ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΠΥΡΦΟΡΟΣ (ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1980)
Ο αμελέστατος συλλέκτης όλης της Ρεθεμνιώτικης και γενικά, της
Κρητικής παραδόσεως, λόγιος, μουσικοδιδάσκαλος Παύλος Βλαστός,
μαζί με άπειρα άλλα θέματα, τον απασχολεί και τούτο σε ιδιόγραφο
σημείωμά του χρονολογίας 21 Ιουλίου 1883. (Το πρωτότυπο του
σημειώματος είναι κατατεθειμένο από τον γράφοντα στο Ιστορικό
Αρχείο Κρήτης, Χανιά, εις την υπ’αριθ. 36 ιστορικήν συλλογήν, την 13-
11-1968).
Το σημείωμα του Βλαστός καταχωρείται ακριβώς ως έχει: (Τηρείται η
ορθογραφία του κειμένου).
Διήγησης Αικατερίνης Χ. Τσιριμονάκης (1883)
Ότι έσφαξαν τους 4 Μάρτυρες έξω της πολ.Ρεθύμνης (τω 1824) ο μικρός
της αδελφός Ν. Γραμματικάκη κρυφά του πατρός του είχαν ακολουθήση
του πλήθους των Τούρκων και ευρέθη εις την καρατόμησιν αυτών, ώστε
μετά την εκτέλεσιν της σφαγής οι παρευρεθέντες χριστιανοί έδραμων επί
των αχνιζόντων αυτών αιμάτων και έβρεχαν τα μανδύλια και φορέματα
των τα λευκά τα δε ιμάτια αυτών σχίζοντες έπερνεν ο καθείς εν τεμάχιον
και χώμα εκ του μέρους εκείνου της σφαγής του αιματοβαμένου. Το
όμοιον έπραξε και ο ρειθείς αδελφός της και παραλαβών αίμα δια του
μανδυλίου του φορέματα κομάτια και χώμα και μέρος εις την οικείας
των, έδωσε της μητρός του αυτά ήτις έντρομος τον ηρώτησε τι είναι
αυτά, αυτός δε της είπεν ότι ήτο από αυτούς που έσφαξαν έξω τους
χωριστούς χριστιανούς. Τότε τα δένει εις εν μανδύλιον όλα τα βάνει εις
εν καλαθάκι και τα κρεμά επί του τοίχου της οικείας της.
Μετά εν έτος Σφακιανάκης τις ήλθεν δια να παρακαλέση τον Γέρων
Γραμματικόν (πατέρα της Αικατερίνης) να του κάμη χάριν τινά προς τον
Πασά, εκάθητο δε ο Σφακιανάκης επί της κλίμακας ριγών και τρεμών
ασθενών. Η σύζυγος του Γραμματικός ιδών αυτόν πάσχοντα ενθύμηθη τα
εις το καλάθιον αιματομένα φορέματα των νεομαρτύρων, και λέγει του
Σφακιανάκης τι έχεις γέρω και τουρτουρίζεις; Ο δε είπε ένας χρόνος
τώρα με κρατεί ο ρήγος κ’έκαμα χίλια δύο ιατρικά και δεν μ’άφησε.
Tώρα δε πάλι με πιασε τότε του λέγει, έλα καϋμένε να σου δώσω εγώ ένα
ιατρικό να το καπνιστής και θα γιάνης. Ξεκρεμά το καλάθιον και ήκουσε
τόσην μεγάλην ευοδίαν να εξέρχεται εξ’αυτού ώστε δεν εχορταίνετο να
το μυρίζεταί τις. Βάνει εις το καωί κάρβουνα και επ’αυτών ένα κομάτι
από τα αιματοβαμένα ρούχα των μαρτύρων, και ολίγον σχοίνιον τρίχινον
και τον εκάπνισε, αυτός δε σταυροκοπούμενος εδέετο να ιατρευτή. Του
έδωσε και ολίγον χώμα και το έπιε με νερόν από το αιματοβαμένο, και
αναχώρησε. Μετά παρέλευσιν μηνών τινών φθάνει ο Σφακιανός φέρων
εις την σύζυγον του Γραμματικού εν αρνί ωητόν διότι τον άφησεν ο ρίγος
και μυζύθρας. Έφερε δε μαζύ του και τινάς άλλους πάσχοντας εκ ρίγους
και άλλων παθών δια να των δώση από τα των μαρτύρων φορέματα να
καπνισθώσι, όπως και έγιναν και ιατρεύθησαν όλοι. Τοιουτοτρόπως
συνέβαινεν εως ότου ετελείωσανπάντα, μοί εδηγήθη η ίδια την υπόθεσιν
ταύτην.
21 Ιουλίου 1883 Ρέθυμνον
Παύλος Βλαστός