ΘΛΙΒΕΡΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ 22 ΑΓΥΟΥΣΤΟΥ 1944
Του Δικηγόρου +. Μιχάλη Μ. Παπαδάκη
Εκατόν εξήντα τέσσερις ζωές μαρτύρων της Ιδέας, χάθηκαν σε τούτη τη
μέρα, πριν τριάντα επτά, ακριβώς χρόνια, στα ξακουστά οκτώ χωριά του
Κέντρους.
«Βρύσες, Δρυγιές, Γουργούθοι, Γερακάρη, Καρδάκι, Ανω Μέρος,
Σμιλέ, Βρύση».
Τα εφτά, στη βορεινή ρίζα του θρυλικού βουνού. Εκεί που οργιάζει το
πράσινο και τα νερά και δημιουργούν θελκτικό, υποβλητικό, δροσερό
τοπίο. Και το όγδοο, στην απότομη, την τραχιά, την άγρια ρίζα της
νοτινής πλευράς. Το κλίμα και στις δύο περιοχές είναι πρόσφορο και
δημιουργικό για τις καλύτερες, τις ευγενέστερες ανθρώπινες
επιδιώξεις. Από τότε που φτάνει η ανθρώπινη μνήμη, ελεύθεροι
άνθρωποι τις κατοικούν. Με τα προτερήματα και τα ελαττώματά της
Κρητικής Φυλής. Γενναίοι, φιλόξενοι, υπερήφανοι. Μισουν κι
αποστρέφονται τη δουλοφροσύνη και τον οποιοδήποτε περιορισμό του
πολυτιμότερου αγαθού που έστειλε ο Θεός στον άνθρωπο. Της
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. Μ’ αυτες τις προϋποθέσεις και τις καταβολές στην Κρήτη
της Γερμανική θηριωδίας!
Με εθελοντές και τα πρωτόγονα όπλα που διάθεταν, υποδέχτηκαν τους
αλεξιπτωτιστές. Τα όρνεα και τους βασανιστές της Αποκαλύψεως. Και
με τους άλλους Ρεθεμνιώτες, τους εξευτέλισαν. Τους νίκησαν, τους
απομόνωσα και τους πολιόρκησαν στην Περβολιανή Εκκλησία που
τιμάται επ’ ονόματι των τεσσάρων Νεομαρτύρων και του Αγίου του
Τροπαιοφόρου. Κι όταν οι Ουνοι Καλύψαν την Κρήτη με
αγριάνθρωπους, φωθιά και σίδερο, δεν τους λογάριασαν. Χωρίς
διακοπή από τη Μάχη της Κρήτης, πέρασαν στο σκληρό αγώνα των
όλων. Την Εθνική Αντίσταση. Σήκωσαν ψηλά την τιμή του Έθνους, της
Κρήτης, του Ρεθέμνου, του Κέντρους! Σ’ολο το χώρο ο ίδιος θρίαμβος.
Κι αν μνημονεύω μόνο τα χωριά του Κέντρους εδώ, το κάνω γιατι αυτά,
με τα ηρωικά Ανώγεια και τα γενναία Σαχτούρια, για την εποχή που
περιγράφω, πλήρωσαν το μεγαλύτερο ποσοστό φόρου του αίματος!
Η γλοιώδης, η ταπεινή, η μυσαρή προδοσία, ήταν άγνωστη στον τόπο.
Και τα χωριά του Κέντρους εθωερούντο – και ήσαν ελεύθερος χώρος.
Απεριόριστα κινούνταν στα βορεινά του κυρίως, οι Αγγλοι κομάντος και
οι βοηθοί των. Μετα την προδοσία της Λίμνης, και την πλημμυρίδα των
Γερμανικών περιπόλων και των φυλακίων που πλάκωσαν την επαρχία τ’
Αη Βασίλη, εδώ μεταφέρθηκε η συμμαχική δραστηριότης.
Και στα νοτικά του Βουνού, η Κρύα Βρύση, το ονομαστό σ’ ολη την
Κρητική έκταση, χωριό για την απέραντη, τη μεγαλόψυχη, την εγκάρδια
φιλοξενία του, ήταν το πολύτιμο κέντρο και το ασφαλές καταφύγιο των
ντόπιων καταδιωκόμενων και των αγωνιστών όλων των παρατάξεων.
Και σημαντικός σταθμός πληροφοριών, από ραδιόφωνο που
λειτουργούσε στην υπερκείμενη πλευρά του Κέντρους, όλο το διάστημα
της μαύρης, της κατασκότεινης Γερμανικής Κατοχής.
Η Γερμανική αντικατασκοπεία στην Κρήτη όσο κι αν το σύστημα
πληροφοριών της λειτουργούσε ατελέστατα, δεν ημπόρει παρά να είχε
ειδήσεις στους οικισμούς του Κέντρους.
