Και η πορεία στους βωμούς των Ολοκαυτωμάτων του Κέντρους συνεχίζεται με επίκεντρο τις Βρύσες
Στο καφενείο κάτω από την εκκλησία του Αγ. Γεωργίου επαναλαμβάνεται η ίδια πάντα σκηνη, που όλοι θέλουν να προσφέρουν κάτι στον ξένο.
Κερδίζει την … κούρσα της αντιπαράθεσης ο κ. Χαρίτος Κορωνάκης προς μεγάλη απογοήτευση του κ. Δημήτρη Βλαστού, που δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για το οδοιπορικό μας.
«Για τον παπα – Συμεών, να γράψετε» συστήνει με θέρμη . είναι μια ηρωική μορφή».
Αναφερόμαστε στα όσα έχει αφήσει ο Σπύρος Μαρνιέρος κι όσα έχει καταγράψει ο δάσκαλος ο κ. Γιώργος Κουκλινός. Τολμάμε να μεταφέρουμε και την ένσταση των ιστορικών ως προς το θέμα του αποκεφαλισμού του ηρωικού ιερέα που αμφισβητούν οι ερευνητές της ιστορίας. «Ένα πράγμα πρέπει να ξέρετε, επιμένει ο κ. Βλαστός. Ο παπά Συμεών ήταν μια θρυλική μορφή. Όταν τον έπιασαν τον πήγανε μαζί με τους άλλους μελλοθάνατους εκείνος ζήτησε και τον πήγαν στην εκκλησία. Εκεί λενε πως είχε φυλαγμένο Τίμιο Ξύλο. Με αυτό φυλακτό., δεν τον έπιανε καμία σφαίρα. Λέγεται ότι οι Γερμανοί έντρομοι ειδοποίησαν στη διοίκηση στα Χανιά για να πάρουν οδηγίες. Πράγματι βγήκε διαταγή να τον αφήσουν. Αλλα μέχρι να φθάσει η διαταγή οι Γερμανοί είχαν σκοτωμένο με το μαναράκι τον παπά μας. αν θα μπείτε μάλιστα στο μνημείο, ακόμα υπάρχει το μαναράκι αυτό».
Ακούμε προσεκτικά τον κ.. Βλαστό αλλά αποφεύγουμε κάθε σχόλιο. Είναι η ευθύνη, είναι ο σεβασμός στους ιστορικούς που επιμένουν να τεκμηριώνουν κάθε συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν. Αυτό όμως δεν μειώνει καθόλου τη λάμψη τοου ηρωικου παπά Συμεών που έμεινε θρύλος. Και εμπνέει πάντα ακόμα και τους σύγχρονους δημιουργούς.
Δαιμονικά σφυρίζανε οι κόρες του θανάτου, αλλα μπροστα στο γέροντα τους σώνεται η ορμή
Τίμιο ξύλο λέγανε πως είναι η αφορμή που έφερε ο Συμεών στην άτρομη καρδιά του.
Κι έμεινε ο Θρύλος να μηνά αιώνια στον πλανήτη
Πως ο θεός ευλόγησε ετούτο το νησί
Κι αν εκατόμβες έγιναν αθώεοι περισσοί
Από το αίμα τους ζωή κι ανάσα πήρε η Κρήτη.
Το χρονικό της θυσίας ξεδιπλώνεται καθώς έχει να καταθέσει η μνήμη κι άλλες μαρτυρίες.
Κάποιος μπαίνει στην κουβέντα για να παρατηρήσει: «κι όμως θα είχαμε σωθεί αν..» Από ένστικτο μαντεύουμε την ενδιαφέρουσα συνέχεια. Αλλα δεν μας επιτρέπεται να κατευθύνουμε την αναφορά με δικά μας στοιχεία. Ενθαρρύνουμε απλά το συνομιλητή μας να δώσει συνέχεια. Πως θα μπορούσε άραγε να σωθεί το χωριό;
– Μια κοπέλα ειδοποίησε, μας λέει. Αλλα δεν της έδωσαν καμία σημασία.
– Μήπως κάποια που εργαζόταν στην Γκεστάπο ως διερμηνέας; Ρωτήσαμε
– Ακριβώς .
Και ακούμε μια δεύτερη μαρτυρία που έρχεται να κλείσει όπου ν’αναι το παζλ των στοιχείων που συγκεντρώνουμε εδώ και είκοσι χρόνια για μια γυναίκα που θα μπορούσε να ρίξει περισσότερο φως στα γεγονότα του Κέντρους.
