Από την εφημερίδα ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ( 1931)
Εις ηλικίαν 84 ετών απεβίωσεν εις Μέρωνα Αμαρίου την 21-1-31 κηδευθείς την επομένην ο Ιωάννης Κ. Μοσχονάς οπλαρχηγός του 1878. Την κηδείαν του γενομένην μετά πάσης επιβλητικότητος παρηκολούθησαν άπαντες οι κάτοικοι Μέρωνος ως και των γειτονικών χωρίων μετα των ιερέων των, επίσης παρέστη ολόκληρος η αδελφότης της Ι.Μ. Ασωμάτων. Στεφάνους δεν κατέθεσαν η Γεν. Διοίκησης Κρήτης, η Νομαρχία Ρεθύμνου, οι Βουλευταί κ.κ. Γοβατζιδάκης Σκουλάς και Βολουδάκης, αι Κοινότητα Μέρωνος, Φουρφουρά και Γερακάρι και η οικογένεια Μοσχονάδων. Συλλυπητήρια τηλεγραφήματα απέστειλαν οι κ. κ. Ελευθ. Βενιζέλος Πρωθυπουργός, Γεν. Διοίκησης Κρήτης, ο Νομάρχης Ρεθύμνου κ. Σταματίου ο Γερουσιαστής κ. Ευστρ. Φωτάκης, και ο κ. Γοβατζιδάκης. Λόγους δε επικήδειους εξεφώνησαν οι κ. κ. Γεώργιος Ανδρεαδάκης Ιατρός, Εμμ. Σπυριδάκης Διδάσκαλος και ο κ. Π.Βαμιαδάκης ους και δημοσιεύομεν κατωτέρω.
Την φίλην οικογένειαν του μεταστάντος συλλυπούμεθα.
ΛΟΓΟΣ
Εκφωνηθείς υπο του Ιατρού κ. Γεωργ. Ανδρεδάκη.
Εκείνος που μέχρι χθες και μέχρι τελευταίας του αναπνοής απέδιδεν εις όλους την παρηγορίαν, το θάρρος, και την ελπίδα δια της παρουσίας του και της γλυκιάς φωνής του ο οπλαρχηγός Ιωάννης Μοσχονάς δεν υπάρχει πλέον εκπληρούν το υπο του Παντοδύναμου Πλάστου κοινόν τοις πάσι θέλημα εγκατέλειπε την ματαιότητα του κόσμου τούτου εις ηλικίαν 84 ετών. Δεν θέλομεν ακούσει πλέον την γλυκύτατα του συνετού αυτού ανδρός να μας ενθαρρύνει να μας παρηγορεί. Ητο σεβαστός τοις πάσι όχι μόνον δια την συνεσιν και τον ακραιφνή πατριωτισμόν του, αλλα μάλιστα διοτι ολος του ο βίος υπηρξε πρότυπον παράδειγμα αρετής. Και ως Χριστιανός ευσέβαστος και ως οικογενειάρχης αμίμητος εκ θρέψας τα τέκνα αυτού εν παιδεία καινουθεσία Κυρίου σχετικώς προς τα μέσα της τότε εποχής. Η σπάνια φιλεργατικότης και νοημοσύνη του συνετέλεσαν εγκατασταθείς εις Πειραιά να γίνει άριστος τέκτων. Όταν δε μετά την Ειρήνη ενεκατεστάθει μετα σεβαστής οικογενείας αυτού εις Μέρωνα εγένετο περιζήτητος εις όλας τα δυσκόλους τεκτονικάς εργασίας όλων σχεδόν των χωρίων της Επαρχίας Ένεκα δε της μεγάλης του δραστηριότητας απελάμβανεν εν τω οικω ου ζηλευτής ευμαρίας. Δια την στέρησιν του ανδρός τούτου πενθεί όχι μόνον όλος ο Μέρωνας αλλά και πάντες όσοι εγνώρισαν εκ του πλησίον τας σπανίας αυτού αρετάς. Αλλα αφήνοντε, τα ιδιωτικά αυτών ίδωμεν οποίον εξησκησε μέρος εις τα δεινάς της πατρίδος περιστάσεις. Τοιούτοι υπέρμαχοι της ελευθερίας ως τον οπλαρχηγόν Ιωαννην Μοσχονάν είναι σπάνιοι. Όχι μόνο τα αθάνατα βουνα της Κρήτης ο Ψηλορήτης το Κέδρος, τα Λευκά όρη, αλλά και το Πάναυρος του Πανός του Μέρωνος δεν εγένησε και ουτε θέλει παύσει να αποδίδει τοιούτους ήρωας. Κατά την τριετή Επανάστασιν του 1866 αν και ήτο νεαρότατος όμως φλεγόμενος από Πατριωτικώτατων αισθημάτων ουδέποτε εγκατάλειπε το όπλον αλλα μετά προθυμίας και αυταπαρνήσεως έσπευδεν εις όλας τας μάχας κατ’ αρχάς με τον Καπετάν Μοσχονολάμπην υπο τον αρχηγόν Διογένη Μοχοβήτην και αυτού εκλιπόντος υπο τον αρχηγόν Εμμ.Πορτάλιον τοσούτον δε τολμηρός εφέρετο ώστε κατέφθανε να δρα και συν Αθηνά να σώζηται. Διο και πολλάκης επηνέθη από τον του Νομού Αρχηγόν Π. Κορωναίον.
