Η άποψή μας
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1994
ΤΕΥΧΟΣ 6
«Νησί πικρό, νησί γλυκό
Νησί τυραγνισμένο,
Κάνω τον πόνο σου να πω
Και προσκυνώ και μένω».
Σε μια συγκλονιστική εμπειρία που έζησαν γυναίκες του Ρεθύμνου, τον Οκτώβρη του 1993, είναι αφιερωμένο το τεύχος αυτό.
Ήταν το ταξίδι στην Κύπρο για την αδελφοποίηση των γυναικείων οργανώσεων του τόπου μας με τον Όμιλο Γυναικών Κυθρέας.
Οι φίλες, εκπρόσωποι σωματείων που συμμετείχαν στην αποστολή είχαν προετοιμαστεί για μια τυπική διαδικασία και ήταν γεμάτες ερωτηματικά για το αποτέλεσμα.
Έζησαν όμως στιγμές που δίνουν αξία στη ζωή. Βρέθηκαν μπροστά σε εικόνες προσφυγιάς που πληγώνουν το βλέμμα και αφυπνίζουν τη συνείδηση. Άκουσαν αφηγήσεις που φορτίζουν το συναίσθημα και θυμίζουν το χρέος. Έτσι όταν ήρθε η στιγμή της τυπικής υπογραφής όλα τα μέλη της αποστολής συνειδητοποίησαν ότι το δυσκολότερο είχε επιτευχθεί.
Η αδελφοποίηση είχε γίνει από την πρώτη στιγμή που οι αδελφές τους της Κυθρέας τις υποδέχθηκαν με λουλούδια στο αεροδρόμιο. Τώρα, πέρα από το πρωτόκολλο που θυμίζει την επισημοποίηση ενός δεσμού, οι γυναίκες του Ρεθύμνου δίνουν περισσότερη αξία στις μνήμες που είναι γεμάτες Κυθρέα, πόνο προσφυγιάς και λαχτάρα επιστροφής. Για να γιορτάσουμε την αδελφοποίηση εκεί.
Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ
ΑΡΙΘ. ΤΕΥΧΟΥΣ 6
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1994
Εκδίδεται από συντακτική ομάδα – μέλη του Συλλόγου Γυναικών, της ΧΕΝ και του παραρτήματος ΕΓΕ Ρεθύμνου, με την υποστήριξη της Νομαρχιακής Επιτροπής Ισότητας και του Λυκείου των Ελληνίδων:
Ελένη Δραμιτινού – Συγκέντρωση κειμένων, Συντονισμός Ομάδας
Κατίνα Κανδυλάκη – Εύα Λαδιά Επιμέλεια εκτύπωσης
Μαρία Ζαχαράκη – Διάθεση τευχών, Οικονομικά
Στέλλα Μιχάλα – Δημόσιες σχέσεις
Τιμή τεύχους: 300 δρχ. Ετήσια συνδρομή: (4 τεύχη) 1000 δρχ.
Συνεργασίες – αλληλογραφία να απευθύνονται στα μέλη της Συντακτικής επιτροπής ή στη διεύθυνση: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ Χρ. Μακρή 11, 74100 Ρέθυμνο Τηλ. 0831 – 29330, 29223
Συνδρομές στη Μαρία Ζαχαράκη, Ανδρουλιδάκη 5 – 7, Ρέθυμνο
ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ – ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΕΚΔΟΣΕΙΣ – ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ «ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ» ΣΤ. ΚΑΛΑΪΤΖΑΚΗΣ & ΥΙΟΙ Α.Ε.
Οδός Κουντουριώτου 138 Ρέθυμνο Τηλ. (0831) 22867 – 55573
Ο Φορέας Γυναικών Ρεθύμνης επισκέφθηκε το μαρτυρικό νησί
Ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τη διχοτομημένη Κύπρο
Της Γεωργίας Γυπαράκη
Κύπρος – Μπροστά από τη γραμμή του Αττίλα στην περιοχή Δερύνειας. «Πράσινη» την έχουν βαφτίσει οι κλειδοκράτορες του κρατούν την τύχη του κόσμου στα χέρα τους…
Κύπρος -λίγα χιλιόμετρα μόλις από την κατεχόμενη Αμμόχωστο. Στη μεγάλη ταμπέλα που βρίσκεται μπροστά μας. διαβάζουμε:
«Γραμμή αντιπαράθεσης
του άδικου και του δικαίου,
του τραγικού και της ελπίδας
του πόνου και της νοσταλγίας.
Μα τα σύνορά μας δεν τελειώνουν εδώ.
Δεν τελειώνει εδώ η ιστορία της πατρίδας μας.
Φτάνει μέχρι τις ακτές της Κερύνειας
Μέχρι το μοναστήρι τ’ Αποστόλου Ανδρέα.
Μέχρι τις πορτοκαλιές του Μόρφου.
Και Θα συνεχίσει να υπάρχει».
Κύπρος – Σταυροδρόμι τον κόσμου ανάμεσα στους αιώνες. Εδώ διασταυρώνονται λαός και πολιτισμός λογής – λογής. Επιδρομείς και κατακτητές ορέγονταν τα πλούτη σου παραδεισένιο νησί. Και… πάντοτε σκλαβωμένη. Δούλευε ο λαός σου σκληρά να τραφούν οι άνθρωποι. Και αυτό το ψωμί το δουλεμένο με ιδρώτα έπρεπε να το μοιραστεί με τον ξένο κατακτητή που δεν θέριζε, δεν έσπερνε, δεν ίδρωνε…
– Και ο λαός ονειρευόταν τη μεγάλη στιγμή που θα ζούσε ελεύθερος. Αγώνας στον αγώνα. Αυτός, μια σπιθαμή γης, σταυρώθηκε όσο η γης. Όλο το κόκκινο στην Κύπρο είναι αίμα. Κόκκινος ήλιος κατακόρυφα της Μεσογείου…
Η «Κ.Ε.» βρέθηκε τις τελευταίες μέρες στην Κύπρο, ανταποκρινόμενη στην πρόσκληση του Φορέα Γυναικών Ρεθύμνου με αφορμή την αδελφοποίησή του με τις γυναίκες της Τουρκοκρατούμενης από το 1974 πόλης της Κυθραίας.
Μια ταξιδιωτική εμπειρία που άφησε συγκλονιστικές εντυπώσεις.
Εντυπώσεις που αποτυπώθηκαν σε αρκετά μέτρα φιλμ αλλά κυρίως ήρθαν και σφράγισαν στην ψυχή μας ένα μεγάλο ερωτηματικό. Ένα «γιατί» γι’ αυτά που είδαμε, γι’ αυτά που μάθαμε όχι από βιβλία και ντοκυμαντέρ όπως γινόταν μέχρι σήμερα, αλλά μπροστά στην πράσινη γραμμή, απέναντι από την πινακίδα με την ένδειξη «Αλτ προς τουρκοκρατούμενη περιοχή» και το τείχος που κόβει την πρωτεύουσα του νησιού, την μαρτυρική Λευκωσία στα δύο…
Ένα ερωτηματικό πάνω στο φάκελο της διεθνούς ντροπής: τους 1.619 αγνοούμενους του νησιού. Τα τουρκικά τερτίπια και την κυανόκρανη αναισθησία.
Και ένα φόβο, δεδομένου ότι τα αδικήματα παραγράφονται συνήθως στα είκοσι χρόνια. Τον Ιούλιο που μας πέρασε, έκλεισαν τα δεκαεννέα…
– Ανδρέου Μάρω γεννημένη το 1955: αγνοούμενη.
– Ελευθερία Ελπινίκη, 34 χρόνων από την Κερύνεια. Εξαφανίστηκε δύο μέρες μετά την τουρκική εισβολή.
– Μαρούλα 19 χρόνων και Σωτηρούλα 19 χρόνων: αγνοούμενες. Τριάντα ένα αγνοούμενα παιδιά ηλικίας 6 έως 16 χρόνων βρίσκονται επίσης κατεγραμμένα στους φακέλους του υπουργείου Δικαιοσύνης της Κύπρου.
ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ
– Αγνοούμενος σημαίνει εξαφανισμένος παρά τη θέλησή σου, στερημένος από κάθε δικαίωμα στη ζωή και στο θάνατο. Ανεξακρίβωτη η ύπαρξή σου, το ίδιο ανεξακρίβωτη και η εξόντωσή σου. Η μνήμη είναι το μόνο συναπάντημα των συγγενών, των δικών σου ανθρώπων, με ότι αληθινά υπήρξες.
Από κει και πέρα, καμιά άλλη θέση στην απτή πραγματικότητα. Ούτε η παρουσία σου, ούτε η πέτρα σου σε ένα κοιμητήριο. Αυτή η πολύχρονη απουσία σου που είναι ο μη προσδιορισμός της ζωής ή του θανάτου σου, είναι η χειρότερη μορφή ακύρωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας.
