H Αίγυπτος που «… έχει πλείστα θαυμάσια και έργα λόγου μείζω
παρέχαιται προς πάσα χώρην».. «το δώρον του Νείλου» όπως το λέει
στο «Ιστορίης απόδεξις» έργον του ο πατήρ της Ιστορίας Ηρόδοτος,
που την επεσκέφθη το 454 π.Χ και που πλάι στον Ελληνοαιγύπτιο
ιστορικό του 3 ου π.Χ αιώνος Μανέθωνα και μέχρι της εποχής του
Ναπολέοντος και το Σαμπολιόν με τη Ροζέττη στήλη, ήταν ο κατ’εξοχήν
πληροφοριοδότης της… Η περίεργος αυτή χώρα που οφείλει την
ύπαρξή της και το πολιτισμό της σ’ ένα Ποτάμι, που και σήμερα ακόμα
με τις μεταρρυθμιστικές εξορμήσεις του Νασσέρ, επισύρει το
παγκόσμιο ενδιαφέρον.. ανέκαθεν είχε με την Κρήτη μεγάλους
δεσμούς..
Εχομεν ήδη μιλήσει για τη σχέση Κρήτης και Λιβύης, εξ’ αιτίας του, υπό
του Βάττου εγγονού του Οαξίου Βασιλέως Ετεάρχου, οικισμού της.. Η
σχέση Αιγύπτου και Κρήτης παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Θα
προσπαθήσουμε να το αποδείξουμε:
Στους προϊστορικούς χρόνους 3-4 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού Αίγυπτος
και Κρήτη υπήρξαν δύο γήινες περιοχές όπου τα γράμματα και οι
τέχνες, που είναι τα κατ’εξοχήν χαρακτηριστικά των ζωντανών και
προοδευτικών λαών, βρήκαν ομοιόμορφη σχεδόν και θαυμαστή
ανάπτυξη.
Χωριζόμενες από μια μεγάλη δυσκολοπέραστη θάλασσα, τη Μεσόγειο,
από την εποχή του κατακλυσμού ο οποίος κατά τον καθηγητή
Πανεπιστημίου Αθηνών Σπύρο Μαρινάτο, στηριζόμενον σε διηγήσεις
Αιγυπτίων ιερέων προς τον Αρχαιοέλληνα σοφό Σόλωνα- εξηφάνισε την
μεταξύ ξηράς (την Ατλαντίδα όπως λέει)…και χωρίς κανένα ενδιάμεσο
νησιώτικο σταθμό η Αίγυπτος κι η Κρήτη, έχουν ωστόσο πολλά τα κοινά
και σε κλίμα και σε πανίδα και χλωρίδα, αλλα και σε ιστορία και δράση
δια μέσου των αιώνων.
Για την κοινότητα αυτή των δύο τόπων το γνωστό και χιλιοειπωμένο
περί «Κεφτιου» που γραμμένο σε Αιγυπτιακή αρχαία παράσταση
υποδηλοί – όπως πιστεύουν πολλοί Κρήτες επισκέπτες της χώρας αυτής
των λωτών και των Λωτοφάγων του Ομήρου, την Αίγυπτο, είναι ένα από
τα ελάχιστα τεκμήρια. Γιατι υπάρχουν πλείστες άλλες περιπτώσεις που
διατρανώνουν τη μεγάλη σχέση κι επικοινωνία Αιγυπτίων και Κρητών.
Ο Μανέθων αναφέρει πολλα στα «Αιγυπτιακά» του, που αφήνουν να
νοηθεί η σχέσις αυτή.. ο δε Ηρόδοτος ο πολυτάξιδος αυτός κι
ευφάνταστος ιστοριοδύφης του 5 ου π.Χ αιώνος περιπλέκει τόσο πολύ
την ιστορία Κρήτης και Αιγύπτου , ώστε να γίνεται δύσκολη η διάκρισις
των ορίων της.. οι εμπορικές συναλλαγές προ πάντων υπήρξαν,
κατ’αυτόν στενώτατες μεταξύ των δύο χωρών. Πρόχειρη απόδειξις είναι
το ότι τα Μουσεία τους είναι σήμερα γεμάτα κοινά τεκμήρια μιας
αδιάκοπης και πολυποίκιλης συναλλαγής.. ως και το μικρό Ρεθυμνιακό
Μουσείο εχει αρκετά δείγματα τέτοιας συναλλαγής.
Αλλά ας πάρομε τα πράγματα με τη σειρά τους:
Μιλήσαμε πρώτα για ομοιότητα Αιγυπτιακού και Κρητικού κλίματος.
Πράγματι. Η βόρεια ιδίως ακτή της Αιγύπτου ( η περί το Δέλτα ) κι η
νότια της Κρήτης παρουσιάζουν μεγάλη ομοιότητα σε θερμοκρασία , σε
βροχοπτώσεις, σε ανέμους, σε πανίδα και χλωρίδα.. Ο φοίνικας π.χ που
είναι κατ’ εξοχήν φυτό της Αιγύπτου και γενικά των θερμών χωρών,
ευδοκιμεί θαυμάσια και στην Κρήτη. Το ίδιο κι η Βαννανέα, τα σιτηρά
και τα εσπεριδοειδή.. Με το δίκαιον του λοιπόν το Μετωρολογικό
δελτίον Αθηνών, πλάι στην καιρική κατάσταση της Ιεράπετρας,
αναφέρει καθημερινά και την τοιαύτη των βορείων παραλίων της
Αφρικής και της Αιγύπτου.