Μετά το τέλος δε της Επαναστάσεως καταδιωκόμενος κατέφυγε μετ’ αλλων συναγωνιστών του εις την ελευθέραν Ελλάδα, μετα του λαμπρού πολεμάρχου και σημαιοφόρου Χαριδήμου Σημαντήρη και Ζαχαρία Καναβά. Εγκατασταθείς τότε εις Πειραιά επεδόθη εις την τεκτονικήν λαβών σύζυγον την ενάρετον θυγατέρα του Ζαχαρία Καναβά.
Κατά δε την επανάστασιν του 1878 κατέλθων εθελοντής εις Κρητην ανεδείχθει εν τη ευάνδρω κωμοπόλει Μέρωνας οπλαρχηγός δι’ εκλογητηρίου διαδεχθείς τον Μοσχονολάμπην και τον Χατζή Μοσχονάν. Μετά των ηρώων του Μέρωνος ως ήτο ο ατρόμητος καπετάνιος Χαρκιδοκωνσταντής έσπευδε και όταν εξορμού από κοινού κα ολοι οι Αμαριώται και οι Αγιοβασιλιώται με τον Αργητόν Ι. Τσουδερόν και οι Μυλοποταμίται με τον Αρχηγόν Σκουλάν και οι της επαρχίας Ρεθύμνης και εις Αμπελάκι και εις Γιαννούδι και εις ολον το πέταλον λεγόμενον του Βρύσινα αλλά και ιδιαιτέρως μετα επίλεκτων μόνον παλληκαριών του Μέρωνος και περιόριζε τους Τούρκους εντός του Φρουρίου Ρεθύμνης. Αλλα και τον Πυργον των Πρασών καταπυροβολεί πολλάκις , χωρίς να δύνανται με τα λιανοτούφεκα μόνον που είχαν τοτε να εκπορθήσωσι τοιούτον φρούριον ενώ πολλοί των συντρόφων του εξ αντι πυροβολούντων εκ του ασφαλούς ετραυματίζοντο. Δια τούτο όμως καθιστά τους Τούρκους τρομακτικούς εκ του φόβου μήπως ήθελε ευρέθη εκεί ο καπετάν Γιάννης με τα ατρόμητα παλληκάρια του Μέρωνος.
Όχι δε μονον εν πολέμω αλλα και εν ειρήνη η υπερ Πατρίδος αγάπη του εξεδηλούτο μετ’ ενθουσιασμού εις πάσαν περίσαστασιν.
Ενθυμείσθε πάντες ότι εις εποχήν τίνα σκότους εισέτι απαγορεύθη η ανάρτησις Ελληνικών Σημαιών οπότε ο ανήρ ούτος εμπνευσθείς υπο των πανθομολογημένων αυτού αισθημάτων περιεφρόνησε τους ούτω διατάσσοντας και εστιχούργισε ενθουσιώδεις στίχους μεταξύ των οποίων απήγγειλε περιφερόμενος.
