Απ’ όταν γεννήθηκα και ένιωσα τον κόσμο άκουγα για έναν τρανό οπλαρχηγό από το χωριό μας, τα Μυριοκέφαλα Ρεθύμνου. Άκουγα για έναν άνδρα που έδωσε ότι πολυτιμότερο είχε, τη ζωή του, θυσιάζοντας τα νιάτα του στο βωμό της ελευθερίας. Η ιστορία του με συγκίνησε και άγγιξε την ψυχή μου όσο λίγα πράγματα στην ζωή μου, γι’ αυτό και ενδιαφέρθηκα, ρώτησα, διάβασα και σήμερα σχεδόν 150 χρόνια από την 21 Οκτωβρίου 1866, θα ήθελα να αναφερθώ σ’ αυτόν τον άγνωστο στους περισσότερους ήρωα, που με το επαναστατικό του σώμα έγραψε μια ακόμα χρυσή σελίδα στην ιστορία του τόπου μας. Θα ήθελα δηλαδή να αναφερθώ στον Γεώργιο Ιωσήφ Μαραβελάκη.
Τα Μυριοκέφαλα, που όλοι σας γνωρίζετε για τη χάρη της Παναγίας τους και που οι περισσότεροι τα έχετε επισκεφθεί στο μεγάλο προσκύνημα της 7ης-8ης Σεπτεμβρίου, πρέπει να ξέρετε ότι, όπως και πολλά άλλα χωριά της Κρήτης, πήραν ενεργά μέρος στο εθνικό κάλεσμα του 1866. Με αυτοκέφαλο επαναστατικό σώμα και με δικό τους μπαϊράκι έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει, το σώμα αυτό είχε συσταθεί πολύ νωρίτερα από το καλοκαίρι του 1866 και αποτελούνταν από ανυπότακτους νέους του χωριού που δεν δέχονταν την καταπίεση του κατακτητή. Όταν έγινε ο ξεσηκωμός ήταν πλέον εμπειροπόλεμο και λόγω της ικανότητας και της γενναιότητας τον ανδρών του στις μάχες που συμμετείχαν, απέκτησε αμέσως σχεδόν μεγάλη φήμη. Ωστόσο οι περισσότερες συμμετοχές του σώματος που αναφέρονται από τους ιστορικούς της περιόδου εκείνης αφορούν στο φθινόπωρο του 1866, οπότε είχε κατέβει στα περίχωρα του Ρέθυμνου.
Πρώτη καταγεγραμμένη παρουσία του σώματος των Μυριοκεφάλων ήταν τον Σεπτέμβριο του 1866, όταν συνεργάστηκε, μαζί με άλλους επαναστατημένους πατριώτες, με των νεοφερμένο αρχηγό Πάνο Κορωναίο. Μετά από επίμονη προτροπή του εξαπέλυσαν -παρά τις αντίξοες συνθήκες- ένα ανορθόδοξο κτύπημα στο κάστρο της Φορτέτσας. Το περιστατικό αυτό καταγράφηκε σε λογοτεχνική γλώσσα από τον Παντελή Πρεβελάκη στο έργο του «Παντέρμη Κρήτη» [σελ. 49]:
Ο Κορωναίος δεν πρόκαμε να καλογνωρίσει τους Ρεθεμνιώτες και τους ξεσήκωσε να χτυπήσουνε το κάστρο του Ρεθέμνου. Για τον αξιωματικό του ταχτικού, κάθε κλειστό κάστρο είναι καθώς το ντουβάρι για το άγριο κριάρι: δεν καταλαγιάζει αν δε σπάσει τα κέρατά του. Οι ντόπιοι του δείχνανε τις παλιοντουφέκες τους, δεμένες τις περισσότερες με τα σκοινιά, του φώναζαν πως η φωτιά τους δεν φτάνει μηδέ το μισόν τόπο που τρώγουν τα κανόνια από τα μπεντένια, αυτός τίποτα. Στο τέλος τον ακολούθησαν από φιλότιμο και ξεχυθήκανε στον κάμπο. Οι Τούρκοι κάμαν έξοδο από το κάστρο, με τους ντερβισάδες τους μπροστά. Ο Κορωναίος τα χρειάστηκε σε κείνον τον παράξενο πόλεμο, όπου δεν ξεχώριζες τον οχτρό από το φίλο, καθώς τρέχαν Τούρκοι και Χριστιανοί ανακατωμένοι και κυνηγιούνταν με πιστόλες και κοντάρματα, χωρίς να παραταχτούνε πρώτας κούτελο με κούτελο καθώς κάνουν οι ταχτικοί στρατοί…
Η προσπάθεια λοιπόν αιφνιδιαστικής κατάληψης του κάστρου της Φορτέτσας απέτυχε και έκτοτε οι επαναστάτες, μεταξύ των οποίων και οι Μυριοκεφαλίτες, ξεκίνησαν μια ανοιχτή πολιορκία. Δεν άφηναν δηλαδή τους Οθωμανούς να βγουν από τον κλοιό περιφερειακά του Ρέθυμνου, αλλά και δεν μπορούσαν να εισβάλουν στο εσωτερικό.