Για τη Νίνα Κουκλινού αρχίσαμε να ενδιαφερόμαστε το 1977. ηταν περισσότερο η αγάπη στην τοπική ιστορία , τηαν νωπά τα θέματα γύρω από την εθνική αντίσταση που σε παρέσυραν οι έρευνες.
Ο Αντώνης Σανουδάκης μόλις είχε αρχίσει να καταγράφει μαρτυρίες αγωνιστών. Ηταν η εποχή που ενθάρρυνε την ιστορική έρευνα.
Πρώτος μας έκανε αναφορά για τη Νινα Κουκλινού, ο αείμνηστος Ιωσήφ Χομπίτης, στον οποίο και οφείλουμε το γεγονός ότι μάθαμε εγκαίρως να μην αγγίζουμε ότι ανήκει σε άλλες σφαίρες και χρειάζεται ειδική μεταχείριση.
«Καλή της ώρα, μας είπε ο αξέχαστος συμπολίτης έμπορος. Δεν ξέρω αν ζει αλλά της οφείλω τη ζωή μου. Εκείνη με ειδοποίησε όταν βρισκόμουν στο Ροδάκινο να κρυφτώ. Αν δεν έπαιρνα εκείνο το σωτήριο μήνυμα οι Γερμανοί θα με είχαν συλλάβει και σίγουρα με περίμενε το απόσπασμα».
Ένας άλλος αξιόπιστος μάρτυρας ήταν ο επίσης αείμνηστος Γιάννης Κυριακάκης. Ένα όνομα που δεν χρειάζεται αμφισβήτηση με γνωστές περγαμηνές αγωνιστικότητας και ένας ασυμβίβαστος άνθρωπος που είχε ταυτιστεί με την ιδεολογία του. Όπως μου διηγούταν μερικές φορές ότι από Γερμανούς διώκτες του ήξερε πως «δικοί» μας τον είχαν παραδώσει σε αυτούς, ήρθε η κουβέντα και στη Νίνα Κουκλινού. Είπε και εκείνος τις δικές του προσωπικές θέσεις που έδειχναν την προσπάθεια αυτής της γυναίκας να διευκολύνει τη θέση του όταν τον είχαν στα κολαστήρια και τον ανέκριναν.
Οι μαρτυρίες τρίτωσαν με έναν επίσης μεγάλο αγωνιστή τον Κώστα Ξεξάκη, που είχε πει χαρακτηριστικά ότι η Νίνα Κουκλινού σε μια κρίσιμη φάση της ανάκρισης που του έκαναν, στην οποία προσπάθησε να παραστεί για να τον βοηθήσει, τελικά δεν άντεξε και λιποθύμησε στη θέα του βασανιστηρίου που του έκαναν.
Αργότερα έγινε γνωστό από αξιόπιστη πηγή ότι η Νίνα Κουκλινού έσπευσε να ενημερώσει για την επικείμενη καταστροφή του Κέντρους. Αλλα δεν έδωσε κανένας σημασία.
Θα συνιστούσαμε θερμά στους ιστορικούς μας να ρίξουν περισσότερο βάρος στο θέμα αυτό. Υπάρχει μια αξιόπιστη μαρτυρία από κάτοικο του Γερακάρι. Και κάτι επίσης σημαντικό που έχει να καταθέσει κάτοικος των Βρυσών. Το κέντρος θα μπορύσε να σωθεί με την πολύτιμη πληροφορία που είχε δώσει η Νίνα Κουκλινού, αλλα γιατί δεν υπήρξε ανταπόκριση, αυτό μόνον οι ιστορικοί μπορούν να συμπεράνουν.
Οι μαρτυρίες αυτές θα δοθούν στο Δήμο Συβρίτου, που έχει εδώ και έξι χρονια οργανώσει αρχείο και το αξιοποιεί κάθε χρόνο περισσότερο. Και έλπίζουμε να βοηθήσουν ώστε να λάμψει η ιστορική αλήθεια.
Σε πρόσφατη επικοινωνία που είχαμε με την κ. Νίνα Κουκλινού Γκόγκα, στο ησυχαστήριο της Νέας Μάκρης που ζει με τον αγαπημένο της σύντροφο Γιώργο Γκόγκα, όπως γίνεται κάθε φορά απέφυγε να κάνει αναφορά γύρω από το θέμα.
