ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΣΩΜΑΤΩΝ

ΤΑ ΤΙΜΑΛΦΗ ΤΗΣ Ι.Μ. ΑΣΩΜΑΤΩΝ
Του Συνταγματάρχου ε.α. κ. Χρ. Σταυρουλάκη

 

Κατά τις ημέρες αυτές δημιουργήθηκε ένας θόρυβος γύρω από τα
τιμαλφή – κατάλοιπα της διαλυμένης Ι. Μ. Ασωμάτων Αμαρίου.
Στον τύπο δημοσιευτήκαν επικρίσεις και σχόλια, μια ανακοίνωση
του Ηγουμενοσυμβουλίου της Ι. Μονής του Πρέβελη και μια
τελευταία διάψευση 13-12-57 στο «Βήμα» του Επισκόπου Λάμπης
και Σφακίων κ. Ισιδώρου.
Από όλα όμως αυτά δεν προκύπτει τίποτα συγκεκριμένο και η
κοινή γνώμη χωρίς να γνωρίζει την αλήθεια σχολιάζει το πράγμα
ποικιλοτρόπως.
Επειδή συμβαίνει να έχω ασχοληθεί με το θέμα στο παρελθόν
(φύλλα 13-17 του Βήματος 1938) κατόπιν εμπεριστατωμένης
έρευνας εάν είχαν πραγματοποιηθεί οι τότε υποδείξεις μου για την
περισυλλογή και διαφύλαξη των κειμηλίων αυτών στην Μονή
Αρκαδίου δεν θα υπήρχε κίνδυνος απώλειας ούτε ο σημερινός
θόρυβος του οποίου έχουν επιληφθεί η Νομαρχία και η Εισαγγελία
Ρεθύμνης. Ωστόσο παρέχω τις παρακάτω πληροφορίες προς
ενημέρωση των αρχών και διαφώτιση της κοινής γνώμης.
Το πράγμα ξεκινά από το παρελθόν και μια μικρή ιστορική
αναδρομή μας πληροφορεί ότι παρά τις φοβερές καταστροφές και
περιπέτειες της αρχαιότατης Μονής των Ασωμάτων , οι αείμνηστοι
μοναχοί, αφοσιωμένοι στη μετάνοια και ζηλωτές της θρησκείας
κατόρθωσαν να περισώσουν μέχρι σήμερα πλήθος τιμαλφών
αντικειμένων, ολόκληρο ιστορικό θησαυρό.
Τα ιερά άμφια είναι μεγάλης αξίας , χρυσοκέντητα (επιτραχήλια,
ωράρια, φελόνια, στιχάρια, επιμανίκια, επιγονάτια, καλύμματα
ποτηρίου αγίας Τραπέζης αντιμνήσια κλπ).
Επίσης είναι κεντημένα με χρυσό και μετάξι εικόνες σταυροί
χρονολογίες, ονόματα των κατόχων, ευχές κ.α
Εκτός αυτών υπάρχουν Ευαγγέλια χρυσόδετα, Επισκοπικές
ράβδοι, θυμιατήρια, δίσκοι, και μια αξιόλογη βιβλιοθήκη εξακοσίων
περίπου τόμων και πλήθος ιστορικών εγγράφων, μια κασέλα
μεσαιωνική γεμάτη χειρόγραφα σιγίλια, χοτζέτια Τουρκικά,

συμβόλαια παλιά και σύγχρονα πωλητήρια, αποδεικτικά νομικών
πράξεων και άλλα πατριωτικού περιεχομένου και μεγάλης
ιστορικής αξίας για τον τόπο. .
Την καταγραφή αυτών των αντικειμένων την έχει καταχωρήσει ο
αείμνηστος ιατρός Γ. Ανδρεαδάκης στα ιστορικά του
σημειώματα (Σελ. 45,46,47,) εκδιδόμενα στο Ρέθυμνο το 1926,
και ο υποφαινόμενος κατά το 1938 στα προαναφερθέντα φύλλα
του «Βήματος» Ρεθύμνης εκτενέστερα και περιγραφικότερα.
Κρίνω επίσης ότι η απαρίθμηση και η περιγραφή την οποία εχει
κάνει ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης – ιστοριοδίφης Εμμ. Γενεράλης
στην έξοχη μελέτη του περι της Μονής Ασωμάτων στην Ε.Ε.Κ.
Σ (Επετηρίδα Εταιρία Κρητικών Σπουδών) τόμος Δ Σελ. 1-88.
Είναι πληρέστερη και πλεον ακριβής κάθε άλλης και από αυτή
περιγράφω ποια είναι αυτά τα τιμαλφή αντικείμενα.

