Του κ. Παύλου Κεδραίου
Όταν μου ζητήθηκε να γράψω την γνώμην μου για την τέχνη του συνδυασμού των ήχων, την Απολλώνια γλώσσα ένα ρίγος να με συνεπέρνη αισθανόμενος, από την μια πλευρά την αδυναμία μου να μιλήσω πάνω σε θέμα που δεν έχω καμμιά ειδίκευση κι από την άλλη πλευρά γιατι θα’ πρεπε να μιλήσω για κάτι που ενώ αγαπώ πηγαία και αφθόρμητα και το γυρεύω συχνά χωρίς να το βρίσκω όσο θα’ πρεπε στον τόπο που ζω, δεν μπορώ να πω ότι καλλιεργείται στο Ρέθυμνο τόσο, οσο απαιτεί ο τίτλος της πολης μας σαν τέτοια των Γραμμάτων και των Τεχνών.
Πάντοτε από παιδί με ενέπνεε η ομορφιά της φύσης, που την συναντούσα στα ανοιξιάτικα πρωινά, στα καλοκαιρινά απόβραδα, στα Αυγουστιάτικη ζεστά μεσάνυχτα, όταν ξημεροβραδιαζόμουνα στο βαθύσκιωτα και δροσόλουστα καταπράσινα περιβόλια, ρεματιές, πλαγιές και τα βουνά του χωριού μου. Ο κότσιφας, η καρδερίνα, η γλυκόλαλη Ποταμίδα- Το Κρητικό Αηδόνι πουναι κι ούτος λάτρης της Λευτεριάς σαν και την ψυχή του νησιούς μας – συνταιριαζότανε τέλεια στα Ορθρινά και Στερνά τους Κελαηδήματα με τον Τρουλίτη, το ζυγαρδελάκι και τον Σπίνο,. Μπάσσο τους εκρατούσε το αγριοπερίστερο και το Γεράκι.
ΤέλειααρμονισμένηΣυμφωνική πολύφωνη Ορχήστρα Κλασσικής Θεόπνευστης Μουσικής.
Μα κι όταν ο Γεροχειμωνας ερχόταν ανταροπιασμένος και βαρύς, απλώς και μόνον άλλαζε τονους το αιώνιο Μουσικό Κομμάτι, που κανείς δεν συνέγραψε τις νότες της Παρτυτούρας του γι’ αυτό και κανείς ως ώρα δεν μπορεσε να τις αντιγράψη και να τις αποδώσει τέλεια με χέρι ανθρώπινο.
Από το γλυκό Αντάγκιο – Ντολτσε Πιάνο, περνούσε τώρα η Μπαγκέτα στο ΑλλέγκροΒιβάτσι – Μόλτοφουρτάζο και οι βροντές ανακατεύονταν με τις βροχή και το χαλάζι στις στέγες και τη γη για να συμπληρωθούν με το βαρύγδουπον σύρσιμο των θολωμένων χειμάρρων που κατρακυλούσαν ποταμοσέρνοντας ξεριζωμένα ριζήμια χαράκια και κουτσουρόδενδρα.
Ακόμη τα τραγούδια του τόπου μου, τα νανουρίσματα και τα μοιρολόγια, που νομίζω πως διαφέρουν από εκείνα των αλλωντοπων, μου γέμισαν την ψυχή με τους ήχους που ακόμη και σήμερα θυμούμαι κι αγαπώ.
Αργότερα είχα την κατάλληλη τύχη να βρεθώ σ’ένα καλό σπίτι που η Αρχόντισσα του ήταν καλλιεργημένη και ολοκληρωμένη ψυχή, με ανθρωπιά κι αρχοντιά όχι επίπλαστη, μα ριζιμιά και βαθειά.
Εκεί, το παιδί ακόμη, ήρθα σε επαφή με την θεία τέχνη του Μπάχ, του Βάγκνερ, του Τσαϊκόφσκυ και των αλλωνκλασικών και νεοκλασσικών και την αγάπησαακούοντάς την.
Η μουσική είναι αισθητικής απόλαυσης που την γεννά η ψυχή μας δι’ εαυτήν, όταν και όπου την συναντήσει, τη αισθανθεί και συγκινηθεί από αυτήν. Το αυτί είναι απλό όργανο που μεταβιβάζει τους ήχους από τον κόσμο του επιστητού, στο άϋλο κόσμο της ψυχής. Εκει γίνεται ιδέα – γλυκειά- απαλή ωραία, που τέρπει και σιγκηνεί .
