Νίκος Τυροκομάκης, in memoriam

Το έτος 1990, μετά από μια σειρά περιπλανήσεων στα σχολεία της κρητικής υπαίθρου, βρέθηκα να υπηρετώ ως δάσκαλος μέσα στην πόλη του Ρεθύμνου. Εκεί μια μέρα ο τότε Σχολικός μας Σύμβουλος -καλή του ώρα- Ευθύμιος Λάμπρου μας έδωσε το δικαίωμα να σχολάσουμε νωρίτερα, προκειμένου να παρακολουθήσουμε ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο για την πειραματική διδασκαλία του μαθήματος των Φυσικών. Ήταν τότε που γνώρισα έναν δάσκαλο που ξεχώριζε από την εικόνα που μέχρι τότε είχα σχηματίσει στο μυαλό μου για τους συναδέλφους μου που υπηρετούσαν μέσα στην πόλη, που τα χρόνια τους είχαν κουράσει και η ηλικία τους αντικατοπτριζόταν στα άσπρα τους μαλλιά. Είχα μπροστά μου έναν άνθρωπο με πάθος για τη δουλειά του και με απεριόριστη αγάπη για το παιδί, έναν εκπαιδευτικό με ανοιχτούς ορίζοντες, έναν εργαζόμενο που δεν φοβόταν αλλά χαιρόταν την παραπανίσια δουλειά, και -πάνω απ’ όλα- έναν σεμνό υπηρέτη της εκπαίδευσης.

Ήταν ο Νίκος Τυροκομάκης. Είχε ηλικία ήδη πενήντα χρόνων, αφού είχε γεννηθεί το 1940 στην Αγία Γαλήνη και είχε φοιτήσει στο Γυμνάσιο Ηρακλείου και στη συνέχεια στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου. Στη συνέχεια διορίστηκε δάσκαλος και υπηρέτησε κατά σειρά στα δημοτικά σχολεία Γλύφας Νομού Ηλείας για επτά χρόνια, Αρδάκτου Αγίου Βασιλείου για τρία χρόνια, Χρωμοναστηριού για τρία χρόνια, Αρμένων για οκτώ χρόνια, 13^ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου για επτά χρόνια και στο 9^ο Δημοτικό Σχολείο για επτά χρόνια, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Ήταν στο 13^ο Δημοτικό Σχολείο του Ρεθύμνου που τον γνώρισα και τον θαύμασα, ένα σχολείο που αγάπησε και που του επεφύλασσε πίκρα, αφού ο κόπος για τη διοργάνωσή του δεν αναγνωρίστηκε και η διεύθυνσή του αποδόθηκε σε έναν άνθρωπο των τότε καταστάσεων.

Στη διάρκεια της υπηρεσίας του ως διευθυντής μικρών και μεγάλων σχολικών μονάδων εργάστηκε εντατικά και εποικοδομητικά. Ένα από τα δημιουργήματα, που τον σημάδεψαν και τον καθιέρωσαν ως δημιουργικό και προοδευτικό εκπαιδευτικό, ήταν τα πρότυπα εργαστήρια φυσικής και χημείας που δημιούργησε και στα έξι σχολεία στα οποία υπηρέτησε. Τα εργαστήρια αυτά ήταν εξοπλισμένα με αξιόλογο αριθμό οργάνων, απλών χειροποίητων και του εμπορίου, καθώς και με συλλογές πετρωμάτων και απολιθωμάτων, ακόμη και χαρτονομισμάτων, κερμάτων, ταχυδρομικών καρτών και φωτογραφιών. Στη διάρκεια της διδασκαλικής του πορείας κατασκεύασε περισσότερα από διακόσια όργανα φυσικοχημείας με απλά υλικά, που συνέβαλαν στην εποπτική διδασκαλία πολλών μαθημάτων.