 Επιτραχήλιο χρυσοκέντητο. Ιεράρχες Ι. Χρυσόστομος,
Βασίλει9ος, Γρηγόριος, Ελεήμων, Κύριλλος, Αθανάσιος
– Μελχισεδεκ, Σαουνάτσου Ηγουμένου της Μονής
Ασωμάτων
 Επιτραχήλιο ( η Άμπελος με τους 12 Αποστόλους
όπου στο κεφάλι του κάθε Αποστόλου είναι το όνομα
του συντομογραφημένο. Επίσης στα αριστερά υπάρχει
η ένδειξη ότι ανακαινίσθηκε από τους Ιερομόναχο
Μεθόδιο και ιεροδιάκονο Άνθιμο στις 1/10/1854.
 Επιτραχήλιο χρυσοκέντητο, με την επιγραφή του
Αθανασίου Ιερομόναχου Καφάτου (Α.Χ.Ο.Η 1678)
 Επιτραχήλιο με κοσμήματα και χερουβείμ (IC XC N
KA).
 Ωράριον Αρχαγγέλων Μιχαήλ, Γαβριήλ, Διακόνου
Στεφάνου, Αγίου Λαυρντίου.
 ΩΡΑΡΙΟΝ με Χερουβειμ Αγιος Στέφανος. Αγιος
Λαυρέντιος, (Ιερομονάχου Καθηγουμένου
Καλοείδαινας Σωτήρος Χριστου Παγκρατίου Βαρούχα
(πιθανή χρονολογία 1650-1700)
 ΩΡΑΡΙΟΝ με Χερουβείμ, με τους Αγίους Στεφανον,
Λαυρέντιο άνευ χρονολογίας
 Δύο περιζώνια με πόρπες αργυρoκόσμητους.
 Επιγονάτιο χρυσοκέντητο με τον Χριστό καθήμενο
στη μέση πολυομμάτων και πάνω τον Θεό – Πατέρα

του να ευλογεί με τα δύο χέρια. Τρεις άγγελοί στις
γωνίες και γράμματα γύρω από τον Θεό. (Μελχισεδεκ.
Ηγουμένου της Μονής των Ασωμάτων 1692)
 ΕΠΙΓΟΝΑΤΙΟ χρυσοκέντητο. Η ανάσταση του Χριστού
(Ο Χριστός αναδύει από τον Αδη τους πρωτόπλαστους
με συμπαραστεκομενους Αγίους. Στις γωνίες ο
Ευαγγελιστές Ιωαννης, Μάρκος, Λουκάς, Ματθαίος και
περιμετρικά η επιγραφή. (προηγουμένου Ιερομονάχου
της Μονής Ασωματων Ψ.Ν.Ε (1795)
 ΕΠΙΓΟΝΑΤΙΟ χρυσοκέντητο. Στη μέση ο Ιησούς
ευλογεί με τα δύο του χέρια IC-XC. Στις γωνίες ο
Αρχάγγελος Μιχαήλ, ο Ιωάννης, ο Αθανάσιος,
Νικόλαος, και περιμετρικά περιζωμένη η Ρομφαία στον
μηρό τους. (Αρχιερέως Νεκταρίου 1729)
 ΙΕΡΟ ΚΑΛΥΜΜΑ: η Θεοτόκος κάτω από τον Σταυρό
κρατάει τον Χριστο περιστοιχιζόμενη από γονατιστούς
αγγέλους. Χωρίς χρονολογία.
ΙΕΡΑ ΣΚΕΥΗ
 Σταυρός επίχρυσος (εγκόλπιο) αδαμαντοκόλλητος με
την επιγραφή «ελληνικής Νεολαία του Πανεπιστήμιου
και του Γυμνασίου της Πρωτεύουσας (Αθηνών). (του
Δωροθέου Ιερομόναχου ως τεκμήριο ευγνωμοσύνης
για την Κ.Δ – Μάιος 1854.
 Σταυρός από ξύλο κομψός χρυσόδετος. Το δέσιμο
έγινε στην Κων/πόλη από τον Μουσταφά Πασσα του
κιριτλή πριν το 1866 και δόθηκε σαν δώρο στην Μονή.
 Σταυρός επίχυρος του Καθηγουμένου Ιωσηφ
Γεραρχάκη 1833-1860.
 Πατερίτσα Δεσποτική (πιθανώς του Νικοδήμου).
 Μέγα θυμιατήριο αργυρό.
 Τέσσερις πόλοι φελωνίων (τριες εικονες της
Θεοτόκου και μια του Χριστού.

