Αφιέρωμα μνήμης και τιμής, σ' αυτούς, που
δίδαξαν και διδάσκουν με τη ζωή τους,
πώς φυλάσσονται Θερμοπύλες.
Μουσικοποιητικόν εφύμνιον, που διακονούν
την απόδοσή του: – Μονωδοί
– Μεικτή χορωδία
– Αφηγητής
– Συμφωνική ορχήστρα
Κείμενα: – Πολύβιου Τσάκωνα
Ποίηση: – Ανδρέα Κάλβου
– Ιωάννου Πολέμη
– Κωστή Καλλέργη (ΚΙΓΚ)
– Εύας Λαδιά
Αποσπάσματα από δημώδη:
– Ο Διγενής ψυχομαχεί
(Συλλογή Ιδομενέως Παπαγρηγοράκη)
– Οι άντρες οι φανήσιμοι
(Συλλογή Παύλου Βλαστού )
Σύνδεση κειμένων, επιμέλεια: Εύας Λαδιά
Σύμβουλοι: …………
Τα μέρη: 1 ο – Εισαγωγή
– Ελεγεία στον Άγνωστο Στρατιώτη
2° – Πατρίδα μου, φιλί του ήλιου
3° – Θρύλου απόσταγμα
4° – Όταν σιγήσουν οι σάλπιγγες
ΠΡΟΜΑΧΩΝ ΑΙΝΟΣ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ:
– Εισαγωγή
– Ελεγεία στον Άγνωστο Στρατιώτη
Μουσική
Απαγγελία πάνω στη μουσική από τη χορωδία:
Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων,
Τιμιότερον εστί η πατρίς
και σεμνότερον και αγιότερον.
Βαρύτονος, Solo
Ω ξείν' αγγέλειν τη Οικουμένη ότι:
Συνέχεια απαγγελίας από τη Χορωδία:
Εις γην ταύτην
θέσφατον αποτελεί ως πεμτουσία φυλής:
< εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρις.>
Απαγγελία:
πατρίδα μου
Λαοί αμάθητοι στο φως, που πολιτισμό το είπαν
πόθησαν το βιό σον κι ήρθαν να τον αποκτήσουν,
ανύποπτοι για τους κεραυνούς,
που κρύβεις στον κόρφο σου.
Χορωδία:
Ουαί υμίν επιβουλείς της γης ταύτης,
ένθα αναπαύονται γόνοι ημιθέων.
Ουαί υμίν θεράποντες παραφροσύνης,
ότι τας πύλας διαφυλάττουν ψυχαί .
Ουαί υμίν επίδοξοι εισβολείς,
ότι μέλλει διαμελιστεί η ισχύς σας
εις το πυρ το εξώτερον.
Απαγγελία (πάνω στη μουσική):
Πατρίδα μου
Ανεβαίνεις στην κορφή αλλοτινών μεγαλείων
για να δεις τα παιδιά σου διάσπαρτους πυρσούς
να φωτίζουν την οικουμένη, σκόρπια
στους ναούς της τέχνης και της επιστήμης.
Ανάβεις το καντήλι της μνήμης
του Άγνωστου Στρατιώτη στο ξωκλήσι της πίστης
και το κερί της προσευχής
για να μένει αλώβητο το εκμαγείο της τιμής,
που θα δώσει καινούργιους Διγενήδες.
Βαρύτονος (Solo):
Ακούστε το θροϊσμα των ψυχών
γύρω από της μνήμης το δώμα
Μορφές αγνών ερώτων, μανάδων καύχημα
μορφές αναδύονται
μέσα από την αχλύ του παρελθόντος.
Χορωδία
Βάλε φτερά ψυχή μου,
τρέξε γοργόφτερη να τους προλάβεις
στης δόξας τ' ανηφόρι θα τους βρεις
να σμίξετε τις θύμισες που γέννησαν τα έπη.
Τ' άστρο της δόξας έδειχνε το δρόμο για το χρέος
μια σάλπιγγα παρόμοια δευτέρας παρουσίας
ηχούσε και ξεσήκωνε για νέα μεγαλεία.