Γιαυτό όταν βρεθούμε σε μια συναυλία και ακούσωμε τον χείμαρρο των ήχων που μας έρχεται από το όργανο ή τα όργανα της ορχήστρας ή τις φωνές τις χορωδίας, και η ψυχή μας μετουσιώσει τούτους σε ιδέα και συγκινηθή, ξεχνιούμαστε και παραιτούμεθα από τα γύρω μας και δοσμένοι μονο στη Μουσική, χάνομε ακομη και τη φωνή μας.
Κι όταν τελειώνει η μουσική αυτή πανδαισία , η καρδιά μας βγαίνει από την αίθουσα ξαλαφρωμένη από τα βάρη της, η ψυχή μας όμως είναι θλιμμένη για έληξε η μεταρσίωσή της στον κόσμο της Μουσικής.
Ποτέ δεν είδα γνώστη της μουσικής να φεύγη, από μια αίθουσα συναυλίας, που εχάρηκε τη Μουσική και η ψυχή του συνεκινήθη από αυτήν, μιλώντας ζωηρά, ή γελώντας ή οπωσδήποτε με κάποιο θόρυβο με τους γύρω του.
Μόνο μερικές κυρίες του καλλού..αλλααντίδεου Μουσικής.. κόσμου και οι κομπόζοντες συνοδοί των, βγαίνουν από τις Μουσικές αίθουσες διαδηλούντες τον δήθεν ενθουσιασμόν των από τη μουσικήν που άκουσαν ή κουτσομπολεύοντες τα κοσμήματα ή τα φερσίματα των άλλων.
Η ψυχή όμως για να φθάση στο ευγενικό αυτό σημείο να γίνη σκάφη που θα ζυμωθούν η αίσθηση και το αίσθημα για να γίνουν μουσική Καλλιτεχνική απόλαυση, χρειάζεται καλλιέργεια, προπαιδεία, παιδεία.
Αυτό είναι το καθήκον των Κοινωνιών. Αυτό τον σκοπόνεχουν τα Ωδεία και αυτόν το λεπτονροδον αναλαμβάνουν οι ειδικοί ή οι αναμιγνυόμεοι με τα Ωδεία εστω και μη ειδικοί . να καλλιεργήσου το Μουσικόν αίσθημα του κάθε τόπου.
Εδώ στο Ρεθυμνάκι μας υπάρχει το παράρτημα του Ελληνικού Ωδείου και λειτουργεί από πολλά χρονια τώρα, πολύ πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεν μπόρεσα όμως να μάθω τα ονόματα των Πρωτεργατών του Ωδείου γιατι δεν υπαρχει κόμη τιμητική Πινακίδα που να τα γράφη, αν και υπάρχει ευτυχώς σήμερα ιδιόκτητο οίκημα- αίθουσα του Ωδείου Ρεθύμνης.
Ελπίζω ότι δεν θα αργήση να γεμίσηουτο το κενόν.
Το Ωδείο Ρεθύμνης είναι πλόκομος του ικανοποιητικά Οργανωμένου Συνδέσμου Διαδόσεως Καλών Τεχνών και έχει αρκετές επιτυχίες στον τομέα της διδασκαλίας της Μουσικής. Έχει να γίνει ένα σχολείου Μουσικής εις το οποίο, όποιος μαθητής επιμένει και θέλει να μάθει Μουσική, μπορείνα πάρει καλές βάσεις και να προχωρήσει αρκετά, ώστε πηγαίνοντας σε ανώτερονΩδείον των Αθηνών, να παρακολουθήσει και να σπουδάσει τη Μουσική εύκολα.
Το πιάνο, το Ακορντεόν και εν μέρει το βιολί διδάσκονται στο Ωδείον μας σήμερα από έμπειρους Δασκάλους και Δασκάλες.
Ακόμη η απόκτησις στέγης που τώρα μάλιστα καλλωπίζεται εσωτερικώς, εξοπλίζεται με κατάλληλη επίπλωση και συμπληρώνεται σαν μια μουσική αίθουσα, είναι επίτευγμα μεγάλο που επαινεί τις μεταπολεμικές Διοικήσεις του Συνδέσμου.
Όμως αυτό που δεν γίνεται, είναι η κοινοποίηση της Μουσικής.