 Ταμπακοθήκη ηγουμένου Ιωσήφ -1833.
 Σταυρός αργυρός με κοντο λάβαρο.
 Δύο ασημένια καντήλια φθαρμένα.
 Λιβανωτήρι αργυρό με κάλυμμα.
 Σκύφος (τάσι) αργυρό με την βάπτιση τοιυ Χριστού
τυπωμένο στη βάση και περιμετρικά η επιγραφή: Της
Μονης Ασωμάτων επι της ηγουμενίας Γερασίμου
Λουρωτού 1804.
 Σβεστήριο λαμπάδων επάργυρο.
 Τρίφωτη Κρυστάλλινη λυχνία (Δωρόθεου)
 Λαξευτό ξύλινο κιβώτιο με λείψανα
 Σκρίνιο με τέσσερα συρτάρι και διάφορα
μικροαντικείμενα άνευ αξίας, για σκεύη και βιβλία.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
 Ευαγγέλιο και δισκοπότηρο (Καλλινίκου)
 Ευαγγέλιο με αργυρά επικαλύμματα στα οποία είναι
εκτυπωμένη η Σταύρωση . Προφήτες, Χερουβείμ,
Ανάσταση, Ευαγγελιστές, Γράμματα Ο.ΩΝ. η
Σταύρωση. (Γερβασίου Ιερομονάχου) στο εσωτερικό
αναγράφεται: «Θείο και Ιερο Ευαγγέλιο αφιερωμένο
στον Μακαριώτατο Πατριαρχη Ιεροσολύμων κ.κ.
Χρύσανθο Νοταρα. 1811».
 Ευαγγέλιο με κόκκινο επιχρυσωμένο δέρμα. Στο
κέντρο η Σταύρωση και στις γωνίες οι προφήτες
Δαβίδ, Σολομών, Ιερεμίας, Ησαίας) γραμμένες με
συντομογραφίες.
Είχε τιτλο: «Θείο και ιερό Ευαγγέλιο αφιερωμένο στον
Μακαριότατο πατριάρχη Ιεροσολύμων Χρύσανθο. Η

επιμέλεια έγινε από τον Σπυρίδωνα Παπαδόπουλο το
1776.
 Ευαγγέλιο μικρό με ασημί επικάλυμμα 500 σελίδων.
Ν. Μελισσα 1755. Στη σελίδα 5 αναφέρεται
χειρόγραφο του Μεθοδίου Λαγουβάρδου
προηγούμενου Μοναχούς της Μονής Ασωμάτων το
1910.

Όλα τα παραπάνω φυλάσσονται στο ίδιο σκευοφυλάκιο που
βρίσκεται στην Ν.Δ γωνία του περιβόλου της Μονής καλά
διατηρημένα μέσα σε προθήκες κιβωτίων και βιβλιοθηκών.
Στο σκευοφυλάκιο αυτό συναντηθήκαμε επανειλημμένα με τον
αείμνηστο ιστοριοδίφη Εμμ. Γενεράλη για να καταγράψει έγγραφα.
Αργότερα η Γενική Διοίκηση Κρήτης με την υπ’ αριθ: 125611/27
πρότασης της προς την Επιτροπή και το ταμείο πολεμιστών
προχώρησε στην ίδρυση της Πρακτικής Γεωργικής Σχολής
Ασωμάτων και η Μονή μέσω της πράξεως υπαριθμόν Δ. του ιδίου
έτους παραχώρησε τα αναγκαία οικήματα κλπ. Εξακολούθησε
όμως να επιβιώνει με δυο τρεις μοναχούς. Με τελευταίο ηγούμενο
τον Γαβριήλ Πάγκαλο και μετά την αποχώρηση του λόγω γήρατος
διοριστηκε επιστάτης των καταλοίπων της Μονής και ο Ιλλαρίων
Φρατζεσκάκης κατά το 1928 ήταν ο τελευταίος εκπρόσωπος της
Μονής εως το 1939.
Από την μονή αυτή ξεκίνησε η επανάσταση κατά των Βενετών από
τους αδελφούς Γεώργιο και Θεόδωρο Χορτάτση κατά το1273.
Δεν είμαι βέβαιος νομίζω όμως πως τα κλειδιά του σκευοφυλακίου
κρατούσε από τοτε ο Παπα Θεόκλητος Κυραρίσσης.
Επειτα ήρθε ο πόλεμος. Η Μονή καθώς πληροφορούμε έγινε
σημείο στήριξης κατά την αποχώρηση των Γερμανών εκεί όπου
και φονεύθηκε ο αείμνηστος Ιατρός Γενεράλης.

Ποια η τύχη των κειμηλίων τότε δεν μπορω να γνωρίζω γιατι καθ’
ολο το διάστημα της κατοχής υπηρετούσα στην Στρατη της Μέσης
Ανατολής. Πληροφορούμε όμως ότι οι Γερμανοί προς τιμή τους

σεβάστηκαν και δεν πείραξαν τίποτα από το Σκευοφυλάκιο της
μονής, και όχι μονο αυτό αλλα μέρος αυτής επισκεύασαν.