Απαγγελία (πάνω στη μουσική)
Μπροστά έτρεχε η μάνα Πατρίδα πλανεύτρα , μάγισσα
και τους μεθούσε με το μοναδικό της άρωμα.
Στο διάβα της ξαναζούσαν οι θρύλοι οι παλιοί.
Ποτέ άλλοτε δεν βλάστησε πλουσιότερη δάφνη,
αλλά και ποτέ άλλοτε δεν είχε ανάγκη
από περισσότερο πότισμα.
Χορωδία
Κι' οι δάφνες εμεγάλωναν τόσο, που δίναν ίσκιο
στους κουρασμένους μαχητές λιγο να ξαποστάσουν.
Κι' έλαμπε ο ήλιος πιο λαμπρός,
τ' αηδόνια λαγγεμένα
τη λεβεντιά τραγούδαγαν και της φυλής το κλέος
Γυρνά η νίκη και κερνά όλα τα παλικάρια
της δόξας το αψύ κρασί
κι έλαμπε ο ήλιος πιο λαμπρός
τ' αηδόνια λαγγεμένα
τη λεβεντιά τραγούδαγαν
και της φυλής το κλέος.
ΕΛΕΓΕΙΑ ΣΤΟΝ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ:
Απαγγελία (πάνω στη μουσική):
Πατρίδα μου
Τα ξέπλεκα μαλλιά σου φυλακίσανε
τα κρέπια του θανάτου
χοές στις εκατόμβες των παιδιών σου,
που πόθησαν να σον χαρίσουν λευτεριά.
Solo Sοpran:
Μνήμη του χρόνου
Κότινος δόξας και τιμής
και ύμνος του πρέπει του λεβεντονιού,
που αίμα πρόσφερε στην προσταγή ηρωικής πατρίδας
όποτε νέφη σμίγανε απειλής.
Μνήμη του χρόνου
Για κείνον που χάθηκε
στα ψηλά βουνά
στις γαλάζιες θάλασσες
και στους ουρανούς
Χάρε τον βρήκες σε χρέους καιρό,
πήρες την ορμή του τρόπαιο αντρειοσύνης.
Duo: Sopran + Alto
Μνήμη του χρόνου
Υποκλίσου στην αύρα του,
που διαχέεται όπου κατέθεσε
τη νιότη και την ορμή του
Χορωδία:
Πίνδο, Χειμάρρα, Κορυτσά, Αετοράχη, Ελασσόνα,
ΙΙρεμετή, Κατερίνη, Σόροβιτς, Καλπάκι, Ρούπελ,
Δρίσκο, Μπέλες, Σαραντάπορο, Κλεισούρα, ΙΙρόγραδετς,
Κρήτη, Δωδεκάνησα, Ελ Αλαμέιν‚ Τρεμπεσίνα, Ρίμινι,
Τόμορο, Μοράβα, Κύπρο.
Χορωδία:
κι όπου το χρέος εκέλευσε γενναίε Ακρίτα
Sοlο: Sopran
<Μια κλίνη κενή φέρεται εστρωμένη των αφανών.>
Χορωδία:
ένθα η πατρίς, με νέο καθήκον, σε όρισε άοκνο φύλακα
Κιβωτού Έθνους.
Μονωδός:
Τούτων γαρ τα πνεύματα ως νέφος ημίν ώδε περίκεινται
και των οστέων αυτών οι τύμβοι τα όρια
της πατρίδος γης φυλάττουσι
τα δε αυτών τίμια αίματα
της ελευθερίας ημών το δένδρον αρδεύονσιν.
Solo Alto + Χορωδία:
Ύβρης το δάκρύ για σένα γενναίε Ακρίτα,
του γένους παλμέ, της φυλής.
Άφατο δέος μπρος στο σεπτό σκήνωμά σου,
που κλείνει το πνεύμα αγώνων τιμής.
Solo Alto:
Όποιος κι αν ήσουν στη λίγη ζωή σου
Sopran + Alto
η τίμια Θανή σον σε πήρε ψηλά.
Σε κόλπους ηρώων φωλιάζει η ψυχή σου
Χορωδία:
κι η μάνα πατρίδα μ' αυτούς σ' εύλογά.