Την πρώτη καταγεγραμμένη παρουσία από ιστορικό την βρίσκουμε στο έργο «Ιστορία της Κρήτης» του Π. Κριάρη [σελ. 219]. Ο έγκριτος ιστορικός αναφέρει τον Γεώργιο Ιωσήφ Μαραβελάκη με το σώμα των Μυριοκεφάλων να πολεμά μαζί με άλλους οπλαρχηγούς στην Αμνάτο στις 18-10-1866, και όλοι μαζί να εμποδίζουν μια πρώτη προσπάθεια τον Τούρκων να κινηθούν εναντίον του Αρκαδιού, που ήδη λειτουργούσε σαν αρχηγείο του αγώνα. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κριάρης:
Εν τω μεταξύ εντόπιοι Οθωμανοί ελεηλάτησαν τα χωριά Άδελε, Αγ. Παρασκευήν, Πηγήν, Άγ. Δημήτριον και Μέσην. Ευρόντες δ’ εν αυτοίς γέροντας τινάς και γυναικόπαιδα κατέσφαξαν αυτά. Μετ’ ολίγον δε επανέλαβον τα αυτά εις Ατσιπόπουλον, ζητήσαντες όμως να προχωρήσωσιν εις Αρκάδι προσεβλήθησαν υπό του Παπά Μαρουλιανού, Εμ. Βουγιουκαλάκη, Ν. Πετράκη, Γ. Ιωσήφ Μαραβελάκη κ.λ. εις Αμνάτες και υπεχώρησαν.
Όπου έβλεπαν οι επαναστάτες ότι κατευθύνονταν οι Τούρκοι, έβγαιναν μπροστά να τους εμποδίσουν να καίνε και να λεηλατούν τα χωριά τους. Χωρίς να λογαριάζουν κούραση και κίνδυνο, οδοιπορούσαν νυχθημερόν ώσπου να βρουν πλεονεκτικότερη θέση στη μορφολογία του εδάφους για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν έναν οργανωμένο και καλά εξοπλισμένο στρατό, που τις περισσότερες φορές ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος αριθμητικά από τους ίδιους. Έτσι στις 18 Οκτωβρίου του 1866 κατάφεραν να προστατεύσουν τη μονή Αρκαδίου με τη μάχη που έδωσαν στην Αμνάτο, αλλά στις 21 Οκτωβρίου, λίγες μέρες πριν από το ιστορικό ολοκαύτωμα, έμελε να έρθει το τέλος για την ομάδα τον Μυριοκεφάλων και τον Γεώργιο Ιωσήφ Μαραβελάκη. Αυτό έγινε σε μια μεγάλη σύγκρουση που έλαβε χώρα στο Βιολί Χαράκι του Ατσιπόπουλου, όπου οι επαναστάτες ανέκοψαν την επέλαση των Τούρκων που είχαν βγει από τη Φορτέτσα να κάψουν τα χωριά του δυτικού Ρεθύμνου. Εκεί έχασε τη ζωή του ο ήρωας μαζί με άγνωστο αριθμό από τους άνδρες του. Γράφει χαρακτηριστικά ο Βασίλειος Ψυλλάκης [Ιστορία της Κρήτης, τόμος Δ1, έκδοση Μινώταυρος , σελ. 2214]:
Εν μια δε των σφοδροτέρων τούτων προ του Ατσιποπούλου συγκρούσεων, εν θέσει Βιολί Χαράκι, έπεσεν εν άλλοις εις των γενναιοτέρων ανδρών της Ρεθύμνης, ο εκ Μυριοκεφάλων οπλαρχηγός Γιώργης Ιωσήφ Μαραβελάκης, πυροβοληθείς απέναντι ενώ κατέβαλεν εχθρόν επίφοβον, μόλις τριακοντούτης ων, υψηλός και ωραίος ανήρ, του οποίου και την κεφαλήν αποταμόντες οι τούρκοι περιέφεραν εν θριάμβω και εκόμισαν προς επίδειξιν εις τον στρατιωτικόν αρχηγόν Ισμαήλ Πασσάν.
Για το ίδιο περιστατικό, ο Παντελής Πρεβελάκης στο έργο του «Παντέρμη Κρήτη» [σελ. 50] γράφει:
Σε ένα από τους τράκους που ακολουθήσανε στο στένωμα Βιολί Χαράκι βρήκε άξιο θάνατο ο οπλαρχηγός από τα Μυριοκέφαλα Γιώργης Μαραβελάκης, ένας παλήκαρος πάνω στον ανθό του, όμορφος σαν Ρωτόκριτος. Οι μπουρμάδες του κόψανε το κεφάλι και το πομπέψανε μέσα στο Ρέθεμνος.