Τοιούτος ήτο ο ανήρ τον οποίο κηδεύομεν σήμερον, οστις δεν απέθανεν διότι το όνομά του θα μένει εις τους αιώνας αθάνατον. Η δε ψυχή αυτού θα μένει ευχαριστημένη καθ’οσον οι αγώνες και τούτου και όλων των άλλων αγωνιστών του δεν απέβησαν επι ματαίω. Ο διακαής πόθος αυτών επετεύχθη. Απέδειξαν δε διαύτων κατορθωμάτων των ότι οι λαοί οιοιδήποτε και οπωσδήποτε δεν αναδεικνύονται άνευ γενναίων αισθημάτων.
Εκει δε μεταβαίνων εις τα αιωνίας μονάς θέλει αναγγείλη εις τους εκεί συναναγωνιστάς του, ότι μετά την Ενωσιν η Ελευθερία ήρχισε να επεκτείνη τα αγαθά της και εις την πολυπαθή Κρήτη. Ιδού δε σήμερον ότι πλησιάζει να συμπληρωθεί και εις την παρηγκωνισμένην επαρχίαν Αμαρίου η ανθρώπινη συγκοινωνία των αυτοκινήτων και ότι σήμερον διέπει λαοσωτηρίως τα της Ελλάδος η υπερέχουσα διάνοια του κ. Ελ. Βενιζέλου και ότι εις την Κρήτη διοικεί ότι ο Πασάς αλλ’ ο υιός του αειμνήστου Χαριλάου Ασκούτση ο διακεκριμένος Υπουργός Νικόλαος Ασκούτσης. Η Πατρίς τα υπέρ αυτής αγωνισθέντα τέκνα της στεφανεί όπως ο αείμνηστος καπετάν Γιάννης με τον αμάραντον της δόξης στέφανον της αιωνίας, Αιωνία η μνήμη αυτού.
ΛΟΓΟΣ
Εκφωνηθείς υπο του διδασκάλου π. Εμμαν. Σπυριδάκη.
Αείμνηστε Μαστρογιάννη
Φεύγοντας για τη ζωή της αιωνιότητος, αφήνεις θλιμμένους συγγενείς και φίλους. Τη θλίψη όμως αυτή των αγαπητών σου, δεν μπορούμε παρά να συμμερισθούμε κι εμεις σαν αντιπρόσωπος της Πολιτείας που πιστά υπηρετήσατε σε δύσκολες ημέρες που πέρασε και σε εποχή της φριχτής της Κρήτης μας δουλειάς. Ελάβατε μέρος στους αγώνες για την ανεξαρτησίαν μας από το 1878 μέχρι το 1899, αγωνιζόμενος σαν γενναίο Κρητικό παλληκάρι και ειδικά στις μάχες. Βαρμά, του Βρύσινα, του Στύλου, στην πολιορκία των Βολιώνων κτλ. Ελάβατε μέρος στο Κίνημα του Θερίσσου αγωνιζόμενος κοντά με τον εθνικό ήρωα και μεγάλο ευεργέτη της Ελλάδος τον Ελευθ. Βενιζέλο, συντρέχοντάς τον στα υψηλά και ευγενή Ιδεώδη του. Η Πατρίς για τις υπηρεσίες Σας αυτές σας ετίμησε με την απονομή σύνταξης.
Μα και ως μέλος της κοινωνίας δεν υστερήσατε, υπηρετήσατε ως Δήμαρχος του χωριού από 1917 και εντεύθεν. Υπηρετήσατε την κοινωνίαν ως καλός, τίμιος και ευσυνείδητος επαγγελματίας και σας εμεινε και το όνομα «Μαστρογιάννης». Υπήρξατε, φιλήσυχος και άκακος άνθρωπος και ευγενής. Και τα χαρίσματα σας σαν οικογενειάρχης δεν είναι μικρότερα αξίας. Μπορεί κανείς αδιστάκτως να πει πως έζησες πρότυπο καλού οικογενειάρχου, που αγαπά και ζει ειρηνικά με το σύντροφό του, οδηγεί στον καλό δρόμο και αποκατασταίνει τα τέκνα του.