Δεν γνωρίζω τον τρόπο και ποτε ένα μέρος, τα τιμαλφέστερα των
κι μήλειων φυγαδεύτηκε προσπαθώντας αργότερα να ερευνήσουν
και να διαπιστώνουν το πράγμα ελέγχοντας τους υπεύθυνους.
Γιατι ήταν εξοργιστικό να μην βρεθεί τόσα χρονιά ενας υπεύθυνος,
μια αρχή, και να δείξει ενδιαφέρον για το θησαυρό αυτό του
Νομού. Ευτυχώς διαφυλάσσεται τώρα στο Ηράκλειο, ότι και αν
ενια , αν θα μπορούσε να είχαν χαθεί αξιόλογα και μάλιστα χωρίς
να βρίσκονται υπεύθυνοι.
Οι Αμαριώτες πρωτοστατουντος του εκλεκτού συμπολίτη
Νομαρχιακου Συμβούλου Αμαριου κ. Γιαννίκου Πλατυρράχου
δικαίως αναστατώθηκαν και περιέφεραν στις κοινότητες του
Αμαρίου υπόμνημα διαμαρτυρίας απευθυνόμενο στο Υπουργείο
Θρησκευμάτων και στην Ι. Μητρόπολη Κρήτης όταν κατά τον
περασμένο Φεβρουάριο 1957 πληροφορήθηκαν ότι ο νέος
επίσκοπος Λάμπης και Σφακίων κ. Ισίδωρος διέρρηξε τον πρότα
του σκευοφυλακίου και μετέφερε στο Σπήλι με αυτοκίνητο τα
κατάλοιπα τιμαλφή, Βιβλιοθήκη, αρχείο κλπ. «Η ενέργεια αυτή
τονίζεται στο υπόμνημα και δημιούργησε αληθινό σάλο σε
ολόκληρη την επαρχία Αμαρίου. Είναι απαράδεκτο να στερηθεί η
Επαρχία αυτά τα κειμήλια. Ακόμα και όταν καταλήφθηκε από τους
Γερμανούς (1941-1944) ολόκληρη η Γεωργική Σχολή,
εξακολουθήσαν να φυλαγονται σε ειδικό δωμάτιο μέχρι σήμερα
χωρίς δυστυχώς να μεριμνήσει κάποιος για την καλύτερη
εξασφάλισή τους.
Τα συγκεκριμένα κειμήλια αποτελούν ενωτικό δεσμό με τους
Αμαριώτες Χριστιανύς που μαρτύρησαν κατά την μακραίωνη
δουλεία και με τους απογόνους τους σημερινούς αμαριώτες σαν
μια παρακαταθήκη της οποιας δεν είναι διατεθειμένοι να
στερηθούν.
«Και τέλος ζητούν να επανέλθουν στη θέση τους τα κειμήλια και να
αποτελέσουν τη βάση μιας πινακοθήκης κλπ.
Το υπόμνημα υπογεγραμμένο από τους δεκαπέντε κοινοτάρχες,
δεν παραδόθηκε τελικά .

Κατόπιν του σάλου που δημιουργήθηκε και με σκοπό τον
κατευνασμό των πνευμάτων, ο θεοφιλέστατος Λάμπης και
Σφακίων κ. Ισίδωρος απευθύνθηκε προς τους Εφημέριους της
Επαρχίας με το παρακάτω έγγραφο κοινοποιώντας το και στη
Νομαρχία Ρεθύμνου:
«Προς την ιερα επισκοπη μας να λάβετε γνώση και να πάψεις η
ανησυχία των συν επαρχιωτών σας που κάποιοι καλοθελητές
φροντίζουν να σας διαταράσσουν και να με εκθέτουν.
Ρέθυμνο 24.4.1956 .»
Η απάντηση της Νομαρχίας ακολουθεί: « Έχουμε την τιμή να
κάνουμε γνωστό ότι κατά την κατάργηση της Ι. Μ. Ασωμάτων,
εγκαταλείφθηκε η Βιβλιοθήκη της Μονής σε ένα δωμάτιο το οποίο
λογω του χρόνο θεωρήθηκε ετοιμόρροπο. Τα νερά της βροχής
διαπερνούν τη στέγη και με κίνδυνο ολικής καταστροφής των
βιβλιοθηκών και μαζί της τα αξιόλογα θρησκευτικά και ιστορικά΄
βιβλία τα οποία και τυγχάνουν να είναι δερματόδετα όπως
αντιληφθήκαμε κατά την πρόσφατη επίσκεψή μας στην Γεωργική
Σχολή Ασωμάτων.
Ενδείκνυται η μεταφορά των αξιολόγων αυτών βιβλιων και
βιβλιοθηκων από το άθλιο τούτο δωμάτιο για την αποφυγή τελικής
καταστροφής. Όπως πληροφορούμαστε τα κλειδιά του δωμάτιου
τουτου εχει ο Εφημέριος της Κοινότητας Ανω Μέρους
αιδεσιμότατος κ.Κατσαντώνης.
Ο Διευθυντής της Νομαρχίας Ι. Καρέλλης μετέφερε το παραπανω
έγγραφο στον τοτε τοποτηρητή της Ιεράς αρχιεπισκοπής κ.κ
Αθανάσιο και εκείνος επιφυλάχθηκε να αποφασίσει ο νέος
Επισκοπής Λάμπης και Σφακίων για την τύχη των υπολοίπων
θρησκευτικών βιβλίων της τεως Ι. Μ. Ασωματων.
Μόλις ανέλαβα τα καθήκοντά μου ως εχω την πνευματική Διοικηση
των Μονών αφου καταγράφηκαν όλα τα βιβλία της τέως Ι. Μονής
για να τα προφυλάξω από την υγρασία και το σκορο μετέφερα οσα
μπορούσα στην εδρα της Ιερά Επισκοπής για να χρησιμεύσουν ως
πυρήνας μιας μελλοντικής βιβλιοθήκης απαραίτητης στην έδρα
μου.
Κατω από αγαθές και κοινωφελείς προθέσεις, ότι ήταν περιουσία
του προκάτοχου μου επισκόπου Αγαθάγγελου Παπαδάκη με τον