Οι Τούρκοι συνήθιζαν όταν κατάφερναν να σκοτώσουν ένα επιφανή άνδρα, να επιδεικνύουν το κομμένο κεφάλι του προς εκφοβισμό τον επαναστατών. Έτσι και στην περίπτωση του Γεωργίου Ιωσήφ Μαραβελάκη θριαμβολογούσαν, κάνοντας παρέλαση μέσα στο Ρέθυμνο και επιδεικνύοντας το άψυχο κεφάλι του. Ωστόσο τα νεκρά παλικάρια στο Βιολί Χαράκι ήταν τόσα πολλά, που δεν μπόρεσαν να τα θάψουν οι Ατσιπουλιανοί, και έγιναν τροφή των σαρκοφάγων ζώων.
Ένδοξοι αγώνες όλοι αυτοί στην Κρήτη του 1866, με ιδανικά την ελευθερία, τη θρησκεία και την οικογένεια, από ενάρετους άνδρες, που δεν ξέρω αν εμείς είμαστε άξιοι συνεχιστές τους, αλλά σίγουρα πρέπει να τους ευγνωμονούμε και να διδασκόμαστε από τους αγώνες τους. Αυτά είναι τα πρότυπα που πρέπει να προβάλλουμε στα παιδιά μας, στις νέες γενεές των Ελλήνων, άνδρες δηλαδή που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία, όπως ο Γεώργιος Ιωσήφ Μαραβελάκης και οι αμέτρητοι ήρωες των απελευθερωτικών αγώνων του έθνους. Τα ελληνόπουλα θα πρέπει να ξέρουν ότι τίποτα δεν μας χαρίστηκε, όλα τα κερδίσαμε με αίμα και αγώνες.
Οι σοφοί λένε ότι «Λαός χωρίς μνήμη είναι λαός χωρίς μέλλον». Θα ήθελα λοιπόν σήμερα με τη σειρά μου, αγαπητοί αναγνώστες, αφενός να αποδώσω ταπεινά ένα ελάχιστο φόρο τιμής 150 χρόνια μετά στο επαναστατικό σώμα και στον αρχηγό του χωριού που έχω την τιμή να κατάγομαι και να ζω και αφετέρου να στείλω δυο μηνύματα.
Το πρώτο μήνυμα απευθύνεται προς τις τοπικές αρχές των Μυριοκεφάλων και προς τον Δήμο Ρεθύμνης: θεωρώ, αξιότιμοι άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, ότι είναι τουλάχιστον παράλειψη το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένα ηρώο στις πλατείες των Μυριοκεφάλων αφιερωμένο στη μνήμη των ανδρών αυτών που αποτέλεσαν το σώμα των Μυριοκεφάλων του 1866 και έχασαν τη ζωή τους, αντιπροσωπεύοντας επάξια τον τόπο καταγωγής τους. Κι ακόμα θεωρώ παράλειψη το γεγονός ότι ένας δρόμος του Ρεθύμνου, της πόλης που οι Οθωμανοί περιέφεραν το κεφάλι του τρανού οπλαρχηγού πριν από ενάμιση αιώνα και ένας δρόμος του Ατσιποπούλου, του χωριού που έχασε τη ζωή του, ενώ το υπερασπιζόταν ο ήρωας, δεν ονομάζεται «Οδός Γεωργίου Ιωσήφ Μαραβελάκη, οπλαρχηγού Μυριοκεφάλων 1866». Θέλω λοιπόν να παρακαλέσω τους αρμόδιους να μεριμνήσουν να διορθώσουν τις παραλείψεις αυτές του παρελθόντος.
Το δεύτερο μήνυμα που θέλω να απευθύνω αφορά στην οικογένεια Μαραβελάκη. Βέβαια το επώνυμο αυτό δεν υπάρχει σήμερα στα Μυριοκέφαλα, αν και υπάρχουν πολλά στοιχεία που το θυμίζουν, όπως τοπωνύμια, κατοικίες κ.ά. Θεωρώ δεδομένο, κατά την προσωπική μου άποψη αλλά και απ’ ότι έχω συμπεράνει από κουβέντες που έχω κάνει κατά καιρούς με κάποια από τα μέλη της οικογένειας, ότι οι Μαραβελάκηδες που ζουν στην Επισκοπή Ρεθύμνου, στα Κεραμειά Χανίων, στου Δαμοβόλου Μυλοποτάμου και στο Σπήλι Αγίου Βασιλείου έχουν κοινή καταγωγή τα Μυριοκέφαλα. Το 1866, όταν σκοτώθηκε ο αρχηγός Γεώργιος Ιωσήφ Μαραβελάκης, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας έπρεπε να φύγουν και να πάνε σε μέρη που δεν τους συνδέανε με τον ξακουστό οπλαρχηγό, γιατί οι Οθωμανοί θα ξεσπούσαν την οργή τους πάνω στους συγγενείς του. Θεωρώ λοιπόν ότι τα μέλη της οικογένειας αυτής, απόγονοι του ήρωα Γεωργίου Ιωσήφ Μαραβελάκη, οφείλουν να συνδράμουν όπως μπορούν στην αναγνώριση των αγώνων του.