Γι’ αυτά όλα αείμνηστε Μαστρογιάννη έχοντας και γω για σκοπό της ζωής μου τη μόρφωση και ποδηγέτηση της οικογένειας και της Κοινωνίας και την ανάπτυξη του πατριωτικού φρονήματος των μικρών μου μαθητών, θα σας παρουσιάζω πάντοτε σαν πρότυπο παράδειγμα για μίμηση στο έργο μου.
Τελευτών δε εκφράζω και παλι ζωηρή τη θλίψη μας για το θάνατό Σου και εύχομαι από τον ύψιστο να βρείς ελαφρό το χώμα που θα σε σκεπάσει.
Αιωνία Σου η Μνήμη.
ΛΟΓΟΣ
Εκφωνηθείς υπο του κ. Παντελή Βαμιαδάκη
Προσφιλείς ακροαταί
Σας παρακαλώ τηρήσατε νεκρά σιγή επι ένα λεπτόν..
Ακούεται το μουρμουργιό των νεκρών μας. Έρχονται να συνεπάρουν τον Γιάννη Μοσχονά.
Ίσως ο θάνατος να είναι η αρχή ή ίσως να είναι το τέλος των βασάνων. Εάν όμως είτε το ένα είτε το άλλο αποκλίνει προς την αλήθειαν κανείς δεν δύναται να εξακριβώσει και κανείς δεν δύναται και να το αποφύγει.
Διότι καθώς το δένδρον φύεται και αναπτύσσεται, βλαστάνει και καρποφορεί, και κατόπιν ο υλοτόμος του αποκόπτει το νήμα της ζωής χωρίς να λαβη υπ’οψιν του τας απείρους ωφελείας του, ούτω και ημείς οι άνθρωποι γεννώμεθα και αναπτυσσώμεθα εις τον κόσμον τούτον μέχρι ότου η αδυσώπητος μοίρα απλώσει τα πολυκλάδους αυτής χείρας και αρπάσει ημάς από του ζωογόνου της ατμοσφαίρας αέρος από της φωτοδότου αναλαμπής του ήλιου και μας καταρρίψει ει τα ανήλια και σκοτεινά βάθη της γης. «Γης εσμέν και εις Γην απολευόμεθα». Απερχόμεθα ο εις μετα τον άλλον και ουδείς είναι αθάνατος εις τον ψεύτην τουτον κόσμον η μη Εις ο ποιήσας τα πάντα.
Δεν έπεται όμως εκ τούτου ότι δηλ. υποκείμεθα εις θάνατον να μένομεν με τας χείρας έσταυρο ένας και περιδεείς να αναμένωμεν το τέλος μας, αφού αυτό είναι Μοιραίον και αναπόφευκτον διότι η φύσης δε σταματά τρέχει ευρίσκει, ερευνά, εξετάζει και ανακαλύπτει αλλά κάτι της υπολύπεται δεν αρκείται με αυτά τον αόριστο το αχανές το δυσπλήροτον το μη ποτέ ευρισκόμενον.
Αείμνηστε Νεκρέ
«Ο Κόσμος σκηνή, ο βίος πάροδος, ήλθες, είδες και απήλθες».
Δεν εχω λόγια να πλέξω το εγκώμιον των αρετών και προτερημάτων που σε εκόσμουν. Δεν εχω λόγια να εκφράσω την σημερινή λύπην των συγγενών και φίλων σου. Υπήρξες πρότυπον οικογενείας, ανεξίκακος ανιδιοτελής, φιλόκαλος, φιλαλήθης.
Φεύγεις και πας στους Ουρανούς φεύγεις και τώρα σου στεφανώνουν την ψυχήν οι άγγελοι γιατι ο βίος στον Πλανήτη μας ήτο αρετή.
Η εικών σου θα μένει πάντοτε εις τας ψυχάς μας και θα φωτίζεται από το ανέσπερον εκείνο κανδύλι του αιωνίου θαυμασμού και της ευγνωμοσύνης.
Μια δε θερμή ευχή ανεβαίνει από την ψυχήν μου.
Να είναι ελαφρό το χώμα σου.
Σαν της Ελιάς το φύλλο
Σαν της δροσιάς το στάλαγμα
Αιωνία σου η μνήμη.