δική του υπογραφή πήγα στα Πλατάνια και με την Ευκαιρία αυτή
αποφάσισα την μεταφορά.
Ειδοποιήθηκε έγκαιρα και ο Παπα Κυρ.Κατσαντώνης ο οποίος έχει
τη φροντίδα της όμως δεν ήρθε προφασιζόμενος ασθένεια.
Καθως δεν ηταν ανάγκη να επιστρέψω στην έδρα μου λογω του
πανηγυριού του Αγιου Χαραλάμπους στο Σπήλι ο κ. Διευθυντής
της Γεωργικής Σχολής και του Γεν. Αρχ. Επιτρόπου Αρχιμανδρίτη
Διονυσίου Σταφυλακη άνοιξαν την πορτα του δωματίου όπου ήταν
τα βιβλία. Μετέφερα οσα βιβλία παρέλαβε και όσα της ειχαν
απομείνει από τη μακροχρόνια εγκατάλειψη τα τοποθετησα με
φροντίδα.
Μεταβιβάστε παρακαλώ τα ανωτέρο στο Χριστεπώνυμο πλήρωμα
σας ώστε να παύσει κάθε ανησυχία και θόρυβος.
Μετά πατρικών ευχών
Ο Λάμπης και Σφακίων
ΙΣΙΔΩΡΟΣ».

Με το παραπάνω έγγραφο μετατοπίζεται η ευθύνη της
παραβιάσεως του σκευοφυλακίου.
Την πράξη αυτή φαίνεται να ενήργησαν ο Αρχιερατικός Επίτροπος
Διονύσιος με τον Διευθυντή της Γεωργικής Σχολής Ασωμάτων κ.
Μαυρογένη. Ο οποίος όμως με αγανάκτηση σπεύδει να
αποκρουσει την αποδιδόμενη αυτή συμμετοχή τους και με το
υπαριθ. 219- 15/3/1957 έγγραφο να διαμαρτυρηθεί εντόνως προς
την Ι. Επισκοπή Λάμπης και Σφακίων λέγοντας μεταξύ άλλων
«Εμείς ειμαστε θεατές της μακράς αποκρουστικής και θλιβερής
αυτής σκηνής, για την οποία προσπαθήσαμε να μη λαβει χώρα με
αυτή την μορφή. Δε θα ανεχτούμε την αδικη εναντίον μας
συκοφάντιση από οπουδήποτε και αν έρχεται αυτή».
Το έγγραφο κοινοποιείται στην Νομαρχία Ρεθύμνης και προς τους
προέδρους των κοινοτήτων επαρχίας Αμαρίου με την παράκληση
να ανακοινωθεί τους εφημέριους και συγχωριανούς τους.
Αποφεύγοντας να σχολιάσουμε τον ανώμαλο τρόπο ανοίγματος
του σκευοφυλακίου αρκουμαστε να πούμε ότι υπο οποιεσδήποτε

συνθήκες και αν έλαβε χώρα αυτή η πράξη και μάλιστα παρουσια
του Θεοφιλεστάτου, υπήρξε εντελώς ατυχής.
Αλλωστε όπως θα δούμε και παρακατω τα «υπόλοιπα» του
σκευοφυλακίου ηταν σχεδόν αξίας πράγματα πλυν δυο –τριών
παλιών χειροποίητων εικόνων.
Τα τιμαλφή σκεύη, τα άμφια και τα παλιά βιβλία είχαν
μεταφερθήκαν στο Ηράκλειο από το 1954.
Επομένως δεν γεννάται ζήτημα αναγκης αμεσης μεταφορά των
βιβλίων λογω κινδύνου καταστροφής κλπ. Ένα παρέμεναν ακομα
λιγες μέρες μεχρι να καταστεί δυνατό ανοιγμα του σκευοφυλακίου.
Θα ειχα αποφευχθεί τα δυσμενή σχόλια και οι φήμες.
Από τις δύο επιστολες έφτασαν στα χερια μας τις τελευταίες αυτές
ημέρες και τις οποίες δεν ειχα υπόψη προηγουμένων διαφωτίζεται
πλήρως η ολη τοποθέτηση των κειμηλίων Ασωμάτων.
Από το περιεχομενο μαθαίνουμε 1) ποιοι ήταν εκείνοι που
φρόντισαν αρχικά για τη διάσωση των κειμηλίων κατά τη
αναταραχή του 1944, εποχή αποχωρήσεως των Γερμανών,
2) Πώς έφτασαν στα χέρια του παπα Κυπαρίση και στη συνεχεια
στα χέρια του παπα Λαϊνάκη
3) Ποιος ήταν εκείνος που μετέφερρε τα κειμήλια στο Ηράκλειο.
Και 4) Το ενδιαφέρον του Θεοφυλέστατου Επισκόπου Λάμπης και
Σφακίων κ. Ισιδωρου γύρω από την υποθεση των κειμηλίων για
την επαναφορά τους.