Σκύβουμε στην Κύπρο σήμερα. Υποχρέωσή μας να μεταφέρουμε όσα είδαμε, μάθαμε, ακούσαμε στη διάρκεια της τετραήμερης παραμονής μας. Στο χωριό Λιοπέτρι με τον αχυρώνα στον οποίο βρήκαν τραγικό υάνατο στις 2 Σεπτεμβρίου του 1958 τέσσερα παλικάρια της ΕΟΚΑ ύστερα από πολύωρη μάχη με τα Βρετανικά στρατεύματα. Στα «Φυλακισμένα μνήματα», το χώρο των κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας στον οποίο είχαν ταφεί κατά τη διάρκεια τον Απελευθερωτικού αγώνα 1955-59 οι εννέα Κύπριοι απαγχονισθέντες ήρωες του νησιού. Στα δεξιά της εισόδου βρίσκονται οι τάφοι των δεκατριών ηρώων μεταξύ των οποίων και του Ευαγόρα Παλληκαρίδη και στα δεξιά τα κελιά των μελλοθανάτων και η αγχόνη που οι Άγγλοι είχαν εκτελέσει τους εννέα ήρωες.
Στην πληγωμένη μνήμη μας ένα πράγμα προβάλλει: το χρέος να δημοσιοποιήσουμε την αδικία που συνεχίζει να συντελείται στο διχοτομημένο νησί. Ένα πανέμορφο -κατά τα άλλα νησί- η κάθε γωνιά του οποίου μιλάει για τη μάνα Ελλάδα. Τα αδικήματα όπως γράψαμε προηγουμένως παραγράφονται στα είκοσι χρόνια. Λιγότερο από ένας χρόνος έχει μείνει…
Η ΚΥΠΡΟΣ & Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
Το «βιασμένο παιδί της Ελλάδας» η Κύπρος, είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου μετά τη Σικελία και τη Σαρδηνία, με έκταση 9.251 τ.χλμ. Το ανατολικό τμήμα της το πιο εύφορο, βρίσκεται από το 1974 υπό τουρκική κατοχή.
Βρίσκεται στο κέντρο διασταύρωσης τριών ηπείρων, της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Η γεωγραφική της θέση καθόρισε από τα πανάρχαια χρόνια και την ταραγμένη ιστορική της μοίρα.
Στην πρόσφατη ιστορία της, καθοριστικό έτος είναι το 1925 που η Κύπρος κηρύσσεται από τη Βρετανία αποικία του στέμματος.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πολλές χιλιάδες Κύπριοι πολέμησαν εθελοντικά στην Ελλάδα και κυρίως παρά το πλευρό των Βρετανών σε πολλά μέτωπα. Μετά τον πόλεμο όμως η Βρετανία αρνείται στους Κυπρίους το δικαίωμα αυτοδιάθεσης που είχε παραχωρήσει σε πολλούς άλλους λαούς. Μετά από την εξάντληση όλων των ειρηνικών και πολιτικών μέσων, αρχίζει το 1955 ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ, που οδήγησε στην ανεξαρτησία και τη δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Από τις αρχές τον 1964 και ύστερα από σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, στο νησί εδρεύει ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών με στρατεύματα από τη Μ. Βρετανία, τον Καναδά και την Σκανδιναβία. Όμως η Τουρκία δεν έπαψε να επιβουλεύεται την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τον «μαύρο» Ιούλιο του 1974, η στρατιωτική χούντα που ήταν τότε στην εξουσία στην Ελλάδα, οργανώνει στην Κύπρο στρατιωτικό πραξικόπημα με σκοπό την ανατροπή του προέδρου Μακαρίου.
Στις 20 Ιουλίου η Τουρκια εισβάλλει στην Κύπρο με 40.000 στρατό.
Παρά την ηρωική αντίσταση του Κυπριακού λαού, τα τουρκικά στρατεύματα κατέλαβαν 37% του εδάφους του νησιού, εκτόπισαν από τις εστίες τους στη Βόρεια Κύπρο 200.000 μαχητές, αλλά και άοπλους πολίτες.
Σήμερα, δεκαπέντε χρόνια μετά, τα τουρκικά στρατεύματα κατέχουν ακόμα τη Βόρεια Κύπρο, παρά τη διεθνή καταδίκη της Τουρκίας για την εισβολή στο νησί και τη συνεχιζόμενη παραβίαση των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων τον Κυπριακού λαού.
Η διεθνής καταδίκη της Τουρκίας και η αναγνώριση των δικαίων των Κυπρίων περιλαμβάνονται σε ψηφίσματα και αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου Ασφαλείας, του Συμβουλίου της Ευρώπης, κινήματος Αδεσμεύτων και άλλων διεθνών οργανισμών.
– Σήμερα, δεκαεννέα χρόνια μετά, η Κύπρος έχει ανοικοδομήσει το σύγχρονο πρόσωπό της πάνω στα συντρίμμια που άφησε πίσω του το πόδι του κατακτητή Αττίλα.
Και παρά την οικονομική της ανάπτυξη, οι κάτοικοί της ζουν με την ελπίδα της επιστροφής στις υπό τουρκική κατοχή περιοχές -πίσω από τα συρματοπλέγματα που πληγιάζουν το κορμί τον νησιού.
Πολλά βήματα μετά το «ΑΛΤ» που ο τουρκικός επεκτατισμός έχει γεμίσει το νησί.
ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ
Η Κύπρος δεν ξεχνά, το διαδηλώνει σε κάθε ευκαιρία. Και η γλώσσα του ποιητή, φορτισμένη από τη συγκίνηση υπενθυμίζει:
– «Μας είπαν πως το χάσαμε το μαύρο εκείνο Ιούλη. Μα όχι. Η μνήμη σκάλωσε στη ρίζα του Πενταδάχτυλου, ανάμεσα στις ελιές και τις λεμονιές.
Η μνήμη σκάλωσε στο πατρικό σπίτι. Κρατάω το κλειδί. Μου το άφησαν κληρονομιά οι γέροι γονιοί μου και μου είπαν:
Φύλαξε το κλειδί. Είναι τον σπιτιού.
Όταν Θα πας, να ανοίξεις.
Σε τόπο φύλαξέ το σίγουρο, και κάπου, κάπου να το καθαρίζεις.
Δεν πρέπει να σκουριάσει.
Να ‘ναι έτοιμο, μόλις σας πούνε να γυρίσετε…
Έχω κλειδώσει δύο φορές την ξώπορτα.
Πρέπει να την τραβήξεις προς τα έξω μην ξεχάσεις…
Εγώ δε θα γυρίσω όπως το λογάριαζα.
Εσύ θα πας…’
ΕΣΥ ΘΑ ΠΑΣ…
Κατά πόσο όμως σήμερα οι Κύπριοι πιστεύουν ότι είναι εφικτή η επιστροφή τους στα πάτρια εδάφη; Η κ. Χαριτίνη Καλή, μια όμορφη κυρία μέλος του σωματείου «Ελεύθερη Κυθραία» που αδελφοποιήθηκε πρόσφατα με το Ρέθυμνο απαντά στο ερώτημα της «Κ.Ε.» με το βλέμμα χαμηλωμένο. Το χωριό της, η Κυθραία, πέρασε υπό τουρκική κατοχή το καλοκαίρι τον ’74. Άφησε το σπίτι της χωρίς να προλάβει να πάρει ούτε τα προσωπικά της κειμήλια. Χωρίς να πει ένα τελευταίο «γεια» στον τάφο του πατέρα…
Πρόσφυγας στη Λευκωσία, έφτιαξε τη ζωή της οικογένειάς της από την αρχή. Μέσα στο νέο σπίτι της, μπόρεσε να συνηθίσει με τα χρόνια:
«Τα βράδια όμως, όταν κάθομαι στο μπαλκόνι μου και βλέπω απέναντί μου, στα ριζά του Πενταδάκτυλου τα φώτα της σκλαβωμένης πλέον από τους Τούρκους Κυθραίας, ο εφιάλτης ξαναγυρνά. Ξέρω ότι κάποιο από τα πολλά φώτα αντιστοιχεί στο πατρογονικό μου. Ότι τώρα μέσα κατοικούν Τούρκοι έποικοι. Ούτε ένα κερί στη μνήμη των δικών μου, έχω τη δυνατότητα να πάω να ανάψω… Αυτό με πονάει πιο πολύ».
-«Όχι, δεν νομίζω ότι είναι εύκολο να ξαναεπιστρέψουμε στις εστίες μας- συνεχίζει η κ. Καλή -με φωνή χαμηλωμένη- σε τόνο εμπιστευτικό. Όμως διεκδικούμε – θυμόμαστε – παλεύουμε. Ποτέ δεν θα παραιτηθούμε από αυτό το δικαίωμα, γιατί είναι δικαίωμα και έτσι το έχουμε περάσει και στα παιδιά μας.