Θα αναρωτηθείτε τι ήταν εκείνο που τον έκανε να αποκτήσει το πάθος της εποπτικής διδασκαλίας. Έγραψε ο ίδιος σε ένα κείμενό του που μου εμπιστεύτηκε και που το φυλάω ως κόρην οφθαλμού: «Σε κάποιο παιδαγωγικό συνέδριο ένας φωτισμένος δάσκαλος παρουσίασε μερικά εποπτικά όργανα φυσικής, κατασκευασμένα από τον ίδιο. Μας εξήγησε πώς τα έφτιαξε και ποια η αξία τους για την εποπτική διδασκαλία των φυσικών. Αυτό ήταν το πρώτο ερέθισμα που με προέτρεψε να ασχοληθώ με την κατασκευή εποπτικών οργάνων με απλά υλικά. Από την αρχή πίστεψα στην αξία τους και στη βοήθεια που προσέφεραν στους μαθητές, κάνοντας το μάθημα περισσότερο κατανοητό, ενδιαφέρον και ευχάριστο».

Ο Νίκος Τυροκομάκης πέραν της διδασκαλίας στους χιλιάδες των μαθητών του, συμμετείχε ενεργά στην πραγματοποίηση πολλών παιδαγωγικών συνεδρίων, με εισηγήσεις και επιδείξεις εποπτικών οργάνων. Τόσο στην περιφέρεια Λεχαινών, από την οποία τιμήθηκε για την εκεί προσφορά του, όσο και σ’ αυτή του Ρεθύμνου συνέβαλε στην εποπτική διδασκαλία των Φυσικών σε δεκάδες συναδέλφους του δασκάλους αλλά και σε φοιτητές του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης, που έκαναν την πρακτική τους άσκηση στα εργαστήριά του και που υπηρετούν σήμερα ως δάσκαλοι σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Οι υποδειγματικές διδασκαλίες του παραμένουν κατά κοινή ομολογία αξιομνημόνευτες. Κι ακόμα συμμετείχε ενεργά στην οικοδόμηση του θεσμού της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, παίρνοντας μέρος -παρά την ηλικία του- με τους μαθητές του σε σχετικά προγράμματα, δίνοντας παράλληλα το παράδειγμα σε αρκετούς νεότερους συναδέλφους του.

Ο Νίκος Τυροκομάκης όμως, δεν υπήρξε μόνο φωτισμένος δάσκαλος. Υπήρξε συνολικά προοδευτικός άνθρωπος. Υπηρέτησε ως μέλος και ως γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου του Διδασκαλικού Συλλόγου Ρεθύμνης, ως στέλεχος των Μαθητικών Κατασκηνώσεων Αρκαδίου, ως μέλος της Επιτροπής Παιδείας του Δήμου Ρεθύμνης και, ως συνταξιούχος πια, ως μέλος και ως ταμίας του Συλλόγου Πολιτικών Συνταξιούχων Νομού Ρεθύμνης για μια δεκαπενταετία. Μέχρι τον αδόκητο προχθεσινό του θάνατο εξακολουθούσε να προσφέρει στην κοινωνία, υπηρετώντας επί 32 συναπτά έτη ως ιεροψάλτης στον ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου Μασταμπά.

Μόλις πέντε μήνες πριν, το περασμένο καλοκαίρι, είχα τη χαρά να τον προσφωνήσω στην τιμητική τελετή που οργάνωσε γι’ αυτόν και για τους Αντώνη Δαφέρμο και Κώστα Μυγιάκη το Σχολικό Μουσείο του Δήμου Ρεθύμνης στην Αμνάτο. Είχα τότε κλείσει με τα ακόλουθα λόγια: «Κύριε Νίκο, σας ευχαριστούμε για την μέχρι σήμερα προσφορά σας στην εκπαίδευση και προσβλέπουμε στη βοήθειά σας και στο Σχολικό Μουσείο μας. Σας ευχόμαστε να παραμείνετε εσαεί ένα ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας μας, όπως το κάνατε και μέσα από το διδακτικό και επιμορφωτικό σας έργο. Ευχόμαστε να είστε πάντα πρόσχαρος, δημιουργικός και δυναμικός».

Σήμερα τον αποχαιρετώ εντελώς απρόσμενα και κρατάω ευλαβικά στη μνήμη μου το πάθος του για την εκπαίδευση, τον πρόσχαρο χαρακτήρα του, την απέραντη σεμνότητά του και το γλυκύτατο -σαν των παιδιών- χαμόγελό του. Πορεύσου εν ειρήνη, αξέχαστε κύριε Νίκο!

* Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι πρώην σχολικός σύμβουλος-συγγραφέας

strharis@yahoo.gr