Έχουν συμπληρωθεί τώρα 45 χρόνια όταν για πρώτη φορά πήγα στο Αρσάνι.
Τοτε οι καλόγηροι ήσαν πολλοί. Διετήρουν ολη τη μεγάλη περιουσίαν της
Μονής.
Κατά τα πρώτα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας απεφασίσθη να συμπτυχθούν
μερικές Μονές, σε άλλες.
Έτσι το Αρσάνι κατηργήθη, και οι αδελφοί του επήγαν στο Αρκάδι, το δε
Αρσάνι έγινε γεωργικός σταθμός.
Αργότερα εγκατελείθφη το μέτρον αυτό και απεφασίσθη ή κατάργησις να γίνει
φυσιολογική. Να μην χειροτονούνται νέοι Μοναχοί και μετά τον φυσιολογικόν
θάνατον των τότε υπαρχόντων να διαλυθούν, αν όχι όλες, μερικές εκ των
Μονών.
Κατόπιν του μέτρου τούτου, οι αδελφοί του Αρσανίου επανήλθον στη βάση
των.
Προ 45 λοιπόν ετών υπήρχαν πολλοί. Σήμερο δε ζει κανείς από κείνους.
Ηγούμενος ήτο ο Χαλκιαδάκης από την Πηγή. Προηγούμενος δε ο ‘Ανθιμος
Βαρδάκης από τα Μυριοκέφαλα, αληθινά Λεβέντης – γέρος, ο οποίος σε κάθε
Επανάσταση αντήλασσε το «Θυμιατό» με το «ντουφέκι του» και αντί του
πετραχειλιού, εφορουσε «σπούρδα» το «φυσεκλήκι».
Εκείνος τον οποίον λυπούμαι περισσότερων είναι ο Τουτουντζιδάκης, από τη
Λούτρα ο οποίος επι σειρά ετών ήτο κατάκοιτος παραλυτικός απέθανε δε την
ημέρα της πτώσεως των αλεξιπτωτιστών και ετσι δεν ευρίσκετο κανείς να τον
θάψει.
Καποτε βρέθηκα εκεί με τον μακαρίτη τον Επίσκοπο Χρύσανθο Τσεπετάκη.
Για να τον κολακεύσουν οι χωρικοί του είπαν ότι το κρασί που μας κερνούσαν
το έφεραν από το πατρικό του σπίτι. Από τον Πύργο – Ψηλόνερο. Ο αγαθός
και άκακος Δεσπότης, βρήκε την ευκαιρία να τους μαλώσει για να τους διδάξει
γεωργικά. Τους είπεν ότι
τα εδάφη των είναι καταλληλότερα, από τα πατρικά του αμπέλια για
κρασοπαραγωγή.
Τους είπε ότι από τα παλιά χρόνια ο «αριουσιος» ή «αγριουσιος οίνος ήτο
ονομαστός και ήταν σαν το «νέκταρ» που έπιναν οι Θεοί στον Ολυμπο.
Και ότι ο οίνος αυτός παρήγετο εδώ στα χωράφια των.
Είναι δε ντροπή των- προσέθετε- να βαδίζουν με τα ζώα των μέρες και νύκτες
να πηγαίνουν στην άλλη άκρα της Κρητης, για να προμηθεύονται κρασί.
Δεν ξέρω αν η διδασκαλία του αγίου εκείνου Δεσπότη «έπιασε τόπο’ πολύ
όμως αμφιβάλω.
Όταν το πρώτον εψηφίσθη ο νόμος περί εφεδρικών ταμείων, οι πολλοί
εχειροκρότησαν, διοτι δια του νόμου εκείνου επίστευσαν ότι αι Εκκλησιαστικαί
περιουσίαι θα περιήρχοντο εις τους φυσικούς αυτών κυρίους εις τους
αγρότας καλλιεργητας.
Κατά την πρώτη φάσιν των ενοικιάσεων ο Νόμος απέτυχε παταγωδώς.
Τούτο απεδεικνύετο εκ του εξής:
Όπου εβλέπετε εγκαταλελειμμένη και ακαλλιέργητό περιουσία δεν ήτο ανάγκη
να ερωτήσετε. Ήτο εφεδρική
Ο ενοικιαστής σκοπον είχε ν’αρπάξη ο,τι μπορούσε, χωρίς να κάμει καμία
απολύτως καλλιέργεια. Εκεινο για το οποίο ενδιαφέρετο ο ενοικιαστής ήτο:
«πώς να μην πληρώσει το μίσθωμα, και δεν το πλήρωνε»
Να γιατι λέω ότι απέτυχε κατά την πρώτη φάση.
Ηλθε η Δευτέρα και τελευταία φάσις έγιναν κλήροι κι εδόθησαν εις τους
ακτήμονας καλλιεργητάς.
Και ερωτάται: Επέτυχεν εις το σημείον τούτο; Δεν ξέρω. Αλλού θέλω όμως
να καταλήξω δια του σημειώματος μου.
Τώρα βλέπω τρείς αδελφούς της Μονής κι ένα δόκιμο.
Ο ένας είναι ιεροδιάκονος εδώ στην Επισκοπή οι άλλοι δυο είναι εφημέριοι σε
γειτονικές ενορίες. Κατά κοινήν ομολογία, είναι σεμνοί και αξιοπρεπείς. Ενώ
έχουν περιορισμένα εισοδήματα, το εσωτερικό και το εξωτερικό του Ναού
διατηρείται εις καλύτερη κατάσταση από όπως τον βρήκα προ 45 ετών με
περισσοτέρας προσόδους.
Γι’αυτό θα έλεγα, αν ηκούετο η φωνή μου, ότι το καθεστώς αυτό που υπάρχει
εις το Αρσάνι πρέπει να διατηρηθεί. Οι άνθρωποι δημιουργούν τας
καταστάσεις και οι σημερινοί αδελφοί του Αρσανίου είναι άξιοι.
Και λίγη ιστορία
Κατά τους παλιούς Χριστιανικούς χρόνους, υπήρχεν έδρα επισκόπου, στην
αρχαία πόλη Ελεύθερνα.
Όταν βαδύτερον παρήκμασε η πολις, η έδρα μετεφέρθει δυτικώτερον, εκεί
είναι και σήμερον το χωριό Βιράν Επισκοπή.
Την εν συνεχεία κατεστράφη και το χωριό του –πιθανώς κατά την Αραβική –
Σαρακινή περίοδο – προ χιλίων ετών μετεφέρθη κι από εκεί η Επισκοπή κι
έμεινε το όνομα «Βιράν» που θα πει «κατεστραμμένη» Επισκοπή.
Ετσι μετεφέρθη η έδρα ακόμη δυτικότερα, κι επήγε στο Αρσάνι που ήτο η
πόλις Αγριον, από το Αρσάνι εως του Σταυρωμένου, κι ελέγετο Επισκοπή
Αγρίου.
Ελέχθη ότι «Αγριον» μπορεί να ηταν εκεί που σήμερα βρίσκεται το χωριό
«Ορος» το οποίο ελέγετο στα παλιά «Οριον».
Το πιθανότερο όμως είναι ότι πρόκειται περί του Αρσανίου.
Αυτό εθυμήθηκα επι τη ευκαιρία μιας φιλικής εκδρομής στην κοντινή Ι. Μονή
Αρσανίου.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΕΛΑΊΔΗΣ
Εφημ: «Βήμα» 1959