Ο μεγάλος της γιος ήταν ενός έτους όταν έγινε η επέμβαση. Σήμερα έχει τελειώσει την 26μηνη θητεία του και σπουδάζει Οικονομικά σε Αγγλόφωνο Κολλέγιο. Ο δεύτερος 18 ετών, υπηρετεί τη θητεία του και βγαίνει πολύ σπάνια «έξοδο» γιατί στην κλάση του είναι λίγοι οι στρατεύσιμοι. Γι’ αυτόν το χρόνο και τα επόμενα 2-3 χρόνια ο Κυπριακός στρατός θα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα δεδομένου ότι καλούνται προς στράτευση άνδρες που γεννήθηκαν το ’74 και το ’75. Όμως σε συνθήκες πολέμου, οι γεννήσεις ως γνωστόν πέφτουν κατακόρυφα… Το βάρος λοιπόν επωμίζονται λίγοι.
Οι Κύπριοι βέβαια αναμένουν βοήθεια και από τη μάνα Ελλάδα. Μια βοήθεια όμως που όπως ομολογούν, μάλλον αργεί. Εδώ θα θυμηθούμε τα λόγια του Αρχιεπισκόπου Κύπρου που υποδέχτηκε τη Ρεθεμνιώτικη αντιπροσωπεία με συγκίνηση, την προηγούμενη εβδομάδα.
«Εάν οι Τούρκοι επιτύχουν το σκοπό τους στην Κύπρο τίποτα δε θα τους σταματήσει θα ακολουθήσει η Θράκη, και έπεται συνέχεια… Η Κύπρος είναι Ελλάδα, και πρέπει να μείνει».
Η ΚΥΠΡΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Πριν κλείσουμε το αφιέρωμά μας αυτό στην Κύπρο θα αναφερθούμε στο σύγχρονο πρόσωπο του νησιού που η τουρκική κατοχή στο πιο εύφορο τμήμα του, δεν εμπόδισε την πρόοδό του.
Τεράστιες εύφορες εκτάσεις στο δυτικό ελεύθερο τμήμα του νησιού καλλιεργούνται εντατικά, ανταμείβοντας τον φιλεργατικό λαό του με υψηλά εισοδήματα. Σύγχρονες μονοκατοικίες στη διαδρομή Λάρνακα – Λευκωσία αλλά και στο παραλιακό θέρετρο Αγίας Νάπας με μεγάλους κήπους, γκαράζ και πισίνες, ξαφνιάζουν το μάτι του Ελλαδίτη που δεν έχει συνηθίσει σε τόσο πλούτο.
Δύο και τρία αυτοκίνητα ανά οικογένεια, κινητή τηλεφωνία προ τριετίας που σήμερα έχει επεκταθεί σε κάθε κατηγορία πληθυσμού, ιδιωτικά σχολεία και κολλέγια για τα παιδιά, οικογενειακές διακοπές στην Ευρώπη και όχι μόνο, είναι μερικά από τα σημεία όπου φαίνεται η οικονομική ευρωστία της Κύπρου.
Απόλυτος σεβασμός στους νόμους τον κράτους είναι ένα άλλο σημείο που μας έκανε εντύπωση. Παράνομα παρκαρισμένα αυτοκίνητα δεν εντοπίσαμε πουθενά, ενώ ο κώδικας οδικής κυκλοφορίας τηρείται σχολαστικά. Και αν κάποιος πεζός πατήσει το πόδι του στην άσφαλτο, οι οδηγοί ακινητοποιούν αστραπιαία το αυτοκίνητο και παραχωρούν προτεραιότητα.
Καθαρές πλατείες και δρόμοι, πεζόδρομοι και φαρδιά πεζοδρόμια, τηλεφωνικοί θάλαμοι, sos σε κάθε σημείο του νησιού. Σύγχρονα καταστήματα και ξενόφερτος τρόπος διασκέδασης. Το ωράριο των καταστημάτων, το τιμόνι από τη δεξιά πλευρά του αυτοκινήτου, οι πινακίδες κυκλοφορίας με στοιχεία του αγγλικού αλφάβητου, ακόμα και η υψηλή κατανάλωση τσαγιού, παραπέμπουν όλα, σ’ αυτό που η Κύπρος υπήρξε για πάρα πολλά χρόνια. Μία αγγλική αποικία με όλα της τα χαρακτηριστικά.
Φαινόμενα αφισορρύπανσης είναι ξένα για την Κύπρο, ενώ τα συνθήματα διαμαρτυρίας από αυτά που αφορούν τα οικονομικά μέτρα μέχρι τη διχοτόμηση του νησιού, είναι όλα γραμμένα σε καλαίσθητα ειδικά ταμπλό.
Τέλος, η ελληνική σημαία και η φωτογραφία του Μακάριου δεσπόζει σε όλα τα δημόσια κτίρια.
Θα κλείσουμε το αφιέρωμά μάς αυτό με την ευχή δια στόματος της κ. Θεοδώρας Κναή, προέδρου του συλλόγου «Ελεύθερη Κυθραία», προς τις γυναίκες της Ρεθεμνιώτικης αντιπροσωπείας, τις «αδελφές» πλέον του όμορφου νησιού.
«Σαΐτα η απόφαση στα μάτια μας
Βάστα καρδιά μου βάστα και όπου
νά ‘ναι η μέρα θα χαράξει.
Στην επόμενη επίσκεψη, θα σας φιλοξενήσουμε στα σπίτια μας, στην σκλαβωμένη Κυθραία»:
Είθε…
Κύπρος
Φεύγουν οι μήνες, οι χρόνοι
έγιναν κιόλας δέκα εννιά
Και μαζεύονται οι πόνοι
και δεν ξημερώνει,
στα χώματα αυτά!
Της γης σου το χόρτο καμμένο
τ’ όνειρο θαμμένο
νησί ξεχασμένο
στα δυο μοιρασμένο.
Μαρία Ζαχαράχη
Συγκλονιστικές εμπειρίες της Ρεθεμνιώτικης αντιπροσωπείας
Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ
ΠΑΛΛΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΘΡΕΑ
Μια ιδιαίτερη σχέση έχουν πια το Ρέθυμνο με την προσφυγική Κυθρέα της Κύπρου.
Οι γυναικείοι φορείς της πόλης μας, με τον Όμιλο Γυναικών Κυθρέας, που υπέγραψαν τον Οκτώβριο στη Λευκωσία το πρωτόκολλο αδελφοποίησής τους, έδωσαν μια νέα διάσταση στο θεσμό αυτό με τις δραστηριότητές τους.
Η πρόταση είχε γίνει πριν από δέκα μήνες, περίπου, από τον Όμιλο Κυθρέας.
Η Πρόεδρος του Ομίλου κ. Θεοδώρα Κναή, αντιπροσωπευτικός τύπος Κυθρεώτισσας που συνδυάζει την βαθειά πνευματική καλλιέργεια με το πηγαίο αγωνιστικό πνεύμα, είχε έρθει σ’ επαφή με τον Πολιτιστικό Οργανισμό Κρήτης, με αίτημα την αδελφοποίηση με τους γυναικείους φορείς.
Ο Π.Ο.Κ. φρόντισε να προχωρήσουν οι οργανωτικές διαδικασίες μέσω τον Συντονιστικού Οργάνου Γυναικείων Οργανώσεων Ρεθύμνου και την π. Δευτέρα άρχισε η υλοποίηση ενός ονείρου, με συνθήκες ιδανικές, ανεπανάληπτες. Στην αντιπροσωπεία συμμετείχαν:
Από το Λύκειο Ελληνίδων Ρεθύμνου οι κυρίες Ελένη Λαγκουβάρδου και Δέσποινα Καρινιωτάκη.
Από τη ΧΕΝ οι κυρίες Ελένη Μισιρλή και Μαίρη Ταταράκη.
Από τη Νομαρχιακή Επιτροπή Ισότητας οι κυρίες Ευαγγελία Παραγιουδάκη και Στέλλα Μιχάλα.
Από την ΕΓΕ οι κυρίες Ελένη Αλεπίδη και Ελευθερία Παπαδάκη.
Από τον Σύλλογο Γυναικών οι κυρίες Ελένη Δραμιτινού και Βάσω Κυδωνάκη.
Από την Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων η κ. Χρυσούλα Χριστοδουλάκη.
Από το Εργατικό Κέντρο, οι κυρίες Γιάννα Κεφαλογιάννη και Ελένη Γιουκάκη.
Από το Παιδικό Πολιτιστικό Κέντρο του Ε.Κ. η κυρία Βάσω Ζιώγα-Δρουνδάκη.
Από τους δημοσιογράφους οι δίδες Γεωργία Γυπαράκη και Έμυ Μιχελιδάκη.
Την αντιπροσωπεία τίμησαν με τη συμμετοχή τους η κυρία Μαρία Τσιριμονάκη και η κ. Ασημένια Παπαδάκη-Καμάρη.
Το συντονισμό της αντιπροσωπείας είχε η δημοσιογράφος κ. Εύα Λαδιά.