Δεν ακούνε οι ΡεθύμνιοιΜουσικήν, όπως θα έπρεπε να γίνεται για να ανεβαίνει η σταθερή του Μου σικού αισθήματος των κατοίκων του Ρεθύμνου.
Είναι μια έλλειψη που την κρίνω σα σοβαρή πνευματική παράλειψη στον τόπο αυτό που κάποτε εκράτησε το σκήπτρο της πνευματικότητος του νησιού.
Μαζί μάλιστα με την γενική στασιμότητα στην πνευματική κίνηση ή τουλάχιστον στις εκδηλώσεις τις πνευματικές, στο Ρεθύμνον, το φαινόμενον είναι ολίγον ανηχσυχαστικόν και με τη δίκιο του ένας φίλος προχθές διηρωτήθει εάν υπάρχει πνευματική κίνησης στο Ρέθυμνον».
Κι όμως υπάρχει το υλικό που μπορεί να δώσει λίγη μουσική πνευματική τροφή στον Ρεθύμνιον φιλόμουσο κόσμο.
Οι Δασκάλες του πιάνου, ο Φερελπις νέος Μαέστρος κ. Χ. Πραματευτάκης, ο κ. Δαφέρμος, παλαιοί μαθητές του Ωδείου στο βιολί και το Πιάνο, στο Φλάουτο και το κλαρίνο, την κορνέτα και τα αλλα όργανα είναι πλούσια γόνιμο υλικό και την οργάνωση έστω καικατά τ’ αραιά διαστήματα από μιας Μουσικής εκδήλωσις που θα ικανοποιούσε την δίψα όλων εκείνων που θέλουν να ακούσουν λίγη Μουσική.
Για να συνεργαστούν όμως όλοι αυτοί δεν χρειάζεται μόνο η Μπαγκέτα του Καλλιτέχνη Μαέστρο. Περισσότερο χρειάζεται η ζεστασιά, η στοργή προ τους που θα πάρουν μέρος, από την πλευρά του Ωδείου σαν οργανισμού.
Γιατί οσο κι αν θέλω δεν μπορώ να ξεχάσω το πώς άρχησε το 1955 η ωραία κίνησης μια μικράς Συμφωνικής ομάδας στο Ρέθυμνον με λόγια παχειά και χειροκροτήματα και τελείωσε με εγκατάλειψη και αδιάφορα απο τους λίγους, ενώ οι πολλοί ήθελαν και ζητούσαν να συνεχισθεί.
Μπορούν εύκολα να οργανώσουν οι περι το Ωδείον στην αρχή μικρά προγράμματα με μουσική απλή και ευκολονόητη από το πολύ κοινόν. Ύστερα προαγωγικά να πλουτίζονται τα προγράμματα αυτά και να επεξηγούνται αναλόγως κάθε φορά τα ξεχωριστά μουσικά κομμάτια στο κοινόν, για να συνυφαίνεται η μουσική απόλαυση με τη γνώση και το ιστορικό της κάθε μουσικής σύνθεσης.
Ετσι σιγά- σιγά το κοινόν αίσθημα ανεβαίνει και η μουσική καλλιέργεια θα συντελεσθεί προαγωγικά και αβίαστα.
Μπορούν ακόμη να γίνονται σύμμεικτες πνευματικές συγκεντρώσεις με λογοτεχνικο-μουσικό- τεχνοκριτικό περιεχόμενο στο πλαίσιο μιας εορταστικής εκδηλώσεως, σε ένα φιλολογικό τσαϊ, σε μια ποιητική απογευματινή κλπ. Ανάμεσα στα άλλα που θα λεχθούν, μπορεί να ακουστή και η λίγη, αλλά καλά διαλεγμένη και εκτελεσμένη μουσική, για να ? και ούτης η χαρά ανάμεσα στις άλλες συγκινούν την ψυχή.
Περαστικοί η επι τούτο καλεσμένοι καλλιτέχνες μπορούν να χαρίζουν την χαρά της απόλαυσης της Τέχνης των στο κοινόν της Ρεθύμνης προς μεγάληνικανοποίησιν των όσων θέλουν να ακούσουν λίγη καλή Μουσική.
Ισως να ειπωθή ότι όλα τούτα όταν θα γίνονται στοιχίζουν και το κοινόν ίσως να μην ανταποκρίνεται στο αντίτιμον του εισιτηρίου του.