«Προς τον Θεοφιλέστατο επισκοπο Αγιον Λάμπης και Σφακίων,
Σπήλι
Θεοφιλέστε. Ευσεβάστως αναφέρω ότι τα Ιερά Κειμήλια της Μονής
ασωμάτων αφού παρέλαβε αυτά από μένα τα μετέφερε στην οικία
του τότε εφημερίου Βισταγής και ο επι κεφαλής της επίτροπής κ.
Λεωνίδας Κυριακάκης δικηγόρος τα παρέδωσε στον ως ορίζεται
ανωτέρω εφημέριο Παπά Λαϊνάκη κατοπιν ιδιοχειρου βεβαίωσης
και υπογραφής του και με τη διαβεβαιωση αυτή φαίνετται ποσα
κομμάται κειμηλίων, βιβλίων κλπ ή και άλλων αντικειμένων
παρεδωσε ο επι κεφαλής της επιτροπής σε ακριβές αντίγραφο
υποβάλλω την Υμετέρα Θεοφιλία.».

«Βεβαίωση

Ο κατωθι υπογεγραμμένος Εμμ. Λαϊνάκης κάτοικος Βισταγής
παρέλαβα από τον Λεωνίδα Κυριακάκη αντιπροσώπου των
πατριωτικών οργανώσεων Αμαρίου τα παρακάτω από του
Θεοκλήτου Κυπαρίση του σκευοφυλακίου Μονής Ασωμάτων και
στο από 1 ης Νοεμβρίου 1944 αναφερόμενα βιβλία. Επίσης
παρέλαβα μικρα κουτια ασημί με χρυσό δεκάδραχμο.
Ασημί βραχιολι και ένα τόμο ιστορίας Απ. Λάμπρου
Ο Βεβαιών Λεων. Κυριακάκης»

Η παραπάνω βεβαίωση – αποκάλυψη του τρόπου της
πρωταρχικής διασώσεως των κειμηλίων κατά το 1944 είναι
αληθινά ωραία και συγκινητική άξια κάθε έξαρσης. Κατά την
περίοδο εκείνη οι Αμαριωτες δεν ξέχασαν τις συγκινητικές
παραδόσεις και τη λεβεντιά τους. Και μέσα στις δύσκολες ωρες της
αναταραχής προλαμβάνοντας κάθε ενδεχόμενη αρπαγή έσπευσαν
να διαφυλάξουν «τα ιερα και τα πατρια».
Αι πατριωτικες οργανώσεις Αμαρίου συγκρότησαν επιτροπη η
οποια καταμέτρησε και ανέλαβε τα οσα βρίσκονται στα χερια του
Παπα Κυπαρισση ιερα τιμαλφή και τα παρέδωσε προς φύλαξη
στον παπα Λαίνάκη της Βισταγής.
Η ευγενής και πατριωτική αυτή πράξη είναι ακρως τιμητική για
τους Αμαριώτες προς τους οποιους απευθύνουμε δημόσιο έπαινο.
Τώρα μαθαίνουμε ότι τα διαφυλαχθέντα ηταν 56 τεμάχια τιμαλφών,
10 βιβλία, ασφαλώς»

Η δεύτερη επιστολή εχει ως εξής:
Προς τον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Αγιον Λάμπης και Σφακίων
Σπήλι.
Θεοφιλέστατέ εκτελώ υψηλή προφορική εντολή τον περασμένο
μήνα να μεταβώ στο Μοναστηράκι στην οικία του κ. Λεωνίδα
Κυριακάκη δικηγόρου και ζήτησα να μου δώσει αντίγραφο
πρωτοκολου παράδοσης και παραλαβής των ιερών κειμηλίων της