ΘΕΡΜΗ ΥΠΟΔΟΧΗ
Η Ρεθεμνιώτικη αντιπροσωπεία έφθασε στο αεροδρόμιο της Λάρνακας το πρωί της Δευτέρας, όπου της επεφύλαξε ενθουσιώδη υποδοχή το Δ.Σ. τον Ομίλου Κυθρέας, με επικεφαλής την Πρόεδρο κ. Θεοδώρα Κναή.
Αμέσως άρχισε η εφαρμογή του προγράμματος επαφών με πρώτη επίσκεψη στον Έπαρχο Αμμοχώστου κ. Αθανασίου, ο οποίος και καλωσόρισε την αντιπροσωπεία με θερμά λόγια, εκφράζοντας τον θαυμασμό του για τους Κρήτες, αναγνωρίζοντας και την προσφορά τους σε κάθε εθνικό προσκλητήριο.
Από την αντιπροσωπεία απάντησε η κ. Εύα Λαδιά ευχαριστώντας για τη θερμή υποδοχή και διαβεβαιώνοντας για την αμέριστη συμπαράσταση τον Κρητικού λαού στον αγώνα των Κυπρίων.
Ακολούθως ο Δήμος Λάρνακας παρέθεσε γεύμα στην αντιπροσωπεία την οποία καλωσόρισε ο Αντιδήμαρχος της πόλης.
Απαντώντας η κ. Γιάννα Κεφαλογιάννη εξέφρασε τη συγκίνηση και τις ευχαριστίες όλων για την αδελφική αντιμετώπιση της Ρεθεμνιώτικης αντιπροσωπείας.
Στη συνέχεια έγινε προσκύνημα στον αχυρώνα Λιοπετρίου, τόπο θυσίας Κυπρίων αγωνιστών με κατάθεση στεφάνου και ξενάγηση στην Αγία Νάπα, και στις περιοχές Πρωταρά, Παραλίμνι και Δερύνεια.
Ήταν συγκλονιστική η επίσκεψη μέχρι την γραμμή τον Αττίλα όπου με τα κυάλια διακρίνεται η Αμμόχωστος και άλλες κατεχόμενες περιοχές.
Το βράδυ το Συμβούλιο Βελτιώσεως Δερύνειας παρέθεσε δείπνο στην αντιπροσωπεία στο οποίο παρεκάθισαν επίσης ο Έπαρχος Αμμοχώστου, ο Δήμαρχος Κυθρέας, ο Πρόεδρος Δέρυνειας κ.ά.
Εδώ τη Ρεθεμνιώτικη αντιπροσωπεία εκπροσώπησε στον ευχαριστήριο λόγο η πρόεδρος της ΕΓΕ κ. Ελένη Αλεπίδου.
ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟΝ ΤΥΜΒΟ
Το πρωί της Τρίτης, η μέρα ξεκίνησε με επίσκεψη στον Τύμβο Μακεδονίτισσας, όπου έγινε κατάθεση στεφάνων.
Ακολούθησε επίσκεψη στον πρόεδρο της Βουλής κ. Γαλανό, στον οποίο μετέφερε τα φιλικά μας αισθήματα και την αγάπη του Κρητικού Λαού η Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών κ. Ελένη Δραμιτινού.
Η κ. Δραμιτινού είπε:
Εξοχώτατε κ. Πρόεδρε της Κυπριακής Βουλής.
Εκλεχτές μας φίλες Κυθρεώτισσες,
Ευχαριστούμε από καρδιάς για τα θερμά σας λόγια και για την ιδιαίτερη τιμή που μας κάνατε να μας δεχθείτε στο εθνικό σας κοινοβούλιο – το βάθρο της Δημοκρατίας-.
Για μας έχει ιδιαίτερη σημασία αυτή η επίσκεψη γιατί δυναμώνει τους δεσμούς μας για συνεχή επικράτηση της δημοκρατίας.
Εμείς οι γυναίκες επιδιώξαμε τη γυναικεία παρουσία στα κέντρα λήψης των αποφάσεων και ένα από αυτά είναι το Κοινοβούλιο.
Εδώ να σας μεταφέρουμε θερμό αγωνιστικό χαιρετισμό των γυναικών του Ρεθύμνου της Κρήτης και να επαναλάβουμε τη συμπαράστασή μας στο δίκιο του αγώνα σας για ενιαία, ανεξάρτητη, αδέσμευτη, ελεύθερη Κύπρο.
Ένας λαός μεγαλουργεί από τα ερείπιά του δεν πεθαίνει ποτέ.
Εμείς σαν αδελφός λαός έχουμε να πούμε τούτο.
Καταδίκη στους ένοχους και στους συννενόχους που με τις ενέργειές τους καταδικάζουν τους λαούς σε πόλεμο, θάνατο, προσφυγιά, κακουχίες.
Πρέπει να δυναμώσουμε το κίνημα της Ειρήνης όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα και να διατρανώσουμε την απαίτησή μας για ζωή χωρίς φιλοπόλεμους προστάτες.
ΖΗΤΩ Η ΚΥΠΡΟΣ – ΖΗΤΩ Η ΚΡΗΤΗ
Επόμενος σταθμός ήταν η Αρχιεπισκοπή Κύπρου, όπου ο Αρχιεπίσκοπος κ.κ. Χρυσόστομος δέχτηκε με εγκαρδιότητα την αντιπροσωπεία.
Τον χαιρετισμό του Ρεθύμνου μετέφερε σε αυτόν η κ. Μαρία Τσιριμονάκη, με μεστά λόγια στα οποία διαγραφόταν και ο ρόλος της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία.
Συγκεκριμένα η κ. Τσιριμονάκη είπε:
Μακαριώτατε,
Η συνάντησή μας με τη Μακαριότητά Σας αποτελεί σταθμό για όλες μας και για την κάθε μια ξεχωριστά.
Σαν γυναίκες και σαν Κρητικές, ζυμωμένες με την παράδοση του νησιού μας, γνωρίζομε βαθειά μέσα μας πως η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ την οποίαν Σεις επάξια εδώ εκπροσωπείτε, είναι το κλειδί της ύπαρξής μας σαν Έθνος.
Σεις, σαν Ορθόδοξος Έλληνας Ιεράρχης είσθε ένας βράχος στον οποίον μπορεί με ασφάλεια να στηρίζεται κάθε κοινή προσπάθεια για να διατηρηθεί η πολιτιστική μας ταυτότητα και να μη διακοπεί η ιστορική μας συνέχεια, σ’ αυτόν τον ταραγμένο κόσμο που ζούμε…
Από τη δική μας πάλι πλευρά, σαν γυναίκες, έχομε επίγνωση ότι η Ορθόδοξη Παράδοσή μας, κατοχυρώνει την ενεργητική συμμετοχή μας στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Ειδικότερα, τόσο τα μέλη της αντιπροσωπείας μας, όσο και ο ΟΜΙΛΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΥΘΡΕΑΣ που επίσημα πλέον θα είναι σε λίγο αδελφές μας, προερχόμαστε από μικρές παραδοσιακές κοινότητες που, κατά γενική ομολογία, είναι χώροι με ιδιαίτερη σημασία στις μέρες μας, αφού σ’ αυτούς διασώζεται η ελληνορθόδοξη παράδοσή μας. Μ’ αυτή την ευλογημένη ευκαιρία, δεχθήτε, σαν ελάχιστο δείγμα σεβασμού προς το πρόσωπό Σας, την πρόσφατη έκδοση της Βικελαίας Βιβλιοθήκης για τις Εκκλησίες της Βενετοκρατούμενης Κρήτης του GIUSEPPE GEROLΑ.
ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ
Συγκλονιστικές στιγμές ακολούθησαν στο Δημαρχείο Κυθρέας, όπου υπεγράφησαν τα έγγραφα αδελφοποίησης.
Στο συγκινητικό λόγο της κ. Θεοδώρας Κναή έδωσε μια φορτισμένη συναισθηματικά συνέχεια η πρόεδρος της Ν.Ε.Ι. κ. Ευαγγελία Παραγιουδάκη, υπογραμμίζοντας την αγάπη που έχει δείξει το Ρέθυμνο σε κάθε ξεριζωμένο από τη γενέθλια γη του αδελφό.
Στο χαιρετισμό της η κ. Κναή είπε:
Καλωσορίζουμε σήμερα τις αδελφές μας από την Κρήτη με αισθήματα χαράς στην Κύπρο μας.
Η παρουσία τους εδώ σήμερα εντάσσεται μέσα στα πλαίσια της αδελφοποίησης του Ομίλου Γυναικών Κυθρέας με το φορέα Γυναικών Ρεθύμνου. Η επίσκεψη αυτή είναι το πρώτο στάδιο της αδελφοποίησης. Η αδελφοποίηση θα ολοκληρωθεί με την επίσκεψη των γυναικών της Κυθρέας στο Ρέθυμνο τον επόμενο χρόνο. Η σημερινή μέρα ας είναι η αφετηρία για μια σταθερή, μόνιμη και γόνιμη επικοινωνία και επαφή μεταξύ των γυναικών Ρεθύμνου Κρήτης και Κυθρέας Κύπρου.