Μ’ αυτό το φαινόμενο συνολικό σ’ ολο το νησί. Κι οι κατακτητές δεν το
πρόσεχαν ιδιαιτέρως. Δεν είχαν γνώση των λεπτομερειών και των
ειδικών συνθηκών που κρατούσαν εδώ. Τα παράλια μάλλον τους
ενδιέφεραν.
Τα πράγματα πήγαιναν περίφημα. Μέχρι που έγινε ένα τεράστιο λάθος
από τη Συμμαχική πλευρά: η απαγωγή του Γερμανού στρατηγού
Κράϊπε, τον Απρίλη του 1944. Οι απαγωγείς του, εγνώριζαν τη φρίκη
από τα φοβερά Γερμανικά αντίποινα σε βάρος του εγχωρίου
πληθυσμού που με μαθηματική ακρίβεια, θα ακολουθούσαν το
εγχείρημα. Και ήσαν βέβαιοι πως δεν θα τα πλήρωνα οι ίδιοι. Αυτοί θα
εξαφανίζονταν στον Κάϊρο να εισπράξουν χειροκροτήματα κι
επευφημίες. Άλλα, θύματα ήσν οι άνθρωποι που τους φιλοξένησαν του
αποκρύπταν και τους βοήθησαν με όλες τις δυνάμεις που διέθεταν, στο
έργο τους.
Και δεδομένου ότι απο την απαγωγή του Κράϊπε δεν θα προέκυπτε
καμία ουσιαστική ωφέλεια για τον αγώνα των Συμμάχων διοτι αυτός
ηδη είχε κριθεί υπερ αυτών οριστικά το χρόνο της απαγωγής, δεν
έπρεπε να την αποφασίσουν. Και ακόμη, γιατι ο Κράϊπε ήταν ο πλέον
ασήμαντος Γερμανός αξιωματικός, από απόψεως πολεμικής η άλλη
οιασδήποτε δράσεως στη Κρήτη.
Μερικοί μου επισημαίνουν ότι πόλεμος δεν γίνεται χωρίς απώλειες κι
απ’ τον άμαχο πληθυσμό.
Συμφωνώ. Αλλά να γίνονται μόνο ήταν είναι αναπόφευκτες. Τότε που
στα πολεμικά πράγματα έχει δημιουργηθεί αδιέξοδο που δεν είναι
δυνατό με κανένα τρόπο να ξεπεραστεί αλλιώς. Όταν υπάρχει
περίπτωση άμεσης, αμετάκλητης κι επείγουσας ανάγκης. Κανένας από
τους ανωτέρω λόγους δεν συνέτρεχε για ν’ αποφασισθεί η απαγωγή
του Κράϊπε. Μια εντυπωσιακή, αλλά ολέθρια για τις συνέπειες πράξης.
Και άλλοτε εξέφρασα τη γνώμη πως αν τα αντίποινα της απαγωγής
επρόκειτο να πλήρωση Αγγλικός π.χ πληθυσμός, δεν θ’ απεφασίζετο
ποτέ. Για τους έντιμους όμως, τους άντρες και τους ανθρώπους
Κρητικούς, δεν γνοιάστηκε κανένας. Ετσι, με την χωρίς καμία απολύτως
για το Συμμαχικό αγώνα ουσιαστική ωφέλεια, η άλλη περίπτωση που
θα ήταν ανάλογη με τον όλεθρο που επέφερε – και το ηθικό των
Συμμάχων ήτο άριστο τον καιρό της απαγωγής- έγινε αυτή με
αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τριακόσιοι πενήντα εκλεκτικοί
Κρητικοί, να ορφανευτούν ισάριθμες οικογένειες, να πυρποληθούν τα
σπίτια των με τους κόπους και τους μόχθους ολόκληρης γενάς,
πεντακόσιες γυναίκες και χίλια παιδιά να ριχτούν στη δυστυχία, την
απόγνωση και τη απαθλίωση και ο Κρητικός ορίζοντας να σκοτιστεί για
χρόνια από τον κλαθμό τον οδυρμό και τον θρήνο.
Δυστυχώς η όλη υπόθεσις είναι παρελθόν. Δεν χωρίς αναθεώρησις ή
θεραπεία. Και σήμερο που είναι η θλιβερή επέτειος της πολυκύμαντης
θυσίας, συντετριμμένοι μαζεύονται οι κάτοικοι των χωριών του
Κέντρους να τιμήσουν τους νεκρούς των γύρω στα μνημεία που
έστησαν γι αυτούς.
Και να τους βεβαιώσουν πως το ολοκαύτωμα των θα τιμάται ως τους
αιώνες από τις παρούσες και τις μέλλουσες γενεές σαν θυσία ιερή
Ηρώων και Μαρτύρων.