άλλοτε Μονής Ασωμάτων αλλα δυστυχώς δεν το εχει μαζί του διοτι
την ημέρα που επρόκειτο να μεταβεί ο κ. Καλοκύρης στη Βισταγή
για να παραλάβει τα προαναφερθέντα κειμήλια από τον
αιδεσιμότατο Εμ. Λαινάκη περάσε από το Μοναστηράκι και πήρε το
ορισμένο πρωτόκολλο και βασει αυτου παρέλαβε τα κειμήλια από
τον παπα Λαινάκη. Μετα οποια συνόδευσε το πρωτόκολλο αυτό
και το οποιο λεει φυλάσει μαζί με αυτά στο μουσείο Ηρακλείου.
Και πρόκειται να λάβετε σαφείς πληροφορίες από τον κ. Καλοκύρη
με το οπιο συνδέεται φιλικότατα και ο οποίος είναι και γενικός
Διευθυντής όλων των Μουσείων του κρατους»
Θεοκλητος Κυπαρρίσης ιερεύς».
Νομίζω ότι το θέμα εξαντλήθηκε. Προσπαθήσαμε να εκθέσουμε
με κάθε αντικειμενικότητά τα πράγματα για τον κατατοπισμό των
αρχών και της κοινής γνώμης.
Από τα καταχωρηθέντα στοιχεία προκύπτει ότι μέχρι το 1944 τα
τιμαλφή της Μονής Ασωμάτων βρίσκονταν με ασφάλεια στο
σκευοφυλάκιο και τοι οι Γερμανοί το σεβάσθηκαν. Κατά την
αποχώρηση τους ίσως και νωρίτερα από φόβο λεηλασίας
μεταφέρθηκαν εκτός σκευοφυλακίου από τον Παπα Κυπαρρίση.
Όμως το έτος εκείνο είχε μια προσωπική περιπέτεια με τις αρχές
της απελευθέρωσης.
Οι πατριωτικές οργανώσεις Αμαρίου φροντισαν τοτε για την
ασφαλέστερη διαφύλαξη τνα παραδοθουν στον γεροντα παπά –
Λαίνάκη της Βισταγής ο οποίος τα διαφύλαξε για δέκα χρόνια.
Κατά το 1944 ο κ. Καλοκύρης τα παρέλαβε από τον Παπα Λαϊνάκη
και τα μετέφερε στο Ηράκλειο.
Σε ολη αυτή την υπόθεση δεν ειχα καμία ανάμιξη ούτε βέβαια
μπορούσε να εχει ο νυν Επίσκοπος Λάμπης και Σφακίων κ.
Ισιδωρος.
Ο θόρυβος επομένως που δημιουργήθηκε από άγνοια των
αληθινών περιστατικών εναντίον του υπήρξε άδικος χωρίς ωστόσο
και οι αδικήσαντες να εχουν πρόθεση να εκθέσουν ή να
διαταράξουν κανένα. Αντιθέτως η προκληθείσα συγκίνηση από τις
διαδόσεως της διαρπαγής των ιερών αμφίων και σκευών
αποκαλύπτει τη βαθύτατη χριστιανική πιστη και τον φλογερό
πατριωτισμό των υπερήφανων κατοίκων του Αμαρίου.

Τώρα μάλιστα που αποκαλύφθηκε η αλήθεια όχι μόνο πρέπει να
τελειώσει κάθε θόρυβος αλλα και να αποκατασταθεί η
εμπιστοσύνη μεταξύ των κατοίκων του Αμαρίου και του Ιεράρχη
τους. Εξ άλλου οι αρχές συντονίζοντας τις ενέργειες τους με τον
Επίσκοπο Λαμπης και Σφακίων να φροντίσουν ώστε τα κειμήλια
να επανέλθουν στον νομό. Και τα μεν ιερά άμφια και σκεύη να
τοποθετηθούν προσωρινά στο Μουσείο Αρκαδίου για να
αποτελέσουν μαζί με πολλά άλλα πυρήνα βυζαντινού και
Μεσαιωνικού Μουσείου που κάποτε θα πρέπει να αποκτήσει η
πολη.
Οσο για τα βιβλία οσα είναι θρησκευτικά, θεολογικά κ.α να
παραμείνουν στην έδρα της Επισκοπής Λάμπης και Σφακίων και
τα υπόλοιπα Ιστορικά , Λεξικά και ποικίλα της Κρητικής πολιτείας
να μεταφερθούν και να τοποθετηθούν στην Δημ. Βιβλιοθήκη
Ρεθύμνης προς εμπλουτισμό της.
Μια απάντησις της Αρχαιολ. Υπηρεσίας Κρήτης