Η πράξη αδελφοποίησης δυστυχώς γίνεται εκτός Κυθρέας. Παρακαλώ το Θεό, εύχομαι, ελπίζω και πιστεύω ότι του χρόνου θα φιλοξενήσουμε τις αδελφές μας Ρεθυμνιώτισσες στην Κυθρέα, και θα επαναλάβουμε την πράξη αδελφοποίησης στο Σεράγιο της Κυθρέας:
«Κάτω από τον Πλάτανο με το νερό να τρέχει».
«Βάλε Θεέ τη δύναμη να εισακουστεί η ευχή μου».
Η κ. Παραγιουδάκη είπε:
Σε καιρούς τόσο κρίσιμους για την ανθρωπότητα, που η βία αντικαθιστά τον διάλογο, η αντιπαλότητα την άμιλλα και η αμφισβήτηση την πίστη σε αξίες και ιδανικά, εκδηλώσεις σαν την σημερινή έχουν μια ξεχωριστή σημασία.
Με την υπογραφή μας σ’ ένα τυπικό πρωτόκολλο αδελφοποίησης, κάνουμε απλά τη δική μας πρόταση για την προσέγγιση των λαών.
Με την σκέψη μας και την ψυχή μας περνάμε από τη θεωρία στην πράξη, δίνοντας ουσιαστικό περιεχόμενο σε μια τυπική διαδικασία.
Η Κυθρέα από σήμερα πρέπει να νιώθει κοντά της το Ρέθυμνο. Είναι κι αυτό μια πόλη με παράδοση στα γράμματα και τις τέχνες.
Πλήρωσε και αυτό κατά καιρούς βαρύ φόρο αίματος στο βωμό του μίσους. Γνωρίζει από πίκρα και οδύνη. Είδε χωριά να γίνονταιολοκαυτώματα, αλλά και να δημιουργούνται ξανά ωραιότερα από πρώτα μέσα από την τέφρα.
Έστειλε το μήνυμα αντίστασης στην οικουμένη με το ολοκαύτωμα τον Αρκαδίου.
Κι όταν το 1922 έφθασαν στο λιμάνι του ξεριζωμένα βλαστάρια της Ιωνίας, πρόσφερε πρόθυμα τη γη του για να ριζώσουν ξανά και να ανθίσουν.
Κι όταν το 1974 ήρθαν κοντά του αδέλφια μας από δω για να βρουν καταφύγιο, άνοιξε πάλι στοργικά την αγκαλιά του και σήμερα τα καμαρώνει επίλεκτα μέλη της κοινωνίας του.
Με τις γυναίκες της Κυθρέας σήμερα ανοίγουμε καινούργια μονοπάτια κοινής πορείας. Δημιουργούμε γέφυρες συνεργασίας και ενώνουμε τη φωνή μας και την πίστη μας για την εκπλήρωση του πόθου της επιστροφής.
Αδελφές μας της Κυθρέας. Το Ρέθυμνο είναι εδώ. Σας σφίγγει το χέρι και σας γνέφει. Από σήμερα ξεκινούμε μαζί, ελπίζουμε μαζί, και αγωνιζόμαστε να φθάσουμε μαζί το συντομότερο εκεί που ανταμώνουν οι προσδοκίες μας
Στη Δικαίωση…
ΚΟΝΤΑ ΣΤΗ ΘΕΡΜΗ ΦΙΛΗ
Την ίδια μέρα που γίνονταν αυτά, σ’ ένα άλλο σημείο της Λευκωσίας επικρατούσε η αναστάτωση που προκάλεσε η επίσκεψη της Βασίλισσας της Αγγλίας στο νησί.
Παρά το γεγονός ότι η μέρα αυτή ήταν ιδιαίτερα φορτωμένη με εθιμοτυπικές υποχρεώσεις για την Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού κ. Κλαίρη Αγγελίδου, με εντολή της το ιδιαίτερο γραφείο της ακύρωσε όλα τα ραντεβού της ημέρας εκτός από τη συνάντηση με τη Ρεθεμνιώτικη αντιπροσωπεία.
Η υποδοχή που επιφύλαξε η Υπουργός στις γυναίκες Ρεθύμνου και Κυθρέας ήταν αδελφική. Τα ίδια αυτά αισθήματα έκλεισε στο σύντομο χαιρετισμό της η κ. Ελένη Μυσιρλή αντιπρόεδρος της ΧΕΝ, η οποία είπε τα εξής:
Έντιμη Κυρία Υπουργέ,
Σας απευθύνομε Θερμότατο και αδελφικό χαιρετισμό οι Ρεθεμνιώτισσες γυναίκες της Κρήτης και σας γνωρίζουμε ότι φθάνοντας στην πανέμορφη αλλά πληγωμένη και αιματοβαμμένη Κύπρο ποικίλα συναισθήματα κατέκλυσαν τις καρδιές μας.
Επισκεπτόμενες τα κατεχόμενα εδάφη και κυρίως φθάνοντας λίγα μόνο μέτρα έξω από την τουρκοκρατούμενη Αμμόχωστο, αισθανθήκαμε πόνο, πίκρα και αγανάκτηση, για το χαμό μιας από τις ωραιότερες και παραγωγικότερες πόλεις της Κύπρου.
Ενώσαμε με τα δάκρυά σας τα δικά μας και σας υποσχόμαστε ότι θα μεταφέρουμε στην Κρήτη το επιτακτικό μήνυμα για τη δικαίωσή σας, πού είναι η επιστροφή των προσφύγων στις εστίες τους.
Φθάνοντας μετά από λίγο στην πανέμορφη Αγία Νάπα πήραμε ανάσα αισιοδοξίας και ελπίδας.
Εδώ πλέον φάνηκε καθαρά η εργατικότητα, η εξυπνάδα και το πείσμα τον ελληνικού στοιχείου και συγκεκριμένα του Κυπριακού ελληνικού στοιχείου που κατάφερε ν’ αναγεννηθεί από τη στάχτη και να μεγαλουργήσει.
Ο φορέας γυναικών Ρεθύμνης εύχεται στα νιάτα της Κύπρου καλή πρόοδο, αντοχή και υπομονή για να ζήσουν όσο πιο σύντομα γίνεται σε μια Κύπρο ελεύθερη, δυνατή, κυρίαρχη και παραγωγική, έτσι όπως την είχαν οραματισθεί οι πατεράδες και οι παππούδες τους, αλλά και το σύνολο του Ελληνισμού.
Η κ. Εύα Λαδιά στη συνέχεια επέδωσε στην κ. Υπουργό την πρόσκληση της Α.Σ. του Μητροπολίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ, προκειμένου η κ. Αγγελίδου να επισκεφθεί σύντομα την πόλη μας.
Μήνυμα του Σεβασμιωτάτου είχε επιδώσει προηγουμένως στον Αρχιεπίσκοπο κ.κ. Χρυσόστομο, η κ. Μαρία Τσιριμονάκη μόλις τέλειωσε το δικό της χαιρετισμό.
Η επίσκεψη στα Φυλακισμένα Μνήματα όπου έγινε κατάθεση στεφάνων, ήταν γεμάτη συγκλονιστικές εμπειρίες, για όλα τα μέλη της αντιπροσωπείας.
Στη συνέχεια το Δημοτικό Συμβούλιο Λακατάμιας παρέθεσε γεύμα στην αντιπροσωπεία.
Εκ μέρους του Ρεθύμνου ευχαρίστησε με λόγια πηγαίου ενθουσιασμού η κ. Στέλλα Μιχάλα.
Το βράδυ στο Σκαλί Αγλαντζιάς έγινε καλλιτεχνική εκδήλωση που τίμησαν με την παρουσία τους ο Υπουργός Εργασίας της Κύπρου, ο εκπρόσωπος του Αρχηγού Φρουράς κ. Ξεξάκης, οι Δήμαρχοι Λευκόνοικου και Κυθρέας και πλήθος κόσμου που είχε κατακλύσει τις κερκίδες του Θεάτρου. Συγκλονιστικές απαγγελίες περιέγραψαν το δράμα της Κυθρέας, τοπικό συγκρότημα χόρεψε με μοναδική χάρη Κυπριακούς και Κρητικούς χορούς, ενώ εντυπωσίασε η εμφάνιση της Χορωδίας «Η φωνή της Κερύνειας»
Στην ομιλία της η κ. Κναή είπε:
Έντιμε κε υπουργέ,
εκλεχτοί προσκεκλημένοι
αδελφές Ρεθεμνιώτισσες
συγχωριανοί, συγχωριανές
φίλοι και φίλες,
ημέρα χαράς, ημέρα γιορτής σήμερα για μας τις Κυθρεώτισσες γιατί στις 11 το πρωί αποχτήσαμε αδελφές μας τις Ρεθυμνιώτισσες, ημέρα μνήμης, αγάπης, υπόσχεσης προς εκείνη που βουβή κι αμίλητη κοιτάζει από απέναντι και περιμένει, την Κυθρέα μας.
