσεις συγκινητικές που ξυπνούν μνήμες: Παρών ο παληός πολιτιστικός παράγοντας του Ρεθέμνου ο κ. Ευαγγ. Νησιανάκης, πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου και θεμελιωτής του. Μεγάλη η συμπαράσταση της παρούσης κυρίας Ειρήνης Γρηγοριάδη, μέλους του Συνδέσμου, με την ακάματη δραστηριότητα και τη μουσική παιδεία.
Χορωδός και χορηγός στίχων, νέος ελπιδοφόρος λογοτέχνης ο Α. Σανουδάκης. Πολλά υπόσχεται. Τους στίχους του μελοποίησε όπως και του μεγάλου μας Πρεβελάκη και του εξαίρετου Χανιώτη Λογοτέχνη Γ. Μανουσάκη ο Μπάμπης Πραματευτάκης. Στη και ο διανοήτής με τις πνευματικές ανησυχίες και το φιλόπολι ενδιαφέρον Μανώλης Κούνουπας. Όπως φαντάζει και η λεβεδιά, μας θυμίζει κλέη της Καλλιτεχνικής σκηνής.
Κατασυγκινημένη και αεικίνητη η συμπαθέστατη Δις Νίτσα Μανωλακάκη, επιτυχημένη δημοσιογράφος της «Ελευθεροτυπίας» πεσιχαίρεται τους αγαπητούς συντοπίτες της. Θυμούμαστε τα πρώτα δημοσιογραφικά της βήματα στην «Κρητική Επιθεώρηση» που φανέρωναν το δημοσιογραφικό της ένστικτο.
Παρόντες με τη λυρική τους ποίηση και οι απόντες της ζωής. Κι ο μέγιστος Καζαντζάκης, κι ο τρυφερός βάρδος του Ρεθέμνου Καλομενόπουλος. Τους στίχους των εκάλυψαν με τα ηχοχρώματά τους, συνθέτες με οίστρο.
«Όλος ο κόσμος ναν΄ επά και μια ψυχή να λείπει!»
Πόσο τραγικά αισθητή γίνεται μια απουσία. Του αξέχαστου Γιώργη Στεργίου, αυτού του κολοσσού της ρώμης και της καλωσύνης, που τόσον αναπάντεχα χάθηκε πάνω στη δημιουργική πληρότητά του. Και ήταν κρίμα. Αν ζούσε θα πετούσεν, η μεγάλη καρδιά του, που τον πρόδωσε, από ενθουσιασμό για τη σάρκωση ευγενικού ονείρου της γενέτειρας που λάτρεψε και υπηρέτησεν ευεργετικά με τη δημιουργική του δραστηριότητα. Αλλά οικεία θα του ήταν και η ατμόσφαιρα, του αντιπροέδρου της Παγκρητίου. Γιατί, παράλληλα με τη Μαθηματική επιστήμη, έχοντας έμφυτη κλίση στη Μουσική, σπούδασε και στο Ωδείο Αθηνών φωνητική μουσική. Η φύση του είχε δωρίσει φωνή τενόρου με μέταλλο καταπληκτικό. Και μια τέτοια δύναμη πνευμόνων και κατά συνέπεια και εύρος φωνής, ώστε έχουνε να διηγούνται φίλοι, συμμαθητές του στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου ότι τα πνευμόνια έκαναν και δουλειά αντιζύγιου. Δηλαδή στο ένα τάση ζυγαριάς τοποθετούντων σταθμά βάρους σημαντικού και σαν αντίβαρο ένα φοβερό φύσημα του που έκανε τη ζυγαριά να γέρνει από το άλλο μέρος.
Ιεροφάντης ο αλησμόνητος, των ανώτερων μαθηματικών, μυαλό δυνατό, πολύστροφο και φιλοσοφημένο σ΄ ένα μαθηματικό συνέδριο, στη Μόσχα εκπροσωπώντας την Ελληνική μαθηματική Εταιρεία «Απόστολος εκ περάτων» συμφιλιώνει θετική επιστήμη με τη Θεολογία και γίνεται λυτρωτής της μεταφυσικής αγωνίας του ανθρώπου.
Απόδειξε με μαθηματικό λογισμό του, την ύπαρξη Ανάρχου Θεού!! Αυτός ο συγγραφέας της πρωτότυπης πραγματείας περί Διογένη Απολλωνιάτη, του Ρεθύμνου αρχαίου φιλόσοφου έγινε φωνή σάλπιγγος διαλαλώντας «ούρμπι εν όρμπι» μεγαλυνάριο προς το «Τριλαμπές της μιας Θεότητος!!». Τα Μαθηματικά! Αυτή η θετική επιστήμη, έχει γίνει σήμερα επιστήμη των επιστημών, με προσφορές σημαντικές και στη φιλοσοφία και στη μουσική και στη Θεολογία.
Ο Πρόεδρος του συλλόγου «των εν Αθήναις Ρεθυμνίων το Αρκάδι» κ. Γρηγ. Μοράκης, αυτό το «Κρητικό κεφάλαιο» με την επιστημοσύνη το κατακόρυφο ήθος και τις ανεκτίμητες υπηρεσίες στη συλλογική ιδέα – ιδρυτικό μέλος πριν 45 χρόνια του συλλόγου το «Αρκάδι» κατασυγκίνησε όλους με την μεστή προσλαλιά του. Απάντησε με μικρή εισήγηση, ο «οφθαλμός του Δήμου Ρεθύμνης» μέλος του συνδέσμου που εμόχθησε για την επιτυχία – ρέκτης Ρεθυμνιώτης κ. Μάνος Αστρινός, ευγνωμονώντας το εκλεκτό συμβούλιο του συλλόγου το «Αρκάδι» για όσα έπραξε για τη Χορωδία που είχε θέσει υπό την αιγίδα του.
Άξιοι του Δημοσίου επαίνου το τόσο ικανό συμβούλιο του Συνδέσμου υπέρ την ανέλιξη της πολιτιστικής στάθμης του Ρεθέμνου πρωτοβουλίες του. Ο λαμπρός μας σύλλογος το «Αρκάδι» που με τόση στοργή αγκάλιασε και εστήριξε τη Χορωδιακή εμφάνιση, και όλοι όσοι αφανείς στρατιώτες συνέτρεξαν την ωραία αυτή προσπάθεια.
«Εκ στόματος» 50 άξιων βλαστών της πόλης των γραμμάτων «καταρτίστηκε αίνος!» στην αίθουσα «Παλλάς» των Αθηνών.
Και στο «Χίλτον» σε αναμέτρηση δύσκολη δυσανάλογη, αλλά αναλογικά πετυχεμένη, έψαλαν τα «Ωσανά» του «πιστεύω τους» στη γη των πατεράδων τους!
«Ζήτω το Ρέθεμνος» αναφωνεί το επίτιτλο πρόσφατου γραφτού του, στην «Κρητική Επιθεώρηση» ο φλογερός Ρεθεμνιώτης ποιητής Σπύρος Λίτινας, με την αυθορμησία και το πάθος που τον διακρίνει. Τι να προσθέσω εγώ, ύστερα από αυτή την εύγλωττη και συμπυκνωμένη κραυγή δικαιολογημένης έξαρσης αθάνατο Ρέθεμνος!
Εκτός, από ένα φτωχό αλλά από καρδιάς υστερόγραφο:
Πολιτεία πολυαγαπημένη, οι Ξενητεμένοι σου, σε ασπάζονται!
ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΜΑΛΑΚΗΣ
(ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ Κυριακή 13 Νοεμβρίου 1977)