Αυτό είναι αλήθεια, μια που ισχύει μόνο για όσους δεν έχουν χαρεί την μουσική οσο πρέπει για να ανέβουν ψηλότερα από το αντίτιμο ενός εισιτηρίου μιας συναυλίας. Όταν όμως γίνει μια δυο φορές και νιώσουν την μουσική απόλαυση να τους συγκλονίζει, τότε κι εδώ, θα γίνει ότι ακριβώς γίνεται κι αλλού. Δηλαδή το πώς ο ακροατής πληρώνει όχι σαν θεατής, αλλά σαν μέτοχος μιας τελετουργίας και μιας εορτής που παίρνει κι αυτός όλα καιρός μέρος με την ψυχή και την καρδιά του. Παντού εξ’ άλλου το εισιτήριο σε ένα ακρόαμα διαφέρει από εκείνο των θεαμάτων.
Ας δοκιμάσει το Ωδείον να οργανώσει μερικές τέτοιες απογευματινές. Ας μη απογοητευθούν ούτε οι οργανωτές ούτε οι καλλιτέχνες αν θα βρεθούν στις αρχές προς κενών καθισμάτων, όπως γίνεται ακόμη και όταν δίδονται Μουσικές επιδείξεις των μαθητών Σχολών του Πιάνου που δεν πάνε ούτεγονείς των παιδιών. Όποιος επιμένει νικά.
Μερικά οικονομικά συνακόλουθα θα τα βαστάσει ο Σύνδεσμος ώσπου να περάσει η περίοδος των ισχνών…εκδηλώσεων. Έπειτα όλα πιστεύουμε ότι θα πάνε καλά. Το πιστεύουμε δε επειδή όποιος θέλει κάτι και το βρει κοντά του δεν διστάζει να το πληρώσει.
Πρέπει ακόμη να οδηγηθούν περισσότερα παιδάκια, και κυρίως πιο πολλά αγοράκια, στο Ωδείον για να μπαίνουν ολο και περισσότεροι στο νόημα της Ορφεικής Τέχνης και να ανεβαίνει η στάθμη του καλλιτεχνικού συναισθήματος από μικρά παιδάκι, των πολιτών.
Και μια και η πέννα με έφερε κοντά στα παιδάκια, δεν μπορώ να μην θυμηθώ πόσα θαυμάσια μπορεί να γίνουν με την παιδική αυθορμησιά και την παιδική φωνούλα, στον Μουσικό Τομέα.
Θυμούμαι χρόνια. Όχι και πολύ μακρινά, που είχαμε στο Ηράκλειο, αποκλειστικά Γυμνάσιο Αρρένων μια παιδική χορωδία από 85 και πλέον φωνές, με μια παιδική εφηβική Ορχήστρα από 40 και περισσότερα έγχορδα και πνευστά όργανα.
Πιστεύω ότι το πράγμα δεν είναι αδύνατον να το πετύχωμε κι εδώ στο Ρέθυμνον. Μάλιστα έχω διαπιστώσει ότι οι παιδικές φωνές εδώ στο Ρεθυμνάκι μας είναι πολύ στρωτές και με μια χαρακτηριστική υφή που μπορεί με λίγη καλλιέργεια να γίνει μελωδική και καλλιτεχνικότατη.
Θα έπερνα μεγάλη χαρά αν εμάθαινα ότι γίνεται μια τέτοια κίνηση θα έδινα κι εγώ ότι μπορώ για την επιτυχία της.
Μια παιδική χορωδία είναι πάντα κάτι το μεγαλειώδες γιατι αν ζεστές παιδικές φωνές πράγματι κάνουν την καρδιά να σκιρτήσει γλυκά και να πιστέψει ο,τι ο αείμνηστος ΜουσουργόςΡόδιος είπε για την μουσική, πως είναι δηλαδή «κλεμμένη απ’ των Αγγέλων τα στόματα και θυμίζει πάντα στη γη τον ουρανό..»
Μα θαρρώ πως ακόμα έκαμα κατάχρηση της καλοσύνης που πάντοτε προσφιλέστατη μου «Κρητ. Επιθεώρησις» μου έδειξε και τώρα φιλοξενούσα τις γνώμες μου για τη Μουσική.
Γι’ αυτό σταματώ δίνοντας τον λόγο μου σε άλλους ειδικευμένους στα θέματα της υπέρθεης γλώσσας και πιο βαθύτερους γνώστες των Μουσικών Θεμάτων του Ρεθέμνου.
ΠΑΥΛΟΣ ΚΕΔΡΑΙΟΣ
ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ
31 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1959