Ο βασικότερος στόχος του Ομίλου μας ήταν να κρατήσουμε ζωντανή την Κυθρέα μας να τη βλέπουμε να ζει όπως ζούσε πριν 20 περίπου χρόνια διατηρώντας κάθε τι που της έδινε μια ξεχωριστή ταυτότητα. Αγωνία μας μεγάλη ήταν ποια Κυθρέα θα ήξεραν τα παιδιά μας. Γιατί, για μας που ζήσαμε, για μας που περπατήσαμε τα μονοπάτια της, για μας που ήπιαμε το νερό του Κεφαλοβρύσου της δεν υπήρχε πρόβλημα να ξεχάσουμε. Εμείς θυμόμαστε 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Τα παιδιά μας όμως; Θα τ’ αφήσουμε να ξεχάσουν;
Όχι. Πρέπει η Κυθρέα μας να ζει, και να δίνει το παρόν της παντού και η αδελφοποίηση της Κυθρεώτισσας με τη Ρεθυμνιώτισσα θα ‘ταν τρανταχτή απόδειξη της ύπαρξής της και θα την βοηθούσε να αντέξει το βαρύ Γολγοθά της και να βγει νικήτρια στο τέλος.
Γι’ αυτό αποφασίσαμε να αδελφοποιηθούμε. Θέλαμε ένα πραγματικό αδελφό που να μπορούσαμε να ζήσουμε μαζί στο ίδιο σπίτι, να φάμε στο ίδιο τραπέζι, να ανοίξουμε την καρδιά μας και να αγκαλιάσουμε ο ένας τον άλλο με αγάπη κι εμπιστοσύνη, που να μπορούσαμε να του πούμε τον πόνο μας, τη σκέψη μας και να μας πει το δικό του.
Θέλαμε να δείξουμε σ’ αυτό τον αδελφό μας τον παράδεισό μας, τις φυσικές, ιστορικές και αρχαιολογικές ομορφιές του, την Κυθρέα μας. Χωρίς βέβαια να την επισκεφθούμε, να την αγγίξουμε. Δεν έχουμε βλέπετε το δικαίωμα να πατήσουμε τα χώματα που γεννηθήκαμε, ν’ αγγίξουμε τους ανθούς των λεμονιών που εμείς φυτέψαμε, να πιούμε από το νερό που μας ανάστησε, να μυρίσουμε το γιασεμί της αυλής μας.
Θέλαμε να δείξουμε στ’ αδέλφια μας την κουλτούρα μας, τα τραγούδια μας, τους χορούς μας, τα ήθη και έθιμά μας, τις γιορτές μας, τα πανηγύρια μας, το λαογραφικό και πολιτιστικό θησαυρό μας.
Μα πιο πολύ απ’ όλα θέλαμε αυτός ο αδελφός μας να ακούσει τους «αλάλητους στεναγμούς μας» για τα κατεχόμενα «της πατρίδας χώματα», να ζήσει μαζί μας για λίγο το δράμα της προσφυγιάς χωρίς όμως ποτέ να πιστέψει ότι λυγίσαμε, ότι απελπιστήκαμε. Η εθνική λεβεντιά και υπερηφάνεια τον αδάμαστού Ελληνικού λαού μας ακολουθεί, είναι μαζί μας, το πάθος μας για ζωή και λευτεριά θα συνεχίζεται μέχρις ότου επιστρέψουμε στα σπίτια μας.
Γι’ αυτό αποφασίσαμε την αδελφοποίηση όχι σαν μια απλή τυπική πράξη που προσφέρει χαρά και συγκίνηση γιατί η χαρά και συγκίνηση φεύγει, είναι περαστική, αλλά σαν γεγονός προσφοράς, δωρεάς, αγάπης, μνήμης προς την τουρκοκρατούμενη κωμόπολή μας την Κυθρέα.
Γιατί όμως το Ρέθυμνο; Πόθος και επιθυμία μας ήταν να αδελφοποιηθούμε μ’ ένα κομμάτι της Κρήτης. Ήταν τυχερό να γίνει τούτο με το Ρέθυμνο. Γιατί λοιπόν η Κρήτη;
Αέρια, Μάκαρις ήταν τα δύο κοινά ονόματά τους. Δύο νησιά, που βρέχονται από τη Μεσόγειο, που έχουν την ίδια γεωφυσική διάπλαση, που ακολούθησαν την ίδια σχεδόν ματωμένη πορεία γεμάτη κατακτήσεις, επιδρομές, ερημώσεις.
Κατοικήθηκαν και τα δύο την ίδια εποχή από την ίδια φυλή, δέχτηκαν και τα δυο πολλές επιδρομές από διάφορους λαούς, εξελληνίσθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα, ερειπώθηκαν, αφανίστηκαν διατήρησαν όμως την ελληνικότητά τους. Αγωνίστηκαν ακαταμάχητα. Η Κρήτη είναι ελεύθερη, η μισή Κύπρος είναι σκλαβωμένη, τουρκοκρατούμενη, μαζί και η Κυθρέα μας.
Είμαστε λοιπόν ή δεν είμαστε αδέλφια με τις Ρεθυμνιώτισσες; Είμαστε. Όμαιμοι, ομογάλακτοι, ομόπιστοι. Το μαρτυρεί η ίδια ιστορία, η ίδια πορεία στο χρόνο, οι ίδιες ρίζες, τα ίδια ήθη και έθιμα, η ίδια φυσιογνωμία, η ίδια γνησιότητα που χαρακτηρίζει σχεδόν όλους τους νησιώτες, ίδια ή σχεδόν ίδια διάλεκτος, ο ίδιος αυθορμητισμός, η ίδια αγωνιστικότητα
Ναι αγαπητές μου φίλες, νιώθουμε αδελφές μαζί σας. θα ζήσουμε σαν αδελφές αγαπημένες. θα σας οδηγήσουμε στις ρίζες μας και στην πορεία μας μέσα στο χρόνο και θα μας οδηγήσετε στις δικές σας. θα σας μιλήσουμε για τα αρχαία μνημεία μας, τη λαϊκή μας τέχνη, τα ήθη και έθιμά μας, τον τρόπο ζωής μας και θα μας πείτε τα δικά σας. Θα σας γνωρίσουμε τα σχολεία μας, τις εκκλησίες μας, τις ενορίες μας, θα σας μιλήσουμε για την Αγία Μαρίνα μας, τον Κεφαλόβρυσό μας, τη Λαμπρατζιά μας, θα μας μιλήσετε για τη μεσαιωνική Φορτέτσα σας, τα κάστρα σας, τις εκκλησίες σας. Θα σας περπατήσουμε βήμα προς βήμα νοερά στην Κυθρέα μας, θα σας χάνουμε να τη νιώσετε σα να την έχετε ζήσει για χρόνια και θα μας περπατήσετε πραγματικά στο Ρέθυμνο. Εμείς θα σταματήσουμε προσωρινά στην Κυθρέα του χτες, τον 1974 εσείς θα προχωρήσετε στο Ρέθυμνο του σήμερα. Θα σας δώσουμε ότι καλύτερο έχουμε και θα μας δώσετε ότι καλύτερο έχετε.
Μην ξεχάσετε όμως ποτέ τα λόγια της βουβής κυράς που έρχονται από απέναντι.
«Κόρη μου, Ρεθυμνιώτισσα, εγώ η Κυθρέα που κάθομαι βουβή απέναντί σου, σκοτεινή, σε παρακαλώ μην ξεχάσεις ποτέ ότι υπάρχω, μην ξεχάσεις ποτέ ότι περιμένω τα παιδιά μου να ‘ρθουν πίσω, μην ξεχάσεις ποτέ ότι θέλω να σημάνουν χαρμόσυνα τα καμπαναριά των εκκλησιών μου, να γεμίσουν οι αυλές μου φωνές παιδιών, μυρωδιές ανθών και λουλουδιών, μη ξεχάσεις ποτέ ότι μαραζώνω, υποφέρω.
Όταν θα φύγεις, όπου κι αν βρεθείς μη ξεχνάς ότι πονώ, μαζί μου κι η μισή Κύπρος. Ο πόνος μου αυτός πρέπει να γίνει και δικός σου. Αν καμιά φορά ακούσεις το κάλεσμα για τη σωτηρία μου, αν ακούσεις το κάλεσμα για αγώνα μη βρεις καμιά δικαιολογία, μην πεις σε παρακαλώ είναι μακριά, δεν μπορώ, αλλά τρέξε κοντά μου, αυτό σημαίνει να ‘σαι κόρη μου, αυτό σημαίνει να ‘σαι αδελφή με την κόρη μου τη Κυθρεώτισσα.