Κύριε Διευθυντά,
Εις απάντησίν άρθρου του κ. Χρ. Σταυρουλάκη διεμοσιευθέντος εις το
φύλλον της 30. 12. 57 του ΒΗΜΑΤΟΣ, νομίζω ότι έχω υποχρέωσιν να
ανακοινώσω το κατωτέρω:
Σχετικώς προς το ζήτημα των κειμηλίων της διαλυθείσης Μονής
Ασωμάτων αναγράφονται εις το ως άνω άρθρον ωρισμέναι ανακρίβειαι,
εκ του όλου δε τόνου αυτού προκύπτει ότι ο γράφων δεν εχει υπ’ όψιν
υπο ποιους όρους εγενετο η περισυλλογή των κειμηλίων.
Αυτή εγένετο εις εκτέλεσιν της υπ’αριθμ 67124/2974-53 διαταγής του
Υπουργείου Παιδείας Διευθύνσεως Αρχαιοτήτων εν τη οποία ρητώς
εντέλλεται η εφορία Αρχαιοτήτων Κρήτης όπως προβή εις περισυλλογή
των κειμηλίων της Μονής και εναποθέσει ταύτα εις το εν Ηρακλέιω
Ιστορικόν Μουσείον Κρήτης. Η περισυλλογή αυτή ενηργήθη κατ’
Απρίλιον 1954 υπο του Επιμελητού κ. Στυλ. Αλεξίου και ουχί του κ.
Κων. Καλοκύρη, όστις απουσίαζεν εις Εσπερίαν όστις (κ. Αλεξίου)
μετέβη εις Ασωμάτους μετα του Διοικητού της Αστυνομίας τουρισμού κ.
Γερόπουλου και παρέλαβον τα αντικείμενα παρά του ιερέως της
Βισταγής κ. Λαηνάκη συνταχθέντος σχετικου πρωτοκόλλου.
Ταυτα αυθημερόν κατετέθησαν εις το Ιστορικό Μουσείον, όπου και
φυλάσσονται εκτεθειμένα εντός κρυσταλοφράκτων ειδικώς
παραγγελθησων προθηκών. Τουτο είναι γεγονός όπερ θα εδει να
προκαλεί χαρά εις πάντα φιλάρχαιον και Ρεθύμνιον.
Τα περισυλλεγέντα πολύτιμα άμφια και σκεύη ευρέθησαν εντός κοινού
σάκου κατωθεν κλίνης εν τη οικία του ιερέως ως δε εδηλώθησαν υπο’
αυτών των παραδωσάντων , ορισμένα εξ αυτών εχρησιμοποιούντο κατά
τας Αποκρεω! Ουδεμία αμφιβολία δεν εγίνετο εγκαίρως η περισυλλογή,
τα κειμήλια ήσαν καταδικασμένα εις βεβαίαν απώλειαν ή φθοράν, διοτι
οι ιδιωτικαί οικίαι δεν είναι Μουσεία.
Οι νυν ενδιαφερόμενοι θα ωφειλον να εχωσι κινηθεί δια την
περισυλλογήν και σωτηρίαν των κειμηλίων κατά το διάστημα της
δεκαετίας από του 1944 μέχρι του 1954, ότε επενέβη η αρχαιολογική
Υπηρεσία και καθ’ ο διάστημα ταυτα υπέστησαν ου ολίγας φθοράς και
απώλειας και διέτρεξαν ουκ ολίγας κινδύνους.

Η εκφραζόμενη εν τω άρθρω του κ. Σταυρουλάκη Ιδέα προς ίδρυσιν
Μουσείου εν Ρεθύμνη δια τας Μεσαιωνικάς αρχαιότητας, είναι ασφαλώς
αξιέπαινος, αλλά προ της ενάρξεως της περισυλλογής των αντικειμένων
δεον να υπάρχει το οίκημα και η υπηρεσία ήτις θα προστατεύσει και
αξιοποιήσει τα περισυλλεγόμενα. Τούτο συμβαίνει μόνο εν τω ιστορικώ
Μουσείο ου ο Παγκρήτιος χαρακτήρ ουχι ορθώς αμφισβητήται.
Διοτι δια της υπ’ αριθ 4472/162/1952 διαταγής του Υπουργείου Παιδείας
ωρίσθη οτι πασα Μεσαιωνική συλλογή του Μουσείου Ηρακλείου
ασχέτου προελεύσεως θέλει εναποτεθεί εν τω Ιστορικώ Μουσείω
Κρητης. (Η συζήτισης μεταξύ των βουλευτών Ηρακλείου και του
Υπουργού κ. Αλιπράντη, ην αναφέρει ο αρθρογράφος, ουδεμίαν σχεσην
εχει προ τουτο).
Τελος παρατηρώ μετα λύπης ότι άτοπως σχολιάζονται και επικρίνονται
αι νόμιμαι ενέργεια της αρμοδίας εν προκειμένω αρχής- ήτοι της
Αρχαιολογικής υπηρεσίας – ήτις δημιουργήσασα ήδη και το Μουσειον
Ηρακλείου και ικανά τοπικά Μουσεία εν Κρήτη και εν αυτώ Ρεθύμνω
γνωρίζει καλύτερα πως οφείλει να εργάζεται δια την σωτηριαν και
αξιοποίησην των εθνικών μνημείων της νήσου. Βασική αρχή τίθεται να
τοποθετώνται τα πρώτης τάξεως αντικείμενα εις τα κύρια Μουσεία, τα
αποτελούνται βασικά κέντρα προσελκύσεως του τουριστικού
ενδιαφέροντος. Η φιλοτιμία παντός τόπου απαιτεί να αντιπροσωπεύεται
ούτος εις τα Μουσεία ταύτα.

Ο Έφορος Αρχαιοτήτων Κρητης
Ν. ΠΛΑΤΩΝ

Αφήστε μια απάντηση