Solo Sopran:
Άγνωστε Ακρίτα
σ' ίσκιο θανάτου κρύβανε τις αξίες της φυλής
Duo: Sopran + Alto
ότι υπέγραφε με αίμα στην ασπίδα
Χορωδία:
το « ή ταν ή επί τας».
Αυτή την ασπίδα κληρονόμησαν
οι γενιές των ανυπότακτων νέων
κι όταν σταμάτησαν να την κρατούν στα χέρια,
την ένοιωθαν πια ανάσα της καρδιάς τους.
Μ' αυτή έμελε στους αιώνες,
βάρβαρους επιδρομείς να γονατίσουν,
σιδερόφραχτες φάλαγγες να ταπεινώσουν,
υπερφίαλους δυνάστες να ξορκίσουν,
με μόνο τη δύναμη της ψυχής τους,
που σφράγιζε η προγονική προσταγή
< Ή ταν ή επί τας >.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ:
– Πατρίδα μου φιλί του ήλιου –
Απαγγελία:
Την πατρίδα μου την ξέρω,
από αυτά που άφησε η μνήμη του χρόνου
στης γνώσης τα μονοπάτια
Μουσική (πάνω στη μουσική η συνέχεια της απαγγελίας)
Είναι μια πανώρια κόρη η πατρίδα μου
σοφή και καλόγνωμη,
που ψυχοκόρες της είναι όλες οι τέχνες
κι όλες οι αξίες, που κάνουν τον άνθρωπο
σημαντικό τον κάνουν σωστό και περήφανο.
Χορωδία:
Πατρίδα μου
Φιλί του ήλιου στην παλάμη της οικουμένης
περιούσια σε φως
αμέτρητοι οι επίδοξοι βιαστές στο διάβα σου,
αλλά το στοίχημα δεν κέρδισε κανείς.
Δεν κέρδισε κανείς τη γη σου μάνα
άτι ατίθασο δεν άντεξες ποτέ σου
του χαλινού το άγγιγμα
κι ας πλήρωνες το τίμημα με αίμα.
Χάρις στις Μοίρες τις καλόγνωμες,
που κάλλη, σου χαρίσαν
και αρετές, που ο νους άλλων λαών
δεν παύει να θαυμάζει
εκεί που έδειχνες φλόγα Θαμπή πού σβήνει
λάμψη ξεχύνοσουν μ' ορμή ατόφια ήλιου φλέβα.
Γιατί Αρχάγγελος τρανός μάνα στην έγνοια σ' έχει
με τ' Άη Γιώργη από κοντά την άμετρη ευλογία
κ' εντολοδόχο της τιμής έχεις να σε προσέχει
της λεβεντιάς το γέννημα τον Διγενή Ακρίτα.
Πατρίδα μου
κανείς δεν ήξερε να πεί της γνωριμιάς σημάδια
για τον ακοίμητο φρουρό,
που θέριευε στους νιούτσικους
τη φλόγα τους για σένα
και άντρες σωστούς, τους έστελνε σαν λάχαινε στη μάχη.
Δώρο Θεού η δύναμη, που σούδινε η θωριά του
ν' αντιπαλεύεις του κάθε οχτρού πανίσχυρα φουσάτα
η πιο λαμπρή μαρμαρυγή εσύ της δόξας
φάρος που δίνει όραμα κι ορμή στους σκλαβωμένους
Χάρις στις Μοίρες τις καλόγνωμες,
που κάλλη, σον χαρίσαν
και αρετές που ο νους άλλων λαών
δεν παύει να θαυμάζει
εκεί που έδειχνες φλόγα Θαμπή που σβήνει
λάμψη ξεχύνοσουν μ' ορμή ατόφια ήλιου φλέβα.
Γιατί, της πίστης σε συντρέχουνε ουράνιες δυνάμεις
για κάθε όπλο του στρατού μας υπάρχει θεία ευλογία
κι η Παναγιά μας υπέρμαχος πάνω απ' όλους στέκει
για να μη φτάσει κίνδυνος αφανισμού ποτέ στο γένος.
Απαγγελί :
Μάνα πατρίδα πόσα πέρασες στ' αλήθεια
χωρίς ποτέ μια ξένη γη να επιθυμήσεις.
Κι όμως αμέτρητα τα αναίτια δεινά σου.
Πόσες δεν μάτωσες φορές.
Κι είναι Θαύμα
Απέθαντη να βγαίνεις στους αιθέρες
και στων ανέμων να καλπάζεις την πνοή
σαν να μη σ' άγγιξε ποτέ τυράννου πέλμα.
Χορωδία:
Είναι γιατί, σου παραστέκει ο άγγελός σου,
που σε γεμίζει σιγουριά το άκουσμά του,
είναι αυτός που πύρωσες στα σπλάχνα σου μ' αγάπη
και του 'δωσες πνοή ζωής απ' τη ψυχή σου.
Σ' αυτόν χρωστάς τη περηφάνιά σου πατρίδα
στο Στρατό σου
στο Στρατό σου, τον ατρόμητο Ακρίτα.
Μουσική, Χορωδία – Ελληνικός Στρατός:
Με τον Στρατό μας κι εγώ θ' αγωνιστώ.
που απ' τη Θράκη ως τα Σφακιά
στου Έθνους την πορεία
και της Σημαίας μας ψηλά κρατώντας τον ιστό,
χρυσές σελίδες έγραψε παντού στην ιστορία
και το καντήλι της Τιμής δεν το άφησε σβηστό.
Πάντα σε κάθε κάλεσμα για λευτεριάς αγώνες
πρώτη γραμμή στο μέτωπο σε κάθε επιβουλή
έδωσε απ' το αίμα του ποτάμια τις σταγόνες
και σ' όλους τους κατακτητές ευθύβολη βολή
και της Πατρίδος την Τιμή
κράτησε στους αιώνες.
Δάφνης στεφάνια πλέκουνε Πατρίδα και Φυλή
και δαφνοστεφανώνουνε τον ένδοξο Στρατό μας,
που ‘ναι ακοίμητος φρουρός στην κάθε απειλή
στον κάθε αόρατο εχθρό , αλλά και ορατό.
Ξηρά Αέρα Θάλασσα, Βουνά Βραχονησίδες
μεσ' στο Στρατό σου Ελλάδα μου
γεννιούνται οι Διγενήδες.
Απαγγελία:
Ας μη βρέξει ποτέ το σύννεφον
και ο άνεμος σκληρός
ας μη σκορπίσει το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει.
Τον ένδοξον Λόχον. τέκνα , μιμήσατε
Λόχον ηρώων.
Χορωδία:
Ω γνήσια της Ελλάδος τέκνα,
Ψυχαί, που επέσατε εις τον αγώνα ανδρείως.
Τάγμα εκλεκτών Ηρώων, καύχημα νέον
σας άρπαξεν η τύχη την νικητήριον δάφνην
καΙ από μυρτιά σας έπλεξε
και πένθιμον κυπάρισσον, στέφανον άλλον.
Τον ένδοξον Λόχον, τέκνα, μιμήσατε
Λόχον Ηρώων.
Αλλ' αν τις πεθάνη δια την πατρίδα
η μύρτος είναι φύλλον ατίμητον
και καλά τα κλαδιά της κυπαρίσσου.
Χρόνου την αρχαίαν πορφυρίδα και σκήπτρον
δώσωμαν της Ελλάδος φέρειν τα τέκνα της
και δακρυχέουσα την τεράν φιλήσειν κόνιν
και ειπείν
Τον ένδοξον Λόχον, τέκνα, μιμήσατε
Λόχον Ηρώων.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
– Θρύλου απόσταγμα –
Απαγγελία:
Ηγερία η λαϊκή μούσα
με στίχους καρδιάς έψαλε
ηρώων ημέρες και θρύλων απόσταγμα.
Δωρικές φωνές αντιλάλησαν στις βουνοκορφές,
μα και στις τάβλες της φιλιάς
τα κατορθώματα και τους νόμους της τιμής,
που κατέχουν από τ' αποδιαφώτισμα της ζωής
όσοι της αντρειάς πορεύονται τη στράτα.
Τραγούδια λεβεντιάς βγορίζουν στα χείλη
μετά το αψύ χάδι της κούπας με το μαρουβά
στου νου την αγκάλη.
Και ζεσταίνεται ο στοχασμός
μπρός σε τόση δύναμη λόγου και μελωδίας
στο άκουσμα που ανιστορεί το υπέρτατο,
σαν τη θανή τον Διγενή,
που θόλωσε τον ήλιο και τάραξε τη γη
το ψυχορράγημά του
Σόλο χορωδία:
Ο Διγενής ψυχομαχεί – ριζίτικο
Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάσσει
βροντά κι αστράφτ' ο ουρανός και σειέται οπάνω κόσμος
κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίξουν τα θεμέλια
κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς Θα τονε σκεπάσει
πώς θα σκεπάσει τον αητό.
Απαγγελία:
Ακούει η ψυχή και δεν αποχορταίνει
ποιος ξεδιψά με μιας της λεβεντιάς το νάμα;
Προγονικές μνήμες στήνουν χορό
στο άκουσμα τον νόμου της πρεπιάς,
που γράψαν με τη μπέσα τους
οι άντρες οι φανήσιμοι
κι οι καστροπολεμάρχοι.
Χορωδία:
Έλα μια κι άλλη μια.
Μονωδός Solo:
Οι γι' άντρες οι φανήσιμοι κι οι καστροπολεμάρχοι
Χορωδία:
Έλα μια κι άλλη μια
Solo:
πως ειν' σι μπάλες δανεικές κατέχουντο στη μάχη
κι αν πληγωθούν ή σκοτωθούν
δε θέλουν μοιρολόγια
στεφάνια θέλουν δάφνινα
τραγούδια για τα ξόδια.
Χορωδία:
Έλα μια κι άλλη μια, έλα.
Solo:
Στεφάνια θέλουν δάφνινα τραγούδια για τα ξόδια
Δε Θέλουν γι' άντρες κλάηματα μηδέ και γονοκλίσια
Χορωδία:
Έλα μια κι άλλη μια
Solo:
Μα Θέλουν μνήμα σε κορφή και σε ψηλά ξωκλήσια
για να Θωρούν τσ' αδερφοκτούς και τσ' άλλους συντοπίτες
Χορωδία:
Έλα μια κι άλλη μια
Solo:
Πως αποδεκατίζουν την τουρκιά πως πολεμούν οι Κρήτες
Χορωδία:
Έλα μια κι άλλη μια
Solo:
Να βλέπουν κατ τη λευτεριά όντε θα ξεπροβάλλει
από τ' αστάχι του γιαλού τσ' αχτίδες τση να βγάλει
Χορωδία:
Έλα μια κι άλλη μια.
Απαγγελία πάνω στην μουσική :
Οι άντρες οι φανήσιμοι έγιναν
πετράδι λεβεντιάς με της ψυχής τους το ανάστημα.
Οι σκιές τους έμειναν χαραγμένες
στις παρυφές του θρύλου
με τη σμίλη της παράδοσης
από γενιά σε γενιά.
Εκεί μόνο χωρούσαν οι λέξεις
να περιγράφουν το κονταροχτύπημα με τιτάνες
αυτών των άσημων ανθρώπων,
που δεν είχαν άλλη δύναμη
πέρα από της καρδιάς τους το ατσάλι.
Χορωδία:
Με το τραγούδι ορμούν λογχίζουν,
/στρώνουνε κορμιά βαρβάρων
οι ήρωες εκείνοι
Ένα τραγούδι είν' η ζωή τους σήμερα,
κι η νίκη τους ένα τραγούδι θ' απομείνει.
Με το τραγούδι ορμούν λογχίζουν,
πέφτουνε κορμιά μαρτύρων
οι ήρωες εκείνοι
Ένα τραγούδι είναι γι' αυτούς ο θάνατος,
κι η μνήμη των ένα τραγούδι θ' απομείνει.
ΜΕΡΟΣ 4°
– Όταν σιγήσουν οι σάλπιγγες-
Απαγγελία:
Μνήμη του χρόνου, γραφίδα της ιστορίας
βαρύ το χρέος όταν σωπάσουν τα τύμπανα
και σιγήσουν οι σάλπιγγες
για τη δοξολογία των προμάχων, που κράτησαν
της άμυνας τις πύλες
αποδείξαντες ότι Άλκη κράτος εστί μέγιστον.
Μουσική κατ απαγγελία πάνω στη μουσική:
Ηθικό πρόσταγμα η έγκλιση της εθνικής συνείδησης
για τους ριψάσπιδες και τους προδότες.
Ο Εφιάλτης δεν μπορεί να αγνοηθεί,
ούτε το χέρι, που άνοιξε την κερκόπορτα
μήτε κι η άτιμη βουλή του Πήλιου Γούση
Μονωδός:
Μνήμη του χρόνου ετυμηγορία κατάγραψε
κι εσύ δόξα πάρε στα απέραντα φτερά σου,
να σηκώσεις μεσούρανα
τους άντρες της πρεπιάς και της τιμής,
που θέλουνε πάντα λεύτερη τη γη τους.
Κράτησέ τους αστέρες οδηγούς,
για να έχει πάντα συνείδηση
ότι έγινε έμβλημα και λάβαρό τους
Χορωδία: Αμύνεσθαι περί πάτρης
Απαγγελία: Αμύνεσθαι περί πάτρης
Χορωδία: Δίωκε δόξαν και αρετή
Απαγγελία: Δίωκε δόξαν και αρετή
Χορωδία: Θέλειν εστί δύνασθαι
Απαγγελία: Θέλειν εστί δύνασθαι
Χορωδία: Θαρσείν χρη
Απαγγελία: Θαρσείν χρη
Χορωδία : Αιέν υψτκρατείν
Απαγγελία: Αιέν οψικρατείν
Μονωδός:
και το της καρδιάς τους το πρόσταγμα,
που ταπείνωσε σμήνη βαρβάρων
Χορωδία (με απαγγελία)
Μολών λαβέ
Χορωδία (με τραγούδι): ότι
Χορωδία (με απαγγελία):
Ου φεισόμεθα της ζωής ημών.
SοLο Sopran:
Πατρίδα μου λαξεμένη στη μνήμη του χρόνου,
δεν θ' αφήσουν ποτέ τ' άξια παιδιά σου
ίχνη του μεγαλείου σου
σε εθνικά ανάξιες συνειδήσεις.
Απαγγελία πάνω στη μουσική:
Γαλήνεψε πατρίδα μου και μη σκιάζεσαι
από λυκόφωτες σκιές.
Εδώ είναι όλα όσα σε προίκισε η ιστορία.
Σε ταφροδύχους αθανασίας αναπαύονται
οι τέφρες από τους ήρωες μάρτυρές σου.
Αλησμόνητες πόλεις είναι και θα ‘ναι
αιώνια ιερά και όσια,
πανάχραντα και παντευλόγητα κειμήλια
στην κιβωτό της φυλής.
Χορωδία:
Μέγα το της Θαλάσσης κράτος
με ακοίμητα ξύλινα τείχη
να θωρακίζουν την τύχη σου.
Μέγιστο το γαλανό σου στερέωμα
αλώβητων προμαχώνων εφαλτήριον
κατά παντός επίβουλου νέφους,
μα υπεράνω πάντων περιούσιον
των βετεράνων και νεοσσών προμάχων φρόνημα.
Με κενή κλίνη ως έμβλημα
φυλάττεις όρια κεκτημένα,
με αίμα ηρώων μαρτύρων σου
έτσι μένεις πατρίς μου αιωνία
εις το νυν, το αιέν, το επέκεινα.
Μέγα το της σοφίας ύψος σου,
με κειμήλια λόγου κι ιστορικές περγαμηνές
να υμνούν την μεγαλοσύνη σου.
Μέγιστο το της πίστης σου αέτωμα
με αθλοφόρων τη φήμη ανέσπερον
να κοσμεί το λαμπρό τον το μόρφωμα,
μα υπεράνω πάντων η απροσκύνητη
φύση που είναι η ανάσα σου.
Με κενή κλίνη ως έμβλημα
φυλάττεις όρια κεκτημένα
με αίμα ηρώων μαρτύρων σου
έτσι μένεις πατρίς μου αιωνία
εις το νυν, το αιέν το επέκεινα
εις το νυν , το αιέν
το επέκεινα.
ΤΕΛΟΣ