Περιορίστηκε μόνο να πει ότι θα μπορούσε να σωθεί το Κέντρος και να μην χαθούν τόσες ψυχές. Θυμάται με νοσταλγία το Ρέθυμνο και στέλνει χαιρετισμούς σε όσους ρωτούν για κείνη. Αλλά επιμένει να μην μιλά για την εποχή που διαδραμάτισε τόσο σημαντικό ρόλο. Όπως μας είπε, κάποιες σημειώσεις που κρατούσε υποχρεώθηκε να τις καταστρέψει.
Θεωρούμε απαραίτητο όσο είναι εν ζωή κάποιοι τόσο σημαντικοί άνθρωποι να αξιοποιήσουμε τις μνήμες τους.
Όπως ακριβώς συμβαίνει με το Μανόλη Τρουλινό που είχε δώσει μια πολύ σημαντική μαρτυρία στο Σπύρο Μαρνιέρο το 1984. παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα.
«Οι συγκλονιστικότερες πληροφορίες για τους μελλοθάνατου των Βρυσών (μεταξύ των οποίων ο εφημέριος του Χωριού) είναι εντελώς πρόσφατες (1984). Θεωρείται παράδοξο, πως επί τόσα χρόνια κρατήθηκαν μακριά από τη δημοσιότητα. Ποιος ξέρει πόσα σημαντικά θα εξαφανισθούν όταν εκλείψουν και οι τελευταίοι μάρτυρες της Κεντριανής Τραγωδίας.
Η πληροφορία προέρχεται από το Βρυσανό Μανόλη Τρουλινό που την αποφράδα μέρα της καταστροφής βρέθηκε έξω από τον Κλοιό κι αγγαρεύτηκε από τους Γερμανούς του Φυλακίου της Σχολής των Ασωμάτων μαζί με τους δύο άλλους νεαρούς να συνοδεύουν τρία μουλάρια και να κάνουν τους Αγωγιάτες. Φτάνοντας στις Βρύσες και περνώντας το δημοτικό Σχολείο χώρος απομόνωσης των μελλοθάνατων, αντιλήφθηκαν να τραγουδούν τον Εθνικό Ύμνο. Πλησίασαν και είδαν κορυφαίο της προθανάτιας χορωδίας τον εφημέριο του χωριού Ιερομόναχο Συμεών Δρετουλάκη (από τον Οψιγιά Αμαρίου) με εκατέρωθεν τους άνδρες. Οι Συμεών σταμάτησε για μια στιγμή να ψάλλει και φώναξε: «νερό – νερό» οι εθνομάρτυρες Βρυσανοί δεν απόλαυσαν την τελευταία τους επιθυμία. Οι Γερμανοί σκοποί ηδονιζόμενοι έσπασαν τις στάμνες με το δροσερό νερό που έσπευσαν να μεταφέρουν οι τρεις νεαροί».
Ο κ. Μανόλης Τρουλινός ευτύχησε να κάνει γαμπρό του το γνωστό εκπαιδευτικό και ερευνητή κ. Λευτέρη Κρυοβρυσανάκη. Ετσι έχει διασωθεί η μαρτυρία του και ηχογραφημένη, αλλα και η μοναδική φωτογραφία του παπά Συμεών.
Αυτό οφείλεται στη σύζηγό του κ. Τρουλινού, που ήταν πρώτη ανιψιά του ηρωικού ιερέα που παραμένει θρύλος.
Η έρευνα στα χωριά αυτά δεν θα πρέπει να σταματήσει. Όπως δεν μπορούμε να μην επαναλαμβάνουμε το μεγάλο λάθος που έγινε από τους «συμμάχους» μας. Η απαγωγή του στρατηγού Κράϊπε ήταν πράξη τουλάχιστον ατυχής κανένας εθνικός λόγος δεν απαιτούσε μια τέτοια αποκοτιά.
Ήδη από το αίμα τόσων πατριωτών στα χρόνια της Αντίστασης είχε ετοιμαστεί το έδαφος για τη λευτεριά.
Αυτή η ανοησία που στοίχισε τόσο αίμα και ορφάνια και προσφυγιά, γιατί έπρεπε να γίνει; Μια ανοησία που πάρθηκε όταν οι εμπνευστές είχαν κάνει γενναία σπονδή στον Βάκχο. Αυτές άραγε τις περιπτώσεις υπάρχει περίπτωση να τις καταδικάσει τουλάχιστον η συνείδηση των νεότερων; Γένοιτο!
Ευα Λαδιά
Πηγή: Εφημ. Ρεθενιώτικα Νέα, 21-8-04