Επειδή η τύχη των δύο χωρών συναντάται στην προϊστορική αλλα και
στην ιστορική περίοδο τους: Στη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα στην
τέχνη (μουσική, χορό, αρχιτεκτονική, ζωγραφική κλπ) και στη γραφή
ακόμα.
Για τους Θεούς των Αιγυπτίων ο Ηρόδοτος λεέι στο Β’ βιβλίο του
«.. σχεδόν πάντων τα ονόματα των θεών εξ Αιγύπτου ελήληθεν εις την
Ελλάδα ..» Γνωρίζομε όμως από άλλους συγγραφείς (εν οίς και ο
Πλάτων) ότι οι πλείστοι Ελληνικοί Θεοί «εγεννήθησαν ή απέθαναν στη
Κρήτη». Τουτο σημαίνει ότι – εάν πράγματι οι Ελληνικοί Θεοί είναι
Αιγυπτιακής καταγωγής, πάντως το πρώτο Ελληνικό έδαφος που τους
δέκτηκε ήταν το Κρητικό.
Το πράγμα δεν είναι αστήρικτο, δεδομένου ότι η Κρήτη υπήρξε από τον
Αρχαιοτάτων χρόνων η γέφυρα πάνω στην οποία, διασταυρώθηκαν οι
ιδέες κι οι επιτεύξεις των αφυπνιζόμενων λαών της Ανατολής και της
Δύσεως, του βορρά και του νότου. Το χούμε πει άλλοτε αυτό. Ετσι
άλλωστε εξηγείται η ομοιότης των παθημάτων του Διονύσου και του
Οσίριδος, η λατρεία του Οφέος και στις δύο χώρες , η αποστολή κι η
μορφή της Αιγυπτιακής Ίσιδος και της Κρητικής Γης μητέρας. Κι ετσι
δικαιολογείται η χτυπητή ομοιότης στις ιεροτελεστίες των δύο
Θρησκειών όπως φαίνεται στις σωζόμενες τοιχογραφίες και άλλες
παραστάσεις τους.
Αλλα η κοινότης αυτή των Αιγυπτίων και Κρητών μαρτυρείται κι από
χίλια δύο άλλα τεκμήρια… Η κοινωνική διάρθωσις ομοιάζει
καταπληκτικά. Κτήματα κι επιχειρήσεις ανήκουν στο βασιλέα τους (είτε
Φαραώ λέγεται αυτός είτε Μίνως). Οι δε υπήκοοί του, που διακρίνονται
μονάχα σ’ Ιερωμένους και σε λαό, ασχολούνται με την εργασία και την
παραγωγή που δια μιας δικαίας διανομής εξασφαλίζει σ’ άρχοντες και
αρχόμενους τα προς το ζην. Δούλοι λοιπόν δεν φαίνονται να υπάρχουν
ούτε εδώ ου εκεί με την ουσιαστική σημασία της λέξης, όπως πάνω
κάτω αποκαταστάθηκε αργότερα και σ’ αυτή την Ελλάδα. Απόδειξης το
ότι όταν κινδυνεύει η πατρίδα εκότς από τους ιερωμένους, ολοι οι
άλλοι χωρίς εξαίρεση, τρέχουν προς υπεράσπισή της. Ούτε μισθοφόροι
στρατιώτες δεν ακούγονται τότε. Εκτός αν δούλοι λογίζονται οι
καλλιεργητές των Μινωικών κήπων στην Κρήτη οι σπορείς και θεριστές
των περι τον Νείλον εκτάσεως στη Αίγυπτο.
Αλλά κι ως προς τα δικαιώματα ανδρών και γυναικών δεν φαίνεται
σοβαρά διάκρισις στις δύο χώρες αυτές. Μαζί καλλιεργούν τη γη, για τη
διατροφή τους, μαζί υφαίνουν τον ρουχισμό τους, μαζί διοικούν τα εν
οίκω και εν δήμω τους. Απ’ολες τις ιστορικές πηγές των δύο χωρών
συνάγεται.. κι επεκτείνεται και σε λεπτομέρειες ή ομοιότης:
Η ενδυμασία είναι σχεδόν ίδια: στους άνδρες κοντή και απλή, στις
γυναίκες μακριά και πολυτελέστατη. Και τα κοσμήματα κοινά σ’ άνδρες
και γυναίκες είναι ίδια σχεδόν στους Αιγυπτίους και στους Κρήτες. Το
δείχνουν κι αυτό οι σωζόμενες παραστάσεις.
Έπειτα μοιάζουν τ ’αρχιτεκτονικά τους σχέδια. Καθώς κι οι άλλες τους
τέχνες. Το πράγμα βεβαιώνεται από τ’ αντικείμενα και τα σκεύη που
βρέθηκαν μέσα σ’ Αιγυπτιακούς και Κρητικούς τάφους. Παράδειγμα το
περίφημο Αιγυπτιακό Κέντρο Τελ –ελ –Αμάρνα όπου βρέθηκαν άφθονα
καλλιτεχνήματα Μινωικής επιδράσεως.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΔΑΦΕΡΜΟΣ
Εφημ. «Κρητική Επιθεώρησις».