Στο θερμό χαιρετισμό της Προέδρου του Ομίλου κ. Θεοδώρας Κναή απάντησε με έναν έμμετρο λόγο συμπαράστασης και ελπίδας η κ. Εύα Λαδιά.
Ο Έμμετρος χαιρετισμός της Εύας Λαδιά:
Την άλλη φορά εκεί
το φως θα ξυπνήσει τις πέτρες
οι πασχαλιές θα φορέσουν τα γιορτινά τους
και το βλέμμα σου αδελφή μου
δεν θα μείνει μετέωρο
στο απολιθωμένο μας όνειρο αντίκρυ
και τα χέρια σου αδελφή μου
δεν θα ζυμώνουν πια το πικρό ψωμί
δεν θα ματώνουν για να σβήσουν
διαχωριστικές γραμμές
θα στρώνουν το άσπρο τραπεζομάντηλο
στο γιορτινό τραπέζι
κι όλες μαζί στη μελωδία των νερών του Κεφαλόβρυσου
θα τραγουδάμε το γυρισμό
με στίχους που γράφουμε απόψε
τώρα που οι καρδιές μας ανασαίνουν
στον ίδιο ρυθμό
Και θάναι ξεχωριστή εκείνη η γιορτή
που ετοιμάζουμε απόψε αδελφή μου
για τη μεγάλη στιγμή που μας γνέφει εκεί.
Απέναντι.
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟΥ ΚΥΚΚΟΥ
Η επόμενη μέρα καλύφθηκε από ένα προσκύνημα στη Μονή Κύκκου και με παρουσία το απόγευμα στην τελετή βράβευσης Κυθρεωτών Εκπαιδευτικών, που έγινε από την Υπουργό Παιδείας, κ. Κλαίρη Αγγελίδου στο Δήμο Κυθρέας.
Στο αποχαιρετιστήριο δείπνο εντυπωσίασε ο ευχαριστήριος λόγος της κ. Ασημένιας Παπαδάκη-Καμάρη. Το πρωί η Ρεθεμνιώτικη αντιπροσωπεία, έγινε ένας κρίκος συμπαράστασης στην ανθρώπινη αλυσίδα που κάλυψε την απόσταση 68 χιλιομέτρων Λεμεσού-Λευκωσίας και αφού επέδωσε ψήφισμα διαμαρτυρίας επέστρεψε στο Ρέθυμνο αργά το μεσημέρι.
Η τελετή αδελφοποίησης στο Ρέθυμνο με τον Όμιλο Γυναικών Κυθρέας θα γίνει την εβδομάδα του Πάσχα με πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων.
————————-
ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
ΡΕΘΥΜΝΟΥ – ΚΥΘΡΕΑΣ
Ο Όμιλος Γυναικών Κυθρέας και ο Φορέας Γυναικών Ρεθύμνου με εκπροσώπους την Πρόεδρο του Ομίλου Γυναικών Κυθρέας Θεοδώρα Κναή και τη Συντονίστρια της αντιπροσωπείας Γυναικών Ρεθύμνου Εύα Λαδιά σε ένδειξη και ενίσχυση των προαιωνίων εθνικών δεσμών μεταξύ της Μητροπολιτικής Ελλάδας και της Κύπρου, ως και για ενίσχυση του αγώνα του Κυπριακού λαού για δικαίωση, σήμερα 19 Οκτωβρίου 1993 καταλήγουν σε
ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΗΣ
με φιλοδοξία ευχή και ελπίδα η σημερινή μέρα να γίνει η αφετηρία για μια σταθερή, μόνιμη, αδιατάρακτη και γόνιμη επικοινωνία, επαφή και σύσφιγξη δεσμών αγάπης και φιλίας μεταξύ των Γυναικών Ρεθύμνου Κρήτης και Κυθρέας Κύπρου.
(ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ)
Λευκωσία, 19 Οκτωβρίου 1993
—————————————–
Η ΥΠΟΥΡΓΟΣ κ. ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙ
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟΥ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
Γρ.Υπ.1/93
22 Οκτωβρίου, 1993
Συντονιστικό Όργανο
Γυναικείων Οργανώσεων Ρεθύμνου
φ/δι κ. Εύας Λαδιά
Αγαπητές φίλες,
Η επίσκεψή σας στο γραφείο μου, μου έδωσε πολλή χαρά.
Ευχαριστώ πολύ για το ωραίο δώρο σας και τα αληθινά αισθήματα αγάπης για την Κύπρο.
Οι δεσμοί μας με τις γυναίκες της Κρήτης ολοένα μεγαλώνουν και γίνονται δεσμοί φιλίας και αγάπης.
Σας εύχομαι κάθε επιτυχία στους ωραίους σκοπούς σας.
Σας συγχαίρω για την «Άποψη». Αρκετά ενδιαφέρουσα.
Κλαίρη Αγγελίδου
Υπουργός Παιδείας
——————————————-
Ο ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΗ
Αδελφοποιήθηκαν οι γυναικείοι όμιλοι Κυθρέας – Ρεθύμνου
Η κατεχόμενη Κυθρέα θα πρέπει να παραμείνει ζωντανή στη μνήμη των προσφύγων της κοινότητας, αλλά περισσότερο στη μνήμη των μικρών παιδιών που δεν γνώρισαν ποτέ το κατεχόμενο χωριό τους. Αυτό τόνισε σε δηλώσεις της η Θεοδώρα Ακναή, πρόεδρος του Ομίλου Γυναικών Κυθρέας, που χθες το πρωί αδελφοποιήθηκε με τον αντίστοιχο Όμιλο Γυναικών του Ρεθύμνου. Η κ. Ακναή αναφέρθηκε παράλληλα και στην εκδήλωση «Κυθρέα, γη της χαράς, γη της πίκρας», που πραγματοποιήθηκε χθες βράδυ στο πολιτιστικό κέντρο «Σκαλί» Αγλαντζιάς.
Στην αδελφοποίηση των δύο Ομίλων χαιρετισμό απεύθυνε και ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ανδρεας Μουσιούττας.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 20/10/93
Ρεθυμνιώτισσες στην ανθρώπινη αλυσίδα
Μεταξύ των 50.000 γυναικών, που σχημάτισαν αλυσίδα μήκους 68 χλμ. από τη Λεμεσό μέχρι τη Λευκωσία ήταν και μια 20μελής αντιπροσωπεία από το Ρέθυμνο.
Πρόκειται για τις εκπροσώπους όλων των γυναικείων φορέων του Νομού Ρεθύμνης, που αδελφοποιήθηκαν με τον Όμιλο Γυναικών Κυθρέας.
Η αντιπροσωπεία εξέδωσε και ψήφισμα με το οποίο ζητεί την άμεση και δίκαιη λύση του Κυπριακού και δηλώνει τη συμπαράσταση του λαού του Ρεθύμνου στον αγώνα των Κυπρίων αδελφών μας, μέχρις ότου οι πρόσφυγες επανέλθουν στις εστίες τους και διακριβωθεί η τύχη των αγνοουμένων.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 22/10/93
ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ
ΡΕΘΥΜΝΟ, 21 (ΑΠΕ) –
Μεταξύ των 40.000 γυναικών, που σχημάτισαν αλυσίδα μήκους 68 χιλ. από τη Λεμεσό μέχρι τη Λευκωσία, ήταν και μια 20μελής αντιπροσωπεία από το Ρέθυμνο… Πρόκειται για τις εκπροσώπους όλων των γυναικείων φορέων το Νομού Ρεθύμνης, που αδελφοποιήθηκαν με τον Όμιλο Γυναικών Κυθραίας.
Η Αντιπροσωπεία εξέδωσε και ψήφισμα με το οποίο ζητεί την άμεση και δίκαιη λύση του Κυπριακού και δηλώνει τη συμπαράσταση του λαού του Ρεθύμνου στον αγώνα των Κυπρίων αδελφών μας, μέχρις ότου οι πρόσφυγες επανέλθουν στις εστίες τους και διακριβωθει η τύχη των αγνοουμένων.
ΑΓΩΝ 22/10/93
Ενδιαφέρουν κι αυτά
Οι γυναίκες Κυθρέας και Ρεθύμνου
Ο ΟΜΙΛΟΣ Γυναικών Κυθρέας αδελφοποιήθηκε με το Φορέα Γυναικών Ρεθύμνου. Στην τελετή αδελφοποίησης μίλησε ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Ανδρέας Μουσιούττας, ο οποίος απευθυνόμενος στις Γυναίκες του Ρεθύμνου είπε: «Μπορεί οι Γυναίκες της Κυθρέας να μην μπορούν ν’ ανοίξουν τις πόρτες των σπιτιών τους με τα ανθισμένα γιασεμιά στα κάγκελα για να σας υποδεχτούν. Μπορεί να μην μπορούν να σας παραθέσουν γεύμα στη δροσιά του Κεφαλόβρυσου. Διάπλατα όμως είναι ανοιχτές οι καρδιές τους, οι καρδιές όλων μας, για να σας αγκαλιάσουν και να σας ράνουν με τα γιασεμιά της ελληνικής ψυχής τους και να σας φιλέψουν με το πρόσφορα της αγάπης τους.
Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ 20/10/93
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΗ
ΜΠΡΑΒΟ ΣΤΙΣ ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΣΣΕΣ
Τιμή μεγάλη πρέπει και αναγνώριση στις Ρεθεμνιώτισσες. Γιατί αυτές μόνο, από την Ελλάδα όλη (όπως έγραψαν οι εφημερίδες της Αθήνας) έστειλαν αντιπροσωπεία να συμπαραταχθεί με τις γυναίκες της Κύπρου στην τεράστια ανθρώπινη αλυσίδα διαμαρτυρίας, των 68 χιλιομέτρων από Λεμεσό στη Λευκωσία, στις 21 του Οκτώβρη.
Τη μέρα που έκαναν τη διαδρομή αυτή Βασίλισσα της Αγγλίας και οι υπουργοί της. Ένα παλλόμενο ανθρώπινο κύμα. Βλέμματα οργής και αγανάκτησης. Κραυγές αποδοκιμασίας αλλά και οδύνης. Που δεν ξεχνιούνται εύκολα.
Είναι να απορεί κανείς και να θαυμάζει την πρωτοπορία του Ρεθύμνου σε πολλές μεγάλες εθνικές στιγμές. Αλλά και σε άλλες περιπτώσεις. Κι ας είναι από τις μικρότερες περιοχές της χώρας. (Δύο μόνο εκπρόσωποι στο κοινοβούλιο).
Αποδείχνουν και επιβεβαιώνουν συνεχώς οι κάτοικοί του ότι την πρώτη σημασία δεν έχει ο αριθμός αλλά η ποιότητα. Πρώτοι (το μεγαλύτερο ποσοστό) στο δημοψήφισμα με το οποίο καταλύθηκε η Βασιλεία. Πρώτοι σε δημοκρατική συμπεριφορά, αλλά και στη διακομματική συναίνεση – όταν είναι χρειαζούμενη.
Πολλοί πρώτοι στα γράμματα (πρόσφατο το πανελλήνιο βραβείο πεζογραφίας) αλλά και πρώτοι στην ξενοδοχεία και την προσέλκυση τουριστών.
Που είσαι Μεγάλε Ρεθεμνιώτη Παντελή Πρεβελάκη, πρώτε των πρώτων, να συνεχίσεις το «Χρονικό» αυτής της μοναδικής μικρής πολιτείας, που στέκει κατέναντι στο πέλαγος. Κι άλλοτε μάχεται μαζί του κι άλλοτε, πασίχαρος ο γυαλός γλυκοφυλάει τα πόδια της.
Και είναι τότε, φύση και ζωή, ως «στα λειβάδια του Παραδείσου…». Είναι, ίσως, αυτό το «μυστικό» του Ρεθεμνιώτη, της Ρεθεμνιώτισσας: Η μυστική «τροφή» από τον αέρα και τη Θάλασσα που θεριεύει το Πνεύμα.
Ανδρέας Γ. Πολιτάκης
ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ
Οι γυναίκες του Ρεθύμνου συμπαραστάθηκαν στις γυναίκες της Κύπρου, που χθες πραγματοποίησαν εκδήλωση κατά μήκους του αυτοκινητόδρομου Λευκωσίας – Λεμεσού με στόχο την προβολή του Κυπριακού και την καταδίκη της τουρκικής κατοχής.
Ανάμεσα στις 50.000 γυναίκες που σχημάτισαν ανθρώπινη αλυσίδα μήκους 68 χιλιομέτρων ήταν και 26μελής αντιπροσωπεία από το Ρέθυμνο. Πρόκειται για εκπροσώπους όλων των γυναικείων φορέων του νομού που αδελφοποιήθηκαν προχθές με τον Όμιλο Γυναικών Κυθρέας.
Η Αντιπροσωπεία εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο ζητεί την άμεση και δίκαιη λύση του Κυπριακού και δηλώνει τη συμπαράσταση και του Ρεθύμνου στον αγώνα των Κυπρίων αδελφών μας.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ΜΠΡΑΒΟ ΣΤΙΣ ΚΥΠΡΙΕΣ
Το σημείωμα του κυρίου Ανδρέα Πολιτάκη σχετικά με τη συμμετοχή που σαν Ρεθεμνιώτισσες είχαμε στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που οργανώθηκαν στη Λευκωσία με την ευκαιρία της παρουσίας της Βασίλισσας της Αγγλίας και των υπουργών της, μέσα στα πλαίσια της συνάντησης των αρχηγών των χωρών της Κοινοπολιτείας, με ενθαρρύνει να αναφερθώ από την ίδια στήλη στην άλλη πλευρά της παρουσίας μας εκεί: στα νόημα κα το περιεχόμενο της πρόσκλησης από τον ΟΜΙΛΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΥΘΡΕΑΣ που εκφράσανε την επιθυμία – και βρήκαν την ολόψυχη ανταπόκρισή μας – να αδελφοποιηθούν με τις γυναίκες του Ρεθέμνου.
Για όσους από τους αναγνώστες σας δεν το ξέρουν ήδη, λέω πως η Κυθρέα είναι ένα κατεχόμενο χωριό πέντε χιλιάδων κατοίκων, δέκα χιλιόμετρα περίπου από τη Λευκωσία, ορατό στις ρίζες του Πενταδάκτυλου. Οι κάτοικοί του, ξεριζωμένοι δυο βήματα από τα σπίτια τους, εξακολουθούν να εκλέγουν το δήμαρχό τους, όπως και οι περισσότεροι δήμοι που έχασαν τις εστίες τους και που με κάθε τρόπο εκφράζουν τους ακατάλυτους δεσμούς τους με τη γενέθλια γη των πατέρων τους.
Το νόημα της πρόσκλησης αυτών των γενναίων και ικανών γυναικών ήταν η ανάγκη ν’ αγωνιστούν με κάθε τρόπο ώστε οι επόμενες γενεές να μη χάσουν τη συνείδηση ταυτότητας που η πιστότητα στο γενέθλιο τόπο τροφοδοτεί και συντηρεί. Όλες οι ευκαιρίες που εξασφάλισαν για μας κατά το τριήμερο της παραμονής μας εκεί, – είχαμε πρόσβαση σε πολιτικές και εκκλησιαστικές αρχές, σε μνημεία αντίστασης και τόπους προσκυνήματος – όλες οι σημαντικές καλλιτεχνικές διοργανώσεις και οι συγκινητικές εκδηλώσεις φιλοξενίας συγκλίνανε στο ίδιο νόημα: ειμαστ’ εδώ, είμαστε Ελληνες, είσαστε αδέλφια μας. Όλοι μαζί, πιασμένοι χέρι – χέρι, θ’ αγωνιστούμε για να μάθουν τα παιδιά μας ποιοι είναι, για να μην ξεχάσουν, για να παραμείνουν Ελληνες…
Η Κύπρος αντιμετωπίζει το μεγαλύτερα κίνδυνο της ιστορίας της: αυτόν του αφελληνισμού. Το ίδιο κ’ εμείς. Εκεί ο κίνδυνος είναι ορατός, ψηλαφείται. Εδώ, απατηλά μασκαρεμένος αλλά υπαρκτός.
Το υψηλό βιωτικό επίπεδο – εκεί υψηλότερο, εδώ πιο ασυνάρτητο – είναι ένας ακόμα συντελεστής κινδύνου στο θέμα του αφελληνισμού που επιχειρείται, άλλοτε σκόπιμα και με ιδιοτέλεια και άλλοτε από άγνοια και επιπολαιότητα.
Όσο το θέαμα εκδηλώσεων άκριτου εθνικισμού, όπου και αν σωναντούνται, είναι σημάδια θανάσιμου κινδύνου και παλινδρόμησης, τόσο η ανάγκη ν’ αγωνιστούμε για να διατηρηθούν ζωντανές οι ρίζες που τροφοδοτούν την ιδιαιτερότητά μας σαν Έλληνες και σαν Κρητικοί, είναι επιτακτική. Το χρωστούμε στα παιδιά μας, το χρωστούμε στους εαυτούς μας, το χρωστούμε στον ευρωπαϊκό κόσμο από τον οποίον ζητάμε μια ισότιμη αποδοχή.
Οι γυναίκες ενός κυπριακού κατεχόμενοι χωριού μας έδειξαν το μοναδικό δρόμο που υπάρχει για να κρατήσουμε την ταυτότητά μας και να εξακολουθήσουμε να υπάρχουμε σαν λαός: αγώνας με όλα τα μέσα.
Εμείς θα υστερήσουμε; Οι γυναίκες του Ρεθέμνου απάντησαν: όχι.
ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΡΙΜΟΝΑΚΗ